Emptio-venditio

Emptio-venditio

Umowa

Umowa

kupna-sprzedaży

kupna-sprzedaży

Skutki zawarcia umowy

Skutki zawarcia umowy



W wyniku zawarcia umowy powstają

W wyniku zawarcia umowy powstają

wyłącznie skutki

wyłącznie skutki

zobowiązujące !!!

zobowiązujące !!!



Samo zawarcie

Samo zawarcie

emptio-venditio

emptio-venditio

nie

nie

przenosi własności rzeczy !!!

przenosi własności rzeczy !!!



Powstają 2 zobowiązania:

Powstają 2 zobowiązania:



Venditor

Venditor

(sprzedawca): wydanie

(sprzedawca): wydanie

rzeczy nabywcy i zapewnienie mu

rzeczy nabywcy i zapewnienie mu

spokojnego jej posiadania

spokojnego jej posiadania

(świadczenie polegające na

(świadczenie polegające na

facere

facere

)

)



Emptor

Emptor

(kupujący): zapłata ceny

(kupujący): zapłata ceny

Consensus

Consensus



Ulpian D. 18.1.9 pr.

Ulpian D. 18.1.9 pr.

„Oczywiste jest, że w umowie kupna-

„Oczywiste jest, że w umowie kupna-

sprzedaży musi dojść do porozumienia. I

sprzedaży musi dojść do porozumienia. I

jeśli strony nie zgadzają się czy to co do

jeśli strony nie zgadzają się czy to co do

warunków samej sprzedaży, czy to co do

warunków samej sprzedaży, czy to co do

ceny, czy nie zgadzają się w czymś

ceny, czy nie zgadzają się w czymś

innym, nie dochodzi do zawarcia

innym, nie dochodzi do zawarcia

sprzedaży. Jeśli więc ja sądziłbym, że

sprzedaży. Jeśli więc ja sądziłbym, że

kupuję grunt korneliański, a ty byś

kupuję grunt korneliański, a ty byś

sądził, że sprzedajesz grunt

sądził, że sprzedajesz grunt

semproniański, nie doszło do kupna jako,

semproniański, nie doszło do kupna jako,

że różnimy się co do przedmiotu.’

że różnimy się co do przedmiotu.’

Consensus

Consensus



Ulpian

Ulpian

D .18.1.9

D .18.1.9

.1.

.1.

„

„

Oczywiste jest jednak, że jeśli różnimy

Oczywiste jest jednak, że jeśli różnimy

się co do nazwy, zaiste zaś co do

się co do nazwy, zaiste zaś co do

przedmiotu doszło do ugody, nie ma

przedmiotu doszło do ugody, nie ma

wątpliwości, że sprzedaż i kupno są

wątpliwości, że sprzedaż i kupno są

ważne. Nic nie czyni bowiem błąd co do

ważne. Nic nie czyni bowiem błąd co do

nazwy, jeśli jest zgoda co do

nazwy, jeśli jest zgoda co do

przedmiotu.

przedmiotu.

”

”



Zasada

Zasada

falsa demonstratio non nocet

falsa demonstratio non nocet

(błędne

(błędne

oznaczenie przedmiotu umowy nie ma

oznaczenie przedmiotu umowy nie ma

znaczenia, jeśli strony zawierające umowę

znaczenia, jeśli strony zawierające umowę

wiedzą, o jaki przedmiot chodzi).

wiedzą, o jaki przedmiot chodzi).

Consensus

Consensus



Ulpian

Ulpian

D .18.1.9.2

D .18.1.9.2

:

:

„Można by zatem zapytać, czy dochodzi do kupna i sprzedaży,

„Można by zatem zapytać, czy dochodzi do kupna i sprzedaży,

jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu, lecz do jego

jeśli nie mylą się co do samego przedmiotu, lecz do jego

substancji (np. ktoś wino sprzedaje jako ocet; złoto lub ołów

substancji (np. ktoś wino sprzedaje jako ocet; złoto lub ołów

sprzeda jako srebro lub coś do srebra podobnego). Marcellus

sprzeda jako srebro lub coś do srebra podobnego). Marcellus

napisał […], że w tych przypadkach dochodzi do kupna i

napisał […], że w tych przypadkach dochodzi do kupna i

sprzedaży, ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (

sprzedaży, ponieważ jest zgoda co do przedmiotu (

corpus

corpus

)

)

nawet jeśli myli się kupujący co do materii. Ja zgadzam się

nawet jeśli myli się kupujący co do materii. Ja zgadzam się

z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego substancja

z tym poglądem w przypadku wina ponieważ jego substancja

pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi. Jeśli jednak

pozostaje ta sama nawet jeśli się wino skwasi. Jeśli jednak

wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na

wino się nie skwasiło lecz od samego początku było octem (na

przykład balsamicznym), wydaje się, że jedna rzecz została

przykład balsamicznym), wydaje się, że jedna rzecz została

sprzedana jako inna. W innych przypadkach sądzę natomiast,

sprzedana jako inna. W innych przypadkach sądzę natomiast,

że nie doszło do sprzedaży, ponieważ był błąd co do substancji

że nie doszło do sprzedaży, ponieważ był błąd co do substancji

(rzeczy sprzedanych).”

(rzeczy sprzedanych).”

