POZIOM PODSTAWOWY

Schemat do zadań nr 1, 2, 3,

Schemat przedstawia budowę oka człowieka.

Źródło: P. Hoser, Anatomia i fizjologia człowieka, WSiP,Warszawa 1997.

Zadanie 1. (1 pkt)
Nazwij element budowy oka oznaczony cyfrą 1 i podaj jedną funkcję tego elementu.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 2. (1 pkt)
Wymień w kolejności 3 elementy budowy oka przez które przechodzą promienie świetlne.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 3. (2 pkt)
Nazwij część oka, która jest właściwym receptorem wzroku. Określ w jaki sposób jest
przystosowana do pełnienia tej funkcji.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 4. (2pkt)
Zestaw prawidłowo odpowiedź z kolumny B z opisem z kolumny A
A B

1.

reguluje średnicę otworu, przez który a. spojówka

wpada światło b. naczyniówka

2. okolica najostrzejszego widzenia c. nerw wzrokowy

3.

błona światłoczuła oka d. tęczówka

4. uczestniczy w dostarczaniu składników e plamka żółta

odżywczych f siatkówka

1. ...... 2. ....... 3 ............. 4. ............

1

Zadanie 5. (1pkt)
Rysunek przedstawia budowę pęcherzyków płucnych człowieka zdrowego i chorego
na rozedmę. W chorobie tej ściany pęcherzyków ulegają rozerwaniu.
Podaj wpływ przedstawionego zjawiska chorobowego na organizm człowieka.

Źródło: A.Nason i R.Dehaan, Świat biologii, Warszawa 1981

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 6. (1pkt)
Konkurencja międzygatunkowa ma miejsce wtedy, gdy:

A. dwa osobniki tego samego gatunku korzystają z tego samego pokarmu.
B. dwa różne gatunki korzystają z różnych terytoriów.
C. dwa różne gatunki ubiegają się o ten sam pokarm.
D. dwa osobniki tego samego gatunku walczą o samicę.

Zadanie 7. (1pkt)
Rysunek przedstawia blaszkę miażdżycową w tętnicy. Podaj skutek tworzenia się blaszki
w naczyniach wieńcowych serca.

Źródło: T. Smitth, Ciało człowieka, Warszawa 1995

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2

Schemat do zadań nr 8, 9

Rys.1 Przekrój poprzeczny przez

Rys.2 Przekrój poprzeczny przez tętnicę

tętnicę zdrowego człowieka ze zmianami miażdżycowymi

Zadanie 8. (1pkt)
Uzupełnij opis do rysunku numer 2 w taki sposób, by przedstawiał tętnicę ze zmianami
miażdżycowymi

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 9. (2pkt)
Podaj dwie zasady zdrowego trybu życia, których należy przestrzegać aby zapobiec
miażdżycy tętnic. Odpowiedź uzasadnij.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 10. (1pkt)
Główną funkcją erytrocytów jest transport tlenu.
Wskaż cechę erytrocytów, która nie ma związku z pełnioną przez nie funkcją.

A. Nie mają jądra komórkowego.
B. Powstają w szpiku kostnym.
C. Zawierają barwnik hemoglobinę.
D. Uzyskują energię w oddychaniu beztlenowym.

Zadanie 11. (2pkt)
Na podstawie badania krwi u dwóch pacjentów stwierdzono, niedobory pewnych
pierwiastków. U pacjenta pierwszego niedobór dotyczył wapnia, natomiast u drugiego
magnezu.
Dobierz po dwa skutki zdrowotne spowodowane niedoborem tych pierwiastków.

1. Anemia.
2. Łamliwość kości.
3. Zaburzenia krzepnięcia krwi.
4. Podwyższona pobudliwość nerwowo-mięśniowa
5. Choroby skóry, łamliwość włosów.
6. Nieprawidłowości pracy serca.

A. Skutki niedoboru wapnia: .........., ........... .
B. Skutki niedoboru magnezu: . .........., ........... .

3

Światło drożne,
swobodny
przepływ krwi

Prawidłowa
zawartość
cholesterolu we
krwi
(<200mg/dl)

Ściana
elastyczna,
wytrzymała

Zadanie 12. (2pkt)

Tabela przedstawia zawartość wybranych pierwiastków w niektórych pokarmach.

