PODMIOTOWOŚĆ W WYCHOWANIU

1. Podmiotowość i jej wychowawczy kontekst

- źródła podmiotowości w nurcie psychologii poznawczej (C. R. Rogers, A. Maslow)

i psychologii poznawczej (J. Bruner, G. A. Kelly, M. Simon)

* akcentuje się tam aktywność jednostki ludzkiej

- na znaczenie aktywności i samodzielności uczniów zwracali uwagę

przedstawiciele nurtu Nowego Wychowania (J. Dewey, C. Freinet, M. Montessori i in)

- temat podmiotowości w literaturze:

(A. Gurycka, K. Korzeniowski, M. Łobocki, K. Obuchowski, J. Reykowski,

T. Tomaszewski)

- podmiotowość staje się jednym z celów wychowania

• podkreśla się pozycję i rolę ucznia jako świadomego i aktywnego współpartnera w procesie edukacji ;

• proces wychowawczy = interakcja dwu podmiotów (nauczyciela i ucznia) ;

• miarą skuteczności procesów wychowawczych są

doświadczenia z zakresu podmiotowości, nabywane przez uczniów w celowo tworzonych przez nauczyciela sytuacjach
wychowawczych ;

Podmiot - człowiek poznający, działający i przeżywający.

Osoba zdająca sobie sprawę z kształtu rzeczywistości, własnej indywidualności

i sposobu współistnienia tych światów.

Cechy podmiotu:

posiadanie świadomości własnej roli,

własnego udziału w rozwijanej działalności,

poczucia podmiotowości.

Podmiotowość - zjawisko z kręgu odczuć, przekonań, przeświadczeń.

Podstawowa kategoria podmiotowości wg J. Kozieleckiego - poczucie sprawstwa, poczucie samodzielnego decydowania o
podejmowanych działaniach;

Na podmiotowość składają się dwa integralnie związane ze sobą komponenty: moment świadomości i moment aktywności
(działania) - M. Karwat.

Podmiotowość wg P. Sztompka:

zdolność i dążenie do samorozwoju, do przekraczania własnych granic, samoprzekształcania się,

co wynika z możności i nieprzymusowej chęci.

Wg A. Guryckiej podmiotowość dziecka można zwiększyć, zapewniając mu:

o

prawo do swobodnego wyboru

o

poczucie wpływu

o

poczucie kontroli.

Prawo wychowanka do inicjatywy, tworzenia osobowości, tworzenia systemu wartości, samorealizacji %u2013 co wynika z jego
potrzeb i zainteresowań %u2013 jest przejawem podmiotowości.

Powinno się uczniom stwarzać odpowiedni klimat do rozwoju i kształtowania podmiotowości, aby czuli się bezpieczni,
akceptowani, traktowani jako osoby a nie przedmioty manipulacji, odbierania w sposób niepowtarzalny, z poszanowaniem ich
godności osobistej.

Poczucie podmiotowości -

przeświadczenie, iż się jest podmiotem relacji ze światem przedmiotowym;

poczucie, iż świadomie opierając się na własnych wartościach, jest się twórcą zdarzeń

i stanów;

2. Nauczyciel i uczeń w wychowaniu podmiotowym

• Współczesna pedagogika formułuje postulat podmiotowości wychowanka i podmiotowości nauczyciela. Postulaty te

odnajdują odzwierciedlenie w koncepcji wychowania podmiotowego.

• Podmiotowość modyfikuje strategię kształcenia - zmienia monolog w dialog.

• Przez podmiotowe traktowanie ucznia rozumie się przede wszystkim:

- dostrzeganie dziecka jako osoby

- dostrzeganie jego indywidualnych potrzeb, uczuć

- docenianie jego swoistej wartości i odrębności, niepowtarzalności

- liczenie się z jego zdaniem, godnością

- okazywanie mu poszanowania i serdeczności.

• Podmiotem można stać się tylko poprzez obcowanie z człowiekiem, który czuje się podmiotem - nauczyciel musi

wykazywać się autentyczną podmiotowością. (A. Mitręga)

• Głównym zadaniem nauczyciela wychowawcy jest budzenie motywacji uczniów

a także tworzenie takich warunków, w których okazując życzliwość i zrozumienie, pozyska sobie sympatię i zaufanie
uczniów.

• Stwarzana sytuacja przez nauczyciela musi być atrakcyjna, korzystna, zaspakajająca potrzeby, dostosowana do wieku i

umiejętności uczniów, budująca ich zainteresowania.

Ważne jest przekonanie uczniów, że to zadanie ma sens.

( sytuacje tworzone mogą być na lekcjach jak również na zajęciach pozalekcyjnych

związanych z organizacją imprez i uroczystości szkolnych, z organizacją wycieczek

i prac dzieci, kultywowaniem tradycji i obrzędowości, przygotowywaniem gazetek)

Nauczyciel, poszukując odpowiednich sytuacji dla swoich uczniów, sam się podczas tych poszukiwań rozwija.