ZDROWIE

ZDROWIE

PUBLICZNE JAKO

PUBLICZNE JAKO

NAUKA

NAUKA

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UE

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UE

przyjęły 23 września 2002 r.

przyjęły 23 września 2002 r.

Program Działań Wspólnoty

Program Działań Wspólnoty

w dziedzinie

w dziedzinie

ZDROWIA PUBLICZNEGO

ZDROWIA PUBLICZNEGO

na lata 2003-2008

na lata 2003-2008

Decyzja Nr 1786/2002

Decyzja Nr 1786/2002

weszła w życie 1 stycznia 2003

weszła w życie 1 stycznia 2003

Zastąpił 8 dotychczasowych

Zastąpił 8 dotychczasowych

programów

programów

BUDŻET PROGRAMU

BUDŻET PROGRAMU

na lata 2003-2008

na lata 2003-2008

312 MILIONÓW EUR

312 MILIONÓW EUR

UCZESTNICY PROGRAMU

UCZESTNICY PROGRAMU

instytucje z:

instytucje z:



15 krajów członkowskich UE

15 krajów członkowskich UE



państw EFTA-EEA (Islandia,

państw EFTA-EEA (Islandia,

Lichtenstein, Norwegia)

Lichtenstein, Norwegia)



krajów kandydujących z

krajów kandydujących z

wyjątkiem Litwy

wyjątkiem Litwy

NURTY TEMATYCZNE PROGRAMU:

NURTY TEMATYCZNE PROGRAMU:



INFORMACJA O ZDROWIU

INFORMACJA O ZDROWIU



SZYBKA REAKCJA NA ZAGROŻENIA

SZYBKA REAKCJA NA ZAGROŻENIA

ZDROWOTNE

ZDROWOTNE



CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE



TEMATY PRZEKROJOWE

TEMATY PRZEKROJOWE

- określane w Planie Pracy każdego

- określane w Planie Pracy każdego

roku, obejmujące działania o

roku, obejmujące działania o

znaczeniu strategicznym

znaczeniu strategicznym

W Narodowym Programie

Przygotowania do Członkostwa w

obszarze „Polityka społeczna i

zatrudnienie” Polska podjęła

zobowiązanie do uczestnictwa w

programie wspólnotowym. Jako

działanie priorytetowe (pkt.13.4)

wymienione zostało dostosowanie

polskich standardów w zakresie

zdrowia publicznego do standardów

wspólnotowych poprzez uczestnictwo

w programach zdrowia publicznego

Wspólnoty.

ZDROWIE PUBLICZNE

„Zdrowie Publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom,

przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego poprzez wysiłek

społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny

indywidualnej, organizację służb medycznych i pielęgniarskich

ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i wczesne ustalanie diagnozy,

rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie

i społeczności, warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia”.

C.E.A. Winslow, 1920

r.

Celem funkcjonowania tej dyscypliny, pozostaje

Celem funkcjonowania tej dyscypliny, pozostaje

„

„

zmniejszenie chorobowości, liczby przedwczesnych

zmniejszenie chorobowości, liczby przedwczesnych

zgonów oraz ograniczenie częstości występowania

zgonów oraz ograniczenie częstości występowania

stanów powodujących cierpienia i

stanów powodujących cierpienia i

niepełnosprawność”.

niepełnosprawność”.

W ostatnim dwudziestoleciu zwrócono uwagę,

że Zdrowie Publiczne

„

„

jest zorganizowanym wysiłkiem społeczeństwa na

jest zorganizowanym wysiłkiem społeczeństwa na

rzecz ochrony, promowania i przywracania zdrowia

rzecz ochrony, promowania i przywracania zdrowia

ludziom”

ludziom”

a wszystkie programy, świadczenia i instytucje

a wszystkie programy, świadczenia i instytucje

zajmujące się tą problematyką są ukierunkowane na

zajmujące się tą problematyką są ukierunkowane na

zapobieganie chorobom i potrzeby zdrowotne całości

zapobieganie chorobom i potrzeby zdrowotne całości

populacji.

populacji.