Consensus

Consensus



Ulpian D. 18.1.14:

Ulpian D. 18.1.14:

„Co zatem powiemy jeśli obaj różnią co do

„Co zatem powiemy jeśli obaj różnią co do

substancji i jakości? I weź sobie na przykład taką

substancji i jakości? I weź sobie na przykład taką

sytuację: ja sądziłbym, że sprzedaję, a ty że kupujesz

sytuację: ja sądziłbym, że sprzedaję, a ty że kupujesz

złoto, a tymczasem byłby to brąz. Albo inna sytuacja:

złoto, a tymczasem byłby to brąz. Albo inna sytuacja:

współdziedzice sprzedali jednemu z dziedziców za

współdziedzice sprzedali jednemu z dziedziców za

wyszukaną cenę bransoletkę, o której sądzonoby, że

wyszukaną cenę bransoletkę, o której sądzonoby, że

jest złota, a tymczasem okazało się, że była w

jest złota, a tymczasem okazało się, że była w

większej części brązowa. Będzie to sprzedaż jeśli

większej części brązowa. Będzie to sprzedaż jeśli

miała coś ze złota. I jest jasne, że sprzedaż ma

miała coś ze złota. I jest jasne, że sprzedaż ma

miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone, a ja sądzę, że

miejsce jeśli coś jest tylko pozłocone, a ja sądzę, że

wykonane zostało z litego kruszcu: jeśli jednak brąz

wykonane zostało z litego kruszcu: jeśli jednak brąz

sprzedaje się jako złoto, nie ma miejsca.”

sprzedaje się jako złoto, nie ma miejsca.”



Julian D. 18.1.41.1:

Julian D. 18.1.41.1:

„Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu

„Nierozważnie sprzedałeś mi nieświadomemu

srebrzony stół jako wykonany z litego kruszcu. Nie

srebrzony stół jako wykonany z litego kruszcu. Nie

doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego

doszło do kupna i pieniędzy można żądać z tego

powodu za pomocą

powodu za pomocą

condictio

condictio

.”

.”

Pacta adiecta

Pacta adiecta



Zawierane jako dodatkowe

Zawierane jako dodatkowe

postanowienia w umowie sprzedaży:

postanowienia w umowie sprzedaży:



I

I

n diem addictio

n diem addictio

–

–

„zastrzeżenie lepszej

„zastrzeżenie lepszej

oferty”

oferty”

: strona może odstąpić od

: strona może odstąpić od

kontraktu, jeśli w określonym czasie ktoś

kontraktu, jeśli w określonym czasie ktoś

zaoferuje jej lepszą cenę

zaoferuje jej lepszą cenę

. Kupujący może

. Kupujący może

nabyć tą rzecz, jeśli zaoferuje taką samą

nabyć tą rzecz, jeśli zaoferuje taką samą

cenę jak osoba trzecia

cenę jak osoba trzecia



Pactum displicentiae

Pactum displicentiae

– „sprzedaż na

– „sprzedaż na

próbę”: kupujący zastrzega w umowie

próbę”: kupujący zastrzega w umowie

termin w ciągu którego, będzie mógł

termin w ciągu którego, będzie mógł

odstąpić od umowy

odstąpić od umowy



Lex commissoria

Lex commissoria

– klauzula przepadku

– klauzula przepadku

przy zapłacie dokonywanej w ratach: brak

przy zapłacie dokonywanej w ratach: brak

kolejnej raty oznacza rozwiązanie umowy

kolejnej raty oznacza rozwiązanie umowy

bez zwrotu zapłaconych rat

bez zwrotu zapłaconych rat

Przedmiot umowy -

Przedmiot umowy -

merx

merx



Merx

Merx

(towar) – prawie wszystko…

(towar) – prawie wszystko…



Rzecz, która jest w obrocie

Rzecz, która jest w obrocie

(sprzedaż

(sprzedaż

rzeczy wyłączonej z obrotu jest nieważna, jako

rzeczy wyłączonej z obrotu jest nieważna, jako

opiewająca na świadczenie niemożliwe)

opiewająca na świadczenie niemożliwe)

, masa

, masa

majątkowa

majątkowa



Również:

Również:



Rzecz cudza

Rzecz cudza



Spodziewana rzecz przyszła (

Spodziewana rzecz przyszła (

emptio rei

emptio rei

speratae

speratae

)

)



Szansa (

Szansa (

emptio spei

emptio spei

)

)



Nie można było jedynie kupić rzeczy

Nie można było jedynie kupić rzeczy

własnej

własnej





Emptio rei speratae - emptio

Emptio rei speratae - emptio

spei

spei



Kupno spodziewanej rzeczy przyszłej

Kupno spodziewanej rzeczy przyszłej

(

(

emptio rei speratae) –

emptio rei speratae) –

kontrakt

kontrakt

zawierany pod warunkiem

zawierany pod warunkiem

zawieszającym, że dana rzecz

zawieszającym, że dana rzecz

powstanie

powstanie



Jeśli rzecz nie powstała bez winy sprzedającego,

Jeśli rzecz nie powstała bez winy sprzedającego,

kupujący zwolniony jest z zapłaty ceny

kupujący zwolniony jest z zapłaty ceny



Jeśli rzecz nie powstała z winy sprzedającego,

Jeśli rzecz nie powstała z winy sprzedającego,

ponosi on odpowiedzialność z kontraktu

ponosi on odpowiedzialność z kontraktu



Kupno szansy (

Kupno szansy (

emptio spei

emptio spei

lub

lub

kontrakt aleatoryjny)

kontrakt aleatoryjny)

–

–

kupno nadziei

kupno nadziei



Jeśli nawet rzecz nie powstała kupujący i tak

Jeśli nawet rzecz nie powstała kupujący i tak

musi zapłacić sprzedawcy ustaloną cenę

musi zapłacić sprzedawcy ustaloną cenę

Przedmiot umowy -

Przedmiot umowy -

merx

merx



Pomponius

Pomponius

D. 18.1.8

D. 18.1.8

pr.

pr.

