1

PODSTAWY FIZJOLOGII

PRACY

ORGANIZACJA STANOWISK

PRACY

2

FIZJOLOGIA PRACY

•

Zasadniczą treścią

fizjologii pracy

są

ba-dania mające na
celu poznanie
wpływu pracy na

ustrój człowieka

.

•

Fizjologia pracy

jest działem fizjologii
ogólnej i stanowi
podstawę
teoretyczną

ergonomii.

Podstawowe pojęcia,

które mają
znaczenie w
ocenie procesu
pracy to:

• obciążenie,
• sprawność,
• uciążliwość,
• zmęczenie,
• 1 Kcal = 4,19 KJ.

(Olszewski J.: 1995)

3

OBCIĄŻENIE I

SPRAWNOŚĆ

•

Obciążenie

Obciążenie

to suma

oddziaływania na
czło-wieka
czynników, które
wpływają na
funkcjonowanie
analizatorów / układu
recepcyjnego /
i równocześnie
wywołują reakcję
efektorów / układu
recepcyjnego/.

•

Sprawność organizmu

Sprawność organizmu

człowieka /s/ może
być określona jako
stosunek energii
użytecznej /Eu/ do
energii pobranej /Ep/
i wynosi około 20%.

(Lauring 1992)

4

RODZAJE OBCIĄŻEŃ

Rodzaje obiążeń

Obiążenie pracą

Obciążenie

otoczeniem

Obciążenie

organizacją pracy

Wywieranie

sił

Ruch

Odbiór

informacji

Oświetlenie

Mikroklimat

Hałas

Substancje

szkodliwe

Wibracje

Przepływ

materiałów

Atmosfera

w zakładzie

Treść pracy

5

UCIĄŻLIWOŚĆ I

ZMĘCZENIE

•

Uciążliwość

Uciążliwość

to suma

różnorodnych reakcji
organizmu człowieka
na występujące
obciążenia.

•

Rodzaje uciążliwości

Rodzaje uciążliwości

:

:

– układ krążenia,
– układ oddychania,
– układ mięśniowy,
– układ nerwy,
– układ szkieletowy.

•

Zmęczenie

Zmęczenie

człowieka

to obniżenie się spra-
wności organizmu w
wyniku wykonywanej
pracy.

•

Rodzaje zmęczenia:

Rodzaje zmęczenia:

–

fizyczne,

–

psychiczne,

–

psychonerwowe.

(Bullinger H.J.: 1994)

6

METODY OCENY

UCIĄŻLIWOŚCI PRACY

•

TECHNIKI

TECHNIKI

SUBIEKTYWNE

SUBIEKTYWNE

:

:

– samoocena,
– obserwacja.

•

Analiza wydajności

Analiza wydajności

:

:

– badanie przebiegu

pracy,

– ocena zdolności

do wykonania pracy,

– badanie czasów

wykonywania pracy.

METODY FIZJOLOGII

METODY FIZJOLOGII

:

:

– EKG,
– EMG,
– EOG,
– EEG.
– Ocena temperatury

ciała,

– Ocena częstotliwości

impulsów świetlnych.

(Bullinger H.J.: 1994)

7

PROCESY

METABOLICZNE

•

Procesy

Procesy

anaboliczne

anaboliczne

,

,

to budowanie z pro-
stych składników,
nowych bardziej
skomplikowanych
związków.

• Na przykład płynów

ustrojowych,
hormonów, ciał
odpornościowych.

•

Procesy kataboliczne

Procesy kataboliczne

,

to rozkład /spalanie/
składników odży-
wczych i wytwarzanie
energii.

• Na przykład podczas

spalania 1g białka
wyzwala się w orga-
nizmie 4,5 kcal
energii ( 18,9 kJ).

(Pałka M.: 1975)

8

DOBOWY BILANS

ENERGETYCZNY

CZŁOWIEKA

• Podstawowa

przemiana materii

(PPM)

: 1 400 - 1 800 kcal,

• Swoiście dynamiczne

działanie pożywienia

: 40 - 510 kcal,

• Wydatek czynnościowy

poza

pracą

: 500 - 600 kcal,

• Wydatek czynnościowy

podczas

pracy

: 3 500 kcal

• Całkowity wydatek : 2 040 - 6 410 kcal

(Rosner J.: 1985)

9

DOBOWY BILANS

ENERGETYCZNY

10

WYDATEK ENERGETYCZNY

W CIĄGU 480 MINUT

DLA KOBIET:

DLA KOBIET:

• B.lekka

> 200 kcal ( > 0,4 kcal/min)

• Lekka

200 - 700 kcal ( 0,4 - 1,5 kcal/min)