PODSTAWOWE FUNKCJE ZDROWIA

PODSTAWOWE FUNKCJE ZDROWIA

PUBLICZNEGO

PUBLICZNEGO

Działania na rzecz ogółu ludności



Monitorowanie stanu zdrowia populacji. Walka z chorobami o

znaczeniu spo łecznym, wypadkami i urazami.



Identyfikacja i zwalczanie zagrożeń zdrowotnych w środowisku,

miejscu zamiesz kania, pracy, w żywności i wodzie.



Nadzór epidemiologiczny, kontrola laboratoryjna chorób

zakaźnych, w tym za wleczonych z zagranicy oraz zagrożeń

środowiskowych.



Promocja zdrowia, organizacja aktywnego współuczestnictwa

społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia, determinanty

zdrowia i choroby.



Zarządzanie opieką zdrowotną, ekonomika zdrowia, systemy

organizacji i finan sowania ochrony zdrowia.



Ocena jakości świadczeń zdrowotnych, zagadnienia prawne w

medycynie, bioetyka, orzecznictwo lekarskie.



Ocena sytuacji zdrowotnej świata, międzynarodowe regulacje

prawne w ochro nie zdrowia, potencjalne zagrożenia, zawleczenia

chorób z zagranicy, medycyna katastrof.

Działania na rzecz indywidualnych osób

Działania na rzecz indywidualnych osób



Profilaktyka indywidualna, organizacja służb

Profilaktyka indywidualna, organizacja służb

zapobiegawczych, np. szczepienia ochronne,

zapobiegawczych, np. szczepienia ochronne,

profilaktyka chorób wenerycznych, planowanie rodziny.

profilaktyka chorób wenerycznych, planowanie rodziny.



Profilaktyka i leczenie chorób o znaczeniu społecznym:

Profilaktyka i leczenie chorób o znaczeniu społecznym:

AIDS, choroby zakaźne łącznie z gruźlicą, choroby

AIDS, choroby zakaźne łącznie z gruźlicą, choroby

psychiczne, uzależnienia, wybrane choroby cywiliza

psychiczne, uzależnienia, wybrane choroby cywiliza

cyjne (np. cukrzyca).

cyjne (np. cukrzyca).



Organizacja czynnego poradnictwa dla grup wysokiego

Organizacja czynnego poradnictwa dla grup wysokiego

ryzyka zachorowania.

ryzyka zachorowania.



Podstawowa opieka zdrowotna, pomoc medyczna dla

Podstawowa opieka zdrowotna, pomoc medyczna dla

bezdomnych i innych osób pozbawionych dostępu do

bezdomnych i innych osób pozbawionych dostępu do

świadczeń zdrowotnych.

świadczeń zdrowotnych.



Organizacja opieki zdrowotnej finansowanej przez

Organizacja opieki zdrowotnej finansowanej przez

instytucje pozarządowe.

instytucje pozarządowe.

Nauki techniczne

Nauki

społeczne

Nauki kliniczne

Nauki

przyrodnicze

Związek zdrowia publicznego z niektórymi

dyscyplinami naukowymi

Nauki pomocnicze wykorzystywane w

Nauki pomocnicze wykorzystywane w

rozwiązywaniu problemów zdrowia populacji:

rozwiązywaniu problemów zdrowia populacji:



epidemiologia (opisowa, analityczna i kliniczna),

epidemiologia (opisowa, analityczna i kliniczna),



higiena (środowiska, pracy, nauczania, żywienia),

higiena (środowiska, pracy, nauczania, żywienia),



etyka medyczna (bioetyka),

etyka medyczna (bioetyka),



demografia medyczna i biostatystyka,

demografia medyczna i biostatystyka,



prawo zdrowia publicznego (sanitarne, szpitalne,

prawo zdrowia publicznego (sanitarne, szpitalne,

farmaceutyczne, medyczne), a także częściowo prawo

farmaceutyczne, medyczne), a także częściowo prawo

ochrony środowiska naturalnego i inne dziedziny prawa

ochrony środowiska naturalnego i inne dziedziny prawa

(prawo pracy, prawo ubezpieczeń społecznych), ekonomia i

(prawo pracy, prawo ubezpieczeń społecznych), ekonomia i

ekonomika zdrowia,

ekonomika zdrowia,



socjologia i socjologia medycyny (zdrowia, choroby, procesu

socjologia i socjologia medycyny (zdrowia, choroby, procesu

leczniczego, rehabilitacji, szpitalnictwa, zawodów

leczniczego, rehabilitacji, szpitalnictwa, zawodów

medycznych), pedagogika zdrowotna i edukacja zdrowotna,

medycznych), pedagogika zdrowotna i edukacja zdrowotna,



psychologia (i jej poszczególne specjalności - rozwojowa,

psychologia (i jej poszczególne specjalności - rozwojowa,

wychowawcza, zarządzania),

wychowawcza, zarządzania),



polityka zdrowotna jak i inne działy polityki społecznej, a

polityka zdrowotna jak i inne działy polityki społecznej, a

także nauki polityczne, w tym polityka ochrony środowiska

także nauki polityczne, w tym polityka ochrony środowiska

naturalnego, ochrony pracy, dziecka, macierzyństwa i

naturalnego, ochrony pracy, dziecka, macierzyństwa i

rodziny, polityka wyżywieniowa i szereg innych działów),

rodziny, polityka wyżywieniowa i szereg innych działów),

teoria organizacji i zarządzania (zarządzanie strategiczne,

teoria organizacji i zarządzania (zarządzanie strategiczne,

operacyjne, zasobami ludzkimi w zastosowaniu do systemu

operacyjne, zasobami ludzkimi w zastosowaniu do systemu

opieki zdrowotnej i wchodzących w jego skład zakładów

opieki zdrowotnej i wchodzących w jego skład zakładów

opieki zdrowotnej i instytucji medycznych), administracja

opieki zdrowotnej i instytucji medycznych), administracja

zdrowiem publicznym (jako część administracji publicznej

zdrowiem publicznym (jako część administracji publicznej

pań stwa),

pań stwa),



informatyka medyczna (mająca podstawowe znaczenie w

informatyka medyczna (mająca podstawowe znaczenie w

zarządzaniu szpitalem lub innym zakładem opieki

zarządzaniu szpitalem lub innym zakładem opieki

zdrowotnej a także w sferze administrowania zdrowiem

zdrowotnej a także w sferze administrowania zdrowiem

publicznym).

publicznym).

Nauki pomocnicze wykorzystywane w

Nauki pomocnicze wykorzystywane w

rozwiązywaniu problemów zdrowia populacji c.d.:

rozwiązywaniu problemów zdrowia populacji c.d.:

