PODSTAWY
RACHUNKOWOŚCI

Dr Marcin Jędrzejczyk

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada mierzalności. Oznacza, że w
rachunkowości operacje gospodarcze
wyrażane są w jednostkach pieniężnych.
Wyrazem takiego ujęcia są dane
procedury rachunkowej obejmujące
zarówno zapisy na kontach księgowych,
jak i informacje zawarte w sprawozdaniach
finansowych (bilans, rachunek zysków i
strat, rachunek przepływu środków
pieniężnych, sprawozdanie o zmianie
stanu kapitału, informacja dodatkowa).

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada podmiotowości. Oznacza ona, że
do prowadzenia rachunkowości zobligowane
są wszystkie jednostki gospodarcze. Różny
jest tylko zakres procedura rachunkowych
uzależniony głównie od wielkości jednostki i
osiągniętego przez nią przychodu (U. o r. art.
2 ust. 1 i 2). Każda operacja gospodarcza
wywierająca wpływ między innymi na
składniki aktywów i pasywów danej jednostki
rozpatrywana i interpretowana jest z punktu
widzenia tej jednostki, której dotyczy.

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada kontynuacji. Zgodnie z tą zasadą
księgi i procedury rachunkowe prowadzi się
zakładając, że jednostka będzie
funkcjonowała w przyszłości i w
niezmniejszonym istotnie zakresie. Oznacza
to zatem, że kontrolowane przez jednostkę
aktywa przyniosą planowane korzyści, a
zobowiązana firmy będą normalnie spłacane
(MSR 1 §§ 23 i 24, U. o r. art. 5 ust.2).
Przyjęcie wymienionych założeń omawianej
zasady wyklucza postawienie jednostki w
stan likwidacji lub upadłości.

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada kosztu historycznego.
Zgodnie z nią w księgach rachunkowych
wycenia się składniki aktywów według
kosztu nabycia (lub wytworzenia) a nie
według ich bieżącej wartości rynkowej.

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada dualizmu. Oznacza, że suma aktywów
firmy jest równa sumie pasywów. Wyrazem tej
zasady jest podstawowe równanie bilansowe
AKTYWA = PASYWA. Dualizm zatem oznacza
podwójne ujęcie środków gospodarczych i źródeł
ich pochodzenia. Z tej zasady wynika reguła
„Winien-Ma” determinująca rejestrację operacji
gospodarczych na kontach księgowych.
Ewidencja operacji zgodna z regułą „Winien-Ma”
pozwala lepiej zrozumieć wpływ tych operacji na
składniki majątku i kapitału firmy (U. o r. art. 15
ust. 1 pkt 2).

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada okresu rachunkowego
(okresowości lub periodyzacji). W
rachunkowości zasada ta oznacza ujęcie
działalności gospodarczej w tak zwanych
okresach obrachunkowych. Jest to
zazwyczaj rok obrotowy ograniczony
dwiema datami, tak zwanymi
momentami bilansowymi.

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada dualizmu. Oznacza, że suma aktywów
firmy jest równa sumie pasywów. Wyrazem tej
zasady jest podstawowe równanie bilansowe
AKTYWA = PASYWA. Dualizm zatem oznacza
podwójne ujęcie środków gospodarczych i źródeł
ich pochodzenia. Z tej zasady wynika reguła
„Winien-Ma” determinująca rejestrację operacji
gospodarczych na kontach księgowych.
Ewidencja operacji zgodna z regułą „Winien-Ma”
pozwala lepiej zrozumieć wpływ tych operacji na
składniki majątku i kapitału firmy (U. o r. art. 15
ust. 1 pkt 2).

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI

Zasada konserwatyzmu. Istota jej, zgodnie z

MSR 1 i U. o r. art. 7 i art. 8, polega na takim
ujęciu kosztów i strat nadzwyczajnych oraz
przychodów i zysków nadzwyczajnych, by nie
został zniekształcone wynik finansowy. Wymaga
to przyjęcia między innymi następujących reguł:



za pewne uznaje się domniemane,
prawdopodobne zdarzenia związane z kosztami
lub stratami nadzwyczajnymi,



ewidencja przychodów i zysków nadzwyczajnych
następuje przy całkowitej pewności ich
pozyskania.

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada realizacji. Pozwala na ustalenie
okresu powstania i wielkości przychodów.
Warunkiem realizacji tej zasady jest
łączne spełnienie następujących
warunków:

1.

Przedmiot transakcji musi być
zrealizowany;

2.

Kwota przychodu musi być pewna.

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada współmierności. Zasada ta ma
związek z ponoszonymi przez jednostkę
nakładami w trakcie jej działalności i
osiąganymi przez nią przychodami. W
ramach ponoszonych przez jednostkę
nakładów wyróżnia się:

1.

Nakłady aktywowane jako zapasy w
bilansie.

2.

Nakłady przekształcone w koszty
osiągnięcia przychodów w danym okresie.

