Kwiat

Organ generatywny, służący do rozmnażania generatywnego roślin, organ ten może być obupłciowy –
występuje słupek (część żeńska) i pręciki (część męska) – albo jednopłciowy – na jednej roślinie
występuje kwiat męski i żeński.

Jednopłciowe – krzewy, drzewa
Obupłciowe – zielne

Budowa kwiatu obupłciowego:

A – szypułka kwiatowa
B – dno kwiatowe
C – element kielicha kwiatowego (przyliski białe lub zielone)
D – płatki korony
E – słupek (słupkowie) – część żeńska
F – pręciki (pręcikowo) – część męska

Rodzaje koron kwiatowych:

Wolnopłatkowa zrostopłatkowa dzwonkowata wargowa kwiat fiołka motylkowa

Charakterystyka wyglądu kwiatu:

Rodzaje kwiatostanów

Po zapyleniu, czyli przeniesieniu pyłku z pręciku na słupek dochodzi do intensywnych przemian, w
wyniku których odpadają płatki kielicha, znamię słupka grubieje, w jego wnętrzu intensywnie rozrasta
się zalążnia, z której wydziela się zalążek, a wewnątrz wykształca się zarodek.

Nasienie

Jest studium spoczynkowym rośliny, w tym stadium procesy życiowe wewnątrz nasienia nie zanikają
tylko stają się niezwykle wolne, a stan taki nazywa się anabiozą, inaczej życiem utajnionym. W
sprzyjających warunkach nasienie przechodzi ze stanu utajenia w stan aktywności fizjologicznej,
którego aktywatorem jest woda.

Nasienie bielmowe

obielmowe

bezbielmowe

Łupina

Bielmo

Liścienie

Zarodek

Jednoliścienna

dwuliścienna

Nasienie składa się z :

Zarodka, który wytworzył się z zapłodnionej komórki jajowej (z wewnątrz słupka zalążni)

Bielma – składa się z zapłodnionego wtórnie woreczka zalążkowego. Bielmo rozwija się po

aktywacji jądra komórkowego przez składniki pyłku. W nasieniu bielmo stanowi raczej
spichrz, który odżywia zarodek

Nasienie otacza łupinka powstała z osłonek zalążka. Na łupinie w późniejszym okresie wytworzy się
owocnia, która uformuje się w owoc chroniący w swoim wnętrzu nasiona lub nasienie.

Owocnia

Część pozostała po zdjęciu miąższu owocu. Wytwarza się po zapłodnieniu ze ściany zalążni, która
intensywnie odżywiona przez naczynia dostające się do kielicha silnie się rozrasta zwiększając kilkaset
razy swoją objętość. To odżywienie jest możliwe dzięki temu, że dotychczasowi odbiorcy składników
pokarmowych jak działki kielicha, płatki korony, szyjka i znamię słupka obumierają i odpadają.

Owoc

Powstaje przez rozrost owocni, jest to element spichrzowy zabezpieczający nasienie przed
nadmiernym wyschnięciem, a także przed czynnikami atmosferycznymi.

Owoc mięsisty – to taki, w którym co najmniej jedna z części owocni będzie mięsista, soczysta (np.
czereśnia, wiśnia, jabłko, jagoda)

Owoce suche – to takie, w których wszystkie części owocni są zdrewniałe i te owoce dzielimy na
pękające i niepękające.

Owoce, które rozwinęły się z wielu oddzielnych owocolistków, ale z jednego kwiatu nazywamy
owocami zbiorowymi (np. malina, truskawka), natomiast owoce, które należą do wielu kwiatów, czyli
powstają z kwiatostanu noszą nazwę owocostanów (np. morwa, ananas, bez czarny)

Owoc rzekomy lub szupinkowy, czyli owoc pozorny to taki owoc, który powstaje z zalążni i z jeszcze
jednej części kwiatu np. z dna kwiatowego (np. dzika róża, jabłko).

Liść

Jego główną funkcją jest przyswojenie, czyli asymilacja CO

2

z powietrza oraz transpiracja, czyli

wymiana gazowa polegająca na oddaniu O

2

do atmosfery. Liść jest organem płaskim o dużej

powierzchni, charakteryzujący się olbrzymią plastycznością oraz możliwościami przystosowawczymi
w zakresie budowy i funkcji.

W budowie morfologicznej liścia wyróżniamy:



Blaszkę liściową



Nerwy liściowe



Ogonek liściowy, który ma zdolność ustawiania liścia w odpowiednim położeniu do światła i
wiatru

Budowa liścia – rysunek poglądowy:

A – kutikula
B – górna epiderma (skórka)
C – mezofil
C

1

– miękisz palisadowy

C

2

– miękisz gąbczasty

D – chloroplasty
E – tkanka przewodząca
E

1

– ksylem (drewno)

E

2

– floem (łyko)

F – pochwa wiązkowa
G – dolna epiderma (skórka)
H – szparka

Aparat szparkowy – dzięki niemu dochodzi do wymiany gazowej. Aparat szparkowy tworzą
wyspecjalizowane komórki zwane komórkami szparkowymi, które mają zdolność otwierania się i
zamykania, zwane są też szparkami oddechowymi.

1)

Skórka

2)

Miękisz palisadowy

3)

Miękisz gąbczasty

4)

Aparat szparkowy

nerwacje (nerwy liściowe) tworzy odpowiednio złożona wiązka przewodząca, zamknięta w pochwę
wiązki przewodzącej.