• Ś.ciężka

700 - 1 000 kcal ( 1,5 - 2,1 kcal/min)

• Ciężka

1 000 - 1 200 kcal ( 2,1 - 2,5 kcal/min)

• B.ciężka >1 200 kcal ( >2,5

kcal/min)

DLA MEŻCZYZN:

DLA MEŻCZYZN:

• B.lekka

> 300 kcal ( > 0,6 kcal/min)

• Lekka 300 - 800 kcal ( 0,6 - 1,7 kcal/min)
• Ś.ciężka 800 - 1 500 kcal ( 1,7 - 3,1 kcal/min)
• Ciężka

1 500 - 2 000 kcal ( 3,1 - 4,2 kcal/min)

• B.ciężka

>2 000 kcal (>4,2 kcal/min)

11

OCENA WYSIŁKU

FIZYCZNEGO

Wydatek energetyczny

Wydatek energetyczny

- metoda tabelaryczna
- metoda gazometryczna
- metoda telemetryczna

Wysiłek statyczny

Wysiłek statyczny

- postawa przy pracy
- wymuszenie pozycji przy pracy
- pochylenie ciała
- możliwość wykonania zmiany pozycji

Monotypia ruchowa

Monotypia ruchowa

- liczba monotypowych powtórzeń.

12

WYDATEK ENERGETYCZNY

PODCZAS PRACY CZŁOWIEKA

• B.LEKKA < 10,5 KJ/MIN
• LEKKA 10,5 - 21,0 KJ/MIN
• ŚREDNIA 21,1 - 31,6 KJ/MIN
• CIĘŻKA 31,7 - 41,9 KJ/MIN
• B.CIĘŻKA 42,0 - 52,6 KJ/MIN
• K.CIĘŻKA 52,7 - 62,7 KJ/MIN

• WYCZERPUJĄCY > 62,7 KJ/MIN

(Rosner J.: 1985)

13

ZUŻYCIE TLENU PODCZAS

PRACY CZŁOWIEKA

• B.LEKKA < 0,5 L/MIN

• LEKKA 0,5 - 1,0 L/MIN
• ŚREDNIA 1,1 - 1,5 L/MIN
• CIĘŻKA 1,6 - 2,0 L/MIN
• B.CIĘŻKA 2,1 - 2,5 L/MIN
• K.CIĘŻKA 2,6 - 3,0 L/MIN

• WYCZERPUJĄCY > 3,0 L/MIN

(Rosner J.: 1970)

14

WENTYLACJA PŁUC PODCZAS

PRACY CZŁOWIEKA

• B.LEKKA < 10 L/MIN

• LEKKA 10 - 20 L/MIN
• ŚREDNIA 21 - 35 L/MIN
• CIĘŻKA 36 - 50 L/MIN
• B.CIĘŻKA 51 - 65 L/MIN
• K.CIĘŻKA 66 - 85 L/MIN

• WYCZERPUJĄCY > 85 L/MIN

(Rosner J.: 1970)

15

CZĘSTOTLIWOŚĆ T ĘTNA

PODCZAS PRACY CZŁOWIEKA

• B.LEKKA < 75 NA MIN

• LEKKA 76 - 100 NA MIN
• ŚREDNIA 101 - 120 NA MIN
• CIĘŻKA 121 - 140 NA MIN
• B.CIĘŻKA 141 - 160 NA MIN
• K.CIĘŻKA 161 - 180 NA MIN

• WYCZERPUJĄCY > 180 NA MIN

(Rosner J.: 1970)

16

TEMPERATURA CIAŁA

PODCZAS PRACY CZŁOWIEKA

• B.LEKKA < 37,1 C

• LEKKA 37,1 - 37,5 C
• ŚREDNIA 37,6 - 38,0 C
• CIĘŻKA 38,1 - 38,5 C
• B.CIĘŻKA 38,6 - 39,0 C
• K.CIĘŻKA 39,1 - 39,5 C

• WYCZERPUJĄCY > 39,5 C.

(Rosner J.: 1970)

17

ZASADY MANIPULACJI

CIĘŻARAMI

• Przed rozpoczęciem przenoszenia i podnoszenia

należy usunąć zbędne przedmioty z obszaru
manipulacji.

• Optymalna fizjologicznie wysokość dla

podnoszenia ciężaru z podłogi powinna wynosić
400 mm.

• Gdy ciężar ma być podnoszony z podłogi, to

powinno się wykorzystywać środki
wspomagające np. haki itp.

• Podczas podnoszenia należy utrzymywać

kręgosłup w pozycji pionowej ( plecy powinny
być proste).