Geodezja – nauka zajmująca się określaniem kształtu i wielkości globu ziemskiego oraz wyznaczaniem położenia i wysokości punktów na
powierzchni Ziemi.

Współczesna geodezja dzieli się na:

geodezję wyższą – naukę o pomiarach wykonywanych na wielkich obszarach, o powierzchni ponad 50 km

2

, uwzględniających kulistość

Ziemi;

geodezję ogólną – naukę o pomiarach wykonywanych na powierzchniach małych, do 50 km

2

, bez uwzględniania kulistości Ziemi.

Dziedziny geodezji:

astronomia geodezyjna

geodezja gospodarcza

geodezja satelitarna

grawimetria

kartografia

rachunek wyrównawczy

instrumentoznawstwo geodezyjne

topografia

teledetekcja

Do zakresu prac geodezyjnych należy:

-planowanie i wykonywanie pomiarów

-dokonywanie obliczeń

-sporządzanie dokumentacji

-tworzenie i aktualizacja baz danych

-sporządzanie zdjęć, pomiary i opracowania fotogrametryczne, grawimetryczne, magnetyczne i astronomiczne związane z realizacją zadań w
dziedzinie geodezji i kartografii oraz Krajowego Systemu Informacji o Terenie.

Zadania geodezji:

-określanie kształtu i wymiarów Ziemi jako planety,

-opisywanie powierzchni ziemi w zakresie przestrzennego rozmieszczenia obiektów naturalnych i sztucznych oraz rzeźby terenu,

-opis podziemnej infrastruktury technicznej,

-opis złóż mineralnych i wyrobisk górniczych,

-kataster nieruchomości,

-geodezyjna realizacja w terenie projektów budowli oraz kontrola ich funkcjonowania,

-przekształcanie struktury powierzchniowej gruntów,

-monitorowanie środowiska i przestrzennego zagospodarowania kraju.

Rodzaje pomiarów:



pomiary poziome (sytuacyjne),



pomiary pionowe (wysokościowe),



pomiary sytuacyjno-wysokościowe.

Układ odniesienia – układ współrzędnych, dla którego określono powierzchnię odniesienia, powierzchnię odwzorowania, rodzaj
współrzędnych i położenie początku układu.

Powierzchnia odniesienia – powierzchnia zdefiniowana matematycznie (elipsoida, kula, itp.) lub nie matematycznie (np. geoida), do której
są odnoszone wyniki pomiarów geodezyjnych dokonywane na fizycznej powierzchni ziemi.

Osnowa geodezyjna – usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych, dla których określono matematycznie na podstawie pomiarów
geodezyjnych ich wzajemne położenie i dokładność usytuowania.

Sieć geodezyjna – zbiór punktów geodezyjnych stanowiących odrębną całość, charakteryzująca się jednolitością metod pomiarów i
określenia położenia tych punktów (np. sieć triangulacyjna, sieć poligonowa, sieć niwelacyjna).

Punkt geodezyjny - punkt w terenie, którego położenie jest określone współrzędnymi lub rzędną wysokości.

Stabilizacja punktu geodezyjnego – osadzenie w terenie znaku lub zespołu znaków geodezyjnych (tzw. stabilizacja wieloznakowa).

Sygnalizacja punktu geodezyjnego – ustawienie urządzenia sygnalizacyjnego (np. tyczki) na punkcie geodezyjnym, w celu
zaobserwowania go z innych punktów.

Odwzorowanie kartograficzne - umowny, określony matematycznie sposób przyporządkowania punktom powierzchni kuli (elipsoidy)
punktów na płaszczyźnie

Rodzaje odwzorowań:

- ze względu na przyjętą powierzchnię odwzorowania,

- ze względu na usytuowanie powierzchni odwzorowania,

- ze względu na występujące zniekształcenia odwzorowania (równopolowe, równokątne, równodługościowe)

Skala mapy - stosunek długości l poszczególnych odcinków na mapie do długości L rzutów tych odcinków na płaszczyznę poziomą w
terenie:

