Kanały dystrybucji na

Kanały dystrybucji na

rynku zbóż przed

rynku zbóż przed

integracją z UE

integracją z UE

Aleksandra Krogulec

Aleksandra Krogulec

Dominika Zadrożna

Dominika Zadrożna

Agnieszka Zdziarska

Agnieszka Zdziarska

Urszula Żak

Urszula Żak

Kanały dystrybucji -

Kanały dystrybucji -

pojęcia podstawowe

pojęcia podstawowe

Kanał

Kanał

dystrybucji

dystrybucji

Kanał dystrybucji

Kanał dystrybucji

to zbiór wszystkich podmiotów przez które

to zbiór wszystkich podmiotów przez które

przepływa jeden bądź

przepływa jeden bądź

więcej strumieni związanych z działaniami marketingowymi, które

więcej strumieni związanych z działaniami marketingowymi, które

umożliwiają przepływ

umożliwiają przepływ

towarów odpowiadających nabywcy bez, bądź za pomocą pośredników

towarów odpowiadających nabywcy bez, bądź za pomocą pośredników

(korzyści z

(korzyści z

pośrednictwa).

pośrednictwa).

Kanał dystrybucji

Kanał dystrybucji

to niezależne organizacje zaangażowane w proces

to niezależne organizacje zaangażowane w proces

udostępniania

udostępniania

produktu do użytkowania lub konsumpcji.

produktu do użytkowania lub konsumpcji.

Większość

kanałów

dystrybucji

obejmują

marketingowych

Większość

kanałów

dystrybucji

obejmują

marketingowych

pośredników:

pośredników:



Pośrednicy handlowi

Pośrednicy handlowi

– kupują w swoim imieniu i na swój rachunek

– kupują w swoim imieniu i na swój rachunek

towary w celu dalszej odsprzedaży, nabywając prawo do własności.

towary w celu dalszej odsprzedaży, nabywając prawo do własności.



Przedstawiciele producenta, agenci handlowi oraz brokerzy

Przedstawiciele producenta, agenci handlowi oraz brokerzy

–

–

występują w imieniu i na rachunek producenta i za swoje usługi

występują w imieniu i na rachunek producenta i za swoje usługi

pobierają prowizje.

pobierają prowizje.

Rodzaje kanałów dystrybucji

Rodzaje kanałów dystrybucji

I.

I.

Producenci

Producenci

II.

II.

Handel detaliczny

Handel detaliczny

III.

III.

Hurtownie

Hurtownie

IV.

IV.

Agenci i brokerzy

Agenci i brokerzy

Kanały dystrybucji można też klasyfikować na

Kanały dystrybucji można też klasyfikować na

podstawie kryteriów:

podstawie kryteriów:

I.

I.

Liczba pośredników

Liczba pośredników

II.

II.

Liczba szczebli pośrednich

Liczba szczebli pośrednich

III.

III.

Rodzaje przepływających strumieni

Rodzaje przepływających strumieni

IV.

IV.

Znaczenie kanału dla producenta

Znaczenie kanału dla producenta

V.

V.

Charakter powiązań między uczestnikami kanału

Charakter powiązań między uczestnikami kanału

Funkcje kanałów

Funkcje kanałów

dystrybucji

dystrybucji

1. Transakcyjne

1. Transakcyjne

(zakup, sprzedaż, przyjmowanie ryzyka).

(zakup, sprzedaż, przyjmowanie ryzyka).

2. Logistyczne

2. Logistyczne

(asortyment, składowanie, sortowanie i transport).

(asortyment, składowanie, sortowanie i transport).

3. Pomocnicze

3. Pomocnicze

(finansowanie, klasyfikacja, informacja- badania

(finansowanie, klasyfikacja, informacja- badania

marketingowe).

marketingowe).

4. Informacyjna

4. Informacyjna

– zbieranie danych o produktach , istniejących klientach i

– zbieranie danych o produktach , istniejących klientach i

konkurentach.

konkurentach.

5. Promocyjna

5. Promocyjna

– opracowanie oraz upowszechnienie perswazyjnej

– opracowanie oraz upowszechnienie perswazyjnej

promocji produktów.

promocji produktów.

6. Negocjacyjna

6. Negocjacyjna

– w wyniku negocjacji cen oraz warunków następuje

– w wyniku negocjacji cen oraz warunków następuje

transfer własności.

transfer własności.

7. Ponawiania zamówień

7. Ponawiania zamówień

– powtórne zakupy od producenta.

– powtórne zakupy od producenta.

8. Finansowania

8. Finansowania

– nabycie oraz rozdział pieniędzy na finansowanie

– nabycie oraz rozdział pieniędzy na finansowanie

zapasów.

zapasów.

9. Podejmowania ryzyka

9. Podejmowania ryzyka

– uczestniczenie w ryzyku producenta w

– uczestniczenie w ryzyku producenta w

przypadku nie sprzedania produktu.

przypadku nie sprzedania produktu.

10. Fizycznego obrotu

10. Fizycznego obrotu

– magazynowanie oraz obrót magazynowy.

– magazynowanie oraz obrót magazynowy.

11. Płatności

11. Płatności

– opłata w gotówce lub za pośrednictwem banków.

– opłata w gotówce lub za pośrednictwem banków.

12. Transferu własności

12. Transferu własności

– z jednej organizacji lub osoby na inne.

– z jednej organizacji lub osoby na inne.

System dystrybucji

System dystrybucji

żywności w Polsce w

żywności w Polsce w

latach 90.

latach 90.

Konieczność przebudowy systemu

Konieczność przebudowy systemu

dystrybucji żywności

dystrybucji żywności

w

w

Polsce w latach

Polsce w latach

90.

90.

Z dniem 1 maja 2004 roku Polska stała się

Z dniem 1 maja 2004 roku Polska stała się

pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Proces tworzenia

pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Proces tworzenia

jednolitego rynku, opartego między innymi na

jednolitego rynku, opartego między innymi na

realizacji zasady

realizacji zasady

swobodnego przepływu towarów i usług wszedł w nową fazą

swobodnego przepływu towarów i usług wszedł w nową fazą

przyspieszonego rozwoju

przyspieszonego rozwoju

.

.

Zasada ta, poprzez udostępnienie

Zasada ta, poprzez udostępnienie

polskim producentom żywności rynków unijnych, powinna

polskim producentom żywności rynków unijnych, powinna

sprzyjać wzrostowi ich produkcji i sprzedaży. Wzrost tej

sprzyjać wzrostowi ich produkcji i sprzedaży. Wzrost tej

sprzedaży uzależniony jest od: konieczności dalszego

sprzedaży uzależniony jest od: konieczności dalszego

uatrakcyjniania

oferty

rynkowej

i

obniżania

kosztów

uatrakcyjniania

oferty

rynkowej

i

obniżania

kosztów

wytwarzania, zwłaszcza kosztów logistycznych związanych z

wytwarzania, zwłaszcza kosztów logistycznych związanych z

kosztami transportu i przechowywania, co wiąże się nie tylko z

kosztami transportu i przechowywania, co wiąże się nie tylko z

poszerzeniem asortymentu produktów żywnościowych w

poszerzeniem asortymentu produktów żywnościowych w

drodze od producenta do ostatecznego odbiorcy.

drodze od producenta do ostatecznego odbiorcy.

Atrakcyjność żywności, związana jest ze stopniem jej

Atrakcyjność żywności, związana jest ze stopniem jej

przetworzenia i przygotowania do spożycia, a także z

przetworzenia i przygotowania do spożycia, a także z

atrakcyjnością opakowania i znajomością znaku towarowego

atrakcyjnością opakowania i znajomością znaku towarowego

oraz wartością „zdrowotną" dostarczanego produktu.

oraz wartością „zdrowotną" dostarczanego produktu.