„

„

Nie uważa się, aby mogło dojść do

Nie uważa się, aby mogło dojść do

kupna i sprzedaży bez rzeczy, która ma

kupna i sprzedaży bez rzeczy, która ma

być sprzedana. Jednak przyszłe owoce

być sprzedana. Jednak przyszłe owoce

i płód kupowane są w sposób prawny,

i płód kupowane są w sposób prawny,

pod warunkiem, że dojdzie do

pod warunkiem, że dojdzie do

narodzin, jednak już w chwili

narodzin, jednak już w chwili

dokonania czynności prawnej zawarto

dokonania czynności prawnej zawarto

umowę sprzedaży. I jeśli z powodu

umowę sprzedaży. I jeśli z powodu

działania sprzedawcy nie dojdzie do

działania sprzedawcy nie dojdzie do

narodzin, czy wydania owoców, można

narodzin, czy wydania owoców, można

przeciwko niemu prowadzić

przeciwko niemu prowadzić

postępowanie z umowy kupna.

postępowanie z umowy kupna.

”

”

Przedmiot umowy -

Przedmiot umowy -

merx

merx



Pomponius

Pomponius

D. 18.1.8

D. 18.1.8

.1:

.1:

„Czasem jednak dochodzi do zawarcia

„Czasem jednak dochodzi do zawarcia

umowy sprzedaży i bez rzeczy. Wtedy

umowy sprzedaży i bez rzeczy. Wtedy

na przykład kiedy

na przykład kiedy

kupuje się jakby

kupuje się jakby

losowo

losowo

. Dzieje sie tak gdy kupowany

. Dzieje sie tak gdy kupowany

jest połów ryb lub ptaków czy to co

jest połów ryb lub ptaków czy to co

zostanie schwytane z podarków

zostanie schwytane z podarków

możnych. Dochodzi do kupna nawet i

możnych. Dochodzi do kupna nawet i

wtedy, gdy nic się nie stanie, ponieważ

wtedy, gdy nic się nie stanie, ponieważ

jest to kupno nadziei

jest to kupno nadziei

(

(

emptio spei

emptio spei

)

)

.

.

Gdyby zaś podarki zostały odebrane,

Gdyby zaś podarki zostały odebrane,

nie powstaje z tego powodu żadne

nie powstaje z tego powodu żadne

zobowiązanie z tytułu kupna, albowiem

zobowiązanie z tytułu kupna, albowiem

uważa się, że strony zawarły konktrakt

uważa się, że strony zawarły konktrakt

uwzględniając ten warunek

uwzględniając ten warunek

.

.

”

”

Przedmiot umowy

Przedmiot umowy

-

-

pretium

pretium



Określenie ceny w umowie sprzedaży

Określenie ceny w umowie sprzedaży



Spory

Spory

pomiędzy

pomiędzy

Sabinian

Sabinian

ami a

ami a

Prokulian

Prokulian

ami

ami

:

:



W czym może być określona cena: tylko w

W czym może być określona cena: tylko w

pieniądzu (Prokulianie), czy również w

pieniądzu (Prokulianie), czy również w

innych rzeczach (Sabinianie)

innych rzeczach (Sabinianie)



Kto określa wysokość ceny: tylko strony

Kto określa wysokość ceny: tylko strony

(Sabinianie), czy również osoba trzecia

(Sabinianie), czy również osoba trzecia

(Prokulianie)

(Prokulianie)



Rozstrzygnięcie Justyniana (jeśli osoba

Rozstrzygnięcie Justyniana (jeśli osoba

trzecia wyznaczona przez strony określi

trzecia wyznaczona przez strony określi

cenę, umowa jest ważna; jeśli tego nie

cenę, umowa jest ważna; jeśli tego nie

zrobi umowa jest nieważna)

zrobi umowa jest nieważna)

Przedmiot umowy

Przedmiot umowy

-

-

pretium

pretium



G. 3.139

G. 3.139

:

:

„

„

Kupno i sprzedaż zawiera się, kiedy ułoży

Kupno i sprzedaż zawiera się, kiedy ułoży

się co do ceny, chociażby cena nie została

się co do ceny, chociażby cena nie została

jeszcze odliczona, ani zadatek nie został

jeszcze odliczona, ani zadatek nie został

dany. Ale jeśli coś jest dane tytułem

dany. Ale jeśli coś jest dane tytułem

zadatku, można argumentować, że kupno i

zadatku, można argumentować, że kupno i

sprzedaż zostały

sprzedaż zostały

zawarte”.

zawarte”.



G. 3.1

G. 3.1

40:

40:

„Cena

„Cena

zaś musi być pewna. Albowiem jeśli

zaś musi być pewna. Albowiem jeśli

tak między nami zostanie uzgodnione, że

tak między nami zostanie uzgodnione, że

rzecz zostanie kupiona, za tyle, za ile ustali

rzecz zostanie kupiona, za tyle, za ile ustali

Titius, Labeo zaprzeczył, aby ta czynność

Titius, Labeo zaprzeczył, aby ta czynność

miała jakąkolwiek moc, a tę opinię

miała jakąkolwiek moc, a tę opinię

potwierdza Cassius. Ofilius sądził, że jest

potwierdza Cassius. Ofilius sądził, że jest

to kupno, i za tym zadaniem poszedł

to kupno, i za tym zadaniem poszedł

Proculus.

