Bezpieczeństwo żywności - przepisy

Celem polskiej polityki w zakresie bezpieczeństwa żywności jest szeroko rozumiana ochrona zdrowia

i interesów konsumentów. W tym celu wdrożono szereg norm prawnych w zakresie nie tylko kontroli

higieny żywności obowiązujących zarówno rolników, producentów, przetwórców i sprzedawców,

ale również, co do prawidłowego etykietowania czy opakowywania produktów żywnościowych.

Wszystkie te przepisy mają zapewnić spełnienie zasady „od pola do stołu”, czyli gwarantować

bezpieczeństwo produktów żywnościowych na każdym etapie łańcucha produkcji i dystrybucji.

Polscy producenci artykułów żywnościowych zobligowani są do stosowania nie tylko przepisów

krajowych, ale również ustanowionych przez UE. Należy pamiętać, że przepisy zarówno UE

jak i krajowe dotyczą produkcji i sprzedaży zarówno na rynek krajowy jak i unijny oraz produktów

importowanych z krajów trzecich.

W oparciu o założenia przewidziane w „Białej Księdze” przyjęte zostały obecnie obowiązujące

regulacje unijne z zakresu prawa

żywnościowego, które na dzień dzisiejszy tworzą już spójny pakiet

przejrzystych przepisów obejmujących cały łańcuch żywnościowy, w tym przede wszystkim

R

ozporządzenie 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002r.

ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski

Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiający procedury w zakresie bezpieczeństwa

żywności

.

Rozporządzenie zawiera podstawowe definicje (np. żywności, prawa żywnościowego, kontroli,

wprowadzenia do obrotu), ustanawia generalnie zasady prawa żywnościowego i statuuje

specjalistyczny organ: Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, który ma spełniać istotną rolę

w zachowaniu odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa żywności.

Kolejnym krokiem było wydanie w 2004 r. pakietu czterech rozporządzeń regulujących problematykę

higieny żywności:



rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r.

w sprawie higieny środków spożywczych,



rozporządzenie (WE) Nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r.

ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia

zwier

zęcego,



rozporządzenie (WE) Nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r.

ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu

do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi,



rozporządzenie (WE) Nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r.

w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem

paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt.

Niemalże co roku wydawane są kolejne rozporządzenia regulujące różne aspekty prawa

żywnościowego. Obecnie unijne prawo żywnościowe obejmuje ponad 100 wiążących aktów prawnych,

które można podzielić na „grupy”:



odnoszące się do produktu (np. akty prawne regulujące suplementy diety, nową żywność,

żywność GMO, dodatki, aromaty, dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń, normy handlowe

dotyczące różnych produktów);



odnoszące się do sposobu prowadzenia działalności w sektorze spożywczym (np. higiena,

identyfikacja produktów);



odnoszące się do sposobu informowania o żywności (np. zasady etykietowania, oświadczenia

żywieniowe i zdrowotne);



odnoszące się do problematyki zarządzania ryzykiem (np. uregulowanie urzędowych kontroli

żywności, system RASFF - Rapid Alert System for Food and Feed);



odnoszące się do kryteriów bezpieczeństwa żywności.

Spośród regulacji krajowych na szczególną uwagę zasługują przepisy kształtujące strukturę organów

urzędowej kontroli żywności (ukż). Rola organów ukż jest bardzo istotna w zapewnieniu prawidłowego

funkcjonowania systemu bezpieczeństwa żywności. Organy ukż kontrolują, czy wymogi prawa

żywnościowego są wypełniane, weryfikują prawidłowość funkcjonowania systemów kontroli

wewnętrznej, a realizując swoje kompetencje, zarządzają ryzykiem, stanowiąc istotny czynnik

prawidłowego przebiegu procesu analizy ryzyka. Organy ukż są także uczestnikami systemu

wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktów żywnościowych.

Podstawowe znaczenie dla określenia struktury organów urzędowej kontroli żywności w Polsce ma

Ustawa z dnia 25 sierpnia

2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia w której wskazane

zostały organy urzędowej kontroli żywności w zakresie bezpieczeństwa żywności. Do ustalenia pełnej

struktury organów ukż funkcjonujących w Polsce oraz ich zadań niezbędne jest uwzględnienie oprócz

ustawy o b.ż.ż przepisów zawartych w wielu innych aktach prawnych, w tym w:



ustawie z 14 marca 1985 r.

o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,



ustawie z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej,



ustawie z 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno – spożywczych,



ustawie z 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej,



ustawie z 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin,



rozporządzeniach do ww. ustaw, w szczególności w:



rozporządzeniu

Ministra

Spraw

Wewnętrznych

z

28

lutego

2013

r.

w sprawie organizacji oraz zasad i trybu wykonania zadań przez Państwową

Inspekcję Sanitarną Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,



rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z 19 kwietnia 2004 r. w sprawie

Wojskowej Inspekcji Weterynaryjnej,



rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie

organizacji oraz warunków i trybu wykonania zadań przez Wojskową Inspekcję

Sanitarną.

