Od analizy
finansowej do
ekonomicznej
projektu
Analiza finansowa projektu
Punkt wyjścia do
dokonywania
analizy
ekonomicznej
projektu
Podstawa oceny
opłacalności każdego
przedsięwzięcia
Bazując
wyłącznie
na
przychodach
(zyskach)
i
kosztach (stratach) podmiotu
będącego animatorem projektu
(firma,
instytucja
zarządzająca),
określa
się
opłacalność finansową projektu
- prognoza zasobów, dzięki
którym
zostaną
pokryte
przyszłe wydatki.
Dyskontowe
wskaźniki oceny
opłacalności:
np. NPV, IRR,
Analiza
finansowa
• finansowa
zaktualizowana
wartość netto -
FNPV,
• finansowa
wewnętrzna
stopa zwrotu –
FIRR (FRR)
Analiza
ekonomiczna
• ekonomiczna
zaktualizowana
wartość netto -
ENPV,
• ekonomiczna
wewnętrzna
stopa zwrotu –
EIRR (ERR)
DANE WEJŚCIOWE Z ANALIZY FINANSOWEJ
DANE WEJŚCIOWE Z ANALIZY FINANSOWEJ
Korekty fiskalne (wyeliminowanie transferów)
Odliczenie podatków pośrednich, subwencji, dotacji, itp. płatności mających charakter
wyłącznie transferu dochodu.
Korekta o efekty zewnętrzne (ang. externalities)
Zarówno pozytywne, jak i negatywne, powstają, gdy działalność jednego podmiotu
powoduje zmianę w dobrobycie innych jednostek gospodarczych i zmiana ta nie jest
rekompensowana.
Przekształcenie z cen rynkowych w ceny rozrachunkowe (ang. shadow prices)
Ceny ukryte występują gdy mamy do czynienia z zakłóceniami na rynku np.: monopole,
bariery handlowe, regulacje prawne w zakresie cen i płac, itp.
DANE WEJŚCIOWE DO OCENY OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ PRZY
DANE WEJŚCIOWE DO OCENY OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ PRZY
ZASTOSOWANIU POWSZECHNYCH WSKAŹNIKÓW OPŁACALNOŚCI (ENPV,
ZASTOSOWANIU POWSZECHNYCH WSKAŹNIKÓW OPŁACALNOŚCI (ENPV,
ERR)
ERR)
Etap 1 – Skorygowanie o efekty fiskalne
• celem etapu jest właściwe uwzględnienie efektów fiskalnych z
punktu widzenia gospodarki (społeczeństwa),
• na potrzeby analizy ekonomicznej należy przyjmować ceny
nakładów i produktów przed naliczeniem podatku VAT i innych
podatków pośrednich,
• objęte analizą ekonomiczną ceny czynników nakładczych
powinny obejmować podatki bezpośrednie
– z punktu widzenia projektu podatek dochodowy jest odpływem i
zmniejsza jego opłacalność,
– z punktu widzenia gospodarki nie jest to koszt, a część dochodu z
podatków jest rozdzielana przez rząd na zaspokojenie potrzeb
ogólnospołecznych – stąd niekiedy podatki dochodowe należy
zapisać jako korzyść projektu;
• dotacje (rozumiane jako dochód transferowy) będą stanowiły cześć
kosztów projektu (jako wyraz kosztów społecznych);
• niekiedy podatki pośrednie lub dotacje mają na celu skorygowanie
efektów zewnętrznych (np. podatki od cen energii, które mają
zniechęcać do wytwarzania negatywnych efektów zewnętrznych
na środowisko) – wtedy uzasadnione może być włączenie takich
podatków do kosztów projektu (należy jednak uważać, by nie
liczyć ich podwójnie, np. poprzez włączenie do oceny zarówno
podatków energetycznych, jak i szacunkowych zewnętrznych
kosztów środowiskowych).