Pokarm

Mikroelementy (mg/100g)

K

Mg

Ca

P

Fe

chleb pszenny

130

35

26

83

1,6

ser biały tłusty

110

25

150

220

0,5

ser żółty

130

60

1000

550

1,1

kakao (proszek)

2400

90

20

770

12

pomidory

300

20

15

25

0,9

marchew

200

40

50

55

0,7

kapusta biała

180

16

50

30

0,6

fasola (ziarno)

1100

100

150

500

6

pomarańcze

200

13

34

23

0,3

orzechy laskowe

300

70

190

700

3,4

ziemniaki gotowane

500

20

12

55

0,8

jajko na twardo

140

13

55

220

2,5

wołowina

220

30

30

180

1,4

Źródło: Red. W. Mizerski, Tablice biologiczne,Adamantan, W-wa 1994.

Korzystając z danych zawartych w tabeli, wypisz po trzy składniki pokarmowe, dzięki,
którym najskuteczniej uzupełnić można zbyt małą ilość wapnia oraz magnezu.

A. Wapń - .....................................................

B. Magnez - ....................................................

Zadanie 13. (1pkt)
Przeczytaj tekst.
Penicylina i inne antybiotyki z tej grupy nieodwracalnie hamują aktywność bakteryjnego
enzymu zwanego transpeptydazą, nieobecnego w komórkach człowieka. Warunkuje
on prawidłowe tworzenie niektórych wiązań chemicznych w bakteryjnej ścianie komórkowej.
Zatem wrażliwe na penicylinę bakterie nie mogą się dzielić, ponieważ są niezdolne
do wytworzenia prawidłowej ściany komórkowej.

Źródło:Salomon, Berg, Martin, Villee, Biologia, Warszawa 1996

Na podstawie tekstu podaj przyczynę dla której penicylinę można stosować jako lek.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4

Schemat do zdań nr 14, 15

Poniżej przedstawiono tabelę kodu genetycznego oraz cząsteczkę enzymu o nazwie
rybonukleaza. Każdy aminokwas w tabeli oraz w cząsteczce enzymu oznaczono
trzyliterowym symbolem, np. Pro oznacza prolinę.

Tabela kodu genetycznego Enzym rybonukleaza

Druga pozycja kodonu

P

ie

rw

sz

a

p

o

zy

cj

a

k

o

d

o

n

u

U

C

A

G

U

Phe
Phe
Leu
Leu

Ser
Ser
Ser
Ser

Tyr
Tyr
STOP
STOP

Cys
Cys
STOP
Trp

U

C

A
G

C

Leu
Leu
Leu
Leu

Pro
Pro
Pro
Pro

His
His
Gln
Gln

Arg
Arg
Arg
Arg

U

C

A
G

A

Ile
Ile
Ile
Met

Thr
Thr
Thr
Thr

Asn
Asn
Lys
Lys

Ser
Ser
Arg
Arg

U

C

A
G

G

Val
Val
Val
Val

Ala
Ala
Ala
Ala

Asp
Asp
Glu
Glu

Gly
Gly
Gly
Gly

U

C

A
G

T

rz

ec

ia

p

o

zy

cj

a

k

o

d

o

n

u

100

120

Źródło: Glenn and Susan Tode, Essential AS Biology, Nelson Thornes 2002, United Kingdom

Zadanie 14. (1pkt)
Odczytaj z tabeli kodu genetycznego wszystkie kodony wyznaczające dwa aminokwasy
oznaczone w cząsteczce enzymu przez Y. Ich symbole wpisz poniżej:

Aminokwasy Kodony

...................... .........................................................................................
...................... .........................................................................................

Zadanie 15. (2pkt)
Skutki mutacji mogą być bardzo różne. Mutacje synonimiczne polegają na zamianie jednej
zasady azotowej inną zasadą w trzeciej pozycji kodonu. Zakładając, że mutacji takiej uległa
trójka CCU kodująca prolinę, określ, czy ta zmiana wpłynie na skład aminokwasowy enzymu
rybonukleaza. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5

Y

Schemat do zdań nr 16, 17
Schematy przedstawiają sposób dziedziczenia hemofilii (krwawiączki).

Źródło: G. Nalepa, Genetyka, Helion 1994 r

Zadanie 16. (2pkt)
Wyjaśnij na podstawie schematu, dlaczego na hemofilię chorują mężczyźni a kobiety zwykle
są nosicielkami?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie 17. (1pkt)
Wyjaśnij, dlaczego gen hemofilii przekazywany w linii żeńskiej może nie ujawnić się nawet
przez kilka kolejnych pokoleń?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6