Państwowy system odniesień przestrzennych tworzą:

-geodezyjny układ odniesienia,

układ wysokości, w którym wyznacza się wysokości punktów względem przyjętego poziomu powierzchni odniesienia (średniego poziomu
Morza Bałtyckiego w Zatoce Fińskiej, wyznaczonego dla mareografu w Kronsztadzie koło Sankt Petersburga),

-układ współrzędnych płaskich prostokątnych, oznaczony symbolem "2000", stosowany w pracach geodezyjnych i kartograficznych,
związanych z wykonywaniem mapy zasadniczej (skala 1: 500 – 1: 5 000),

-układ współrzędnych płaskich prostokątnych, oznaczony symbolem "1992", stosowany w mapach o skali 1:10 000 i skalach mniejszych,

Układ współrzędnych płaskich prostokątnych, oznaczony symbolem "1965", oraz lokalne układy współrzędnych mogą być stosowane do
dnia 31 grudnia 2009 r.

Geodezyjny układ odniesienia, zwany "EUREF-89", jest rozszerzeniem europejskiego układu odniesienia ETRF na obszar Polski, w
wyniku kampanii pomiarowej EUREF-POL 92.

W EUREF-89 stosuje się Geodezyjny System Odniesienia 1980 (GRS 80), przyjęty na XVII Zgromadzeniu Generalnym Międzynarodowej
Unii Geodezji i Geofizyki (MUGG) w Canberze w grudniu 1979 r.

Krajową zintegrowana sieć geodezyjną stanowią:

sieć zerowego rzędu (polski fragment sieci EUREF), zwany EUREF-POL, składająca się z 11 punktów o odległościach między punktami
rzędu 250-300 km.

- krajowa sieć zintegrowana pierwszego rzędu POLREF, o odległościach między punktami od 20 do 25 km. Ogółem sieć ta składa się z 348
punktów, które zostały nawiązane do sieci EUREF-POL.

Mapa jest to graficzny obraz powierzchni Ziemi, innego ciała niebieskiego lub nieba, przedstawiony

w zmniejszeniu w sposób określony matematycznie, uogólniony i umowny.

Cechy mapy:

- odzwierciedla rozmieszczenie obiektów i zjawisk, jest więc obrazem przestrzeni,

- stanowi zbiór znaków,

- zawiera informacje, a więc jej funkcją jest przekazywanie informacji,

- odzwierciedla fragmenty rzeczywistości w specyficznie uogólniony sposób – może być zatem traktowana jako model,

- może być uważana za źródło danych.

Właściwości mapy:

- prezentacja na płaszczyźnie lub odniesiona do płaszczyzny,

- przedstawianie poszczególnych kategorii zjawisk i obiektów za pomocą przyjętego systemu znaków umownych,

- podobieństwo rozmieszczenia znaków do rozmieszczenia oznaczanych przez te znaki obiektów podporządkowane określonym regułom
matematycznym,

- generalizacja, czyli redukcja treści i jej uogólnienie wynikające z konieczności dostosowania zakresu i sposobu ujęcia tej treści do jej
przeznaczenia, skali oraz możliwości percepcyjnych użytkowników mapy

Kryteria klasyfikacji map:

treść,skala

przedstawiany obszar geograficzny,

forma prezentacji,

sposób wykorzystania

Mapy topograficzne ze względu na zakres treści i stopień uogólnienia charakterystyki powierzchni Ziemi dzielą się na:



mapy topograficzne wielkoskalowe w skalach

1 : 5 000 i 1 : 10 000,

mapy topograficzne średnioskalowe w skalach

1 : 25 000 i 1 : 50 000,

mapy topograficzne małoskalowe w skalach

1 : 100 000 – 1 : 500 000.

Treść mapy zasadniczej:

-punkty osnowy geodezyjnej,

- elementy ewidencji gruntów i budynków,

- elementy sieci uzbrojenia terenu, w szczególności urządzenia nadziemne, naziemne i podziemne.

