Mikroekonomia

2008/2009

Mikros + Oikos + Nomos =

Mikroekonomia

mały dom prawo

„Economics is the science

which studies human

behaviour as a relationship

between ends and scarce

means which have

alternative uses.”

[L. Robbins (1932), An Essay on the Nature

and Significance of Economic Science, New

York: New York University Press, 1984, s.16]

Przedmiotem badań ekonomii jest

działalność ludzi stojących przed

koniecznością wyboru ograniczonych

środków alternatywnego

zastosowania służących do realizacji

konkurencyjnych celów.

Gospodarowanie

Gospodarowanie

jest to

proces decyzyjny polegający na

alokacji

rzadkich zasobów

pomiędzy konkurencyjne cele

Trzy płaszczyzny badawcze

mikroekonomii

Podmioty rynkowe

konsumenci, producenci, właściciele czynników produkcji

(pracy, ziemi, kapitału)

2. Rynki izolowane

D

x

= f(P

x

), ceteris paribus; S

x

= g(P

x

), c.p.

P

x

: D

x

= S

x

3. Zależności między rynkami

teoria równowagi ogólnej

Trzy podstawowe elementy

metody badawczej

mikroekonomii

1. indywidualizm metodologiczny

2. analiza modelowa

(ceteris paribus)

3.analiza subiektywno - marginalna

Model człowieka

ekonomicznego

Homo oeconomicus

• J.S.Mill

(1836)

- twórca koncepcji HOe

• G.S.Becker

(1976)

- rozszerza obszar

zastosowania modelu HOe; wprowadza
czas do funkcji użyteczności

• H.Leibenstein

(1976)

- wprowadza

pojecie efektywności X

Koszt alternatywny

• Wartość najcenniejszej z

niepodjętych możliwości innego
wykorzystania posiadanych zasobów.

• Koszt alternatywny ma charakter

subiektywny – jest możliwy do oceny
tylko przez osobę podejmującą
decyzję.

Krzywa możliwości

produkcyjnych

X

Y

Δ
X

Δ Y

A

B

• Kształty KMP

k.a. rośnie w rosnących k.a. rośnie w stałych k.a. rośnie w
malejących

przyrostach przyrostach
przyrostach

Symboliczny zapis kosztu

alternatywnego

(w ujęciu

fizycznym)

• MRTyx –

krańcowa stopa transformacji Y

w X.

• Współczynnik kierunkowy krzywej

możliwości produkcyjnych

MRTyx = -ΔY/ΔX

MRTyx = -ΔY/ΔX

• MRT

YX

: koszt alternatywny produkcji

kolejnej (ostatniej) jednostki dobra X
wyrażony w jednostkach dobra Y

MRT

xy

= -ΔX/ΔY

• MRT

XY

: koszt alternatywny produkcji

kolejnej (ostatniej) jednostki dobra Y
wyrażony w jednostkach dobra X

MRT

yx

= 3

Wytworzenie kolejnej jednostki dobra X

wymaga rezygnacji

z możliwości wytworzenia

3 jednostek dobra Y.

Teoria zachowania

konsumenta

• Trzy teorie opisujące zachowanie

modelowego konsumenta:

• Teoria liczbowego pomiaru użyteczności

(teoria liczbowa)

(Gossen 1854)

• Teoria względnego pomiaru uzyteczności

(t. krzywych obojętności)

(Pareto 1905)

• Teoria ujawnionych preferencji

(Samuelson

1938)

Teoria liczbowego pomiaru

użyteczności

• Prawa Gossena

(1854)

• I prawo Gossena

– prawo malejącej

użyteczności

krańcowej

• II prawo Gossena -

prawo

ekwimarginalizmu

• Użyteczność

• Użyteczność krańcowa:
przyrost użyteczności całkowitej

wynikający z przyrostu konsumpcji

danego dobra o jednostkę:

MU

X

= dTU/dX

TU

x

= f(

x

), c.p.

• I prawo Gossena
• zjawisko nasycalności potrzeb

• X↑ to

dTU/dX

↓; X↑ to MU

X

↓

• II prawo Gossena

• zasada ekwimarginalizmu

• W punkcie równowagi

(wyznaczonym

maksymalnym poziomem użyteczności
całkowitej)

konsument doprowadza do

zrównania względnych użyteczności

krańcowych konsumowanych dóbr.