Przeprowadzona przez: Szymanowskiego, Karasiewicza

Przeprowadzona przez: Szymanowskiego, Karasiewicza

[1998], Szymanowskiego, Karasiewicza [2000] i Karasiewicza

[1998], Szymanowskiego, Karasiewicza [2000] i Karasiewicza

[2001] diagnoza systemu dystrybucji surowców i produktów

[2001] diagnoza systemu dystrybucji surowców i produktów

rolno-spożywczych w Polsce w latach 90-tych pozwoliła

rolno-spożywczych w Polsce w latach 90-tych pozwoliła

wyodrębnić:

wyodrębnić:

-

-

ogniwa skupu artykułów rolnych tzw. hurtu pierwotnego

ogniwa skupu artykułów rolnych tzw. hurtu pierwotnego

obejmujące: firmy prywatne zajmujące się skupem produktów

obejmujące: firmy prywatne zajmujące się skupem produktów

rolnych, Spółdzielnie Ogrodniczo-Pszczelarskie, GS „SCh",

rolnych, Spółdzielnie Ogrodniczo-Pszczelarskie, GS „SCh",

rynki hurtowe, giełdy towarowe, działy zaopatrzenia w

rynki hurtowe, giełdy towarowe, działy zaopatrzenia w

przedsiębiorstwach przetwórstwa rolno-spożywczego;

przedsiębiorstwach przetwórstwa rolno-spożywczego;

-

-

ogniwa hurtu wtórnego,

ogniwa hurtu wtórnego,

które tworzą ogólnopolskie

które tworzą ogólnopolskie

sieci hurtowni, regionalne sieci hurtowni, hurtownie lokalne,

sieci hurtowni, regionalne sieci hurtowni, hurtownie lokalne,

sieci hurtowni typu cash-carry, hurtownie producentów,

sieci hurtowni typu cash-carry, hurtownie producentów,

hurtownie detalistów. targowiska hurtowe, agenci handlowi;

hurtownie detalistów. targowiska hurtowe, agenci handlowi;

-

-

ogniwa detalu,

ogniwa detalu,

obejmujące super i hipermarkety

obejmujące super i hipermarkety

(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy ogólno-spożywcze

(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy ogólno-spożywcze

(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy specjalistyczne, hale

(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy specjalistyczne, hale

targowe, targowiska, restauracje, bary i stołówki.

targowe, targowiska, restauracje, bary i stołówki.

Do diagnozy zostały wybrane cztery rynki

Do diagnozy zostały wybrane cztery rynki

produktowe. Dwa z nich są związane z produkcją

produktowe. Dwa z nich są związane z produkcją

roślinną: tj

roślinną: tj

rynek zbóż

rynek zbóż

i owoców i warzyw , a dwa

i owoców i warzyw , a dwa

pozostałe z produkcją zwierzęcą tj. rynek mięsny i

pozostałe z produkcją zwierzęcą tj. rynek mięsny i

mleczny.

mleczny.

Wyboru tych rynków dokonano z następujących

Wyboru tych rynków dokonano z następujących

przyczyn

przyczyn

:

:

duże jest ich znaczenie dla całej polskiej gospodarki

duże jest ich znaczenie dla całej polskiej gospodarki

żywnościowej w latach 90-tych tj. blisko 70%

żywnościowej w latach 90-tych tj. blisko 70%

produkcji globalnej i około 75% produkcji towarowej

produkcji globalnej i około 75% produkcji towarowej

w rolnictwie;

w rolnictwie;

zróżnicowany jest stopień rozwoju instytucji

zróżnicowany jest stopień rozwoju instytucji

rynkowych;

rynkowych;

zróżnicowana specyfika produktowa (np. możliwości

zróżnicowana specyfika produktowa (np. możliwości

przetworzenia trwałość fizyko-chemiczna) mające duży

przetworzenia trwałość fizyko-chemiczna) mające duży

wpływ na kształtowanie się systemu dystrybucji;

wpływ na kształtowanie się systemu dystrybucji;

możliwość wykorzystania proponowanych rozwiązań na

możliwość wykorzystania proponowanych rozwiązań na

innych rynkach.

innych rynkach.

Wnioski z przeprowadzonej diagnozy

Wnioski z przeprowadzonej diagnozy

pogrupowano na obejmujące: cały system

pogrupowano na obejmujące: cały system

dystrybucji,

dystrybucji,

(I-10) ogniwa skupu, (ll-16), ogniwa hurtu

(I-10) ogniwa skupu, (ll-16), ogniwa hurtu

wtórnego (17-19),

wtórnego (17-19),

ogniwa detalu (17-23) i zostały przedstawione

ogniwa detalu (17-23) i zostały przedstawione

poniżej jako:

poniżej jako:

1. Dominacja konwencjonalnych kanałów

1. Dominacja konwencjonalnych kanałów

dystrybucji;

dystrybucji;

2. Wahania popytowo-podażowe i cenowe;

2. Wahania popytowo-podażowe i cenowe;

3. Likwidacja monopoli państwowo-

3. Likwidacja monopoli państwowo-

spółdzielczych w handlu

spółdzielczych w handlu

i stworzenie alternatywnych kanałów

i stworzenie alternatywnych kanałów

dystrybucji;

dystrybucji;

4. Brak standardów jakościowych surowców i

4. Brak standardów jakościowych surowców i

produktów;

produktów;

5. Niewydolny system informacji rynkowej;

5. Niewydolny system informacji rynkowej;

6. Niedostatki w funkcjonowaniu Agencji Rynku

6. Niedostatki w funkcjonowaniu Agencji Rynku

Rolnego;

Rolnego;

7. Niski stopień sprawności organizacji

7. Niski stopień sprawności organizacji

producentów rolnych;

producentów rolnych;

8. Niski stopień rozwoju infrastruktury

8. Niski stopień rozwoju infrastruktury

handlowej;

handlowej;

9. Niski stopień kontroli ceny finalnej przez

9. Niski stopień kontroli ceny finalnej przez

producentów;

producentów;

10. Niski stopień ochrony konsumentów na rynku żywnościowym w

10. Niski stopień ochrony konsumentów na rynku żywnościowym w

Polsce;

Polsce;

11. Niski stopień towarowości produkcji rolnej;

11. Niski stopień towarowości produkcji rolnej;

12. Wysoki stopień zmonopolizowania dystrybucji w hurcie

12. Wysoki stopień zmonopolizowania dystrybucji w hurcie

pierwotnym;

pierwotnym;

13. Brak przepisów prawnych regulujących działalność grup

13. Brak przepisów prawnych regulujących działalność grup

produkcyjno-marketingowych;

produkcyjno-marketingowych;

14. Niski stopień rozwoju rynków formalnych;

14. Niski stopień rozwoju rynków formalnych;

15. Spadek znaczenia korzyści;

15. Spadek znaczenia korzyści;

16. Dominująca rola targowisk w sprzedaży hurtowej produktów

16. Dominująca rola targowisk w sprzedaży hurtowej produktów

rolno-spożyw.;

rolno-spożyw.;

17. Zmiany strukturalne i własnościowe w hurcie wtórnym;

17. Zmiany strukturalne i własnościowe w hurcie wtórnym;

18. Zwiększenie stopnia internacjonalizacji handlu hurtowego;

18. Zwiększenie stopnia internacjonalizacji handlu hurtowego;

19. Przejmowanie funkcji hurtownika przez producentów i detalistów;

19. Przejmowanie funkcji hurtownika przez producentów i detalistów;

20. Przekształcenia strukturalne i własnościowe w detalu;

20. Przekształcenia strukturalne i własnościowe w detalu;

21. Spadek liczby sklepów specjalistycznych handlu żywnością;

21. Spadek liczby sklepów specjalistycznych handlu żywnością;

22. Ekspansja zagranicznych sieci handlu detalicznego;

22. Ekspansja zagranicznych sieci handlu detalicznego;

23. Zmiany w procesach integracji i kooperacji w handlu.

23. Zmiany w procesach integracji i kooperacji w handlu.

Oceny systemów dystrybucji na wybranych

Oceny systemów dystrybucji na wybranych

rynkach produktowych w Polsce w latach 90

rynkach produktowych w Polsce w latach 90

dokonano

na

podstawie

następujących

dokonano

na

podstawie

następujących

kryteriów:

kryteriów:

•

możliwości stworzenia alternatyw możliwości

możliwości stworzenia alternatyw możliwości

wyboru;

wyboru;
•

stopnia przejrzystości rynku;

stopnia przejrzystości rynku;

•

poziomu kosztów tranzakcyjnych;

poziomu kosztów tranzakcyjnych;

•

stopnia innowacyjności systemu;

stopnia innowacyjności systemu;

•

poprawy jakości produktów i świadczonych

poprawy jakości produktów i świadczonych

usług;

usług;
•

dostosowania oferty rynkowej do potrzeb

dostosowania oferty rynkowej do potrzeb

nabywców;

nabywców;
•

dostosowania do rozwiązań prawnych w Unii

dostosowania do rozwiązań prawnych w Unii

Europejskiej.