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada zgodności (ciągłości). Wyraża
się poprzez konieczność zachowania w
kolejnych okresach rachunkowych tych
samych metod wyceny, zasad ewidencji,
ustalania wyniku finansowego i
sporządzania sprawozdań finansowych.
Celem realizacji tej zasady jest
zapewnienie porównywalności informacji
rachunkowych obejmujących kolejne
okresy (MSR §§ 27 i 28 oraz U. o r. art. 5
ust. 1).

ZASADY
RACHUNKOWOŚCI



Zasada prawdy materialnej
(istotności). Zgodnie treścią tej zasady
w sprawozdaniach finansowych powinny
być wykazane wszystkie pozycje, które
mają istotne znaczenia dla oceny
jednostki i zdarzeń gospodarczych oraz
dla podejmowanych decyzji.

FUNKCJE
RACHUNKOWOŚCI



Funkcja ekonomiczno informacyjna;



Funkcja sprawozdawcza;



Funkcja analityczna;



Funkcja kontrolna;



Funkcja dowodowa;



Funkcja homeostatyczna;



Funkcja podatkowa;



Funkcja kulturotwórcza.

WIARYGODNOŚĆ I
PORÓWNYWALNOŚĆ
INFORMACJI
SPRAWOZDAWCZEJ

Co sprawia, że informacje pochodzące z rachunkowości są

wiarygodnym źródłem informacji o wyniku działalności?

Stosowanie nadrzędnych

zasad rachunkowości

Ochrona interesów

użytkowników informacji

z rachunkowości

ostożności

istotności

przewaga

treści nad

formą

zakres informacji

ujawnionych w

sprawozdaniu

finansowym

obowiązek bada-

nia i ogłaszania

sprawozdań

finansowych

OPERACJE GOSPODARCZE

Operacje gospodarcze – są to takie zdarzenia

gospodarcze, które powodują zmiany w

składnikach bilansu. Każda operacja

gospodarcza jest zdarzeniem gospodarczym,

aby zdarzenie gospodarcze mogło być

traktowanie jako operacja gospodarcza musi

powodować zmiany w składnikach bilansu

majątkowego.

OPERACJE GOSPODARCZE

ZDARZENIA A OPERACJE:

1.Tylko operacje podlegają rejestracji,

2.Muszą zmieniać wartość aktywów i

pasywów,

3.Są wyrażone w mierniku pieniężnym,

4.Udokumentowane,

5.Zatrudnienie pracownika – zdarzenie,

wyplata wynagrodzenia – operacja.

 

KLASYFIKACJA OPERACJI:

1.Bilansowe i wynikowe,

2.Aktywne, pasywne, aktywno – pasywne,

3.Wynikowe: kosztowe, przychodowe, strat

oraz zysków, podatkowe,

4.Księgowanie na równaniu bilansowym.

OPERACJE GOSPODARCZE

Konta księgowe (Teowe):

1.Dla aktywów i kosztów
2.Dla pasywów i przychodów
3.Zapisy i zamykanie kont

OPERACJE GOSPODARCZE

NAZWA

KONTA

AKTYWNEGO

Dt (Wn)
Ct(Ma)

Sp. Saldo
początkowe

Zmniejszenia
konta
aktywnego

Zwiększenia
konta
aktywnego

SUMA dt

SUMA ct

Sk.

OPERACJE GOSPODARCZE

NAZWA

KONTA

KOSZTÓW

Dt (Wn)
Ct(Ma)

Zwiększenia
konta
kosztów

SUMA dt

SUMA ct

Sk.

OPERACJE GOSPODARCZE

NAZWA

KONTA

PASYWNEGO

Dt (Wn)
Ct(Ma)

Sp. Saldo
początkowe

Zwiększenia
konta
pasywnego

Zmniejszenia
konta
pasywnego

SUMA dt
Sk.

SUMA ct

OPERACJE GOSPODARCZE

NAZWA

KONTA

PRZYCHODÓ

W

Dt (Wn)
Ct(Ma)

Zwiększenia
konta
przychodów

SUMA
dt
Sk.

SUMA ct

OPERACJE GOSPODARCZE

W firmie X środki pieniężne w banku są

ewidencjonowane na koncie "Rachunek

bankowy„. Stan i zmiany stanu środków

pieniężnych w banku potwierdzone WB

(wyciągami bankowymi) przedstawiały się w

okresie obrachunkowym następująco (wartość

w zł):

0. Stan początkowy (BO - bilans otwarcia)

1. Realizacja obcego czeku rozrachunkowego
2. Wpływ należności od odbiorcy X

3. Spłata zobowiązania wobec dostawcy Y

4. Wpływ oprocentowania środków pieniężnych na

rachunku bankowym

5. Realizacja własnego czeku rozrachunkowego
6. Spłata kredytu bankowego

7. Korekta (in plus) stanu rachunku bankowego

uzgodniona z bankiem

8. Spłata zobowiązania wobec budżetu

9. Podjęcie gotówki do kasy (czek gotówkowy)

5 000

1 300

200

350

150

750

2 150

25

600

1 500

OPERACJE GOSPODARCZE

W firmie X należności są ewidencjonowane na

koncie „Należności”. Stan i zmiany stanu

należności przedstawiały się w okresie

obrachunkowym następująco (wartość w zł):