W ogólnym ujęciu wskazać można, iż urzędową kontrolę żywności w zakresie bezpieczeństwa

żywności realizują Państwowa Inspekcja Sanitarna i Inspekcja Weterynaryjna oraz w niewielkim

zakresie P

aństwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, natomiast ukż w odniesieniu do jakości

żywności realizują Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz w pewnym

zakresie PIORiN.

Instytucje krajowe realizujące zadania związane z nadzorem

w zakresie bezpieczeństwa żywności

1.

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS)

Państwowa Inspekcja Sanitarna realizuje zadania związane z szeroko pojętą ochroną zdrowia

publicznego. Wśród tych zadań znajduje się nadzór nad warunkami zdrowotnymi żywności i żywienia.

PIS realizuje swoje obowiązki na poziomie wojewódzkim, powiatowym oraz w granicznych

inspektoratach sanitarnych. Działania koordynujące podejmowane są na szczeblu centralnym.

Wśród głównych obszarów działania PIS w kontekście bezpieczeństwa żywności należy

wymienić te związane z kontrolą wymagań higienicznych i zdrowotnych, w tym związanych m.in. z:



nadzorem nad jakością zdrowotną żywności pochodzenia zwierzęcego i niezwierzęcego,



bezpieczeństwem produkcji i obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu

z żywnością.

Główny Inspektor Sanitarny kieruje siecią systemu RASFF (Rapie Alert System for Food

and Feed) oraz pr

owadzi krajowy punkt kontaktowy systemu RASFF i powiadamia Komisję

Europejską o stwierdzonych przypadkach niebezpiecznej żywności oraz pasz.

Ostrzeganie o niebezpiecznych produktach żywnościowych.

W Polsce, od 2000 roku działa tzw. Krajowy System Informowania o Niebezpiecznych Produktach

Żywnościowych. W 2003 roku został on włączony do europejskiego systemu ostrzegania

o niebezpiecznych produktach żywnościowych oraz środkach żywienia zwierząt – systemu RASFF

(Rapid Alert System for Food and Feed). Każda instytucja rządowa oraz komercyjna realizująca

zadania z zakresu bezpieczeństwa żywności jest zobowiązana do niezwłocznego ogłoszenia

stwierdzonego problemu w zakresie zagrożenia życia lub zdrowia ludzi spowodowanego żywnością

lub środkami żywienia zwierząt. Powiadomienie takie, przekazane za pomocą systemu RASFF, trafia

do organów administracji rządowej oraz Komisji Europejskiej i Europejskiego Urzędu

ds. Bezpieczeństwa Żywności. Zgodnie z założeniami systemu RASFF, obowiązkiem zgłaszającego,

niezwłocznie po stwierdzeniu problemu, jest jak najszybsze ustalenie takich sposobów

przeciwdziałania, które będą gwarantowały zminimalizowanie stwierdzonego zagrożenia.

Organami

Państwowej Inspekcji Sanitarnej są:



Główny Inspektor Sanitarny,



Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny,



Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny,



Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny.

Dane kontaktowe - www.gis.gov.pl

2. Inspekcja Weterynaryjna (IW)

Kompetencje IW obejmują ochronę zdrowia zwierząt i bezpieczeństwo produktów

pochodzenia zwierzęcego oraz weterynaryjną ochronę zdrowia publicznego, poprzez m.in.:

1)

zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, w tym chorób odzwierzęcych,

2)

badanie zwierząt rzeźnych oraz produktów pochodzenia zwierzęcego,

3)

prowadzenie weterynaryjnej kontroli granicznej

4)

sprawowanie nadzoru nad bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego,

5)

przyjmowanie informacji o niebezpiecznych produktach żywnościowych oraz paszach

od org

anów Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcji Jakości Handlowej

Artykułów Rolno-Spożywczych, w zakresie kompetencji tych inspekcji, oraz od organów Inspekcji

Handlowej o niebezpiecznych produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego oraz ocena

ryzyka i stopnia zagrożenia spowodowanego niebezpiecznym produktem żywnościowym lub paszą,

a następnie przekazywanie tych informacji do GIS, kierującego siecią systemu RASFF w Polsce.