Europejskiej.

Z przeprowadzonej diagnozy systemu dystrybucji na

Z przeprowadzonej diagnozy systemu dystrybucji na

wybranych rynkach produktowych w Polsce w latach 90

wybranych rynkach produktowych w Polsce w latach 90

[Szymanowski, Karasiewicz 1998] wynika konieczność

[Szymanowski, Karasiewicz 1998] wynika konieczność

dalszej

jego

przebudowy,

zaproponowania

nowych

dalszej

jego

przebudowy,

zaproponowania

nowych

rozwiązań

modelowych

i

organizacyjnych

rozwiązań

modelowych

i

organizacyjnych

uwzględniających najnowsze osiągnięcia w dziedzinie

uwzględniających najnowsze osiągnięcia w dziedzinie

technologii informacyjnych, a także w modelowaniu i

technologii informacyjnych, a także w modelowaniu i

metodach

przebudowy

procesowej

systemów,

metodach

przebudowy

procesowej

systemów,

prowadzących do powstania przewagi konkurencyjnej w

prowadzących do powstania przewagi konkurencyjnej w

zakresie: kosztów wytwarzania żywności tworzących

zakresie: kosztów wytwarzania żywności tworzących

podstawy rynkowej ceny jednostkowej jakości żywności i

podstawy rynkowej ceny jednostkowej jakości żywności i

wskaźników oceny poziomu obsługi klienta (satysfakcji).

wskaźników oceny poziomu obsługi klienta (satysfakcji).

Z diagnozy 4 rynków produktowych [Szymanowski,

Z diagnozy 4 rynków produktowych [Szymanowski,

Karasiewicz 1998] wynika, iż sytuacja na tych rynkach z

Karasiewicz 1998] wynika, iż sytuacja na tych rynkach z

punktu widzenia efektywności jest zbliżona, przy czym

punktu widzenia efektywności jest zbliżona, przy czym

jest lepsza w przypadku rynku owocowo-warzywnego.

jest lepsza w przypadku rynku owocowo-warzywnego.

Najwyższy stopień dostosowania do rozwiązań dystrybucji

Najwyższy stopień dostosowania do rozwiązań dystrybucji

UE występuje w Polsce na rynku owocowo-warzywnym.

UE występuje w Polsce na rynku owocowo-warzywnym.

Źródło: W. Szymanowski, G. Karasiewicz: Handel krajowy produktami rolno-

Źródło: W. Szymanowski, G. Karasiewicz: Handel krajowy produktami rolno-

spożywczymi "w:

spożywczymi "w:

„

„

Identyfikacja priorytetów w modernizacji sektora rolno-spożywczego w Polsce", FAP

Identyfikacja priorytetów w modernizacji sektora rolno-spożywczego w Polsce", FAP

A Warszawa 1998,s.487-488

A Warszawa 1998,s.487-488.

Kryteria oceny

Kryteria oceny

efektywności

efektywności

rynku (dystrybucji)

rynku (dystrybucji)

Rynek

Rynek

zbóż

zbóż

Rynek

Rynek

owocowo-

owocowo-

warzywny

warzywny

Rynek

Rynek

mięsa

mięsa

Rynek

Rynek

mleka

mleka

Stworzenie możliwości,

Stworzenie możliwości,

wyboru

wyboru

XX

XX

XXX

XXX

XX

XX

X

X

Stopień przejrzystości

Stopień przejrzystości

rynkowej

rynkowej

XX

XX

X

X

XX

XX

X

X

Koszty transakcyjne

Koszty transakcyjne

X

X

X

X

X

X

X

X

Stopień innowacyjności

Stopień innowacyjności

X

X

XX

XX

XX

XX

XX

XX

Poprawa jakości

Poprawa jakości

X

X

XX

XX

XX

XX

XX

XX

Dostosowanie oferty

Dostosowanie oferty

rynkowej

rynkowej

do potrzeb nabywców

do potrzeb nabywców

X

X

XX

XX

XX

XX

XX

XX

Dostosowanie do rozwiązań

Dostosowanie do rozwiązań

w UE

w UE

X

X

XX

XX

X

X

X

X

Tabela 1.

Tabela 1.

Ocena systemów dystrybucji na

Ocena systemów dystrybucji na

wybranych rynkach produktowych w Polsce

wybranych rynkach produktowych w Polsce

w latach 90.

w latach 90.

Charakterystyka systemu

Charakterystyka systemu

dystrybucji na rynku

dystrybucji na rynku

zbóż

zbóż

Rynek zbóż miał i ma istotne znaczenie dla gospodarki

Rynek zbóż miał i ma istotne znaczenie dla gospodarki

żywnościowej. W latach 1990-1999 udział rynku zbóż w

żywnościowej. W latach 1990-1999 udział rynku zbóż w

całkowitym rynku surowców rolnych i wynosił w produkcji

całkowitym rynku surowców rolnych i wynosił w produkcji

globalnej 17,8%, w produkcji towarowej 8,1% oraz w skupie

globalnej 17,8%, w produkcji towarowej 8,1% oraz w skupie

12,1%.

12,1%.

Poniżej w tabeli przedstawiono dane świadczące o znaczeniu

Poniżej w tabeli przedstawiono dane świadczące o znaczeniu

tego

rynku

tego

rynku

Tabela 2.

Tabela 2.

Dane dotyczące zbóż podstawowych z mieszankami

Dane dotyczące zbóż podstawowych z mieszankami

zbożowymi w latach 1996-2006

zbożowymi w latach 1996-2006

Lata

Lata

Powierzchnia

Powierzchnia

[tys.ha]

[tys.ha]

Plon

Plon

[dt/ha]

[dt/ha]

Zbiór [tys.

Zbiór [tys.

ton]

ton]

1996-2000

1996-2000

8650,6

8650,6

28,4

28,4

24573,9

24573,9

2001

2001

0541,0

0541,0

29,9

29,9

25539,7

25539,7

2002

2002

7939,0

7939,0

31,3

31,3

24875,6

24875,6

2003

2003

7769,7

7769,7

27,6

27,6

21463,0

21463,0

2004

2004

79130,0

79130,0

34,4

34,4

27919,6

27919,6

2005

2005

7916,8

7916,8

31,5

31,5

24900,3

24900,3

2006

2006

(szacunek

(szacunek

GUS)

GUS)

7935,0

7935,0

27,0

27,0

21461,0

21461,0

W

latach

1996-2000

średnia

W

latach

1996-2000

średnia

powierzchnia upraw wynosiła 8,6 mln ha,

powierzchnia upraw wynosiła 8,6 mln ha,

przy średnich zbiorach 24,5 mln ton i

przy średnich zbiorach 24,5 mln ton i

wydajności średniej 28,4 q z ha.

wydajności średniej 28,4 q z ha.

