Dieta w w wieku
dojrzałym
i
w wieku
starszym

Maciej Lewandowski
Sebastian Kwiatek
Zbigniew Marchocki

• Prawidłowe żywienie człowieka polega na całkowitym

zapewnieniu zapotrzebowania organizmu na energię

oraz wszystkie znane składniki odżywcze niezbędne

do rozwoju, zachowania zdrowia i długiego życia w

sprawności fizycznej i umysłowej

• Normy żywnościowe dotyczą ilości energii i

składników odżywczych przeliczonych na osobę, kg

masy ciała/dobę w określonej grupie ludności

• Dla człowieka dorosłego zapotrzebowanie na

podstawową przemianę materii(najniższy poziom

przemian energ. dostarczający energii dla

podstawowych czynności fizjologicznych)wynosi

przeciętnie 1kcal/1godzinę/1kg masy ciała

• W diecie fizjologicznej człowieka dorosłego

potrzeby energetyczne organizmu powinny

być pokrywane przez podstawowe składniki

pokarmowe w następujących proporcjach:



Białka- 12-14% do 15% całkowitej energii

pobranej z pożywieniem



Tłuszcze-30%; w tym min. 3% powinny

stanowić nienasycone kwasy tłuszczowe



Węglowodany-50-60%(nawet do 70%

kosztem tłuszczów), cukry proste do 10%

Białka:

• Stanowią ok.20% masy dorosłego

człowieka

• Są materiałem budulcowym, składnikami

płynów ustrojowych, wydzielin hormonów,

enzymów i ciał odpornościowych

• Nasilają przemianę materii, dają uczucie

sytości

• Ich wartość odżywcza zależy od:
 Ilości, wzajemnych proporcji i dostępności

aminokwasów egzogennych

(

fenyloalanina,

izoleucyna, leucyna, walina itp...)

 Podatności na obróbke kulinarną i

hydrolizę enzymatyczną ułatwiającą

procesy trawienia i wchłaniania

 % zawartości kalorii z białek w ogólnej

ilości spożytej energii

• Białka kuliste-wartość odżywcza

wysoka

• Białka strukturalne-wartość

odżywcza niepełna

• Białko jaja kurzego-białko wzorcowe

/optymalny zestaw aminokwasów

egzogennych/

• Dzienne zapotrzebowanie na białka

pełnowartościowe dla osoby dorosłej

wynosi 1g/kg masy ciała

• Przeciętne spożycie białek wynosi

80-100g, w tym 33 do 55g białka

zwierzęcego na osobę na dobę

Węglowodany:

• Cukry proste (szybko metabolizowane):

 Monosacharydy

-glukoza, fruktoza,

galaktoza, mannoza

 Disacharydy

-sacharoza, laktoza, maltoza

 Źródła:cukier buraczany, miód,

słodycze, przetwory owocowe, owoce

• Cukry złożone:
 Skrobia, dekstryny, glikogen, celuloza
 Źródła skrobi: produkty zbożowe,

nasiona roślin strączkowych, ziemniaki

Węglowodany:

• Cukry proste i wielocukry skrobiowe

powinny stanowić nie mniej niż 4-5g
na każde spożyte 100kcal pożywienia

• W organizmie zawartość

węglowodanów jest mała ok.1%,
spożycie ich jest duże 60-70%
zapotrzebowania energetycznego-są
to związki najszybciej ulegające
przemianom

Tłuszcze:

• Są najbardziej skoncentrowanym

źródłem energii

• Są źródłem witamin rozpuszczalnych

w tłuszczach

• Stanowią materiał budulcowy, z

którego ustrój czerpie składniki do

budowy tkanek i syntezy niektórych

substancji biologicznie czynnych

• Utrzymują strukturę poszczególnych

komórek, tkanek i narządów

Tłuszcze:

• Kwasy tłuszczowe zawarte w tłuszczach mogą być

bezpośrednio wykorzystywane jako źródło energii przez

większość komórek ustroju z wyjątkiem krwinek i

kom.OUN

• Jednonienasycone: występują w oliwie z oliwek, oleju

rzepakowym, są korzystnym składnikiem diety, obniżają

poziom cholesterolu w surowicy i frakcji LDL

• Wilonienasycone: należą do rodzin n-3 i n-6, występują w

produktach roślinnych(oleje jadalne), w tłuszczu ryb,

wywierają korzystny wpływ na organizm, ze względu na

działanie hipotensyjne i obniżanie cholesterolu głownie we

frakcji LDL

• Nasycone: całkowicie wykorzystywane jako paliwo

energetyczne dla kom. mieśni, wątroby, nerek, płytek krwi

i mięśnia sercowego.ich pobór związany jest ze

spożywaniem tłuszczów zwierzęcych

Tłuszcze:

• Optymalne proporcje kwasów tłuszczowych

w diecie człowieka dojrzałego (przy

założeniu, że30% stanowią tłuszcze)

wynosi:

o Nasycone kwasy tłuszczowe: -8%
o Jednonienasycone: -13%
o Wielonienasycone, n-6: 7%
o Wielonienasycone, n-3(krótsze łańcuchy):

1%

o Wielonienasycone, n-3(dłuższe

łańcuchy):1%

Zasada PIRAMIDY ŻYWIENIOWEJ

jest prosta. Wszystkie produkty

spożywcze są podzielone na

kilka grup. U podstawy piramidy

znajdują się produkty, które

powinny stanowić podstawę

naszej diety. Im bliżej

wierzchołka, tym mniej

produktów powinniśmy

spożywać.