Organami Inspekcji Weterynaryjnej są:



Główny Lekarz Weterynarii,



Wojewódzki Lekarz Weterynarii,



Powiatowy Lekarz Weterynarii,



Graniczny Lekarz Weterynarii.

Dane kontaktowe - www.wetgiw.gov.pl

UWAGA!!! Pod adresem internetowym:

http://www.wetgiw.gov.pl/index.php?action=szczegoly&m_id=33&kat_id=1609

zainteresowani eksporterzy i importerzy mogą znaleźć wykaz posterunków weterynaryjnej kontroli

granicznej w Polsce

.

3.

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS)

IJHARS realizuje zadania w zakresie nadzoru nad jakością handlową artykułów rolno-

spożywczych poprzez kontrolę jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w produkcji i obrocie,

w tym wywożonych za granicę. Ponadto IJHARS prowadzi kontrole jakości handlowej artykułów rolno-

spożywczych sprowadzanych z zagranicy, w ramach kontroli granicznej takich artykułów.

Inspekcja sprawuje nadzór w zakresie jakości handlowej mięsa drobiowego, jaj, tusz

wieprzowych, tusz wo

łowych, tusz innych zwierząt, mięsa pochodzącego z bydła w wieku

do 12 miesięcy. Wydaje zaświadczenia potwierdzające pochodzenie mięsa wołowego z dorosłych

osobników męskich, uprawniających do otrzymania refundacji wywozowych, o których mowa

w przepisach

UE dotyczących warunków udzielania specjalnych refundacji wywozowych do niektórych

rodzajów wołowiny bez kości oraz w przepisach UE dotyczących przyznawania specjalnych refundacji

eksportowych w sektorze wołowiny i cielęciny,

Organami Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych są:



Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,



Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-

Spożywczych.

Dane kontaktowe - www.ijhar-s.gov.pl

4.

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN)

PIORiN realizuje zadania związane z nadzorem nad zdrowiem roślin, zapobieganiem

zagrożeniom związanym z obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin oraz nadzorem

nad wytw

arzaniem, oceną i obrotem materiałem siewnym. Inspekcja w ramach swych kompetencji

m.in.:

1)

prowadzi kontrole fitosanitarne roślin, produktów roślinnych;

2)

wydaje świadectwa fitosanitarne, paszportów roślin i zaświadczeń oraz prowadzi nadzór nad

jedn

ostkami upoważnionymi do wypełniania formularzy paszportów roślin;

3)

wydaje decyzje dotyczące postępowania z roślinami, produktami roślinnymi lub przedmiotami

podlegającymi granicznej kontroli fitosanitarnej.

Organami Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa są:



Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa,



Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Dane kontaktowe - www.piorin.gov.p

l

UWAGA!!! Pod adresem internetowym:

http://piorin.gov.pl/wnf/punkty-wwozu/

zainteresowani eksporterzy i importerzy mogą znaleźć wykaz

punktów wwozu, w których przeprowadzana jest graniczna kontrola fitosanitarna roślin, produktów

ro

ślinnych i przedmiotów wprowadzanych na terytorium Polski.

5. Inspekcja Handlowa (IH)

Inspekcja Handlowa prowadzi kontrol

e zarówno w obszarze artykułów żywnościowych,

jak i

nieżywnościowych oraz usług. Kontrole planowane w obszarze żywności stanowią około 20%

wszystkich kontroli wykonywanych przez IH.

Inspekcja

sprawuje kontrolę środków spożywczych w handlu detalicznym (także w obrocie

hurtowym i gastronomii) w zakresie jakości handlowej, w tym pod kątem zafałszowań i oznakowania,

a także kontrolę legalności i rzetelności działania przedsiębiorców. Jakość handlowa nie obejmuje

wymagań weterynaryjnych, sanitarnych i fitosanitarnych.

Prowadzone przez Inspekcję Handlową kontrole w obszarze żywności polegają

w

szczególności na sprawdzeniu, czy oferowane konsumentom środki spożywcze spełniają

wymagania jakości handlowej określone w rozporządzeniach Unii Europejskiej, a także czy są zgodne

z deklaracją producenta. Inspekcja Handlowa specjalizuje się w kontroli oznakowania szczególnie

pod kątem sprawdzania prawdziwości informacji podawanych w oznakowaniu środków spożywczych

oraz ujawniania zafałszowań produktów.

Organami Inspekcji

Handlowej są:



Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,



Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej.

Dane kontaktowe - www.uokik.gov.pl

Źródło:

1. Biuletyn Informacyjny ARR nr 1/2014

2. Zintegrowany Wieloletni Plan Kontroli dla Polski na lata 2010-2014