Analizując dane z tabeli 2 widać

Analizując dane z tabeli 2 widać

następujące trendy: spadek areału upraw z

następujące trendy: spadek areału upraw z

8,5 mln ha do 7,9 mln w 2004r., wahania

8,5 mln ha do 7,9 mln w 2004r., wahania

zbiorach pomiędzy 21,4 mln ton w 2003r.,

zbiorach pomiędzy 21,4 mln ton w 2003r.,

do 27,9 mln w 2004r. oraz osiągnięciu

do 27,9 mln w 2004r. oraz osiągnięciu

wydajności z ha 34,4 q w 2004 i spadku do

wydajności z ha 34,4 q w 2004 i spadku do

31,5 q w 2005 r.

31,5 q w 2005 r.

Rynek zbożowy można podzielić na dwa subrynki:

Rynek zbożowy można podzielić na dwa subrynki:

-

-

rynek ziarna zbóż

rynek ziarna zbóż

(pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa,

(pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa,

mieszanek

mieszanek

zbożowych itp.)

zbożowych itp.)

-

-

produktów zbożowych

produktów zbożowych

( mąki, kasz, płatków,

( mąki, kasz, płatków,

makaronów, itp.)

makaronów, itp.)

przeznaczonych na produkcję pasz dla produkcji

przeznaczonych na produkcję pasz dla produkcji

zwierzęcej i konsumpcyjnych wyrobów zbożowych

zwierzęcej i konsumpcyjnych wyrobów zbożowych

Rys 1.

Rys 1.

Struktura

Struktura

kanałów

kanałów

dystrybuc

dystrybuc

ji

ji

zbóż

zbóż

i

i

produktó

produktó

w

w

zbożowyc

zbożowyc

h

h

w Polsce

w Polsce

w połowie

w połowie

lat

90-

lat

90-

tych

tych

Mąka w handlu

19-20%

19-20%

8%

8%

SAMOZAOPATRZENIE

72%

72%

Gosp. rolne

260.5 tys. ton

GS

50 tys. ton

CN

50 tys. ton

Grupy

Prod.

12 tys. ton

MAGAZYNY / ELEWATORY

GIEŁDY (1-

GIEŁDY (1-

2%)

2%)

EKSPORT

Piekarnie

10.438

Makaroniarnie

1.032

Kaszarnie

11 (1993 r)

Słodownie

12

Gorzelnie

935

PRZETWÓRSTWO WTÓRNE

INNE GAŁĘZIE PRZEMYSŁU

HURT WTÓRNY / DYSTRYBUCJA

PRZETWÓRSTWO PIERWOTNE / MŁYNY

Inne

ok. 20

Grupy kapitałowe

Inne ok.15

Prywatne

ok. 2.400

O rodowodzie PZZ

ok. 220

Import

przetworów

Wyroby mączne

I cukiernicze

Sklepy

ogólnospożywcze

Super i

hipermarkety

Gastronomia

Inne

PRZEMYSŁ

PASZOWY

ok. 713

Produkcja

zwierzęca

KONSUMENT

Import

pasz

IMPORT

Firmy handlowo

-usługowe

możliwość przech.

1.700 tys ton

Firmy

produkcyjno-

handlowe

1.305 tys ton

PZZ

1.900 tys.

ton

HURT PIERWOTNY / SKUP

NIEKONWENCJONALNE

KANAŁY RYNKOWE

(targowiska)

PRODUCENCI ZBÓŻ

Produkcja zbóż

Produkcja zbóż

stanowi wiodąca część produkcji

stanowi wiodąca część produkcji

rolniczej w Polsce, zwłaszcza w przypadku

rolniczej w Polsce, zwłaszcza w przypadku

produkcji globalnej, ponieważ w okresie 7 lat

produkcji globalnej, ponieważ w okresie 7 lat

(1990-1996) miała ona następujący

(1990-1996) miała ona następujący

udział (obszar

udział (obszar

zmienności)

zmienności)

:

:

Struktura produkcji (w 1996r.) była następująca:

Struktura produkcji (w 1996r.) była następująca:

pszenica – 8,6 mln ton (33,2%),

pszenica – 8,6 mln ton (33,2%),

żyto

żyto

–

–

6,3 mln ton (24,3%),

6,3 mln ton (24,3%),

jęczmień – 3,3 mln ton (12,7%),

jęczmień – 3,3 mln ton (12,7%),

owies i mieszanki – 5,3 mln ton (20,5%),

owies i mieszanki – 5,3 mln ton (20,5%),

pszenżyto – 2,1 mln ton (8,1%),

pszenżyto – 2,1 mln ton (8,1%),

pozostałe 0,3 mln ton (1,2%)

pozostałe 0,3 mln ton (1,2%)

- w produkcji globalnej 14,5-22,4%

- w produkcji globalnej 14,5-22,4%

- w produkcji towarowej 5,4-9,9%

- w produkcji towarowej 5,4-9,9%

Kanały dystrybucji:

Kanały dystrybucji:

Największa ilość zbóż sprzedawana jest w

Największa ilość zbóż sprzedawana jest w

skupie

realizowanym

przez

młyny,

skupie

realizowanym

przez

młyny,

zakłady paszowe, słodownie, gorzelnie

zakłady paszowe, słodownie, gorzelnie

oraz hurtowników, w tym ARR.

oraz hurtowników, w tym ARR.

Drugim znaczącym kanałem dystrybucji

Drugim znaczącym kanałem dystrybucji

zbóż jest sprzedaż targowiskowa, a

zbóż jest sprzedaż targowiskowa, a

trzecim giełdy towarowe

trzecim giełdy towarowe

Na pewno tak. Polska nazywana często, wraz z Ukrainą,

Na pewno tak. Polska nazywana często, wraz z Ukrainą,

"spichlerzem Europy" ma idealne warunki klimatyczne i

"spichlerzem Europy" ma idealne warunki klimatyczne i

glebowe do produkcji zbóż, zwłaszcza żyta, mieszanek

glebowe do produkcji zbóż, zwłaszcza żyta, mieszanek

zbożowych i zbóż paszowych. Również pod względem

zbożowych i zbóż paszowych. Również pod względem

ekonomicznym nie ma lepszej alternatywy. Najniższe

ekonomicznym nie ma lepszej alternatywy. Najniższe

nakłady pracy i środków produkcji zachęcają do uprawy

nakłady pracy i środków produkcji zachęcają do uprawy

zbóż. Często dochodzi nawet w płodozmianie niektórych

zbóż. Często dochodzi nawet w płodozmianie niektórych

gospodarstw do niebezpiecznej monokultury zbożowej.

gospodarstw do niebezpiecznej monokultury zbożowej.

W ostatnich latach niewątpliwie najważniejszym

W ostatnich latach niewątpliwie najważniejszym

czynnikiem wpływającym na opłacalność produkcji zbóż

czynnikiem wpływającym na opłacalność produkcji zbóż

jest skup interwencyjny ARR. Ci szczęśliwcy, którzy

jest skup interwencyjny ARR. Ci szczęśliwcy, którzy

"załapią" się na parametry agencyjne, mogą być

"załapią" się na parametry agencyjne, mogą być

zadowoleni. Reszta producentów uczestniczy w grze

zadowoleni. Reszta producentów uczestniczy w grze

rynkowej, która jest swoistą ruletką. Jedno jest pewne -

rynkowej, która jest swoistą ruletką. Jedno jest pewne -

w dobie globalizacji i otwartych granic, niedostatek

w dobie globalizacji i otwartych granic, niedostatek

zbóż nam raczej nie grozi. Nie ma więc co się łudzić, że

zbóż nam raczej nie grozi. Nie ma więc co się łudzić, że

na przednówku ktoś zapłaci nam "jak za zboże".

na przednówku ktoś zapłaci nam "jak za zboże".

Czy produkcja zbóż w Polsce ma przyszłość?

Czy produkcja zbóż w Polsce ma przyszłość?

System dystrybucji zbóż w

System dystrybucji zbóż w

Polsce

Polsce

W ramach pięciu podstawowych ogniw

W ramach pięciu podstawowych ogniw

systemu dystrybucji na rynku zbóż można

systemu dystrybucji na rynku zbóż można

wyróżnić:

wyróżnić:

1.

1.