WYMIARY ZDROWIA

WYMIARY ZDROWIA

PUBLICZNEGO

PUBLICZNEGO

1. działania zdrowia publicznego są zawsze

1. działania zdrowia publicznego są zawsze

związane z działaniami rządu na różnych

związane z działaniami rządu na różnych

szczeblach, a jego odpowiedzialność jest

szczeblach, a jego odpowiedzialność jest

rozliczana w procesie politycznym (wyborcy

rozliczana w procesie politycznym (wyborcy

odrzucają władzę, która nie wypełnia swoich

odrzucają władzę, która nie wypełnia swoich

obowiązków albo nie spełnia oczekiwań

obowiązków albo nie spełnia oczekiwań

wyborców). Odpowiedzialność władzy jest zatem

wyborców). Odpowiedzialność władzy jest zatem

definiowana w taki sposób, że obejmuje pewne

definiowana w taki sposób, że obejmuje pewne

stany rzeczy wiązane ze zdrowiem. Mogą one

stany rzeczy wiązane ze zdrowiem. Mogą one

obejmować organizację opieki zdrowotnej i dostęp

obejmować organizację opieki zdrowotnej i dostęp

do niej (tak ma się sprawa w większości krajów

do niej (tak ma się sprawa w większości krajów

rozwiniętych), a mogą się odnosić tylko do

rozwiniętych), a mogą się odnosić tylko do

zapobiegania i ogólnego bezpieczeństwa

zapobiegania i ogólnego bezpieczeństwa

zdrowotnego (jak to wygląda w USA),

zdrowotnego (jak to wygląda w USA),

2. działania zdrowia publicznego odnoszą się

2. działania zdrowia publicznego odnoszą się

działań ponadindywidualnych, nastawio nych na

działań ponadindywidualnych, nastawio nych na

te determinanty zdrowotne, które nie poddają się

te determinanty zdrowotne, które nie poddają się

zabiegom podejmowanym przez jednostkę (jakość

zabiegom podejmowanym przez jednostkę (jakość

wody, powietrza, bezpieczeństwo leków, ale także

wody, powietrza, bezpieczeństwo leków, ale także

takie determinanty jak nędza będąca przyczyną

takie determinanty jak nędza będąca przyczyną

złego stanu zdrowia i niewłaściwych zachowań

złego stanu zdrowia i niewłaściwych zachowań

zdrowotnych). Konkretyzacja problemów

zdrowotnych). Konkretyzacja problemów

włączanych przy tym podejściu do zdrowia

włączanych przy tym podejściu do zdrowia

publicznego będzie zależała od przyjętego

publicznego będzie zależała od przyjętego

modelu uwarunkowań stanu zdrowia, o czym była

modelu uwarunkowań stanu zdrowia, o czym była

wcześniej mowa,

wcześniej mowa,

3. działania zdrowia publicznego są realizowane w

3. działania zdrowia publicznego są realizowane w

strukturach innych niż działające dla zysku

strukturach innych niż działające dla zysku

prywatne firmy (w ten sposób rodzaj motywacji -

prywatne firmy (w ten sposób rodzaj motywacji -

nakierowanie na dobro wspólne - staje się

nakierowanie na dobro wspólne - staje się

czynnikiem wyróżniającym zdrowie publiczne).

czynnikiem wyróżniającym zdrowie publiczne).

