Etyka informacyjna

Etyka

1. Ogół ocen, norm, wartości obowiązujących w

danej epoce.

2. Nauka dotycząca moralności.

Rodzaje etyki

Jako dyscyplina naukowa:
1. Opisowa obejmująca badanie norm,

wzorców, ideałów.

2. Normatywna określająca zasady moralnego

postępowania.

– Etyka zawodowa (deontologia) definiująca zasady

postępowania środowiska zawodowego

Etyka informacyjna

Dotyczy dylematów moralnych i konfliktów

etycznych, które pojawiają się w czasie
interakcji między człowiekiem a informacją (w
czasie jej tworzenia, organizowania,
rozpowszechniania i wykorzystywania).

Określenia

1. Etyka informacji.
2. Etyka informacyjna.
3. Information ethics.
4. Infoethics.

Prekursorzy

1. B. Kostrewski, Ch. Oppenheim (1980) w artykule

Ethics in information science

1. Wykorzystywanie danych do prywatnego użytku.
2. Filtrowanie informacji.
3. Tendencyjnośd informacji.
4. Konflikt interesów.
5. Poprawnośd danych dostarczanych przez dostawców

online.

2. Rafael Capurro (1988) w artykule Information

ethos and information ethics.

Prekursorzy

1. R. Hauptman (1988) Ethical challenges in

librarianship

1. Cenzura, prywatnośd, dostęp do informacji,

kodeksy etyczne.

2. Rozpoczął wydawanie czasopisma Journal of

Information Ethics (1992).

2. DeMaio (1988) użył terminu etyka

informacyjna w kontekście bezpieczeostwa
systemów komputerowych.

Rozwój etyki informacyjnej

1. Kolejne czasopisma:

1. Ethics and Information technology.
2. Journal of Information, Communication and Ethics in

Society.

2. Konferencje:

1. Kongres UNESCO w 1997 r. Infoethics.
2. Bibliotekarz w świecie wartości w 2003 r. przez

Dolnośląską Szkołę Wyższą Edukacji we Wrocławiu.

3. Stowarzyszenia takie jak International Center for

Information Ethics

Pole etyki informacyjnej

Wg ICIE
1. Etyka mediów.
2. Etyka komputerowa.
3. Etyka bioinformacyjna.
4. Etyka biblioteczna.
5. Etyka informacji biznesowej.
6. Etyka Internetu (netyka, cyberetyka).

Pole etyki informacyjnej

Wg T. Froehlicha
1. Kwestia powszechnego dostępu do informacji

jako podstawowego prawa człowieka.

2. Etyczny aspekt produkcji informacji (prawo

autorskie, ochrona własności intelektualnej).

3. Etyczny aspekt gromadzenia informacji (cenzura,

selekcja, problem dostępnych narzędzi

wyszukiwawczych).

4. Etyczne aspekty rozpowszechniania informacji

(zapewnienie jednakowych warunków dostępu

do informacji; działalnośd brokerów informacji).

Kodeksy etyczne

1. Podkreślają znaczenie kompetencji w

wykonywaniu powierzonych obowiązków.

2. Kładą nacisk na przestrzeganie prawnych i

moralnych standardów.

3. Podkreślają zasadę zachowania poufności.
4. Podkreślają troskę o dobro klienta.
5. Akcentują jawnośd działania.

Kodeksy etyczne

Cele kodeksów etycznych
1. Dyscyplinujące.
2. Doradcze.
3. Edukacyjne.
4. Reklamowe.

Kodeks etyki Association of Independent

Information Professionals

1. Dostarczanie klientom dokładnych i aktualnych

informacji w ramach określonego budżetu.

2. Przedstawienie rodzaju wykorzystywanych

źródeł, ich wiarygodności.

3. Akceptowanie tylko legalnych zleceo.
4. Respektowanie poufności.
5. Przestrzeganie prawa autorskiego, umów

licencyjnych.

6. Utrzymywanie profesjonalnych relacji z

bibliotekami.

Kodeks etyki Society of Competitive

Intelligence Professional

1. Promowanie szacunku dla zawodu.
2. Stosowanie się do prawa krajowego i

międzynarodowego.