Ogniwo producenta

Ogniwo producenta

zbóż

zbóż

S

S

kłada

się

z

gospodarstw

skarbowych

i

kłada

się

z

gospodarstw

skarbowych

i

indywidualnych

indywidualnych

.

.

W 1995 r. aż 85% było oferowane

W 1995 r. aż 85% było oferowane

przez nieformalne kanały dystrybucji lub było

przez nieformalne kanały dystrybucji lub było

przeznaczone na samozaopatrzenie. Pozostałe 15%

przeznaczone na samozaopatrzenie. Pozostałe 15%

docierało

do

ogniw

hurtu

pierwotnego.

W

docierało

do

ogniw

hurtu

pierwotnego.

W

porównaniu z sytuacją przed rokiem 1989 zmniejszył

porównaniu z sytuacją przed rokiem 1989 zmniejszył

się udział sektora państwowego. Na powyższą

się udział sektora państwowego. Na powyższą

sytuację miały wpływ likwidacja PGR-ów zajmujących

sytuację miały wpływ likwidacja PGR-ów zajmujących

się produkcją zbóż, a także przeklasyfikowanie

się produkcją zbóż, a także przeklasyfikowanie

spółdzielni produkcyjnych z sektora publicznego do

spółdzielni produkcyjnych z sektora publicznego do

sektora prywatnego. W 1996 r. gospodarstwa

sektora prywatnego. W 1996 r. gospodarstwa

indywidualne miały 88% udział w powierzchni

indywidualne miały 88% udział w powierzchni

zasiewów

i

85%

udział

w

zbiorach

zbóż

zasiewów

i

85%

udział

w

zbiorach

zbóż

podstawowych z mieszankami zbożowymi. W ramach

podstawowych z mieszankami zbożowymi. W ramach

tego ogniwa można zaobserwować

tego ogniwa można zaobserwować

obok wzrostu

obok wzrostu

udziału sektora prywatnego - jeszcze inne

udziału sektora prywatnego - jeszcze inne

tendencje

tendencje

.

.

2. Ogniwo hurtu

2. Ogniwo hurtu

pierwotnego

pierwotnego

.

.

W tym ogniwie zboże było skupowane przez 80 dealerów (96%),

W tym ogniwie zboże było skupowane przez 80 dealerów (96%),

giełdy (2%) i bezpośrednio przez magazyny PZZ i ARR (2%).

giełdy (2%) i bezpośrednio przez magazyny PZZ i ARR (2%).

Do roku 1989 PZZ miały monopol na skup zbóż wraz ze

Do roku 1989 PZZ miały monopol na skup zbóż wraz ze

współpracującymi spółdzielniami. Wówczas elewatory PZZ były

współpracującymi spółdzielniami. Wówczas elewatory PZZ były

jedynym podmiotem rynku hurtowego skupiającym dostawy,

jedynym podmiotem rynku hurtowego skupiającym dostawy,

czyszczenie, suszenie, uzdatnianie i magazynowanie zbóż na

czyszczenie, suszenie, uzdatnianie i magazynowanie zbóż na

polskim rynku. Ta sytuacja uległa gwałtownej zmianie. Związane

polskim rynku. Ta sytuacja uległa gwałtownej zmianie. Związane

to jest z powstaniem

to jest z powstaniem

nowych instytucji zajmujących się hurtem

nowych instytucji zajmujących się hurtem

pierwotnym:

pierwotnym:

dealerów, prywatnych magazynów (składów), ARR,

dealerów, prywatnych magazynów (składów), ARR,

giełd towarowych (w tym Warszawskiej Giełdy Towarowej i

giełd towarowych (w tym Warszawskiej Giełdy Towarowej i

Giełdy Poznańskiej). Zakupy bezpośrednie dokonywane były

Giełdy Poznańskiej). Zakupy bezpośrednie dokonywane były

również przez większe zakłady

również przez większe zakłady

przetwórcze (np. młyny) czy też

przetwórcze (np. młyny) czy też

targowiska (związane nieformalnym handlem zbożem). Ponadto

targowiska (związane nieformalnym handlem zbożem). Ponadto

35 regionalnych PZZ podzieliło się na dużą liczbę mniejszych

35 regionalnych PZZ podzieliło się na dużą liczbę mniejszych

podmiotów (ponad 100), mających znaczne trudności finansowe

podmiotów (ponad 100), mających znaczne trudności finansowe

w większości przypadków. Jednakże podmioty związane PZZ i

w większości przypadków. Jednakże podmioty związane PZZ i

ARR mają aż 55% udział w hurcie pierwotnym (bez

ARR mają aż 55% udział w hurcie pierwotnym (bez

uwzględnienia nieformalnych kanałów dystrybucji).

uwzględnienia nieformalnych kanałów dystrybucji).

3. Ogniwo przetwórstwa

3. Ogniwo przetwórstwa

zbóż

zbóż

Tutaj można wyróżnić cztery sektory:

Tutaj można wyróżnić cztery sektory:

młyny, mieszalnie pasz,

młyny, mieszalnie pasz,

piekarnie i makaroniarnie. W porównaniu z sytuacją sprzed 1989 r.

piekarnie i makaroniarnie. W porównaniu z sytuacją sprzed 1989 r.

zaznaczyły się następujące zmiany:

zaznaczyły się następujące zmiany:


znaczny spadek produkcji w przypadku przemiału zbożowego (o

znaczny spadek produkcji w przypadku przemiału zbożowego (o

52%), pieczywa

52%), pieczywa

(o 27%) i pasz przemysłowych (o 50%);

(o 27%) i pasz przemysłowych (o 50%);



najpierw spadek, a potem zwiększenie produkcji towarów wysoko

najpierw spadek, a potem zwiększenie produkcji towarów wysoko

przetworzonych:

przetworzonych:

makaronów i pieczywa cukierniczego;

makaronów i pieczywa cukierniczego;



powstanie gęstej sieci prywatnych przetwórni, skoncentrowanych

powstanie gęstej sieci prywatnych przetwórni, skoncentrowanych

na obsłudze

na obsłudze

rynków lokalnych (np. piekarni, ciastkarni, młynów i

rynków lokalnych (np. piekarni, ciastkarni, młynów i

makaroniarni);

makaroniarni);


obniżenie stopnia koncentracji w ogniwie przetwórstwo zbóż;

obniżenie stopnia koncentracji w ogniwie przetwórstwo zbóż;



udział PZZ w programie powszechnej prywatyzacji poprzez

udział PZZ w programie powszechnej prywatyzacji poprzez

Narodowe Fundusze

Narodowe Fundusze

Inwestycyjne (NFI)

Inwestycyjne (NFI)

:

:



pojawienie się silnych podmiotów mogących w najbliższych latach

pojawienie się silnych podmiotów mogących w najbliższych latach

zająć

zająć

dominujące pozycje rynkowe (np. Rolimpex, Malma, PZZ Lublin);

dominujące pozycje rynkowe (np. Rolimpex, Malma, PZZ Lublin);



działania modernizacyjne związane z produkcją makaronów.

działania modernizacyjne związane z produkcją makaronów.

4. Ogniwo hurtu

4. Ogniwo hurtu

wtórnego

wtórnego

Jedynie w przypadku sprzedaży makaronu i

Jedynie w przypadku sprzedaży makaronu i

mąki na cele konsumpcyjne pojawia się

mąki na cele konsumpcyjne pojawia się

hurt instytucjonalny.

hurt instytucjonalny.

Przed rokiem 1989 hurt wtórny był

Przed rokiem 1989 hurt wtórny był

zdominowany

przez

Społem

i

PHS

zdominowany

przez

Społem

i

PHS

(wówczas Państwowy Hurt Spożywczy).

(wówczas Państwowy Hurt Spożywczy).

Obecnie jest on związany z dużą liczbą

Obecnie jest on związany z dużą liczbą

małych,

prywatnych

hurtowni.

Nadal

małych,

prywatnych

hurtowni.