Proculus.

”

”

Przedmiot umowy

Przedmiot umowy

-

-

pretium

pretium

•

Ulpian

Ulpian

D. 18.1.7.1

D. 18.1.7.1

:

:

„

„

Kupno w ten sposób

Kupno w ten sposób

<

<

za tyle, za ile

za tyle, za ile

ty go kupiłeś

ty go kupiłeś

>

>

,

,

<

<

ile ceny będę miał

ile ceny będę miał

w skarbcu

w skarbcu

>

>

jest ważne: cena nie

jest ważne: cena nie

pozostaje bowiem nieokreślona przy

pozostaje bowiem nieokreślona przy

tak oczywistej sprzedaży. Nie cena

tak oczywistej sprzedaży. Nie cena

bowiem jest nieokreślona, tylko za

bowiem jest nieokreślona, tylko za

ile zostanie kupione.

ile zostanie kupione.

”

”

Sprzedaż a zamiana

Sprzedaż a zamiana

•

Paulus

Paulus

D. 18.1.1.1

D. 18.1.1.1

:

:

„

„

I dziś wątpić można czy da się nazwać

I dziś wątpić można czy da się nazwać

sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy, na

sprzedażą (transakcję) bez pieniędzy, na

przykład kiedy dałem ci togę, po to by

przykład kiedy dałem ci togę, po to by

otrzymać tunikę. Sabinus i Cassius sądzą, że

otrzymać tunikę. Sabinus i Cassius sądzą, że

jest to kupno-sprzedaż. Nerwa i Proculus, że

jest to kupno-sprzedaż. Nerwa i Proculus, że

zamiana, nie kupno. Sabinus używa na

zamiana, nie kupno. Sabinus używa na

potwierdzenie swych słów tekstu Homera,

potwierdzenie swych słów tekstu Homera,

który opowiada, że wojsko Greków kupowało

który opowiada, że wojsko Greków kupowało

wino za spiż, żelazo i niewolników, tymi

wino za spiż, żelazo i niewolników, tymi

właźnie słowami:

właźnie słowami:

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach

Zatem ruszyli po wino o bujnych włosach

Achaje

Achaje

Jedni za spiż je dostają, drudzy za czarne

Jedni za spiż je dostają, drudzy za czarne

żelazo

żelazo

Jedni za skóry wołowe, a drudzy za same

Jedni za skóry wołowe, a drudzy za same

woły

woły

Inni za jeńców wojennych

Inni za jeńców wojennych

… (

… (

Iliada

Iliada

, VII 472-

, VII 472-

475, K. Jeżewska)

475, K. Jeżewska)

”

”

Sprzedaż a zamiana

Sprzedaż a zamiana



Paulus

Paulus

D. 18.1.1.1

D. 18.1.1.1

:

:

„[…]

„[…]

Prawdziwsze jest jednak zdanie

Prawdziwsze jest jednak zdanie

Nerwy i Proculusa. Co innego bowiem

Nerwy i Proculusa. Co innego bowiem

jest kupować, co innego sprzedać, kim

jest kupować, co innego sprzedać, kim

innym jest kupiec, kim innym

innym jest kupiec, kim innym

sprzedawca, tak też czym innym jest

sprzedawca, tak też czym innym jest

towar, a czym innym cena. W zamianie

towar, a czym innym cena. W zamianie

nie można bowiem rozróżnić, który z

nie można bowiem rozróżnić, który z

dwóch jest kupcem, a który

dwóch jest kupcem, a który

sprzedawcą

sprzedawcą

.

.

”

”

Sprzedaż a zamiana

Sprzedaż a zamiana



G. 3.141

G. 3.141

in

in

fin

fin

e

e

„

„

Ale twierdzi Caelius Sabinus, że

Ale twierdzi Caelius Sabinus, że

jeśli od ciebie mającego rzecz na

jeśli od ciebie mającego rzecz na

sprzedaż, przyjąłbym ją, jak na

sprzedaż, przyjąłbym ją, jak na

przykład grunt, i dał tytułem ceny na

przykład grunt, i dał tytułem ceny na

przykład niewolnika, można uznać,

przykład niewolnika, można uznać,

że ty sprzedałeś grunt, a niewolnik

że ty sprzedałeś grunt, a niewolnik

został dany jako cena, aby grunt

został dany jako cena, aby grunt

został

został

przyjęty

przyjęty

.

.

”

”

Sprzedaż a zamiana

Sprzedaż a zamiana

•

Pomponiusz

Pomponiusz

D.19.1.6.1

D.19.1.6.1

:

:

„Jeśli

„Jeśli

sprzedałem ci dom czynszowy

sprzedałem ci dom czynszowy

za pewną sumę pieniędzy oraz za to,

za pewną sumę pieniędzy oraz za to,

abyś odnowił mój inny dom, mogę

abyś odnowił mój inny dom, mogę

przeciwko tobie wystąpić ze skargą

przeciwko tobie wystąpić ze skargą

ze sprzedaży, abyś go odnowił.

ze sprzedaży, abyś go odnowił.