MU

x

/P

x

= MU

Y

/P

Y

= MU

M

MU

X

/MU

Y

= P

X

/P

Y

= - dY/dX

Teoria krzywych obojętności

Dwa narzędzia: linia budżetowa (BL)
krzywa obojętności (I;

TU)

0 X

maks.

X

Y

Y

maks.

BL

i = P

X

X + P

Y

Y

Y

maks.

= i / P

Y

X

maks.

= i / P

X

Cechy krzywych obojętności:

1. krzywa obojętności jest zbiorem koszyków konsumpcji

dających konsumentowi taką samą satysfakcję z
konsumpcji;

2. im wyżej położona krzywa obojętności tym większą

wyraża satysfakcję z konsumpcji;

3. krzywe obojętności nie mogą mieć punktów wspólnych.

I

1

; TU

1

I

2

; TU

2

Y

0 X

Punkt równowagi konsumenta

w teorii krzywych obojętności

e

0 Xe
X

Y

Ye

MRS

YX

- krańcowa stopa substytucji dobra Y dobrem X

e: MRS

YX

= - dY/dX = P

X

/P

Y

= MU

X

/MU

Y

I

BL

Nietypowe krzywe

obojętności

Dobra wykluczające się Dobra doskonale Dobra
komplementarne

substytucyjne

0 X 0 X 0
X

Y

Y

Y

Krzywa popytu konsumenta

a mapa krzywych obojetności

• Analiza punktów równowagi

konsumenta wyznaczonych na mapie
krzywych obojętności pozwala
wykreślić krzywą popytu konsumenta
ilustrującą zależność cenowo
ilościową w zakresie konsumpcji
określonego dobra.

X

1

X

2

X

X

1

X

2

X

d

x

A

B

A

B

I

1

I

2

BL

1

BL

2

Y

P

x

X

1

X

2

X

X

1

X

2

X

d

x

A

B

A

B

I

1

I

2

BL

1

BL

2

Y

P

x

P-CC;

ścieżka cenowo- konsumpcyjna

Podstawowe elementy

mechanizmu rynkowego

• Popyt / wielkość popytu
• Podaż / wielkość podaży
• Rynek
• Cena i ilość równowagi
• Nadwyżka konsumenta / producenta

Popyt

Odwrotna zależność cenowo - ilościowa

wskazująca ile jednostek danego

dobra konsumenci są skłonni i są w

stanie nabyć przy różnych poziomach

ceny,

w określonym przedziale czasu,

ceteris paribus.

Podaż

Prosta zależność cenowo - ilościowa

wskazująca ile jednostek danego

dobra producenci są skłonni i są w

stanie dostarczyć na rynek przy

różnych poziomach ceny,

w określonym przedziale czasu,

ceteris paribus.

Wielkość popytu i wielkość

podaży

• Wielkość popytu jest to ilość dobra X

nabywana przy danej cenie. (punkt
na krzywej Dx)

• Wielkość podaży jest to ilość dobra X

wytwarzana przy danej cenie przez
producentów (punkt na krzywej Sx)

Zmiana popytu i zmiana

wielkości popytu

• Zmiana popytu ilustrowana jest

przesunięciem krzywej Dx.

• Zmiana wielkości popytu –

przesunięciem po krzywej Dx.

Zmiana podaży

i zmiana wielkości podaży

• Zmiana podaży ilustrowana jest

przesunięciem krzywej Sx.

• Zmiana wielkości podaży –

przesunięciem po krzywej Sx.

• Wzrost – przesunięcie na prawo,

spadek – przesunięcie na lewo.

Rynek

• Proces wzajemnego oddziaływania

popytu i podaży za pośrednictwem
ceny

Nadwyżka konsumenta

• Różnica między wydatkami

poniesionymi przez konsumentów na
zakup określonej ilości dobra X, a
wydatkami jakie byliby oni skłonni w
tym celu ponieść.

Nadwyżka producenta

• Różnica między przychodem

uzyskanym przez producentów ze
sprzedaży określonej ilości dobra X, a
przychodem koniecznym do
skłonienia ich do dostarczenia na
rynek tej ilości dobra X.

• Nadwyżka producenta jest różnicą

między osiągniętym przychodem a
kosztem alternatywnym.