Nadal

jednak PHS (Polski Handel Spożywczy) jest

jednak PHS (Polski Handel Spożywczy) jest

jedną

z

największych

firm

handlu

jedną

z

największych

firm

handlu

hurtowego w Polsce.

hurtowego w Polsce.

5. Ogniwo

5. Ogniwo

detalu

detalu

O

O

bejmowało głównie piekarnie i ciastkarnie (ok. 3,2

bejmowało głównie piekarnie i ciastkarnie (ok. 3,2

tys.

tys.

-

-

malejąca tendencja) oraz sklepy spożywcze (137

malejąca tendencja) oraz sklepy spożywcze (137

tys.

tys.

- rosnąca tendencja).

- rosnąca tendencja).

W porównaniu z sytuacją przed 1989 r. można

W porównaniu z sytuacją przed 1989 r. można

zaobserwować następujące zmiany:

zaobserwować następujące zmiany:

•

  

  

wzrost udziału sektora prywatnego (większość

wzrost udziału sektora prywatnego (większość

detalu należy do tego

detalu należy do tego

sektora);

sektora);

•

  

  

zmniejszenie stopnia koncentracji w pierwszej

zmniejszenie stopnia koncentracji w pierwszej

połowie lat 90

połowie lat 90

-tych

-tych

;

;

•

  

  

wzrost liczby punktów sprzedaży (zwłaszcza

wzrost liczby punktów sprzedaży (zwłaszcza

ogólnospożywczych);

ogólnospożywczych);

•

wejście na rynek polski zagranicznych detalistów

wejście na rynek polski zagranicznych detalistów

(np.

(np.

Globi, Billa,

Globi, Billa,

Rema 1000, Auchan,Geant, Hit, Leclerc itd.)

Rema 1000, Auchan,Geant, Hit, Leclerc itd.)

•

rosnące znaczenie wielkopowierzchniowych

rosnące znaczenie wielkopowierzchniowych

punktów sprzedaży

punktów sprzedaży

detalicznej (supermarketów i hipermarketów).

detalicznej (supermarketów i hipermarketów).

Analiza mocnych i

Analiza mocnych i

słabych stron systemu

słabych stron systemu

dystrybucji

dystrybucji

Analiza mocnych i słabych stron

Analiza mocnych i słabych stron

systemu dystrybucji w różnych

systemu dystrybucji w różnych

krajach

UE

stanowi

punkt

krajach

UE

stanowi

punkt

odniesienia do sporządzenia listy

odniesienia do sporządzenia listy

mocnych i słabych stron oraz szans

mocnych i słabych stron oraz szans

i zagrożeń systemu dystrybucji w

i zagrożeń systemu dystrybucji w

Polsce.

Polsce.

Ponadto umożliwi skonstruowanie

Ponadto umożliwi skonstruowanie

docelowego systemu dystrybucji w

docelowego systemu dystrybucji w

Polsce

Polsce

Mocne strony

Mocne strony

Słabe strony

Słabe strony

1.

1.

Wysoki stopień

Wysoki stopień

komercjalizacji (90-95%

komercjalizacji (90-95%

produkcji zbóż).

produkcji zbóż).

2.

2.

Możliwość korzystania z

Możliwość korzystania z

alternatywnych kanałów

alternatywnych kanałów

dystrybucji na różnych

dystrybucji na różnych

szczeblach obrotu

szczeblach obrotu

towarowego.

towarowego.

3.

3.

Specyfikacja standardów

Specyfikacja standardów

jakościowych zbóż i

jakościowych zbóż i

produktów zbożowych.

produktów zbożowych.

4.

4.

Sprawnie działający system

Sprawnie działający system

informacji rynkowej.

informacji rynkowej.

5.

5.

Funkcjonowanie

Funkcjonowanie

kontraktów wzorcowych.

kontraktów wzorcowych.

6.

6.

Licznie działające

Licznie działające

stowarzyszenia uczestników

stowarzyszenia uczestników

rynku

rynku

1.

1.

Wysoki stopień koncentracji

Wysoki stopień koncentracji

hurtu pierwotnego (w

hurtu pierwotnego (w

Niemczech znaczna część

Niemczech znaczna część

rynku jest kontrolowana

rynku jest kontrolowana

przez 5 spółdzielni).

przez 5 spółdzielni).

2.

2.

Ceny maksymalne ustalane

Ceny maksymalne ustalane

przez komisje UE oraz

przez komisje UE oraz

dopłaty do produkcji

dopłaty do produkcji

zniekształcają sygnały

zniekształcają sygnały

cenowe.

cenowe.

3.

3.

Niewielka rola

Niewielka rola

sformalizowanych rynków

sformalizowanych rynków

(giełd towarowych).

(giełd towarowych).

4.

4.

Zbyt szczegółowe regulacje

Zbyt szczegółowe regulacje

dotyczące standardów

dotyczące standardów

jakościowych.

jakościowych.

5.

5.

Mocno rozbudowany

Mocno rozbudowany

interwencjonizm państwowy

interwencjonizm państwowy

i rządowy.

i rządowy.

Mocne i słabe strony systemu

Mocne i słabe strony systemu

dystrybucji zbóż w Polsce w

dystrybucji zbóż w Polsce w

latach 90.

latach 90.

OGNIWO

OGNIWO

PRODUKCJI:

PRODUKCJI:

Mocne strony:

Mocne strony:

1.

1.

Największy udział obszarów uprawnych i produkcji pszenicy

Największy udział obszarów uprawnych i produkcji pszenicy

(33,2%).

(33,2%).

2.

2.

Oddziaływanie ODR na działalność rolniczą.

Oddziaływanie ODR na działalność rolniczą.

Słabe strony

Słabe strony

:

:

1.

1.

Niski poziom komercjalizacji produkcji rolnej zbóż (jedynie

Niski poziom komercjalizacji produkcji rolnej zbóż (jedynie

23%).

23%).

2.

2.

Duży udział sektora publicznego w produkcji towarowej

Duży udział sektora publicznego w produkcji towarowej

zbóż.

zbóż.

3.

3.

Niski stopień zaangażowania producentów rolnych w

Niski stopień zaangażowania producentów rolnych w

funkcje dystrybucyjne i przetwórcze.

funkcje dystrybucyjne i przetwórcze.

4.

4.

Składowanie ziarna w gospodarstwach rolnych odbywa się w

Składowanie ziarna w gospodarstwach rolnych odbywa się w

złych warunkach.

złych warunkach.

5.

5.

Słaba pozycja przetargowa producenta rolnego w relacji do

Słaba pozycja przetargowa producenta rolnego w relacji do

innych podmiotów.

innych podmiotów.

6.

6.

Słaba jakość genetyczna ziarna i brak na szerszą skalę

Słaba jakość genetyczna ziarna i brak na szerszą skalę

działań związanych z nasiennictwem i oceną odmianową.

działań związanych z nasiennictwem i oceną odmianową.

7.

7.

Duże zróżnicowanie jakości zbóż, co pociąga za sobą

Duże zróżnicowanie jakości zbóż, co pociąga za sobą

problemy z jakością produktów wytwarzanych ze zbóż.

problemy z jakością produktów wytwarzanych ze zbóż.

8.

8.

Niski

poziom

wiedzy

ekonomicznej,

zwłaszcza

u

Niski

poziom

wiedzy

ekonomicznej,

zwłaszcza

u

producentów rolnych

producentów rolnych.

OGNIWO PRZETWÓRSTWA:

OGNIWO PRZETWÓRSTWA:

Mocne strony:

Mocne strony:

1.

1.

Wysoka intensywność konkurowania w ogniwie produkcji

Wysoka intensywność konkurowania w ogniwie produkcji

makaronu (związana z walką o pozycje lidera rynkowego -

makaronu (związana z walką o pozycje lidera rynkowego -

Malmy i PZZ Lublin). Poprawa jakości na niektórych rynkach

Malmy i PZZ Lublin). Poprawa jakości na niektórych rynkach

produktów finalnych związanych z przetwórstwem zbóż (np.

produktów finalnych związanych z przetwórstwem zbóż (np.

makarony).

makarony).