Problem podatków nie musi być potraktowany w bardzo
precyzyjny sposób, jeśli ma on niewielkie znaczenie dla
oceny projektu, jednak zawsze należy go rozważyć.
Etap 2 – Skorygowanie o efekty zewnętrzne
(externalities)
Efekty zewnętrzne (
Efekty zewnętrzne (
externalities
externalities
)
)
-
- w analizie projektów
jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie
(stąd nie uwzględniany w finansowej ocenie projektu). Efekt
zewnętrzny występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub
konsumpcji dobra lub usługi przez jedną jednostkę
gospodarczą ma bezpośredni wpływ na poziom dobrobytu
producentów lub konsumentów wchodzących w skład innej
jednostki. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub
negatywne.
• celem tego etapu jest ustalenie wartości korzyści i kosztów
zewnętrznych nie uwzględnionych w analizie finansowej,
• niekiedy koszty i korzyści zewnętrzne, które są łatwe do
zidentyfikowania, okazują się trudne do wycenienia, a
efekty objawią się w połączeniu z innymi czynnikami
dopiero w dłuższej perspektywie czasowej
• można sporządzić wykaz niekwantyfikowalnych efektów
zewnętrznych, dzięki czemu będzie istniała możliwość
porównania relatywnej wagi aspektów kwantyfikowalnych, z
czynnikami nie poddającymi się kwantyfikacji (dokonanie
analizy wielokryterialnej).
Przykłady społecznych korzyści zewnętrznych:
• korzyści w postaci niższej wypadkowości w rejonach o dużym natężeniu
ruchu;
• oszczędności w czasie przewozu w ramach zintegrowanej sieci
transportowej;
• wydłużenie przewidywanej długości życia dzięki lepiej wyposażonym
obiektom opieki zdrowotnej lub w wyniku redukcji substancji
zanieczyszczających środowisko;
• wyszkolenie zatrudnionych w projekcie robotników, którzy później będą
mogli znaleźć lepiej płatną pracę;
• zwiększenie
atrakcyjności
inwestycyjnej
(przyciąganie
nowych
inwestorów) i tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku realizacji projektu;
• linia kolejowa, która może zmniejszyć zagęszczenie ruchu na określonej
drodze;
•
nowy uniwersytet, który może wspierać nauki stosowane a dzięki lepiej
wykształconej sile roboczej mogą wzrosnąć przyszłe dochody
pracowników;
• uratowane życia ludzkie dzięki projektom w sektorze opieki zdrowia itp.
Przykłady społecznych kosztów zewnętrznych:
• utrata produkcji rolnej z powodu odmiennego wykorzystania
ziemi;
• dodatkowe koszty netto dla władz lokalnych związane z
przyłączeniem nowego zakładu przemysłowego do istniejącej
infrastruktury transportowej;
• wzrost kosztów usuwania ścieków;
• zmniejszenie wartości rynkowej domów, w wyniku budowy
nowego „uciążliwego” zakładu produkcyjnego w okolicy
osiedla, itp.
Przykłady oddziaływania projektu na środowisko
• ekologiczne koszty drogi szybkiego ruchu - szacowane na
podstawie potencjalnego spadku wartości sąsiadujących z
drogą nieruchomości, z powodu większego hałasu lub spalin,
pogorszenia jakości krajobrazu;
• ekologiczne koszty dużego „truciciela” przemysłowego, np.
rafinerii - szacowane na podstawie potencjalnego wzrostu
wydatków na opiekę zdrowia wśród mieszkańców i
pracowników..
Przykład:
Zagospodarowanie obiektu zabytkowego
na cele turystyczne
Potencjalne efekty finansowe
Wpływy
Wpływy
Wydatki
Wydatki
•wszelkiego rodzaju opłaty za
usługi
świadczone
przez
projektowaną bazę turystyczną
powstałą na bazie zabytkowego
obiektu,
•wpływy z opłat za wstęp i
zwiedzanie
zaprojektowanych
muzeów, skansenów, parków, itp.