Skale mapy zasadniczej:

1 : 500 – dla terenów o dużym stopniu zainwestowania lub dla obszarów przewidywanych do intensywnego zainwestowania

1 : 1000 – dla terenów małych miast, aglomeracji miejskich i przemysłowych oraz terenów osiedlowych wsi będących siedzibami gmin,

1 : 2000 – dla pozostałych zwartych terenów osiedlowych, terenów rolnych oraz większych zwartych obszarów rolnych i leśnych na terenach
miast,

1 : 5000 - dla terenów o rozproszonej zabudowie wiejskiej oraz gruntów rolnych i leśnych na terenach miast.

Kartograficzne metody prezentacji:

metody jakościowe:sygnatur, chorochometryczna, zasięgów

metody ilościowe:kropkowa, kartogramu, izolinii, kartodiagramu

Pomiary sytuacyjne

Tyczenie prostej

Tyczenie prostej przez przeszkodę terenu

(np. wzniesienie)

Tyczenie linii metodą pośrednią

Schemat pomiaru długości taśmą

Pomiar długości dalmierzem optycznym przy pochyłej lunecie

Wywiad terenowy

-gólne rozpoznanie terenu,

-ustalenie faktycznego stanu technicznego punktów istniejącej osnowy geodezyjnej,

-ustalenie faktycznego stopnia aktualności map przeznaczonych do wykorzystania, poprzez ich porównanie z terenem.

Szkice niezależnej osnowy pomiarowej:

a)

linia pomiarowa

b)

związek liniowy w postaci czworokąta i trójkąta

Przy projektowaniu sieci poligonowych należy uwzględnić warunki:

-ciąg powinien być obustronnie nawiązany kątowo i liniowo do punktów nawiązania lub punktów węzłowych;

-ciągi powinny być zbliżone do równobocznych i prostoliniowych;

-długości ciągów nie powinny być większe od 3 km, a ciągów wyznaczających punkty węzłowe – od 2 km;

Osnowę sytuacyjną projektuje się tak aby:

-każdy z punktów był powiązany obserwacjami z co najmniej dwoma sąsiednimi punktami tego samego lub wyższego rzędu,

-istniała wizura między punktami sąsiednimi,

-punkty lokalizowane były w miejscach dogodnych do wykonania pomiaru i zapewniona była możliwa nienaruszalność znaków,

-długości boków osnowy powinny zawierać się w granicach 50-400 m, zaś stosunek dwu boków przyległych nie powinien być większy niż
4:1.

Do oznakowania położenia punktów osnowy stosuje się:

-na gruntach miękkich - palik drewniany o długości 30-50 cm i wymiarach poprzecznych ok. 5x5 cm;

-na gruntach bardzo miękkich lub sypkich - podziemnie rurkę drenarską (sączek) lub butelkę (do góry dnem) i naziemnie centrycznie
osadzony palik równo z terenem. Na gruntach ornych znak podziemny zakopuje się poniżej głębokości orki (40-50 cm), a na innych
gruntach 25 cm poniżej terenu;

-na gruntach bagnistych, grząskich - pal o długości 1m i średnicy 15-20 cm, wbity na głębokość 70 cm;

-na gruntach twardych, a szczególnie na terenach miejskich i przemysłowych - rurkę żelazną o długości 30-40 cm i średnicy 3 cm, wbitą
równo z terenem;

-na utwardzonych nawierzchniach jezdni i chodników (bruk, asfalt, płyty betonowe itp.) - bolec lub trzpień żelazny, wbity równo z
nawierzchnią, wyryty lub namalowany znak.

Szczegóły terenowe ze względu na ich charakter oraz różne dokładności identyfikacji ich zarysów i różne wymagania dokładności
pomiaru dzielą się na trzy grupy.