2.

2.

Niski

stopień

koncentracji

i

wysoka

intensywność

Niski

stopień

koncentracji

i

wysoka

intensywność

konkurowania na rynku piekarni.

konkurowania na rynku piekarni.

3.

3.

Piekarnie w dominującej większości należą do sektora

Piekarnie w dominującej większości należą do sektora

prywatnego.

prywatnego.

4.

4.

Pozytywny wpływ CIS.

Pozytywny wpływ CIS.

Słabe strony

Słabe strony

:

:

1.

1.

Wysoki stopień koncentracji w ogniwie młyny (65% zdolności

Wysoki stopień koncentracji w ogniwie młyny (65% zdolności

produkcyjnych

należy

do

PZZ).

Niewielki

stopień

produkcyjnych

należy

do

PZZ).

Niewielki

stopień

wykorzystania zdolności produkcyjnych przez PZZ (około

wykorzystania zdolności produkcyjnych przez PZZ (około

50%), co powoduje wysokie koszty funkcjonowania.

50%), co powoduje wysokie koszty funkcjonowania.

2.

2.

Brak standardów jakościowych (handlowych) dla produktów

Brak standardów jakościowych (handlowych) dla produktów

przetworzonych.

przetworzonych.

OGNIWO HURTU WTÓRNEGO:

OGNIWO HURTU WTÓRNEGO:

Mocne strony:

Mocne strony:

1.

1.

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów

sprzedaży detalicznej.

sprzedaży detalicznej.

Słabe strony:

Słabe strony:

1.

1.

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów

Dominują bezpośrednie dostawy do punktów

sprzedaży detalicznej

sprzedaży detalicznej

.

.

OGNIWO DETALU:

OGNIWO DETALU:

Mocne strony:

Mocne strony:

1.

1.

Znaczny udział w sprzedaży pieczywa sklepów

Znaczny udział w sprzedaży pieczywa sklepów

specjalistycznych (piekarniczych - ok. 70%).

specjalistycznych (piekarniczych - ok. 70%).

2.

2.

Wysoki

stopień

integracji

piekarni

z

Wysoki

stopień

integracji

piekarni

z

detalem(wiele piekarni dysponuje albo własnymi,

detalem(wiele piekarni dysponuje albo własnymi,

albo firmowymi sklepami). Wysoki udział sektora

albo firmowymi sklepami). Wysoki udział sektora

prywatnego.

prywatnego.

3.

3.

Pojawienie się i rozwój nowoczesnych sieci

Pojawienie się i rozwój nowoczesnych sieci

sprzedaży, przyczyniających się do wzrostu

sprzedaży, przyczyniających się do wzrostu

wymogów jakościowych dotyczących produktu i

wymogów jakościowych dotyczących produktu i

opakowania

opakowania

Słabe strony:

Słabe strony:

1.

1.

Niewielki udział produktów markowych

Niewielki udział produktów markowych

.

.

Niewielki

Niewielki

udział produktów o wydłużonej trwałości.

udział produktów o wydłużonej trwałości.

Wspólne mocne i słabe strony:

Wspólne mocne i słabe strony:

Mocne strony:

Mocne strony:

1.

1.

Pozytywny wpływ SANEPID i PIH.

Pozytywny wpływ SANEPID i PIH.

Słabe strony:

Słabe strony:

1.

1.

Brak standardów jakościowych na wszystkich ogniwach

Brak standardów jakościowych na wszystkich ogniwach

obrotu.

obrotu.

2.

2.

Wysoki stopień zaangażowania agend rządowych w rynek

Wysoki stopień zaangażowania agend rządowych w rynek

zbożowy (przede wszystkim przez ARR).

zbożowy (przede wszystkim przez ARR).

3.

3.

Niewielki stopień przejrzystości informacyjnej (sygnały

Niewielki stopień przejrzystości informacyjnej (sygnały

cenowe zakłócane przez liczne regulacje rządowe i

cenowe zakłócane przez liczne regulacje rządowe i

działalność ARR).

działalność ARR).

4.

4.

Słabość systemu informacji rynkowej (rozproszenie

Słabość systemu informacji rynkowej (rozproszenie

informacji, opóźnienia w przetwarzaniu informacji,

informacji, opóźnienia w przetwarzaniu informacji,

fragmentaryczność informacji itd.).

fragmentaryczność informacji itd.).

5.

5.

Dominują konwencjonalne kanały dystrybucji

Dominują konwencjonalne kanały dystrybucji

Analiza szans i zagrożeń

Analiza szans i zagrożeń

systemu dystrybucji zbóż w

systemu dystrybucji zbóż w

Polsce w latach 90

Polsce w latach 90

Porównując systemy dystrybucji na rynku zbóż w

Porównując systemy dystrybucji na rynku zbóż w

Polsce i w krajach UE można wyróżnić szanse i

Polsce i w krajach UE można wyróżnić szanse i

zagrożenia w poszczególnych ogniwach.

zagrożenia w poszczególnych ogniwach.

OGNIWO

OGNIWO

PRODUKCJI:

PRODUKCJI:

Szanse:

Szanse:

1.

1.

Zwiększenie stopnia komercjalizacji produkcji zbóż.

Zwiększenie stopnia komercjalizacji produkcji zbóż.

2.

2.

Niski stopień wykorzystania nawozów sztucznych

Niski stopień wykorzystania nawozów sztucznych

("zdrowa żywność").

("zdrowa żywność").

Zagrożenia:

Zagrożenia:

1.

1.

Wysoki

stopień

uzależnienia

od

warunków

Wysoki

stopień

uzależnienia

od

warunków

pogodowych.

pogodowych.

2.

2.

Wysoki stopień uzależniania od sytuacji na rynku

Wysoki stopień uzależniania od sytuacji na rynku

mięsnym (ze względu na wysoki stopień spasania zbóż

mięsnym (ze względu na wysoki stopień spasania zbóż

60-65% ich zużycia).

60-65% ich zużycia).

3.

3.

Odchodzenie od tradycyjnej technologii żywienia

Odchodzenie od tradycyjnej technologii żywienia

zwierząt hodowlanych.

zwierząt hodowlanych.

OGNIWO HURTU PIERWOTNEGO

OGNIWO HURTU PIERWOTNEGO

:

:

Szanse:

Szanse:

1.

1.

Rozpoczęcie procesu restrukturalizacji i prywatyzacji PZZ

Rozpoczęcie procesu restrukturalizacji i prywatyzacji PZZ

(19 PZZ włączonych do programu powszechnej prywatyzacji

(19 PZZ włączonych do programu powszechnej prywatyzacji

NR).

NR).

2.

2.

Rozpoczęcie budowy rynków hurtowych i giełd towarowych,

Rozpoczęcie budowy rynków hurtowych i giełd towarowych,

co przyczyni się do powstania nowego kanału dystrybucji.

co przyczyni się do powstania nowego kanału dystrybucji.

3.

3.

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.

zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.

4.

4.

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

podmiotów rynkowych

podmiotów rynkowych

Zagrożenia:

Zagrożenia:

1.

1.

giełd towarowych, co przyczyni się do powstania nowego

giełd towarowych, co przyczyni się do powstania nowego

kanału dystrybucji.

kanału dystrybucji.

2.

2.

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze

zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.

zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.

3.

3.

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

Przejście magazynów i elewatorów na własność innych

podmiotów rynkowych

podmiotów rynkowych

OGNIWO PRZETWÓRSTWA

OGNIWO PRZETWÓRSTWA

Szanse:

Szanse:

1.

1.

Stopniowe uprzemysławianie przetwórstwa zbóż.

Stopniowe uprzemysławianie przetwórstwa zbóż.

2.

2.

Poprawa wyników finansowych przemysłu zbożowo-

Poprawa wyników finansowych przemysłu zbożowo-

młynarskiego.

młynarskiego.

Zagrożenia:

Zagrożenia:

1.

1.

Niższe tempo wzrostu cen przetworów zbożowych.