Gdybyśmy się jednak umówili tylko o

Gdybyśmy się jednak umówili tylko o

to, że go odnowisz, nie doszło do

to, że go odnowisz, nie doszło do

zawarcia kupna i sprzedaży, jak

zawarcia kupna i sprzedaży, jak

napisał Nerwa.

napisał Nerwa.

”

”

Laesio enormis

Laesio enormis

– nadmierny

– nadmierny

uszczerbek

uszczerbek

•

Pomponiusz

Pomponiusz

D.

D.

19.1.6.1

19.1.6.1

:

:

„Tak jak przy kupowaniu i przy

„Tak jak przy kupowaniu i przy

sprzedawaniu naturalnie jest to

sprzedawaniu naturalnie jest to

dozwolone to, co ma większa wartość

dozwolone to, co ma większa wartość

kupować taniej, a to co ma mniejszą

kupować taniej, a to co ma mniejszą

wartość, sprzedawać drożej i w ten

wartość, sprzedawać drożej i w ten

sposób wzajemnie się podchodzić

sposób wzajemnie się podchodzić

[…]

[…]

.

.

”

”

Laesio enormis

Laesio enormis

– nadmierny

– nadmierny

uszczerbek

uszczerbek



Od czasów Justyniana

Od czasów Justyniana



Jeśli wskutek przymusu

Jeśli wskutek przymusu

ekonomicznego

ekonomicznego

za nieruchomość

za nieruchomość

zapłacono

zapłacono

mniej niż połowę

mniej niż połowę

rzeczywistej wartości

rzeczywistej wartości

rzeczy

rzeczy

sprzedający może domagać się :

sprzedający może domagać się :



Dopłaty do rzeczywistej wartości rzeczy

Dopłaty do rzeczywistej wartości rzeczy

albo

albo



Rozwiązania umowy ze zwrotem

Rozwiązania umowy ze zwrotem

świadczeń

świadczeń



Wzór dla obecnej instytucji wyzysku

Wzór dla obecnej instytucji wyzysku

Ryzyko przepadku rzeczy

Ryzyko przepadku rzeczy

•

Zawarcie kontraktu nie musi być

Zawarcie kontraktu nie musi być

połączone z jego natychmiastowym

połączone z jego natychmiastowym

wykonaniem

wykonaniem

•

Pomiędzy zawarciem umowy, a jej

Pomiędzy zawarciem umowy, a jej

wykonaniem -

wykonaniem -

periculum est

periculum est

emptoris

emptoris

!!!

!!!

(wyjątek od zasady

(wyjątek od zasady

casus

casus

sentit dominus

sentit dominus

)

)

•

Po zawarciu kontraktu

Po zawarciu kontraktu

ryzyko

ryzyko

przypadkowej utraty rzeczy

przypadkowej utraty rzeczy

przechodzi na kupującego

przechodzi na kupującego



Jeśli sprzedawca nie odpowiada za niemożność

Jeśli sprzedawca nie odpowiada za niemożność

świadczenia,

świadczenia,

jego zobowiązanie wygasa !!!

jego zobowiązanie wygasa !!!

, ale

, ale

może domagać się zapłaty

może domagać się zapłaty



Jeśli sprzedawca nie świadczy wskutek

Jeśli sprzedawca nie świadczy wskutek

okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność,

okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność,

zobowiązany jest do zapłaty odszkodowania

zobowiązany jest do zapłaty odszkodowania



Zasada

Zasada

Cuius commodum eius

Cuius commodum eius

periculum

periculum

!!!

!!!

Ryzyko przepadku rzeczy

Ryzyko przepadku rzeczy

•

Paulus

Paulus

D. 18.6.8 pr.

D. 18.6.8 pr.

„

„

Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy

Koniecznie trzeba wiedzieć kiedy

dokonano kupna. Wtedy bowiem wiedzieć

dokonano kupna. Wtedy bowiem wiedzieć

możemy, kto ponosi ryzyko.

możemy, kto ponosi ryzyko.

Po

Po

dokonaniu bowiem kupna, ryzyko

dokonaniu bowiem kupna, ryzyko

przechodzi na kupującego

przechodzi na kupującego

. Kupno zaś

. Kupno zaś

jest dokonane kiedy ustali się, jaka jest

jest dokonane kiedy ustali się, jaka jest

rzecz, ile jej jest, jaka jest cena, i kiedy

rzecz, ile jej jest, jaka jest cena, i kiedy

zostaną spełnione wszystkie warunki

zostaną spełnione wszystkie warunki

[…]”

[…]”

•

Paulus

Paulus

D. 18.6.3

D. 18.6.3

:

:

„

„

Sprzedawca odpowiada za

Sprzedawca odpowiada za

custodia

custodia

[w

[w

okresie pomiędzy zawarciem umowy a

okresie pomiędzy zawarciem umowy a

wydaniem rzeczy] jak ci, którym oddaje

wydaniem rzeczy] jak ci, którym oddaje

się rzecz w użyczenie. Jego staranność

się rzecz w użyczenie. Jego staranność

winna być wyższa niż ta, którą ma w

winna być wyższa niż ta, którą ma w

swoich sprawach.”

swoich sprawach.”

Ryzyko przepadku rzeczy

Ryzyko przepadku rzeczy

•

Labeo

Labeo

D. 19.1.54 pr

D. 19.1.54 pr

.

.