0. Stan początkowy (BO - bilans otwarcia)
1. Wpływ należności od odbiorcy X
2. Uznanie należności od odbiorcy Y za nieściągalną
3. Sprzedaż odbiorcy C towarów na kredyt kupiecki
4. Uznanie należności od odbiorcy A za przedawnioną
5. Wypłata pracownikowi P zaliczki na delegację
6. Korekta (in plus) stanu należności od odbiorcy Z
7. Kompensata należności ze zobowiązaniami
dotycząca kontrahenta S
8. Rozliczenie pracownika P z zaliczki na delegację -
rachunki na kwotę

300
200

50

300
100
180

20

240
180

OPERACJE GOSPODARCZE

W firmie Y zobowiązania z różnych tytułów, dotyczące
różnych podmiotów gospodarczych, instytucji
i pracowników, są ewidencjonowane na wspólnym koncie
„Zobowiązania”. Stan i zmiany zobowiązań przedstawiały
się w okresie obrachunkowym nastę pująco (wartość w
zł):

0. Stan początkowy (BO - bilans otwarcia)

1. Uregulowanie zobowiązań z tytułu podatku od
nieruchomości

2. Zakup na kredyt materiałów od dostawcy D

3. Sporządzenie listy płac pracowników (płace brutto)

4. Naliczenie składek z tytułu ubezpieczeń społecznych

5. Spłata zobowiązania wobec dostawcy D

6. Otrzymanie faktury za energię elektryczną
7. Uznanie zobowiązania wobec dostawcy M za

przedawnione

8. Korekta (in minus) stanu zobowiązań wobec dostawcy K

9. Sporządzenie deklaracji podatku dochodowego od osób

prawnych

1 900

1 440
2 200

10 00

0

4 500

2 200

850
150

10

400

OPERACJE GOSPODARCZE

W firmie MONO, stanowiącej własność Moniki Nowak,
kapitał na początek okresu wynosił 5.000 zł. W okresie
sprawozdawczym miały miejsce m.in. operacje
gospodarcze dotyczące kapitału (wartość w zł):

1.

Właścicielka uregulowała zobowiązanie Firmy z własnych
środków

2.

Firma sprzedała za gotówkę towary o wartości -

właścicielka nie wpłaciła do kasy firmy środków

pieniężnych otrzymanych od odbiorcy.

3.

Właścicielka wpłaciła do banku (na rachunek Firmy)

osobiste środki pieniężne

4.

Właścicielka pobrała z kasy Firmy środki pieniężne na

prywatne cele, np. na utrzymanie gospodarstwa domowego

300

50

250

200

KONTA AKTYWNO -
PASYWNE

W spółce z o.o. stany rozrachunków z pracownikami na
początek okresu sprawozdawczego przedstawiały się
następująco (wartość w zł):

• należności od pracowników

• zobowiązania wobec pracowników

780

160

W okresie sprawozdawczym miały miejsce następujące
operacje gospodarcze dotyczące tych rozrachunków:

1. Sporządzono listę płac pracowników za bm.

a) płace brutto

b) podatek dochodowy od osób fizycznych

c) płace netto

2. Pracownik A pobrał zaliczkę na wyjazd służbowy
3. Pracownik B zwrócił do kasy równowartość zawinionego niedoboru

4. Wypłacono pracownikom wynagrodzenia za bm

5. Pracownik C przedstawił fakturę za zakupione przez siebie materiały

biurowe (nie pobierał zaliczki)

6. Pracownik A rozliczył się z pobranej zaliczki na wyjazd służbowy:

a) koszty wyjazdu

b) zwrot do kasy

15 0

00

3 15

0

………

1 00

0

300

11 8

50

320

850

150

ZASADA PODWÓJNEGO
ZAPISU

SUMA

SUMA

ZAPISÓW

=

ZAPISÓW

DEBETOWYCH

KREDYTOWYCH

EFEKT:

ZACHOWANIE RÓWNOWAGI BILANSOWEJ

ZADANIE KSIĘGOWE

1. Otworzyć konta ze stanami początkowymi

wynikającymi z bilansu otwarcia (należy otworzyć
WSZYSTKIE KONTA znajdujące się w bilansie
otwarcia) .

2. Zaksięgować operacje gospodarcze dane w

zadaniu (jeżeli brakuje kont , które zostały otwarte
zgodnie z bilansem otwarcia NALEŻY JE
OTWORZYĆ STOSOWNIE DO POTRZEB),
pamiętając o zasadzie dt=ct .

3. Zamknąć WSZYSTKIE KONTA i wyznaczyć salda

końcowe.

4. Sporządzić bilans zamknięcia (POMINĄĆ KONTA

Z ZEROWYM SALDEM, uwzględnić nowo otwarte
konta).