Aparaty szparkowe roślin

A – dwuliściennych

B – jednoliściennych

Kształty blaszek liści pojedynczych (prostych):
a. szpilkowy,
b. igłowy,
c. równowąski,
d. lancetowaty,
e. owalnie lancetowaty,
f. jajowaty,
g. spiczasto-jajowaty,
h. odwrotnie jajowaty,
i. łopatkowaty,
j. eliptyczny,
k. okrągły,
l. nerkowaty,
m. odwrotnie sercowaty,
n. sercowaty,
o. romboidalny,
p. pierzasto wrębny,
r. oszczepowaty,
s. strzałkowaty,
t. trójkątny

Kształty blaszek liści złożonych:
a. liść trójlistkowy,
b. dłoniasto złożony,
c. wachlarzowato palczasty,
d. parzystopierzasty,
e. nieparzysto pierzasty z wąsami,
f. podwójnie nieparzysto pierzasty.


Brzegi blaszek:
A. liść całobrzegi,
B. liść karbowany,
C. liść ząbkowany,
D. liść piłkowany,
E. liść podwójnie
piłkowany,
F. liść ząbkowany z
kolcami,
G. liść poszarpany,
H. liść falisto wcięty.

Ogonki też mogą mieć różną długość u różnych gatunków, bywają też liście bezogonkowe.

Liść może ulegać różnym przekształceniom. Jednym z przykładów jest cebula.

Cebula

To organ podziemny, którego główną część stanowią przekształcone liście.
Łodyga jest silnie skrócona, zwana też piętką, na której osadzone są bardzo gęsto
duże, mięsiste białe lub żółtawe liście.

Schemat budowy cebuli na przykładzie jednorocznej cebuli tulipana.

1. łuska zewnętrzna (okrywająca)
2. łuski wewnętrzne (spichrzowe)
3. zawiązek części nadziemnej (liście, pęd kwiatostanowy, części kwiatu)
4. zawiązki cebul przybyszowych (przyszłorocznych)
5. piętka (przekształcony, silnie skrócony pęd)
6. korzenie

Cebula jest organem przetrwalnikowym u roślin wieloletnich np. tulipan, ponieważ obecne nad piętką
pąki boczne po wydobyciu cebuli z ziemi, w przyszłym roku potrafią wytworzyć nowe cebule.

Cebula jest organem spichrzowym magazynującym przede wszystkim cukry.

Aloes zawierający w sobie dużo wielocukrów jest także przykładem liścia, który
częściowo przekształcony jest w cierń.

Ciernie

Sztywne utwory zaostrzone i silnie zdrewniałe, które
wyrastają z łodygi z węzłów liściowych. Z łodygą
połączone są systemem wiązek przewodzących. Typowy
cierń jest to przekształcenie łodygi głównie pędu
bocznego, natomiast typowym przekształceniem liścia są
tzw. igły kaktusów.

Wąs
Podobnie jak ciernie mogą być pochodzenia pędowego (np. winogron)
i liściowego (np. groch). Są to organy czepne, wrażliwe na dotyk, pod
wpływem bodźca owijają się dookoła przeszkody.

Pułapki

Występują u roślin mięsożernych,
głównie dzbaneczników. Liście dzbanecznika mają zdolność wydzielania
enzymów trawiennych i dlatego uwięzione owady są wewnątrz liścia
strawiane i systemem przewodzącym strawiona masa pobierana jest do
wnętrza rośliny.

Pąk
W budowie anatomicznej przypomina stożek wzrostu korzenia. Stożek wzrostu pąka składa się z
merystemów, czyli z komórek, które są zorientowane wbrew sile ciążenia. Pąk może być pąkiem
kwiatowym i zewnętrzną część pąka stanowią zawsze przylistki (zawiązki liści), niekiedy też stanowią
ich przekształcenia zwanej łuskami pąkowymi. Najczęściej pąki występują jako pąki wierzchołkowe
zbudowane z łusek i dzięki temu pąkowi może wytworzyć się kwiat i owoc lub może odbywać się
wzrost pędu na długość. Na łodygach mogą też występować pąki boczne, z których najczęściej
powstają pędy boczne.

Rozgałęzienia pędu: wyróżniamy najczęściej dwa rodzaje rozgałęzień

 Monopodialne – jednoosiowe
 Sympodialne – wieloosiowe

Szczególnym przykładem roślin, u których funkcje liścia przyjął pęd
złożony z zielonych łodyg są tzw. gałęziaki. Pęd u gałęziaków
asymiluje, bierze udział czynny w procesie fotosyntezy i transpiruje.

Liściaki

Występują u niektórych gatunków akacji i dzbanecznika.

U liściaków bardzo młode liście mają budowę typową dla liścia, natomiast liście późniejsze się
stopniowo redukują, ogonek zazyna się spłaszczać, taki liść przystosowuje się do warunków bardziej
suchych, redukcja blaszki liściowej zapobiega nadmiernemu wysychaniu.

Szpilki

Występują u roślin, które musiały przystosować się do znoszenia suszy
lub u roślin, które narażone są na niskie temperatury. Rośliny te nie
zrzucają liści na zimę i z uwagi na to, że rośliny stref zimnych nie mają
zdolności pobierania wody z gleby podcas długotrwałych mrozów;
szpilki (zredukowane liście) pełnią rezerwuar (magazyn) wody.
Wewnątrz szpilki mamy tkankę przewodzącą wodę. Przed
zamarznięciem zabezpiecza szpilki warstwa woskowo – żywiczna;
poza tym komórki skórki są bardzo grube, pokrycie grubą kutykulą
dodatkowo zbezpiecza przed mrozem. Aparaty szparkowe znajdują się
w zabłębieniach skórki, są ukryte i dodatkowo pokryte warstwą
woskowo – żywiczą.