P

X

S

x

nk

np
ka D

x

0 X

P

x

/P

Y

0

X

X

D

= f (P

x

),

c.p.

Elastyczność

Współczynnik elastyczności określa siłę

związku między zmiennymi funkcji

opisującej dane zjawisko

X

D

= f (P

x

),

c.p.

Elastyczność

dx
e

dp

= ------ [ szt./

PLN

]

dp

dx
----
x dx p dx p
e

dp

= ------ = ---- ---- = ---- ----

dp x dp dp x
----
p

dx p
e

dp

= ---- ---- = 3

dp x

Jednoprocentowa zmiana ceny

wywoła trzyprocentową zmianę
wielkości popytu

• edp współczynnik elastyczności cenowej popytu;

• edpxy współczynnik krzyżowej (mieszanej) elastyczności
ed

c

cenowej popytu;

• edi współczynnik elastyczności dochodowej popytu;

• edp

arc

łukowy współczynnik elastyczności cenowej

popytu;

• edpxy

arc

łukowy współczynnik krzyżowej (mieszanej)

( ed

c arc

)

elastyczności cenowej popytu;

• edi

arc

łukowy współczynnik elastyczności dochodowej

popytu;

• esp współczynnik elastyczności cenowej podaży;

• esp

arc

łukowy współczynnik elastyczności cenowej

podaży;

P

edp

< ∞

Dx

0 X

P

edp

= ∞

Dx

0 X

P

edp

= 0

Dx

0 X

P
Sx
esp

= 1

0 X

P

esp > 1


0 X

P
0 < esp

< 1

0 X

Krzywe Engla

dochodowe krzywe popytu

X = f ( i ), c.p. – dochodowa funkcja popytu

i

Krzywa Engla dla dóbr
normalnych luksusowych
e

di

> 1

X

Krzywa Engla dla dóbr
normalnych podstawowych
0 < e

di

< 1

Krzywa Engla dla dóbr
niższego rzędu
e

di

< 0

Efekty zmiany ceny

Zmiana ceny wywołuje:
• efekt dochodowy

( ujemny lub dodatni)

(zmiana dochodu realnego może powodować wzrost

lub

spadek wielkości konsumpcji)

• efekt substytucyjny

(zawsze ujemny)

(zmiana ceny wywołuje przeciwnie skierowaną

zmianę wielkości konsumpcji)

• efekt popytowy (

wypadkowa działania efektu

substytucyjnego i dochodowego)

Podział dóbr w oparciu o współczynniki

elastyczności dochodowej i krzyżowej popytu

• W oparciu o współczynnik elastyczności

dochodowej popytu dobra dzielimy na:

• normalne 0 < edi

• a) podstawowe 0 < edi < 1

• b) luksusowe edi > 1

• niższego rzędu edi < 0

• a)

o ujemnym efekcie dochodowym

słabszym od efektu substytucyjnego

• b)

o ujemnym efekcie dochodowym

silniejszym od efektu

• substytucyjnego, czyli tzw. dobra Giffena

Dobro Giffena

• dobro niższego rzędu o dominującym

udziale w strukturze konsumpcji;

• ujemny efekt dochodowy jest silniejszy

od efektu substytucyjnego;

• w konsekwencji krzywa popytu na

dobro Giffena przybiera nachylenie
dodatnie

(wzrost ceny →wzrost konsumpcji, spadek ceny →spadek konsumpcji).

Wartość współczynnika

elastyczności krzyżowej popytu
potwierdza podział dóbr na:

• substytucyjne edp

xy

> 0

• komplementarne edp

xy

< 0

•

Paradoksy popytu

Paradoks Veblena

Paradoks Giffena

Dx

0 Qx

P

x

• J. Benthama definicja użyteczności
„Przez użyteczność rozumie się tę

właściwość jakiegoś przedmiotu,
dzięki której sprzyja on
wytwarzaniu korzyści, zysku,
przyjemności, dobra lub szczęścia
(…) lub zapobiega powstawaniu szkody,
przykrości, zła lub nieszczęścia
zainteresowanej strony.”