Grupa I- obiekty dobrze identyfikowalne, zachowujące wieloletnią niezmienności położenia:

-znaki graniczne: granicy państwa, jednostek podziału administracyjnego i działek,

-stabilizowane znakami naziemnymi punkty osnowy wysokościowej, punkty podstawowej osnowy grawimetrycznej i punkty wiekowe
osnowy magnetycznej,

-budynki, budowle i urządzenia techniczne, w tym mosty, wiadukty, tunele, ściany oporowe, tory kolejowe i tramwajowe, przejazdy,
estakady itp.,

-elementy naziemne sieci uzbrojenia terenu, studnie i szczegóły uliczne, w tym krawężniki, latarnie, słupy, pomniki, figury i trwałe ogrodzenia.

Grupa II – obiekty o mniej trwałych obrysach:

-niestabilizowane punkty załamania granic działek,

-obiekty o charakterze budowli ziemnych: nasypów, wykopów, rowów, kanałów, grobli, tam, wałów przeciwpowodziowych,

-elementy podziemne sieci uzbrojenia terenu i nie rozgraniczone drogi publiczne,

-zieleń miejska (parki i zieleńce), zieleń przyuliczna (trawniki, drzewa),

-boiska sportowe oraz pomniki przyrody.

Grupa III – obiekty o niewyraźnych obrysach:

-użytki gruntowe, kontury klasyfikacyjne, podwodne elementy sieci uzbrojenia terenu,

-cieki i wody stojące o naturalnych liniach brzegowych,

-oddziały leśne na obszarach Lasów Państwowych,

-drogi biegnące w dużych obszarach o jednolitym władaniu (Lasy Państwowe, duża własność ziemska) i mające charakter stałych dróg
wewnętrznego transportu lub łączących siedliska, a także stałych dróg dojazdowych prywatnych,

-inne obiekty o niewyraźnych konturach, możliwych do zidentyfikowania z dokładnością nie mniejszą niż 0,50 m,

Do najczęściej stosowanych metod pomiarowych należą:

-metoda domiarów prostokątnych,-biegunowa, przedłużeń, wcięc

W czasie wykonywania pomiarów sytuacyjnych należy zebrać następujące sytuacje:

-nazwy jednostek podziału administracyjnego, wsi, osiedli, ulic, placów itp.,

-nazwy rzek, jezior, gór, dolin itp.,

-rodzaje użytków gruntowych,

-rodzaj i charakter obiektów budowlanych, numery porządkowe budynków, nieruchomości itp.,

-rodzaje urządzeń podziemnych i ich przeznaczenie.

Geodezyjne pomiary wysokościowe:

Wysokościową osnowę geodezyjną stanowi usystematyzowany zbiór punktów, których wysokość

w stosunku do przyjętej powierzchni odniesienia została określona przy zastosowaniu techniki geodezyjnej.

Dokładność osnowy danego rodzaju i klasy charakteryzuje ogólnie średni błąd pomiaru niwelacji, po wyrównaniu (mo).

Osnowę wysokościową tworzą sieci niwelacji, których elementami są:

-poligony niwelacyjne (zamknięte lub otwarte) utworzone z linii (ciągów) niwelacyjnych,

-linie (ciągi) niwelacyjne, utworzone z odcinków niwelacyjnych, łączące punkty węzłowe sieci,

-odcinki niwelacyjne, łączące dwa sąsiednie znaki wysokościowe danej linii niwelacyjnej.

3 rodzaje znaków w osnowie wysokościowej:

-odziemne, stosowane w sieci podstawowej, w których osadzone repery - tj. właściwe punkty wysokościowe - znajdują się pod powierzchnią
ziemi,

-naziemne, stosowane w sieci podstawowej i szczegółowej, w których repery znajdują się nad powierzchnią ziemi, a podstawa znaku - na
głębokości większej od głębokości zamarzania gruntu,

-ścienne, stosowane w sieci podstawowej i szczegółowej, którymi są repery osadzane w ścianach budowli gwarantujących dobrą ich
stabilność.

