Cele wychowania

Kontrowersje wokół celów wychowania, w

poszukiwaniu wiarygodnych celów wychowania,

stanowienie i formuowanie celów

wychowawczych. Teologiczne przesłanki

wychowania.

•

Wychowanie - to całość

zamierzonych oddziaływań

środowiska społecznego,

przyrodniczego na jednostkę,

trwające całe życie. W zakres pojęcia

wchodzi:

•

wychowanie naturalne pod

wpływem środowiska w którym

jednostka funkcjonuje – rodzina,

kontakty społeczne, obyczaje, religia

•

wychowanie instytucjonalne –

celowe, planowe oddziaływanie

instytucji wychowujących takich jak:

przedszkola, szkoły, internaty, domy

dziecka

•

samowychowanie

•

Cele wychowania – to pewien

postulowany stan osiągany w wyniku

odziaływań wychowawczych.

Celami takimi są standardy (normy)

wychowawcze wskazujące na

pożądane społecznie i moralnie

zachowania, postawy oraz inne cechy

osobowości wychowanków.

Postulowane w celach

wychowania zmiany, dotyczą

zwykle zmian o charakterze:

*

poznawczo- instrumentalnym (wiążą się

z poznawaniem świata, ludzi, wartości,

łącznie z możliwością wywierania na nich

własnego wpływu

*

motywacyjno- emocjonalnym

(polegają

na formuowaniu stosunku wychowanka

do świata i ludzi, jego przekonań i

postaw, systemu wartości i celu życia

* Cele wychowania na ogół są wyrazem określonych wartości,

w imię których są głoszone

* Cele uznawane przez wychowawcę za własne nazwane są

celami autonomicznymi

Formalne cele

wychowanie
instytucjonalne
np. w szkole i
placówkach
opiekuńczo-
wychowawczych

Nieformalne
cele

naturalne

środowisko
wychowawcze tj.
rodzina i na
prywatny „użytek”
wychowawcy

Jak uzasadniać cele

wychowania?

 Wykazywać ich zgodność z wartościami :
- uniwersalnymi (prawda, dobro, piękno)
- moralnymi (altruizm, tolerancja, poczucie

odpowiedzialności; wolności i sprawiedliwości

 poszukiwanie podobieństw celów wychowania do norm

moralnych lub zbieżności między nimi

 poszukiwanie zasadności celów wychowania i ich

zgodności z prawami naturalnymi (człowiek jako istota
obdarzona rozumem i wolą).

 wykazywanie zgodności celów wychowania z poczuciem

obowiązku moralnego jednostki, czyli jej sumieniem

Kontrowersje wokół celów

wychowania

Opracowane cele wychowania nierzadko budzą

kontrowersje. Dotyczą one takich między innymi spraw

jak :

- brak precyzyjnego odróżnienia celów

wychowania od wartości i norm

- zbytnia ogólność w ich formuowaniu

- wielość tego rodzaju celów i ich niedocenianie przez

niektórych przedstawicieli teorii wychowania

Niedokładność w określaniu celów

wychowania

niektóre cele są utożsamiane z

wartościami i

normami zwłaszcza

moralnymi

niedosyt w jednoznacznym określaniu

wartości, norm i celów wychowania

(pojęcia

bliskoznaczne), łączą je z sobą ścisłe
powiązania z wartościowaniem czy

oceną

zachowań ludzkich, a dzieli jedynie

kontekst,

w jakim się o nich orzeka

Ogólność w formuowaniu celów

wychowania



ogólnikowe stanowienie celów (są one

merytorycznie poprawne, ale gorzej jest z ich

interpretacją, ponieważ pozwala na

dowolność i wieloznaczność

 cele wychowania dotyczące cech

osobowości człowieka są bardziej
sprecyzowane, ale przy głębszym
poznawaniu i szukaniu dla nich racji
zaczynają budzić wątpliwości

Wielość celów wychowania

Zbyt duża ilość celów wychowania

-

jest niekorzystna, gdyż wtedy każdy z nich można

uznać za wartościowy, stąd też pojawia się pewien
niedosyt w praktycznym ich wykorzystaniu dla
usprawnienia działalności wychowawczej
- realizacja wielu celów bez wewnętrznego przekonania
o

ich słuszności, ich urzeczywistnianie przez

przesadne eksponowanie, a wychowankom nie
pozostawianie swobody w ponoszeniu przez

nich

odpowiedzialności za własne

postępowanie

- może sugerować, że jest to zestaw zamknięty, nie
dopuszczający ich zmian
- wychowanie o charakterze interwencyjnym