Należy jednak wskazać, że powszechnie

Należy jednak wskazać, że powszechnie

wprowadzana praktyka kontraktowania różnego

wprowadzana praktyka kontraktowania różnego

rodzaju świadczeń zmienia znaczenie tego

rodzaju świadczeń zmienia znaczenie tego

kryterium: jeśli intencją płatnika jest działanie w

kryterium: jeśli intencją płatnika jest działanie w

interesie publicznym, narzędziem którego używa

interesie publicznym, narzędziem którego używa

może być firma komercyjna i wtedy decydująca

może być firma komercyjna i wtedy decydująca

jest motywacja sponsora, a nie wykonawcy,

jest motywacja sponsora, a nie wykonawcy,

4. działania zdrowia publicznego dotyczą świadczeń

4. działania zdrowia publicznego dotyczą świadczeń

zdrowotnych nastawionych na problemy

zdrowotnych nastawionych na problemy

środowiska społecznego, także społeczności

środowiska społecznego, także społeczności

(chodzi o takie elementy zachowań

(chodzi o takie elementy zachowań

patologicznych jak używki, uzależnienia, przemoc

patologicznych jak używki, uzależnienia, przemoc

w różnych postaciach). Podejście to jest bliskie

w różnych postaciach). Podejście to jest bliskie

temu, które było wskazane wyżej ale wyróżnia się

temu, które było wskazane wyżej ale wyróżnia się

stopniem koncentracji na specyficznych

stopniem koncentracji na specyficznych

problemach oraz bardzo szerokim definio waniem

problemach oraz bardzo szerokim definio waniem

świadczeń zdrowia publicznego,

świadczeń zdrowia publicznego,

5. działania zdrowia publicznego są nastawione na

5. działania zdrowia publicznego są nastawione na

świadczenie usług zdrowotnych dla grup ludności

świadczenie usług zdrowotnych dla grup ludności

znajdujących się w trudnych sytuacjach i nie

znajdujących się w trudnych sytuacjach i nie

mogących samodzielnie rozwiązywać swoich

mogących samodzielnie rozwiązywać swoich

problemów (tradycyjnie zdrowie publiczne

problemów (tradycyjnie zdrowie publiczne

zajmuje się ludźmi ubogimi, niepełnosprawnymi,

zajmuje się ludźmi ubogimi, niepełnosprawnymi,

starymi, chorymi psychicznie itd.). Podejście to

starymi, chorymi psychicznie itd.). Podejście to

jest szczególnie ważne

jest szczególnie ważne

w warunkach braku gwarancji uniwersalnego

w warunkach braku gwarancji uniwersalnego

dostępu do świad czeń, ale praktycznie wszędzie

dostępu do świad czeń, ale praktycznie wszędzie

problem niesamodzielności niektórych rodzin i

problem niesamodzielności niektórych rodzin i

jedno stek staje się coraz bardziej palący,

jedno stek staje się coraz bardziej palący,

6. działania zdrowia publicznego dotyczą

6. działania zdrowia publicznego dotyczą

problemów zdrowotnych szczególnie

problemów zdrowotnych szczególnie

rozpowszechnionych, albo traktowanych jako

rozpowszechnionych, albo traktowanych jako

szczególnie ważne, w danym społeczeństwie

szczególnie ważne, w danym społeczeństwie

(waga problemów może być efektem

(waga problemów może być efektem

rzeczywistego rozpowszechnienia danej jednostki

rzeczywistego rozpowszechnienia danej jednostki

chorobowej - jak w przeszłości gruźlica, albo też

chorobowej - jak w przeszłości gruźlica, albo też

znaczenia symbolicznego wiązanego z daną

znaczenia symbolicznego wiązanego z daną

chorobą - jak współcześnie AIDS),

chorobą - jak współcześnie AIDS),

7. działania zdrowia publicznego są

7. działania zdrowia publicznego są

podporządkowane zasadzie maksymalizowania

podporządkowane zasadzie maksymalizowania

efektu zdrowotnego za minimalną cenę przy

efektu zdrowotnego za minimalną cenę przy

akceptowanym poziomie jakości. Odmiennie

akceptowanym poziomie jakości. Odmiennie

zatem niż w praktyce klinicznej, w której dobro

zatem niż w praktyce klinicznej, w której dobro

indywidualnego pacjenta ma uzasadniony

indywidualnego pacjenta ma uzasadniony

priorytet w zdrowiu publicznym poszukiwana jest

priorytet w zdrowiu publicznym poszukiwana jest

miara jakiegoś dobra ponad indywidualnego.

miara jakiegoś dobra ponad indywidualnego.

Zdrowie publiczne musi zatem zaakceptować

Zdrowie publiczne musi zatem zaakceptować

przesłan kę, że korzyści odnoszone przez różne

przesłan kę, że korzyści odnoszone przez różne

jednostki mają tę samą wartość i są między sobą

jednostki mają tę samą wartość i są między sobą

wymienne.

wymienne.

Promocja zdrowia, profilaktyka zdrowotna, edukacja

Promocja zdrowia, profilaktyka zdrowotna, edukacja

zdrowotna, polityka zdrowotna

zdrowotna, polityka zdrowotna

– wszystkie one dotyczą

– wszystkie one dotyczą

w większym lub mniejszym stopniu

w większym lub mniejszym stopniu

zdrowia

zdrowia

człowieka, które na

człowieka, które na

przestrzenie wieków miewało różne znaczenie.

przestrzenie wieków miewało różne znaczenie.

Dyskusja nad znaczeniem pojęciowym

Dyskusja nad znaczeniem pojęciowym

zdrowia

zdrowia

i

i

choroby

choroby

pozostaje

pozostaje

zagadnieniem otwartym. W literaturze medycznej, socjologicznej

zagadnieniem otwartym. W literaturze medycznej, socjologicznej

i psychologicznej proponuje się różne podejście do problemu.

i psychologicznej proponuje się różne podejście do problemu.

Tradycyjne rozumienie

Tradycyjne rozumienie

zdrowia

zdrowia

– pojmowane jako brak choroby

– pojmowane jako brak choroby

bazowało na naukach medycznych, natomiast obecnie w myśl

bazowało na naukach medycznych, natomiast obecnie w myśl

nowego spojrzenia akcentuje się pozytywną postawę wobec

nowego spojrzenia akcentuje się pozytywną postawę wobec

zdrowia

zdrowia

i choroby.

i choroby.