„

„

Jeśli niewolnik, którego sprzedałeś, na twoje

Jeśli niewolnik, którego sprzedałeś, na twoje

polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie

polecenie coś zrobił i z tej przyczyny złamał sobie

nogę, ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko, jeśli

nogę, ta szkoda nie policzy się na twoje ryzyko, jeśli

poleciłeś zrobić to, co niewolnik miał zwyczaj czynić

poleciłeś zrobić to, co niewolnik miał zwyczaj czynić

i przed sprzedażą, i jeśli to, co poleciłeś uczynić,

i przed sprzedażą, i jeśli to, co poleciłeś uczynić,

poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi.

poleciłbyś i niesprzedanemu niewolnikowi.

Paulus:

Paulus:

Bynajmniej! Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś

Bynajmniej! Jeśli bowiem miał zwyczaj czynić coś

niebezpiecznego przed sprzedażą, wydaje się, że

niebezpiecznego przed sprzedażą, wydaje się, że

szkoda dokonała się za przyczyną twego

szkoda dokonała się za przyczyną twego

niedbalstwa. I weź sobie na przykład niewolnika-

niedbalstwa. I weź sobie na przykład niewolnika-

linoskoczka lub czyściciela kloak. I podobnie jest

linoskoczka lub czyściciela kloak. I podobnie jest

zgodne z prawem: jeśli (przed sprzedażą) miałbyś

zgodne z prawem: jeśli (przed sprzedażą) miałbyś

zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś, czego nie

zwyczaj zlecać temu niewolnikowi coś, czego nie

poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny.

poleciłby mu roztropny i sumienny ojciec rodziny.

Co się jednak stanie jeśli zostanie zawarte jakieś

Co się jednak stanie jeśli zostanie zawarte jakieś

porozumienie co do tych spraw? Wtedy może temu

porozumienie co do tych spraw? Wtedy może temu

niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową, której by

niewolnikowi polecić rzecz zupełnie nową, której by

nie polecił gdyby go nie sprzedał. Na przykład

nie polecił gdyby go nie sprzedał. Na przykład

mógłbyś mu polecić, by szedł do nabywcy, który

mógłbyś mu polecić, by szedł do nabywcy, który

znajdowałby się poza granicami. Oczywiście z tej

znajdowałby się poza granicami. Oczywiście z tej

przyczyny nie ponosisz ryzyka. I tak cała ta sprawa,

przyczyny nie ponosisz ryzyka. I tak cała ta sprawa,

ściśle biorąc, powinna być sprowadzono do winy

ściśle biorąc, powinna być sprowadzono do winy

umyślnej i nieumyślnej sprzedawcy.

umyślnej i nieumyślnej sprzedawcy.

”

”

Ryzyko przepadku rzeczy

Ryzyko przepadku rzeczy



Skutki:

Skutki:



Sprzedawca może korzystać ze

Sprzedawca może korzystać ze

sprzedanej rzeczy do momentu jej

sprzedanej rzeczy do momentu jej

wydania i nie odpowiada za jej

wydania i nie odpowiada za jej

zniszczenie:

zniszczenie:



Jeśli korzysta z niej w zwykły sposób,

Jeśli korzysta z niej w zwykły sposób,



Niestanowiacy zagrożenia dla pogorszenia

Niestanowiacy zagrożenia dla pogorszenia

lub zniszczenia rzeczy

lub zniszczenia rzeczy



Kupujący może pobierać pożytki z

Kupujący może pobierać pożytki z

rzeczy

rzeczy

Odpowiedzialność za w

Odpowiedzialność za w

ady prawne

ady prawne



Pierwotnie przy

Pierwotnie przy

sprzedaży

sprzedaży

mancypacyjnej

mancypacyjnej

:

:



Actio auctoritatis

Actio auctoritatis

na

na

duplum

duplum



Przy

Przy

sprzedaży konsensualnej

sprzedaży konsensualnej

:

:



W przypadku

W przypadku

evictio

evictio

(rzeczywistego odebrania

(rzeczywistego odebrania

rzeczy, a nie jedynie jego zagrożenia)

rzeczy, a nie jedynie jego zagrożenia)



Albo

Albo

condictio certae creditae pecuniae

condictio certae creditae pecuniae

–

–

gdy doszło do zawarcia stypulacji

gdy doszło do zawarcia stypulacji

gwarancyjnej (

gwarancyjnej (

stipulatio duplae

stipulatio duplae

)

)



Albo

Albo

actio empti

actio empti

– gdy brak jest stypulacji;

– gdy brak jest stypulacji;

odpowiedzialność odszkodowawcza za

odpowiedzialność odszkodowawcza za

niewykonanie kontraktu (zapewnienie

niewykonanie kontraktu (zapewnienie

spokojnego posiadania)

spokojnego posiadania)

Odpowiedzialność za w

Odpowiedzialność za w

ady

ady

fizyczne

fizyczne

•

Rozwój odpowiedzialności:

Rozwój odpowiedzialności:

ETAP I

ETAP I



Początkowo odpowiedzialność istnieje

Początkowo odpowiedzialność istnieje

t

t

ylko

ylko

za

za

ukryte

ukryte

wady fizyczne

wady fizyczne

(brak

(brak

odpowiedzialności za wady jawne)

odpowiedzialności za wady jawne)