[J. Bentham, (1789) Wprowadzenie do zasad moralności i

prawodawstwa, PWN, Warszawa 1958,s.19]

Teoria produkcji

w ujęciu

fizycznym

• Podstawowe kategorie:

• TPP – całkowity produkt fizyczny
• MPP – krańcowy produkt fizyczny
• APP – przeciętny produkt fizyczny
• Metoda produkcji, skala produkcji
• Prawo malejącej produkcyjności krańcowej
• Izokoszta, izokwanta, ścieżka ekspansji

produkcji

• Prawo malejącej produkcyjności

krańcowej:

Jeżeli będziemy zwiększać zatrudnienie
jednego z czynników produkcji, ceteris
paribus, to w pewnym momencie
kolejne jednostki tego czynnika zaczną
dawać malejące przyrosty produkcji.

• TPP = APP · L
• APP = TPP / L
• MPP = dTPP / dL

Krzywa TPP

0 L

1

L

2

L

3

L

4

L

A

B

C

D

• A: MPP

L

= dTPP

L

/dL = maks.

• B: APP

L

= TPP/ L = maks.

APP

Lmaks.

= MPP

L

• C: MPP

L

= 0 i TPP

L

= maks.

• D: TPP

L

= 0

• Jeśli MPP jest dodatni, to TPP wzrasta.

• Jeśli MPP jest ujemny to TPP maleje.

• Jeśli MPP jest większy od APP to APP
• wzrasta.

• Jeśli MPP jest mniejszy od APP to APP

maleje.

0 L

1

L

1

(A)

L

1

L

2

L

2

(B)

L

2

L

3

L

3

(C)

L

3

L

4

L

4

(D)

MPP

↑

(+)

maks.

↓

(+)

↓

(+)

↓

(+)

0

↓

(-)

↓

(-)

APP

↑

↑

↑

maks.

(APP

maks.

= MPP)

↓

↓

↓

0

TPP

↑

↑

↑

↑

↑

maks.

↓

0

MPP

A

A’

B

C

D

D’

C’

B’

APP

TPP

• Optymalna metoda produkcji wyznaczona

jest równością:

MPP

L

/ P

L

= MPP

K

/ P

K

MPP

L

/ MPP

K =

P

L

/ P

K

• Założenia upraszczające:
- dwa czynniki produkcji – L i K;
- rozłączność (addytywność) produkcyjności

krańcowych;

- obowiązywanie prawa malejącej

produkcyjności krańcowych;

• Ilustracją graficzną krótkookresowej

funkcji produkcji jest krzywa TPP.

• Ilustracją graficzną długookresowej

funkcji produkcji jest ścieżka
ekspansji produkcji wykreślona na
mapie izokwant.

• Izokwanta – krzywa łącząca metody

produkcji dające taki sam efekt produkcyjny
(TPP

KL

).

Metoda produkcji wyznaczona jest określoną

proporcją połączenia K i L :

10K / 5L; 40K / 20L …

• Izokoszta – krzywa łącząca metody

produkcji o takim samym koszcie

TC = P

K

· K + P

L

· L

Powiązanie izokwant z

krzywymi TPP

Mapa izokwant

0
L

K

Cechy izokwant:

-izokwanta łączy punkty ilustrujące metody produkcji
o takiej samej produkcyjności całkowitej;

- istotne ekonomicznie fragmenty izokwant są
wypukłe względem początku układu współrzędnych;

- izokwanty nie mogą mieć punktów wspólnych;

- im dalej od początku układu położona jest izokwanta
tym większy poziom TPP opisuje.

Izokoszta

(krzywa jednakowego kosztu)

IC

TC

A

= TC

B

= P

K

· K + P

L

· L

A

B

0
L

K

Współczynnik nachylenia IC: P

L

/ P

K

= -dK/dL

Punkt równowagi producenta

(optymalna metoda produkcji)

e

0 Le
L

K

Ke

Współczynnik kierunkowy IQ: MRTS

KL

MRTS

KL

- krańcowa stopa technicznej substytucji kapitału pracą

e: MRTS

KL

= - dK/dL = P

L

/P

K

(= MPP

L

/ MPP

K

)

IQ

IC

Ścieżka ekspansji produkcji

0
L

K

SEP

SEP obejmuje punkty styczności izokoszt i
izokwant przy założeniu stałości cen
zatrudnianych czynników produkcji wyznaczają
ścieżkę ekspansji produkcji.

Współrzędne punktów tworzących SEP opisują
najtańsze metody produkcji dla każdego
poziomu produkcji