Urazy czaszkowo-

Urazy czaszkowo-

mózgowe

mózgowe

Patomechanizm urazu

Patomechanizm urazu



Pierwotny (mechaniczny) uraz

Pierwotny (mechaniczny) uraz



Wtórny (biochemiczny) uraz

Wtórny (biochemiczny) uraz



Ocena ciężkości urazu: Skala Śpiączki

Ocena ciężkości urazu: Skala Śpiączki

Glasgow (GCS, Glasgow Coma Scale)

Glasgow (GCS, Glasgow Coma Scale)

ciężki uraz 3-8pkt GCS

ciężki uraz 3-8pkt GCS

umiarkowany uraz 9-12pkt GCS

umiarkowany uraz 9-12pkt GCS

lekki uraz 13-15pkt GCS

lekki uraz 13-15pkt GCS

GCS, Glasgow Coma Scale

GCS, Glasgow Coma Scale

Odpowiedź

Odpowiedź

słowna

słowna

Otwarcie

Otwarcie

oczu

oczu

Odpowiedź ruchowa

Odpowiedź ruchowa

Pkt

Pkt

-

-

-

-

Spontaniczna,

Spontaniczna,

spełnia polecenia

spełnia polecenia

6

6

Zorientowan

Zorientowan

y

y

-

-

Lokalizuje bodziec

Lokalizuje bodziec

bólowy

bólowy

5

5

Mówi,

Mówi,

splątany

splątany

Spontaniczn

Spontaniczn

e

e

Reakcja ucieczki od

Reakcja ucieczki od

bodźca bólowego

bodźca bólowego

(prawidłowe

(prawidłowe

zgięcie)

zgięcie)

4

4

Niewłaściwe

Niewłaściwe

słowa

słowa

Na polecenie

Na polecenie

Patologiczne

Patologiczne

zgięcie na bodziec

zgięcie na bodziec

bólowy

bólowy

3

3

Niezrozumiał

Niezrozumiał

e dźwięki

e dźwięki

Na bodziec

Na bodziec

bólowy

bólowy

Reakcja wyprostna

Reakcja wyprostna

na bodziec bólowy

na bodziec bólowy

2

2

Brak

Brak

Brak

Brak

Brak

Brak

1

1

Czynniki wysokiego ryzyka

Czynniki wysokiego ryzyka



Wiek <1rż

Wiek <1rż



Obecność deficytów neurologicznych

Obecność deficytów neurologicznych



Drgawki

Drgawki



Niepokój dziecka

Niepokój dziecka



Powtarzające się wymioty

Powtarzające się wymioty



Utrata przytomności po urazie

Utrata przytomności po urazie

trwająca dłużej niż 1 minutę

trwająca dłużej niż 1 minutę

Wstrząśnienie mózgu

Wstrząśnienie mózgu



Krótkotrwała utrata przytomności bezpośrednio

Krótkotrwała utrata przytomności bezpośrednio

po urazie

po urazie



Niepamięć okoliczności samego urazu (wsteczna

Niepamięć okoliczności samego urazu (wsteczna

i następcza)

i następcza)