Niższe tempo wzrostu cen przetworów zbożowych.

2.

2.

Spadek

zużycia

przemysłowego

zbóż

(przede

Spadek

zużycia

przemysłowego

zbóż

(przede

wszystkim w przemyśle spirytusowym).

wszystkim w przemyśle spirytusowym).

OGNIWO HURTU WTÓRNEGO

OGNIWO HURTU WTÓRNEGO

Szanse:

Szanse:

1.

1.

Integracja do tyłu realizowana przez hurtowników

Integracja do tyłu realizowana przez hurtowników

ogólnopolskich

ogólnopolskich

Zagrożenia:

Zagrożenia:

1.

1.

Przejęcie ogniw hurtu wtórnego przez kapitał

Przejęcie ogniw hurtu wtórnego przez kapitał

zagraniczny

zagraniczny

Wspólne szanse i

Wspólne szanse i

zagrożenia:

zagrożenia:

Szanse:

Szanse:

1.

1.

Szybkie przekształcenia rynkowe polskiej gospodarki.

Szybkie przekształcenia rynkowe polskiej gospodarki.

2.

2.

Dobra i trwała koniunktura gospodarcza.

Dobra i trwała koniunktura gospodarcza.

3.

3.

Chleb

jest

w

Polsce

podstawowym

produktem

Chleb

jest

w

Polsce

podstawowym

produktem

żywnościowym.

żywnościowym.

4.

4.

Stabilny poziom spożycia przetworów zbożowych.

Stabilny poziom spożycia przetworów zbożowych.

5.

5.

Rozwój rynków wschodnich.

Rozwój rynków wschodnich.

Zagrożenia:

Zagrożenia:

1.

1.

Obecnie wysoki poziom interwencjonizmu państwowego

Obecnie wysoki poziom interwencjonizmu państwowego

zbyt mocno zakłóca ceny i sygnały rynkowe, co może w

zbyt mocno zakłóca ceny i sygnały rynkowe, co może w

przyszłości zaszkodzić konkurencyjności całego sektora.

przyszłości zaszkodzić konkurencyjności całego sektora.

2.

2.

Niedostosowanie cen krajowych do światowych może

Niedostosowanie cen krajowych do światowych może

zakłócić równowagę na tym rynku produktowym.

zakłócić równowagę na tym rynku produktowym.

3.

3.

Inflacja i wysokie koszty kredytu.

Inflacja i wysokie koszty kredytu.

4.

4.

Nasilenie

przez

UE

poza

taryfowych

praktyk

Nasilenie

przez

UE

poza

taryfowych

praktyk

protekcjonistycznych w imporcie produktów rolnych.

protekcjonistycznych w imporcie produktów rolnych.

Niestabilność rynków wschodnich.

Niestabilność rynków wschodnich.

Kanały dystrybucji

Kanały dystrybucji

makaronów

makaronów

na przykładzie spółki

na przykładzie spółki

„Polskie Makarony”

„Polskie Makarony”

•

Handel nowoczesny.

Handel nowoczesny.

Sprzedaż w tym kanale obejmowała tylko produkty pod markami sieci

Sprzedaż w tym kanale obejmowała tylko produkty pod markami sieci

handlowych. Specyfika działania sieci handlowych polega na silnym

handlowych. Specyfika działania sieci handlowych polega na silnym

konkurowaniu ceną i dużymi wymaganiami jeśli chodzi o wielkość

konkurowaniu ceną i dużymi wymaganiami jeśli chodzi o wielkość

dostaw, w celu zapewnienia nieograniczonego dostępu do produktów,

dostaw, w celu zapewnienia nieograniczonego dostępu do produktów,

zwłaszcza w trakcie trwania akcji promocyjnych. Aby móc dostarczać dla

zwłaszcza w trakcie trwania akcji promocyjnych. Aby móc dostarczać dla

sieci handlowych, konieczne jest dysponowanie dużymi mocami

sieci handlowych, konieczne jest dysponowanie dużymi mocami

produkcyjnymi, co stawia MP w uprzywilejowanej pozycji. Rynek sieciowy

produkcyjnymi, co stawia MP w uprzywilejowanej pozycji. Rynek sieciowy

rozwija się bardzo dynamicznie: obecnie już 40% produktów spożywczych

rozwija się bardzo dynamicznie: obecnie już 40% produktów spożywczych

sprzedawanych jest w tym kanale, a należy oczekiwać, że udział ten

sprzedawanych jest w tym kanale, a należy oczekiwać, że udział ten

będzie się dalej zwiększał (np. w Czechach wynosi już 65%). Dlatego jest

będzie się dalej zwiększał (np. w Czechach wynosi już 65%). Dlatego jest

to kanał dystrybucji, na który spółka kładzie szczególny nacisk i planuje

to kanał dystrybucji, na który spółka kładzie szczególny nacisk i planuje

wprowadzenie doń własnych produktów markowych (Sorenti).

wprowadzenie doń własnych produktów markowych (Sorenti).

•

Handel tradycyjny.

Handel tradycyjny.

MP sprzedają w tym kanale przede wszystkim makarony

MP sprzedają w tym kanale przede wszystkim makarony

markowe, czasami także pod markami hurtowni, co zbliża je

markowe, czasami także pod markami hurtowni, co zbliża je

pod względem charakteru oczekiwanych dostaw do sieci

pod względem charakteru oczekiwanych dostaw do sieci

handlowych. W tradycyjnym kanale dystrybucji realizowane

handlowych. W tradycyjnym kanale dystrybucji realizowane

jest ok. 60% sprzedaży produktów spożywczych w Polsce,

jest ok. 60% sprzedaży produktów spożywczych w Polsce,

ponadto uzyskiwane są w nim dużo wyższe marże, niż w

ponadto uzyskiwane są w nim dużo wyższe marże, niż w

kanale nowoczesnym. Handel tradycyjny będzie tracił na

kanale nowoczesnym. Handel tradycyjny będzie tracił na

znaczeniu głównie w dużych miastach, jednak pozostanie

znaczeniu głównie w dużych miastach, jednak pozostanie

silny na terenach słabo zurbanizowanych oraz w formie

silny na terenach słabo zurbanizowanych oraz w formie

sklepów osiedlowych, oferujących szybki i łatwy dostęp do

sklepów osiedlowych, oferujących szybki i łatwy dostęp do

podstawowych artykułów.

podstawowych artykułów.

•

Produkcja usługowa.

Produkcja usługowa.

MP z racji swoich stosunkowo dużych mocy wytwórczych

MP z racji swoich stosunkowo dużych mocy wytwórczych

produkują na zlecenie dla innych producentów makaronu,

produkują na zlecenie dla innych producentów makaronu,

którzy albo nie mają możliwości technicznych produkcji danego

którzy albo nie mają możliwości technicznych produkcji danego

rodzaju makaronu, albo wielkość sprzedaży jest większa od ich

rodzaju makaronu, albo wielkość sprzedaży jest większa od ich

mocy produkcyjnych, a także dla firm, które mają klientów

mocy produkcyjnych, a także dla firm, które mają klientów

potrzebujących makaronu, ale same go nie produkują.

potrzebujących makaronu, ale same go nie produkują.

•

Sprzedaż instytucjonalna.

Sprzedaż instytucjonalna.

W tym kanale odbywa się sprzedaż do instytucji i organizacji,

W tym kanale odbywa się sprzedaż do instytucji i organizacji,

które wybierają dostawców w drodze przetargu. Są to instytucje

które wybierają dostawców w drodze przetargu. Są to instytucje

takie jak np. wojsko, agencje rządowe, szpitale, punkty

takie jak np. wojsko, agencje rządowe, szpitale, punkty

zbiorowego

żywienia.

Sprzedaż

instytucjonalna

stanowi

zbiorowego

żywienia.

Sprzedaż

instytucjonalna

stanowi

znaczącą i stabilną częścią sprzedaży spółki.

znaczącą i stabilną częścią sprzedaży spółki.