(pokrywające nieznaczną część
rzeczywistych kosztów),
•ewentualne
wpływy
ze
sprzedaży usług ubocznych i
powiązanej
działalności
handlowej.
• nakłady inwestycyjne projektu
• koszty eksploatacji
(utrzymania) obiektu będącego
przedmiotem projektu
Potencjalne efekty ekonomiczne
Wpływy (korzyści)
Wpływy (korzyści)
Wydatki (koszty)
Wydatki (koszty)
•pobudzenie przez projekt wzrostu
dochodów w sektorze turystycznym na
danym
obszarze,
wywołany
zwiększonym strumieniem turystów i
dłuższymi okresami ich pobytu (np.
projekty
mające
na
celu
odrestaurowanie,
wyeksponowanie,
zagospodarowanie czy udostępnienie do
zwiedzania
obiektów
dziedzictwa
kulturowego, infrastruktura ułatwiająca
korzystanie z powyższych walorów
turystycznych, itp.),
•wzrost dochodów dzięki innych formom
działalności pobudzonym przez projekt
turystyczny
(działalność
handlowa,
rekreacyjna, itp.)
•wzrost zatrudnienia, itp.
• utrudnienia spowodowane wzrostem
ruchu w związku z realizacją projektu
(trudności w przemieszczaniu się,
przekroczenie chłonności i pojemności
turystycznej obszaru, itp.)
• koszt
alternatywny
związany
z
odmiennym wykorzystaniem danego
czynnika
(np.
gruntów,
obiektu
zabytkowego, pracy ludzkiej, itp.).
Etap 3 - Od cen rynkowych do cen
kalkulacyjnych
Celem tego etapu analizy jest określenie wartości
współczynników
przeliczeniowych,
które
umożliwiają
przekształcenie cen rynkowych w ceny kalkulacyjne
(eliminujące zniekształcenia rynkowe i wpływ regulacji
państwowych
i
przez
to
lepiej
odzwierciedlające
alternatywny społeczny koszt zasobów).
Ceny produktów będących przedmiotem wymiany
międzynarodowej
• Każdy
produkt
będący
przedmiotem
wymiany
międzynarodowej będzie wyceniany na podstawie
cen
cen
rynku międzynarodowego – OCRM
rynku międzynarodowego – OCRM (w anglojęzycznej
literaturze – border price)
• OCRM – sprowadza wartość rynku międzynarodowego do
granicy projektu (np. brama zakładu, składowisko na
którym producent sprzedaje swoje wyroby, itp.)
Wycena OCRM - substytucja importu
OCRM = (cena CIF + koszt transportu od granicy do rynku)
– koszt transportu z projektu do rynku
Cena CIF
PROJEKT
Koszt transportu od
granicy do rynku
Koszt transportu z
zakładu do rynku
Granica
państwa
RYNEK
Wycena OCRM (zużycie produktu dotychczas eksportowanego)
OCRM = (cena FOB - koszt transportu z kopalni do granicy)
+ koszt transportu z kopalni do projektu
Cena FOB
Wytwórca surowca
(np. kopalnia)
PROJEKT
Koszt transportu do
granicy
Koszt transportu do
projektu
Granica
państwa
Ceny produktów i nakładów nie będących przedmiotem
wymiany międzynarodowej
• stosowane będą ceny obserwowane na rynku lokalnym
(brak bardziej konkurencyjnych rynków).
• na rynku, na którym występują zakłócenia, konsument może
towar kupić lub nie, przez co wyraża swoją „gotowość do
zapłaty” (willingnes to pay) – cena przyjmowana w analizie
ekonomicznej.
• krańcowy koszt produkcji surowca - koszt pozyskania
surowca przez krańcowego dostawcę, w sytuacji gdy
realizacja projektu wymusza wzrost podaży surowca.