Następowy powrót do pełnego stanu

Następowy powrót do pełnego stanu

świadomości

świadomości



Brak ogniskowych deficytów neurologicznych

Brak ogniskowych deficytów neurologicznych



Brak zmian w badaniu TK

Brak zmian w badaniu TK

Postępowanie: 24-godzinna obserwacja, powrót do

Postępowanie: 24-godzinna obserwacja, powrót do

pełnej aktywności po 2-3 dniach

pełnej aktywności po 2-3 dniach

Wstrząśnienie mózgu-

Wstrząśnienie mózgu-

patomechanizm

patomechanizm



Zaburzenie czynności tworu siatkowatego

Zaburzenie czynności tworu siatkowatego

w wyniku przeniesienia części energii

w wyniku przeniesienia części energii

urazu na pień mózgu

urazu na pień mózgu



Zaburzenia funkcji kory mózgowej w

Zaburzenia funkcji kory mózgowej w

wyniku urazu

wyniku urazu

Rozległe uszkodzenia aksonalne

Rozległe uszkodzenia aksonalne



Utrata przytomności bezpośrednio po

Utrata przytomności bezpośrednio po

urazie trwająca ponad 6 godzin

urazie trwająca ponad 6 godzin



W badaniu neurologicznym głębokie

W badaniu neurologicznym głębokie

zaburzenia świadomości, nieprawidłowa

zaburzenia świadomości, nieprawidłowa

reakcja ruchowa, zaburzenia reaktywności

reakcja ruchowa, zaburzenia reaktywności

źrenic, objawy uszkodzenia pnia mózgu

źrenic, objawy uszkodzenia pnia mózgu



TK, MR mózgowia: obecność rozsianych,

TK, MR mózgowia: obecność rozsianych,

drobnych ognisk krwotocznych w obrębie

drobnych ognisk krwotocznych w obrębie

substancji białej, spoidła wielkiego i pnia

substancji białej, spoidła wielkiego i pnia

mózgu

mózgu

Rozległe uszkodzenia aksonalne-

Rozległe uszkodzenia aksonalne-

patomechanizm

patomechanizm



Patomechanizm powstawania uszkodzenia

Patomechanizm powstawania uszkodzenia

jak

jak

w przypadku wstrząśnienia mózgu, różnica

w przypadku wstrząśnienia mózgu, różnica

jest wyłącznie ilościowa i wynika z

jest wyłącznie ilościowa i wynika z

wielkości działających sił

wielkości działających sił

Stłuczenie mózgu

Stłuczenie mózgu



Rozpoznawane na podstawie badań

Rozpoznawane na podstawie badań

neuroobrazowych

neuroobrazowych



TK- obecność pojedynczego lub często

TK- obecność pojedynczego lub często

mnogich ognisk krwotocznych w obrębie

mnogich ognisk krwotocznych w obrębie

mózgowia, zazwyczaj w przedniej części

mózgowia, zazwyczaj w przedniej części

płatów skroniowych lub czołowych, wyjątek:

płatów skroniowych lub czołowych, wyjątek:

”niekrwotoczne stłuczenia korowe w MR

”niekrwotoczne stłuczenia korowe w MR



Objawy kliniczne: objawy wzmożonego

Objawy kliniczne: objawy wzmożonego

ciśnienia wewnątrzczaszkowego związane z

ciśnienia wewnątrzczaszkowego związane z

towarzyszącym obrzękiem mózgu, objawy

towarzyszącym obrzękiem mózgu, objawy

ogniskowe

ogniskowe

Stłuczenie mózgu-

Stłuczenie mózgu-

patomechanizm

patomechanizm



Postępowanie: jak w przypadku ciężkiego

Postępowanie: jak w przypadku ciężkiego

urazu czaszkowo-mózgowego

urazu czaszkowo-mózgowego

(monitorowanie, obrazowanie, leczenie

(monitorowanie, obrazowanie, leczenie

przeciwobrzękowe, przeciwkrwotoczne,

przeciwobrzękowe, przeciwkrwotoczne,

przeciwdrgawkowe, chirurgiczne)

przeciwdrgawkowe, chirurgiczne)



Charakterystyczne jest powiększanie się

Charakterystyczne jest powiększanie się

ognisk stłuczenia w ciągu pierwszych 48

ognisk stłuczenia w ciągu pierwszych 48

godzin- narastanie deficytów

godzin- narastanie deficytów

neurologicznych i obrzęku mózgu (wskazane

neurologicznych i obrzęku mózgu (wskazane

kontrolne TK głowy po 24-48 godzinach)

kontrolne TK głowy po 24-48 godzinach)

Pourazowe krwiaki śródczaszkowe

Pourazowe krwiaki śródczaszkowe



Krwiak nadtwardówkowy (t. oponowa

Krwiak nadtwardówkowy (t. oponowa

środkowa)

środkowa)



Krwiak podtwardówkowy (żż. mostkowe)

Krwiak podtwardówkowy (żż. mostkowe)