3. Ujawnianie wszystkich istotnych informacji

identyfikujących Ciebie i Twoją firmę.

4. Unikanie konfliktu interesów.
5. Uczciwe i realistyczne rekomendacje.
6. Promowanie kodeksu etyki.
7. Przestrzeganie polityki firmy.

Test

1. Czy naprawdę stoję w obliczu sytuacji, która może rodzid

wątpliwości natury etycznej?

2. Czy mam wątpliwości, jak się należy zachowad?
3. Czy obawiam się, że to co robię jest właściwe?
4. Kto jest jeszcze zaangażowany w tę sytuację i na kogo

mogą wpłynąd moje decyzje?

5. Kto spowodował ten problem?
6. Co inni sądzą na ten temat?
7. Czy inny broker działałby w taki sam sposób?

Oprac. na podstawie: Mason F.M.; Dobson Ch.: Information

brokering. New York, 1998.

Problemy etyczne

Poufnośd informacji

Przypadek bibliotekarza (1987) z nowojorskiej

firmy prawniczej oskarżonego o naruszenie
prawa „insider trading”.

Rodzina bibliotekarza zarobiła ok. 400 tys.

dolarów.

Odpowiedzialnośd za jakośd danych

Brocklesby v Jeppesen (1985) - katastrofa

samolotu w 1973 r. z powodu niewłaściwie
sporządzonych map. Odszkodowanie w
wysokości 12 mln $

1. B. Brocklesby i in. – rodziny zabitych.
2. Jeppesen and Company – wydawca map.
3. Federal Aviation Administration – dostarczył

dane.

Odpowiedzialnośd za jakośd danych

National Weather Service (1985) w USA został

oskarżony przez rodziny zaginionych
poławiaczy homarów, którzy wypłynęli w
morze polegając na opublikowanych przez
serwis prognozach pogody. W czasie rejsu
zaskoczył ich sztorm.

Odszkodowanie – 1,25 mln $.

Błąd w sztuce, zaniedbania

– information malpractice

• Fałszywe przedstawianie własnej osoby.
• Szpiegostwo przemysłowe.
• Naruszanie poufności klienta lub źródła.
• Podejmowanie czynności niezgodnych z

prawem.

• Celowe udzielanie fałszywych informacji.
• Niekompletne wykonanie zadania.
• Niedbałe wykonanie zadania.

Błąd w sztuce

• Dun & Bradstreet v Greenmoss Builders

(1984).

– W bazie danych D&B została opublikowana

informacja, że Greenmoss złożył wniosek o
upadłośd.

– Stażysta w D&B błędnie zinterpretował informację

z US Federal Bankruptcy Court, że wniosek o
upadłośd złożył były pracownik Greenmoss.

– Wyrok: 300 000 $ odszkodowania z nawiązką oraz

50 000$ odszkodowania kompensacyjnego

Błąd w sztuce

• United Airlines, Google News, Income Security Advisor,

South Florida Sun-Sentinel (2008).

– Dawno zdezaktualizowana informacja o groźbie

bankructwa linii lotniczych United Airlines opublikowana
przez dziennikarza serwisu Income Security Advisor.

– Wiadomośd została opublikowana na witrynie dziennika

South Florida Sun-Sentinel sześd lat temu, ale…

– Robot Google News zinterpretował informację jako nową.
– W efekcie nagły spadek wartości akcji UA.
– Kto jest winien?

Relacja z otoczeniem

Nieetyczne jest wykorzystywanie serwisów

informacyjnych subskrybowanych przez firmę,
w której jesteśmy zatrudnieni, jeśli pracujemy
na własny rachunek.

Etyczne dylematy

Klient potrzebuje informacji o cenach produktów

oferowanych przez jego rynkowego

konkurenta. Poprosił Cię, żebyś przedstawił się

tej firmie jako potencjalny klient. Co zrobisz?

Oprac. na podstawie: Mason F.M.; Dobson Ch.:

Information brokering. New York, 1998.