Przykłady zniekształceń cenowych
• ziemio-chłonny projekt, np. budowa obiektu przemysłowego, gdzie
ziemia zostanie udostępniona bezpłatnie przez publiczną instytucję,
podczas gdy w przeciwnym wypadku mogłaby przynosić rentę
gruntową;
• projekt rolniczy, którego realizacja uzależniona jest od dostaw wody
według bardzo niskiej taryfy, wysoko dotowanej przez sektor
publiczny;
• energo-chłonny projekt, którego funkcjonowanie zależy od dostaw
energii elektrycznej w ramach systemu regulowanych taryf, przy
czym taryfy te odbiegają od długookresowych kosztów krańcowych.
• elektrownia funkcjonująca w ramach systemu monopolistycznego,
który powoduje znaczne rozbieżności między cenami elektryczności
a długookresowymi kosztami krańcowymi: w takim przypadku
korzyść ekonomiczna może być mniejsza od korzyści finansowej.
Dyskontowanie
• po przygotowaniu tabeli dla analizy ekonomicznej,
dokonuje się dyskontowania przy pomocy wybranej
społecznej stopy dyskontowej w celu uzyskania:
– ekonomicznej zdyskontowanej wartości netto
inwestycji (ENPV)
– ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu z
inwestycji (ERR lub EIRR).
• europejska stopa dyskontowa – wyznaczona
na poziomie 5% funkcjonuje jako standardowy
wskaźnik
wzorcowy
dla
projektów
współfinansowanych
ze
środków
UE
(projektodawcy po uzasadnieniu mogą przyjąć
inną wartość stopy)
• dzięki uwzględnieniu, w analizie ekonomicznej,
efektów zewnętrznych i cen dualnych, większość
projektów o niskiej lub ujemnej finansowej
rentowności wykazuje dodatnią stopę ERR
• każde przedsięwzięcie, które po aktualizacji przy
założeniu stopy dyskontowej na poziomie 5%,
wykazuje wskaźnik ERR niższy od 5% lub ujemną
wartość ENPV, powinno być poddane dodatkowej
ocenie lub zostać odrzucone
• ujemna wartość ENPV może być do przyjęcia w
pewnych wyjątkowych przypadkach, np.: projekt
niesie ze sobą istotne korzyści nie dające się
oszacować w kategoriach pieniężnych, pod
warunkiem jednak, że korzyści takie zostaną
szczegółowo ukazane
Zadanie 1
Korzystając z poniższych danych oraz tabeli dotyczącej
opłacalności
finansowej
(FNPV)
projektu
XYZ
określ
ekonomiczną opłacalność inwestycji (ENPV):
• korzyści wynikające z oszczędności czasu wynoszą 42 tys.
EUR/rok
• korzyści wynikające ze zwiększonego ruchu turystycznego 78
tys. EUR/rok
• koszty
związane
ze
zwiększonym
zanieczyszczeniem
środowiska 33 tys. EUR/rok
• współczynnik przeliczeniowy dla sprzedaży produktu A wynosi
1,1, dla produktu B 1,15, dla odpraw 1,2, a dla kosztów
operacyjnych 0,98, a dla nakładów inwestycyjnych 0,9,
• ostatni okres to zamknięcie projektu
Przepływy finansowe w inwestycji (w tys. Euro)
Okres
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Sprzedaż A
0
501 1250 1500 1500 2000 2000 2000 2000
0
Sprzedaż B
0 1000 4820 5100 5100 7500 7500 7500 7500
0
Przychody ogółem
Koszty operacyjne
0 2022 7252 7476 7476 7800 7800 7800 7800
0
Odprawy
0
0
0
0
0
0
0
0
0
197
Całkowite nakłady
inwestycyjne
1186 1088 1590
10
400
0
91
0
0
-
1500
Całkowite wydatki
Przepływy pieniężne
netto