Niedocenianie celów wychowania

-

postępuje się tak np. w antypedagogice,

należy tylko iść „obok wychowanka”, a nie
„trzymać go za rękę”

- bez uświadamiania sobie celów
wychowania nauczyciel (wychowawca)
pozbawiony byłby cennego „drogowskazu”

W poszukiwaniu wiarygodnych celów

wychowania

Cele wychowania w ujęciu W.Brezinki:



wychowanie w aspekcie

rozwojowym

(biologicznym), jest

wspomaganiem dzieci i młodzieży w ich rozwoju fizycznym i

psychicznym, funkcja opiekuńcza

 wychowanie w aspekcie

społecznym

- oczekuje się, że

wychowanek będzie naśladować wzory postępowania swych

wychowawców oraz identyfikować się i stale pogłębiać swój

emocjonalny z nimi związek



wychowanie w aspekcie

kulturowym

- umożliwienie dzieciom i

młodzieży przyswajania materialnego i duchowego dorobku

ludzkości (przez to wzbogacanie osobowości, wzbudzanie

zainteresowania; ciekawości kultura)



wychowanie w aspekcie

religijnym

- umożliwia odpowiedź na

problemy egzystencjalne, pomaga w trudnych chwilach, zapewnia

poczucie bezpieczeństwa i znalezienia sensu własnej egzystencji

„W proponowaniu celów i zadań
wychowawczych ważne jest, by nie
pominąć ostatecznego celu czyli
człowieka w całej jego złożoności”

„Można wyodrębnić cele dla potrzeb
wychowania rodzinnego i szkolnego”

- W.Brezinka

Cele wychowania w świetle trzech

nurtów moralności (w ujęciu

M.Ossowskiej)



nurt mądrości życiowej-

kładzie nacisk na

konieczność przynoszenia ulgi w cierpieniu,

asekuracji przed nim, umacnianie u

wychowanków odporności psychicznej na

dokuczliwe i niespodziewane sytuacje życiowe



nurt perfekcjonistyczny-

przejawia się w trosce

o własną doskonałość, koncentracja na

samodoskonaleniu się, a także ubogacaniu

wewnętrznym



nurt społeczny-

kładzie nacisk na

kształtowanie postawy, którą „cechuje […]

szczególna czułość na krzywdę ludzką, kult

ofiarności i solidarności, troska o dobre

współżycie, humanitaryzm” (najbliższy

współczesnym celom wychowania)

Godne preferencji cele

wychowania

 rozwój społeczno- moralny jako

podstawowy cel wychowania

 uwewnętrznianie wartości

podstawowych (altruizm, tolerancja

itd.)

 zdrowie psychiczne celem wychowania

(człowiek jako istota w pełni

funkcjonująca)

 zgodność celów wychowania z

wartościami uniwersalnymi (prawda,

piękno, dobro)

Wnioski o stanowieniu i

formuowaniu celów wychowania

Potrzeba stanowienia i foruowania

celów

- cele wychowawcze konsekwencją

intencjalnego charakteru wychowanka
- nieodzowność celów
w wychowaniu współczesnym

Niedomówienia w stanowieniu i

formuowaniu celów

wychowawczych

 brak jednomyślności w ustalaniu celów

wychowania (stanowione są przez
przedstawicieli np. preferowanego
światopoglądu, konkretnych wartości)

 potrzeba celów wychowania cieszących się

powszechną akceptacją (cele obojętne
aksjologicznie wydają się na ogół
niemożliwe)

Warunki wiarygodności celów

wychowania



zgodność wychowania z wartościami

uniwersalnymi

 uwzględnienie celów nadrzędnych i

podrzędnych

 uwzględnienie celów krótkotrwałych i

długotrwałych

 uwzględnienie celów dostosowanych do

zaistniałej sytuacji wychowawczej

 rezygnacja z nadmiernej ilości celów

wychowania

Podsumowanie prezentacji

 problem otwarty, wymaga dalszych

przemyśleń i badań

 uświadomienie zasadności i

kontrowersji celów wychowania

 należy mieć przede wszystkim na

uwadze poszanowanie godności dzieci
i młodzieży oraz zapewnienie im
niezbywalnych praw

 cele nie mogą być sprzeczne z

wartościami ogólnoludzkimi

Bibliografia :

Mieczysław Łobocki, Teoria wychowania w

zarysie, Kraków 2006 r.