 

Żywienie w starszym

wieku

• Zalecenia dietetyczne różnią się

zależnie od tego czy dotyczą osób w
pierwszych latach starości(dieta
profilaktyczna), czy tez osoby w starości
późnej(dieta starców)

• We wczesnej starości powinno się

ograniczać pewne składniki
pokarmowe(dieta zakazów)

• W późnej starości natomiast dbać o

wszechstronność diety(dieta nakazów)

Dieta ludzi we wczesnej

starości

• Powinna odpowiadać wszystkim

zaleceniom wieku średniego, ale być

ukierunkowana na zapobieganie tym

chorobom, które przyspieszają proces

starzenia(otyłość, miażdżyca, cukrzyca,

nadciśnienie)

• Zapotrzebowanie energetyczne zmniejsza

się, gdyż w miarę upływu lat zmniejsza się

masa mięśni i kości, a tym samym wydatki

energetyczne(ograniczenie podaży

energetycznej do ok. 2/3 z okresu

poprzedzającego starość)

• Częstym następstwem nieprzestrzegania

zasad prawidłowego żywienia jest otyłość
ludzi starszych. Jest to otyłość prosta,
powstała we wcześniejszym okresie życia i
wynikająca z dodatniego bilansu
energetycznego

• Towarzyszą jej choroby:cukrzyca,

zaburzenia gospodarki lipidowej,
nadciśnienie tętnicze, przepuklina rozworu
przełykowego itp.

• Dieta niskoenergetyczna jest nieodzownym

warunkiem leczenia tych chorób

•

Odpowiednia dieta odgrywa ważną rolę w

profilaktyce miażdżycy:



Zapobieganie hiperlipoproteinemii



Zmniejszenie progresji zamian miażdżycowych

i częstości występowania powikłań miażdżycy



Ograniczenie dziennej podaży nasyconych kw.

tłuszczowych i cholesterolu

pokarmowego(tłuszcze zwierzęce, żółtka jaj...)



Stosowanie olejów roślinnych, ryb(duża

zawartość n-3 wielonienasyconych kw. tł.),

produktów roślinnych zawierających

włókna(rośliny strączkowe, płatki owsiane)



Unikanie alkoholu



Ograniczenie spożycia cukrów prostych



Stosowanie natyoksydantów(beta-karoten, wit.

E i C)

•

Dieta bogatobłonnikowa:



wskazana ze względu na częste
występowanie zaparć



Odgrywa też istotną rolę w
profilaktyce uchyłkowatości jelit



Zmniejsza ryzyko wystąpienia
raka jelita grubego



Poprawia tolerancję
węglowodanów

Dieta ludzi w późnej

starości:

• Mniejszą rolę odgrywają zakazy

ukierunkowane na profilaktykę chorób

cywilizacyjnych

• Ludzie w późnej starości powinni jadać

to, co odpowiada ich upodobaniom i nie

wywołuje dolegliwości

• Dieta bogata w mleko i błonnik zalecana

we wczesnej starości może być źle

tolerowana(brak przyzwyczajeń do

jedzenia bogatoresztkowego, niedobór

laktazy)

• Człowiek stary powinien spożywać

4-5 posiłków dziennie

• Posiłki częste, ale objętościowo

małe(mniejsza wydolność przewodu
pokarmowego)

• Posiłki odpowiednio

przygotowane(w przypadku braku
uzębienia pokarmy muszą być
rozdrobnione)

• Posiłki podawane w sposób

atrakcyjny-stymulacja łaknienia

• Dieta w późnej starości powinna uwzględniać

odpowiedni procentowy dobór składników:



Białko pełnowartościowe: 1,0 g/kg masy ciała(w

razie zwiększonej utraty-obecność rozległych

odleżyn lub inne stany powodujące wyniszczenie,

należy zwiększyć podaż)



Zasadnicze pokrycie zapotrzebowania powinny

zapewniać węglowodany

• Dieta urozmaicona i wszechstronna
• W niektórych sytuacjach niezbędna jest dodatkowa

podaż preparatów wapnia, potasu i witamin

• W zaleceniach dietetycznych należy brać również

pod uwagę sytuacje ekonomiczną starszych osób

Niedobory pokarmowe

• We wczesnej starości występują

rzadko(5-10%)

• W przypadku osób w ośrodkach

opieki i szpitalach(30-60%)

• Występują w takich stanach jak:



Przewlekłe biegunki z zespołem

upośledzonego wchłaniania



Uporczywe wymioty



Nadużywanie niektórych
leków(moczopędne-niedob.K i
Mg;barbiturany-wit.D)



Przebyta resekcja żołądka



Zanikowy nieżyt błony śluzowej
żołądka(niedokrwistość z
niedoboru żelaza i wit.B12)



Monotonna dieta

• W sytuacji zmniejszonej podaży

energetycznej trudno jest zapewnić

odpowiednią podaż składników

mineralnych i witamin, zwłaszcza:



Wit.B6, wit.B12, wit.D



Cynku i wapnia(dobowa podaż

wapnia powinna wynosić

ok.1500mg ze względu na

zagrożenie osteoporozą)

Dziękujemy