Stabilizacja punktów wysokościowej osnowy pomiarowej:

-w terenach o znacznym zainwestowaniu, punkty pomiarowej osnowy wysokościowej stabilizuje się trwale lub wykorzystuje się istniejącą w
terenie trwałą stabilizację innych punktów,

-do oznakowania punktów pomiarowej osnowy wysokościowej stosuje się paliki drewniane (z wbitym gwoździem), rurki żelazne, bolce lub
trzpienie żelazne (wbite w nawierzchnię), a także oznaczone farbą znaki na trwałych szczegółach terenowych,

-na terenach niezabudowanych, jako reper roboczy może być zastosowany pal drewniany o długości 1m i średnicy 0,1 m, w którego górny
koniec wbity jest gwóźdź, a w dolnej części pala przymocowana jest na zacios poprzeczka drewniana,

jako znaki ścienne stosuje się:

- trzpień lub hak żelazny, kuty, o długości 10–15 cm i średnicy około 1 cm, wbity w ścianę budynku, tak aby wystawał ze ściany na
odległość umożliwiającą pionowe ustawienie łaty,

- nowe formy znaków ściennych, metalowych lub z tworzyw sztucznych, wstrzeliwane bolce, spełniające wymogi dokładności i trwałości w
określonym czasie.

Rodzaje niwelacji:

barometryczna,

trygonometryczna,

geometryczna.

Rozróżniamy niwelację:w przod, ze środka

Ze względu na dokładność pomiarów, rozróżniamy niwelację:

Niweln.precyzyjną,

niwet.n.techniczną- niw.tech.reperów, profilow, powierzchniowa, ciekow i zbiornikó wodnych

Pomiar ukształtowania terenu , w zależności od celu, wykonuje sie metodami: niwelacji siatkowej , profilow i punktow
rozproszonych

Niwelacja siatkowa polega na określeniu metodą niwelacji geometrycznej rzędnych wysokości pikiet, stanowiących wierzchołki
wyznaczonych w terenie regularnych figur geometrycznych oraz pikiet dodatkowych położonych wewnątrz tych figur. Niwelacja profilów
polega na określeniu rzędnych wysokości pikiet usytuowanych wzdłuż osi mierzonego obszaru (profilu podłużnego) i profilów
poprzecznych. Niwelacja punktów rozproszonych polega na określeniu rzędnych wysokości pikiet i punktów sytuacyjnych niwelacją
geometryczną w przód przy równoczesnym wyznaczeniu ich położenia poziomego metodą biegunową.

Pomiary sytuacyjno - wysokościowe

Tachimetrią nazywamy pomiar sytuacyjno – wysokościowy wykonywany metodą biegunową do określenia położenia sytuacyjnego
punktów szczegółowych oraz niwelacji trygonometrycznej do określenia wysokości tych punktów.

Pomiar wykonywany zwykłym teodolitem

Warstwice są to linie krzywe łączące punkty terenu o jednakowej wysokości nad płaszczyzną odniesienia.

Interpolacja warstwic jest to wyznaczenie punktów przecięcia się warstwic z kierunkami spadków terenu, określonymi przez odcinki
łączące pomierzone w terenie punkty wysokościowe.

Formy rzeźby terenu:

a – grzbiety – połączone wzniesienia,

b – pojedyncze wzniesienie,

c – dolina,

d – siodło.

Użytkowanie map warstwicowych

Określenie wysokości punktu położonego między warstwicami

Określenie spadku terenu na odcinku zawartym między warstwicami

Wyznaczenie na mapie linii o określonym spadku

Przekrój terenu na podstawie mapy warstwicowej

Tyczenie w terenie elementów sytuacyjnych i wysokościowych projektu

Usytuowanie w terenie poszczególnych punktów danego obiektu na podstawie poziomej osnowy realizacyjnej można wykonać za
pomocą następujących metod:

biegunowej,

wcięcia w przód – kątowego i liniowego,

współrzędnych prostokątnych odniesionych do elementów osnowy,

przecięć.

Wyznaczanie w terenie punktu o danej wysokości

Tyczenie linii poziomej o określonej wysokości

Tyczenie linii o określonym spadku

Wytyczanie płaszczyzny poziomej o danej wysokości

Wytyczanie płaszczyzny o danym spadku

Obliczanie powierzchni



Metoda analityczna



Metoda graficzna



Metoda mechaniczna



Metoda kombinowana