Krwiak śródmózgowy

Krwiak śródmózgowy

Krwiak nadtwardówkowy

Krwiak nadtwardówkowy



Typowa triada objawów: poszerzenie źrenicy

Typowa triada objawów: poszerzenie źrenicy

po stronie krwiaka, przeciwległy niedowład

po stronie krwiaka, przeciwległy niedowład

piramidowy połowiczy, przerwa jasna

piramidowy połowiczy, przerwa jasna

(lucidum intervalum)-20-30%przypadków

(lucidum intervalum)-20-30%przypadków



Krwiak zlokalizowany w tylnej jamie czaszki-

Krwiak zlokalizowany w tylnej jamie czaszki-

narastające objawy zwcs (bóle głowy,

narastające objawy zwcs (bóle głowy,

nudności, wymioty, zwolnienie akcji

nudności, wymioty, zwolnienie akcji

oddechowej, narastające zaburzenia

oddechowej, narastające zaburzenia

świadomości)

świadomości)



U 60-80% dzieci występuje złamanie kości

U 60-80% dzieci występuje złamanie kości

sklepienia czaszki

sklepienia czaszki

Krwiak nadtwardówkowy

Krwiak nadtwardówkowy



Rzadko u noworodków i niemowląt, częsta

Rzadko u noworodków i niemowląt, częsta

lokalizacja u niemowląt- tylna jama czaszki

lokalizacja u niemowląt- tylna jama czaszki



Inne przyczyny powstawania: uszkodzenie

Inne przyczyny powstawania: uszkodzenie

naczyń żylnych twardówki, zatok żylnych,

naczyń żylnych twardówki, zatok żylnych,

czy krwawienie z żył śródkościa w otwartej

czy krwawienie z żył śródkościa w otwartej

szczelinie złamania

szczelinie złamania

Krwiak nadtwardówkowy-

Krwiak nadtwardówkowy-

postępowanie

postępowanie

Wskazania do leczenia operacyjnego:

Wskazania do leczenia operacyjnego:



Narastanie objawów zwcwa zwłaszcza

Narastanie objawów zwcwa zwłaszcza

narastające zaburzenia świadomości

narastające zaburzenia świadomości



Ogniskowe objawy neurologiczne zgodne z

Ogniskowe objawy neurologiczne zgodne z

lokalizacją krwiaka

lokalizacją krwiaka



W TK mózgowia grubość krwiaka ponad

W TK mózgowia grubość krwiaka ponad

15mm i stwierdzenie przesunięcia struktur

15mm i stwierdzenie przesunięcia struktur

środkowych o ponad 5 mm

środkowych o ponad 5 mm

Krwiak nadtwardówkowy-

Krwiak nadtwardówkowy-

postępowanie

postępowanie

Postępowanie zachowawcze:

Postępowanie zachowawcze:

krwiak o niewielkiej objętości zlokalizowany

krwiak o niewielkiej objętości zlokalizowany

w okolicy czołowej lub potylicznej

w okolicy czołowej lub potylicznej

(monitorowanie na Oddziale Neurochirurgii)

(monitorowanie na Oddziale Neurochirurgii)

Pełna resorpcja krwiaka- 4-6 tygodni od urazu

Pełna resorpcja krwiaka- 4-6 tygodni od urazu

(interwencja dla zapobieżenia wapnieniu)

(interwencja dla zapobieżenia wapnieniu)

Krwiak podtwardówkowy

Krwiak podtwardówkowy



Rozpoznanie na podstawie TK głowy

Rozpoznanie na podstawie TK głowy



Ostry krwiak podtwardówkowy: ma

Ostry krwiak podtwardówkowy: ma

charakter skrzepu krwi widocznego jako

charakter skrzepu krwi widocznego jako

obszar hiperdensyjny, często towarzyszy

obszar hiperdensyjny, często towarzyszy

mu obrzęk półkuli mózgu i stłuczenie

mu obrzęk półkuli mózgu i stłuczenie

krwotoczne

krwotoczne



Podostry krwiak podwardówkowy- obszar

Podostry krwiak podwardówkowy- obszar

izodensyjny a następnie hipodensyjny

izodensyjny a następnie hipodensyjny



Przewlekły krwiak podwardówkowy

Przewlekły krwiak podwardówkowy

Krwiak podtwardówkowy-

Krwiak podtwardówkowy-

postępowanie

postępowanie

Wskazania do leczenia operacyjnego:

Wskazania do leczenia operacyjnego:



Objawy kliniczne zwcw

Objawy kliniczne zwcw



Grubość krwiaka ponad 1 cm, z

Grubość krwiaka ponad 1 cm, z

jednoczesnym przesunięciem struktur

jednoczesnym przesunięciem struktur

środkowych o ponad 5 mm

środkowych o ponad 5 mm

Krwiak śródmózgowy

Krwiak śródmózgowy



TK głowy: pourazowy krwiak śródmózgowy

TK głowy: pourazowy krwiak śródmózgowy

a samoistny krwiak powstały w wyniku

a samoistny krwiak powstały w wyniku

krwotoku z malformacji naczyniowej

krwotoku z malformacji naczyniowej

najczęściej o charakterze tętniczo-żylnym

najczęściej o charakterze tętniczo-żylnym



Pierwotny kś- wynaczynnienie krwi z

Pierwotny kś- wynaczynnienie krwi z

uszkodzonego naczynia do miążśzu

uszkodzonego naczynia do miążśzu

mózgowia

mózgowia



Wtórny kś- ukrwotocznienie ogniska

Wtórny kś- ukrwotocznienie ogniska

stłuczenia

stłuczenia

Krwiak śródmózgowy

Krwiak śródmózgowy



Lokalizacja u dzieci: płaty czołowe pod

Lokalizacja u dzieci: płaty czołowe pod

szwem wieńcowym, tylna jama czaszki,

szwem wieńcowym, tylna jama czaszki,

okolica potyliczna pod szwem węgłowym

okolica potyliczna pod szwem węgłowym



Kolejne grupy wiekowe: płaty skroniowe i

Kolejne grupy wiekowe: płaty skroniowe i

czołowe, rzadziej płaty potyliczne i

czołowe, rzadziej płaty potyliczne i

móżdżek

móżdżek



Możliwe powikłanie: wodogłowie

Możliwe powikłanie: wodogłowie

Złamania kości sklepienia czaszki

Złamania kości sklepienia czaszki



Złamania: linijne, rozejście się szwów

Złamania: linijne, rozejście się szwów

czaszkowych, złamania z wgnieceniem

czaszkowych, złamania z wgnieceniem

fragmentów kostnych do wnętrza czaszki,

fragmentów kostnych do wnętrza czaszki,

złamania typu „piłeczki pingpongowej”,

złamania typu „piłeczki pingpongowej”,

rosnące złamania

rosnące złamania

Leczenie operacyjne złamań

Leczenie operacyjne złamań



W przypadku złamań z wgnieceniem

W przypadku złamań z wgnieceniem

fragmentów kostnych: złamania

fragmentów kostnych: złamania

przekraczające grubość pokrywy kostnej

przekraczające grubość pokrywy kostnej

lub przy głębości>1cm, w TK stwierdzane

lub przy głębości>1cm, w TK stwierdzane

cechy uszkodzenia opony twardej lub kory

cechy uszkodzenia opony twardej lub kory

mózgu w miejscu wgłobienia; „złamania

mózgu w miejscu wgłobienia; „złamania

rosnące”, złamania o typie „piłeczki

rosnące”, złamania o typie „piłeczki

pingpongowej”

pingpongowej”



W przypadku ran otwartych plastyka

W przypadku ran otwartych plastyka

ubytku kostnego po 6 miesiącach

ubytku kostnego po 6 miesiącach

Złamanie podstawy czaszki

Złamanie podstawy czaszki

Złamanie podstawy dołu przedniego

Złamanie podstawy dołu przedniego



Krwiaki okularowe

Krwiaki okularowe



Krwawienie z nosa

Krwawienie z nosa



Płynotok nosowy

Płynotok nosowy

Złamanie podstawy czaszki

Złamanie podstawy czaszki

Złamanie piramidy kości skroniowej

Złamanie piramidy kości skroniowej



Bolesność, zasinienie, obrzęk okolicy

Bolesność, zasinienie, obrzęk okolicy

wyrostka sutkowatego (objaw Battle’a)

wyrostka sutkowatego (objaw Battle’a)



Obecność krwi w uchu środkowym

Obecność krwi w uchu środkowym

(hemotympanum) lub krwawienie z

(hemotympanum) lub krwawienie z

przewodu słuchowego

przewodu słuchowego



Paradoksalny płynotok nosowy

Paradoksalny płynotok nosowy



Osłabienie lub utrata słuchu po stronie urazu

Osłabienie lub utrata słuchu po stronie urazu



Obwodowy niedowład nerwu twarzowego po

Obwodowy niedowład nerwu twarzowego po

stronie urazu

stronie urazu

Postępowanie w ciężkich urazach

Postępowanie w ciężkich urazach

czaszkowo-mózgowych

czaszkowo-mózgowych

Na miejscu wypadku:

Na miejscu wypadku:



Natychmiastowe podjęcie czynności

Natychmiastowe podjęcie czynności

resuscytacyjnych

resuscytacyjnych



Zapewnienie drożności dróg oddechowych

Zapewnienie drożności dróg oddechowych

i prawidłowej wentylacji (GCS<8pkt jest

i prawidłowej wentylacji (GCS<8pkt jest

wskazaniem do intubacji dotchawiczej)

wskazaniem do intubacji dotchawiczej)



Zapewnienie wydolności hemodynamicznej

Zapewnienie wydolności hemodynamicznej

(normowolemia, prawidłowe RR, opanowanie

(normowolemia, prawidłowe RR, opanowanie

krwawienia z ran)

krwawienia z ran)



Ocena wg skali Glasgow

Ocena wg skali Glasgow



Założenia kołnierza szyjnego

Założenia kołnierza szyjnego



Wstępna ocena innych obrażeń poza OUN

Wstępna ocena innych obrażeń poza OUN

Postępowanie w ciężkich urazach

Postępowanie w ciężkich urazach

czaszkowo-mózgowych

czaszkowo-mózgowych



Transport dziecka

Transport dziecka



Zapewnienie właściwej wentylacji i

Zapewnienie właściwej wentylacji i

prawidłowego RR

prawidłowego RR



Ułożenie pacjenta: głowa uniesiona o 30

Ułożenie pacjenta: głowa uniesiona o 30

stopni

stopni



Komfort cieplny

Komfort cieplny



Płynny sposób transportu (bez

Płynny sposób transportu (bez

gwałtownych przyspieszeń i hamowań)

gwałtownych przyspieszeń i hamowań)

Postępowanie w ciężkich urazach

Postępowanie w ciężkich urazach

czaszkowo-mózgowych

czaszkowo-mózgowych

Izba Przyjęć

Izba Przyjęć



Ponowna ocena w skali Glasgow, ocena

Ponowna ocena w skali Glasgow, ocena

neurologiczna

neurologiczna



Rozpoznanie innych poza OUN obrażeń

Rozpoznanie innych poza OUN obrażeń



Kontynuacja intensywnego leczenia

Kontynuacja intensywnego leczenia



Pilne badania diagnostyczne (TK głowy, Rtg

Pilne badania diagnostyczne (TK głowy, Rtg

odcinka szyjnego, klatki piersiowej i miednicy)

odcinka szyjnego, klatki piersiowej i miednicy)



Konsultacje specjalistyczne (neurologiczna,

Konsultacje specjalistyczne (neurologiczna,

neurochirurgiczna)

neurochirurgiczna)

Postępowanie w ciężkich urazach

Postępowanie w ciężkich urazach

czaszkowo-mózgowych

czaszkowo-mózgowych

Doraźne leczenie zmniejszające ciasnotę

Doraźne leczenie zmniejszające ciasnotę

wewnątrzczaszkową:

wewnątrzczaszkową:

1.

1.

Głowa uniesiona o 30 stopni

Głowa uniesiona o 30 stopni

2.

2.

Ciągły wlew roztworu 3% NaCl w dawce

Ciągły wlew roztworu 3% NaCl w dawce

0,1 do 1,0ml/kg/godzinę

0,1 do 1,0ml/kg/godzinę

3.

3.

Mannitol w jednorazowej dawce 0,25 do

Mannitol w jednorazowej dawce 0,25 do

1g/kg

1g/kg

Następstwa urazów czaszkowo-

Następstwa urazów czaszkowo-

mózgowych

mózgowych



Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych



Padaczka pourazowa

Padaczka pourazowa



Trwałe deficyty ruchowe

Trwałe deficyty ruchowe



Ubytki wzrokowe

Ubytki wzrokowe



Zaburzenia mowy

Zaburzenia mowy



Zaburzenia zachowania

Zaburzenia zachowania



Zaburzenia funkcji intelektualnych

Zaburzenia funkcji intelektualnych