Etyczne dylematy

Klient poprosił Cię o zarekomendowanie

komputerowego systemu bibliotecznego. Polecisz

ten, od którego producenta dostaniesz

wynagrodzenie za skierowanie klienta, nawet jeśli

nie jest to najlepsze dla niego rozwiązanie. Czy

postąpisz właściwie?

Oprac. na podstawie: Mason F.M.; Dobson Ch.:

Information brokering. New York, 1998.

Etyczne dylematy

Klient pyta o najnowsze artykuły na określony

temat. Zapomniałeś mu powiedzied, że te artykuły

w wersji online ukazują się z trzytygodniowym

opóźnieniem z powodu embarga nałożonego na

wydawcę. Czy powinieneś poinformowad o tym

klienta?

Oprac. na podstawie: Mason F.M.; Dobson Ch.:

Information brokering. New York, 1998.

Etyczne dylematy

Jesteś studentem uczącym się na studiach

niestacjonarnych. W czasie zajęd korzystasz z

haseł szkoleniowych do przeszukiwania baz

danych na potrzeby wykonywanych zleceo. Czy

jest to etyczne i legalne?

Oprac. na podstawie: Mason F.M.; Dobson Ch.:

Information brokering. New York, 1998.

Etyczne dylematy

Broker informacji zakooczył projekt dla klienta A.

Broker zachował odszukane materiały (gdyby

klient zgubił je). Klient B zlecił po upływie

pewnego czasu wykonanie prawie identycznego

zadania. Jak należy się zachowad?

Oprac. na podst.: Dragich, M.J.: Information

malpractice: some thoughs on the potential

liability

of

information

professionals.

„Information Technology and Libraries”, 1989,

vol. 8, nr 3.

Etyczne dylematy

Dyrektor twojej firmy wysyła ci poufny list napisany przez

dyrektora konkurencyjnej firmy skierowany do rady

dyrektorów. List ujawnia strategię firmy i potwierdza

informacje, które zebrałeś wcześniej.

Co zrobisz?

– Oddasz list swojemu bezpośredniemu przełożonemu lub

działowi prawnemu.

– Zwrócisz list dyrektorowi z informacją, że nie możesz go

wykorzystad.

– Zniszczysz list i nie wykorzystasz zawartych w nim informacji.

Oprac. na podst.: Fehringer, D.: Ethical dilemmas in competitive

intelligence. „Competitive Intelligence Magazin” 2008, vol. 11,

nr 2.

Etyczne dylematy

Przeprowadzasz rozmowę z osobą starającą się o

pracę, która ujawnia Ci poufne informacje o
konkurencyjnej firmie. Czy możesz je wykorzystad?

Oprac. na podst.: Fehringer, D.: Ethical dilemmas in

competitive intelligence. „Competitive Intelligence
Magazin” 2008, vol. 11, nr 2.

Etyczne dylematy

W samolocie niechcący podsłuchałeś rozmowę

pracowników konkurencyjnej firmy. Czy powinieneś
im powiedzied kim jesteś i że możesz wykorzystad
podsłuchane informacje.

Oprac. na podst.: Fehringer, D.: Ethical dilemmas in

competitive

intelligence.

„Competitive

Intelligence

Magazin” 2008, vol. 11, nr 2.

Etyczne dylematy

Na stronie WWW konkurencyjnej firmy znajdujesz

informację o zatrudnieniu nowego dyrektora. Po
pewnym czasie informacja zostaje usunięta, gdyż
została opublikowana przedwcześnie. Czy możesz
się podzielid informacją z władzami firmy?

Oprac. na podst.: Fehringer, D.: Ethical dilemmas in

competitive

intelligence.

„Competitive

Intelligence

Magazin” 2008, vol. 11, nr 2.

Etyczne dylematy

Klient wyjaśnia brokerowi informacji plany na

przyszłośd firmy. Następny klient prosi o

przeprowadzenie analizy dotyczącej właśnie tej

firmy. Jak się należy zachowad?

Oprac. na podstawie: Mason F.M.; Dobson Ch.:
Information brokering. New York, 1998.

Jeśli nie wiesz, jak należy się w

jakiejś sytuacji zachowad, na

wszelki wypadek zachowuj się

przyzwoicie.

Antoni Słonimski