Odpowiedzialność

Odpowiedzialność

za wady ukryte

za wady ukryte

zależna

zależna

była

była

od

od

świadomości

świadomości

sprzedawcy

sprzedawcy

Odpowiedzialność za w

Odpowiedzialność za w

ady

ady

fizyczne

fizyczne



Gdy sprzedawca

Gdy sprzedawca

wiedział o wadzie (i

wiedział o wadzie (i

ją zataił)

ją zataił)

:

:



Odpowiada za wszelkie szkody wyrządzone

Odpowiada za wszelkie szkody wyrządzone

przez rzecz

przez rzecz



Sprzedawca odpowiada tak samo jeśli

Sprzedawca odpowiada tak samo jeśli

zapewniał o cechach rzeczy, które nie

zapewniał o cechach rzeczy, które nie

istnieją

istnieją

(„świadome wprowadzenie

(„świadome wprowadzenie

kupującego w błąd”)

kupującego w błąd”)



Actio empti

Actio empti

[plus jeśli przyjął stypulację

[plus jeśli przyjął stypulację

gwarancyjną dodatkowo

gwarancyjną dodatkowo

actio ex stipulatu

actio ex stipulatu

]

]



Gdy sprzedawca

Gdy sprzedawca

nie wiedział o

nie wiedział o

wadzie

wadzie

:

:



Odpowiada na kwotę, o jaką kupujący

Odpowiada na kwotę, o jaką kupujący

kupiłby taniej, gdyby wiedział o wadzie

kupiłby taniej, gdyby wiedział o wadzie

Odpowiedzialność za w

Odpowiedzialność za w

ady

ady

fizyczne

fizyczne



Florentinus D. 18.1.43 pr.

Florentinus D. 18.1.43 pr.

„

„

To co zostało powiedziane w celu

To co zostało powiedziane w celu

zareklamowania towaru podczas

zareklamowania towaru podczas

sprzedaży jeśli jest oczywiste nie

sprzedaży jeśli jest oczywiste nie

zobowiązuje sprzedawcy. Na przykład

zobowiązuje sprzedawcy. Na przykład

jeśli powiedzą, że niewolnik jest

jeśli powiedzą, że niewolnik jest

śliczny, albo dom dobrze zbudowany.

śliczny, albo dom dobrze zbudowany.

Jednak jeśli powiedział, że niewolnik

Jednak jeśli powiedział, że niewolnik

umie czytać, albo, że jest

umie czytać, albo, że jest

rzemieślnikiem powinien to świadczyć.

rzemieślnikiem powinien to świadczyć.

Dzięki temu sprzedał bowiem za

Dzięki temu sprzedał bowiem za

więcej.

więcej.

”

”

Odpowiedzialność za w

Odpowiedzialność za w

ady

ady

fizyczne

fizyczne



Ulpian

Ulpian

D. 19.1.13 pr.

D. 19.1.13 pr.

„

„

Julian wskazuje w księdze piętnastej na różnicę

Julian wskazuje w księdze piętnastej na różnicę

w zasądzeniu z 

w zasądzeniu z 

actio empti

actio empti

między tym, który

między tym, który

sprzedaje świadomie i nieświadomie.

sprzedaje świadomie i nieświadomie.

Twierdzi bowiem, że jeśli ktoś sprzeda

Twierdzi bowiem, że jeśli ktoś sprzeda

nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki,

nieświadomie chorą trzodę lub wadliwe belki,

jest zobowiązany z tytułu

jest zobowiązany z tytułu

actio empti

actio empti

tylko do

tylko do

świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym

świadczenia tyle o ile mniej bym zapłacił gdybym

wiedział o wadzie.

wiedział o wadzie.

Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca,

Jeśli jednak świadomie zataił i oszukał kupca,

odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego

odpowiada za wszelkie szkody jakie by z tego

powodu poniósł kupujący. I tak jeśli dom się

powodu poniósł kupujący. I tak jeśli dom się

zawali z powodu wadliwego budulca, tyle ma

zawali z powodu wadliwego budulca, tyle ma

świadczyć, ile dom by był warty; jeśli zaś owce

świadczyć, ile dom by był warty; jeśli zaś owce

padną zaraziwszy się od chorej owcy, tyle ile

padną zaraziwszy się od chorej owcy, tyle ile

byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych.

byłoby korzyści ze sprzedaży zdrowych.

”

”

Odpowiedzialność na podstawie

Odpowiedzialność na podstawie

edyktu edylów kurulnych

edyktu edylów kurulnych



Rozwój odpowiedzialności:

Rozwój odpowiedzialności:

ETAP II

ETAP II



Skargi edylów kurulnych

Skargi edylów kurulnych



Odpowiedzialność

Odpowiedzialność

obok

obok

„standardowej”

„standardowej”

realizowanej przez

realizowanej przez

actio empti

actio empti



Odpowiedzialność

Odpowiedzialność

niezależna od

niezależna od

świadomości sprzedawcy

świadomości sprzedawcy



Dotyczy: przedmiotów (np. bydła i

Dotyczy: przedmiotów (np. bydła i

niewolników) i ich wad

niewolników) i ich wad

wyraźnie

wyraźnie

wskazanych w edykcie

wskazanych w edykcie

oraz

oraz

kupionych

kupionych

na targu

na targu

Odpowiedzialność na podstawie

Odpowiedzialność na podstawie

edyktu edylów kurulnych

edyktu edylów kurulnych



Skargi – ZNAĆ !!!

Skargi – ZNAĆ !!!



Actio redhibtoria

Actio redhibtoria

– odstąpienie od

– odstąpienie od

umowy za wzajemnym zwrotem

umowy za wzajemnym zwrotem

świadczeń

świadczeń

(wytaczana w ciągu 6 miesięcy od zawarcia

(wytaczana w ciągu 6 miesięcy od zawarcia

kontraktu)

kontraktu)



Actio quanti minoris

Actio quanti minoris

– skarga o

– skarga o

obniżenie ceny

obniżenie ceny

(wytaczana w ciągu 12 miesięcy od zawarcia

(wytaczana w ciągu 12 miesięcy od zawarcia

kontraktu)

kontraktu)

Odpowiedzialność na podstawie

Odpowiedzialność na podstawie

edyktu edylów kurulnych

edyktu edylów kurulnych

•

Ulpian D. 21.1.1.1:

Ulpian D. 21.1.1.1:

„Edylowie ogłaszają <Ten kto sprzedaje niewolników, niech

„Edylowie ogłaszają <Ten kto sprzedaje niewolników, niech

powiadomi nabywcę, co by nich było chorego czy wadliwego,

powiadomi nabywcę, co by nich było chorego czy wadliwego,

czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki, wałęsania albo nie

czy niewolnik nie jest chętny do ucieczki, wałęsania albo nie

ciąży na nim odpowiedzialność noksalna>”.

ciąży na nim odpowiedzialność noksalna>”.

•

Paulus D. 21.1.1.11:

Paulus D. 21.1.1.11:

„Komu brak zęba nie jest chory: wielkiej bowiem części ludzi

„Komu brak zęba nie jest chory: wielkiej bowiem części ludzi

brak któregoś zęba i nie stają się przez to chorzy.

brak któregoś zęba i nie stają się przez to chorzy.

[Zauważmy] zwłaszcza, że rodzimy się bez zębów i nie

[Zauważmy] zwłaszcza, że rodzimy się bez zębów i nie

jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy, kiedy mamy zęby.

jesteśmy przez to mniej zdrowi niż wtedy, kiedy mamy zęby.

Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy!”

Z tej przyczyny i żaden starzec nie byłby zdrowy!”

•

Ulpian D. 21.1.4.2:

Ulpian D. 21.1.4.2:

„Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej, że nie są objęci

„Pomponiusz odpowiedział w opinii prawnej, że nie są objęci

edytktem hazardziści, pijacy podobnie jak obżartuchy,

edytktem hazardziści, pijacy podobnie jak obżartuchy,

oszuści, kłamcy czy też skłonni do kłótni”

oszuści, kłamcy czy też skłonni do kłótni”

Next time

Next time

(najem, spółka,

(najem, spółka,

zlecenie)

zlecenie)

Z

Z

Podręcznik

Podręcznik

a:

a:



Rozdział IX § 37 pkt. VI.2-VI.4

Rozdział IX § 37 pkt. VI.2-VI.4

Z

Z

Podręcznik

Podręcznik

a PR-PPP:

a PR-PPP:



Rozdział 6.14.5.

Rozdział 6.14.5.

Źródła:

Źródła:



G.3.142-154b, 155-162; I 3.24-26

G.3.142-154b, 155-162; I 3.24-26

Z 565 Zagadek:

Z 565 Zagadek:



Kazusy 142-143, 148-151, 153-154, 158-159

Kazusy 142-143, 148-151, 153-154, 158-159

PLUS

PLUS



Kazusy z prezentacji 33_A

Kazusy z prezentacji 33_A

Next time – warto zajrzeć

Next time – warto zajrzeć



M. Sośniak,

M. Sośniak,

Umowy dotyczące

Umowy dotyczące

zrzeszania się się w celach

zrzeszania się się w celach

gospodarczych w rozwoju historycznym

gospodarczych w rozwoju historycznym

(okres starożytności),

(okres starożytności),

Rejent 1995, nr

Rejent 1995, nr

9, s. 11-29.

9, s. 11-29.



Z. Służewska,

Z. Służewska,

Kontrakt spółki jako

Kontrakt spółki jako

podstawa odpowiedzialności „in

podstawa odpowiedzialności „in

solidum” w prawie rzymskim.

solidum” w prawie rzymskim.

Zeszyty

Zeszyty

Prawnicze UKSW nr 3.1 (2003 r.), s. 43-

Prawnicze UKSW nr 3.1 (2003 r.), s. 43-

68.

68.

Next time – warto zajrzeć

Next time – warto zajrzeć



F. Longchamps de Bérier

F. Longchamps de Bérier

, Mandatum

, Mandatum

incertum w klasycznym prawie

incertum w klasycznym prawie

rzymskim,

rzymskim,

Prawo Kanoniczne 37/1994,

Prawo Kanoniczne 37/1994,

nr 1-2, s. 223-248.

nr 1-2, s. 223-248.



E. Żak,

E. Żak,

Ściśle osobisty charakter

Ściśle osobisty charakter

kontraktu zlecenia w prawie rzymskim

kontraktu zlecenia w prawie rzymskim

i we współczesnym prawie polskim

i we współczesnym prawie polskim

,

,

[w:]

[w:]

W kręgu historii i współczesności

W kręgu historii i współczesności

polskiego prawa. Księga jubileuszowa

polskiego prawa. Księga jubileuszowa

dedykowana profesorowi Arturowi

dedykowana profesorowi Arturowi

Korobowiczowi

Korobowiczowi

, Lublin 2008, s. 698-

, Lublin 2008, s. 698-

715.

715.