Zdrowie

Zdrowie

nie jest dane nam na zawsze, nie jest stanem statycznym

nie jest dane nam na zawsze, nie jest stanem statycznym

co jest tworzone i odczuwane przez człowieka w jego codziennym

co jest tworzone i odczuwane przez człowieka w jego codziennym

życiu gdy uczy się, pracuje, odpoczywa, zakłada rodzinę, osiąga

życiu gdy uczy się, pracuje, odpoczywa, zakłada rodzinę, osiąga

sukcesy i ponosi porażki.

sukcesy i ponosi porażki.

W myśl poglądów

W myśl poglądów

Hipokratesa

Hipokratesa

uznawanego za ojca medycyny

uznawanego za ojca medycyny

europejskiej dobre samopoczucie-zdrowie oraz złe-choroba zależy

europejskiej dobre samopoczucie-zdrowie oraz złe-choroba zależy

od równowagi między tym co nas otacza a nami, co pozwala na

od równowagi między tym co nas otacza a nami, co pozwala na

stworzenie równowagi wewnętrznej.

stworzenie równowagi wewnętrznej.

Dobre samopoczucie = zdrowie

Dobre samopoczucie = zdrowie

Złe samopoczucie = choroba

Złe samopoczucie = choroba

Poglądy Hipokratesa na zdrowie i chorobę przetrwały niemal

Poglądy Hipokratesa na zdrowie i chorobę przetrwały niemal

niezmienione do pojawienia się

niezmienione do pojawienia się

filozofii kartezjańskiej

filozofii kartezjańskiej

, zgodnie

, zgodnie

z którą organizm człowieka był porównywany do wielkiej

z którą organizm człowieka był porównywany do wielkiej

maszyny działającej z ogromną precyzją, a reakcja na człowieka

maszyny działającej z ogromną precyzją, a reakcja na człowieka

została zawężona do perfekcyjnego naprawiania uszkodzonej

została zawężona do perfekcyjnego naprawiania uszkodzonej

maszyny.

maszyny.

Widzenie człowieka i świata oparte na filozofii kartezjańskiej

Widzenie człowieka i świata oparte na filozofii kartezjańskiej

doprowadziło do szybkiego rozwoju nauk ścisłych, a w medycynie do

doprowadziło do szybkiego rozwoju nauk ścisłych, a w medycynie do

ogromnego postępu technicznego pozwalającego na wykorzystanie

ogromnego postępu technicznego pozwalającego na wykorzystanie

analitycznych metod w badaniu ciała człowieka i jego funkcji.

analitycznych metod w badaniu ciała człowieka i jego funkcji.

Organizm człowieka

Organizm człowieka

=

=

„

„

wielka maszyna” działająca z ogromną

wielka maszyna” działająca z ogromną

precyzją

precyzją

I okazało się,

I okazało się,

że zdrowie człowieka nie jest wyłącznie

że zdrowie człowieka nie jest wyłącznie

domena medycyny

domena medycyny

, ale wielu innych nauk.

, ale wielu innych nauk.

Wtedy powstała

Wtedy powstała

socjomedyczna koncepcja zdrowia

socjomedyczna koncepcja zdrowia

oparta

oparta

na filozofii neopozytywistycznej nie uwzględniająca w swoim

na filozofii neopozytywistycznej nie uwzględniająca w swoim

zakresie choroby.

zakresie choroby.

Choroba to odrębne pojęcie zdefiniowane jako zaburzenia w

Choroba to odrębne pojęcie zdefiniowane jako zaburzenia w

prawidłowej budowie lub funkcjonowaniu organizmu ludzkiego

prawidłowej budowie lub funkcjonowaniu organizmu ludzkiego

zaklasyfikowana w jednostki chorobowe jako „Międzynarodowa

zaklasyfikowana w jednostki chorobowe jako „Międzynarodowa

klasyfikacja chorób, urazów i przyczyn zgonów”.

klasyfikacja chorób, urazów i przyczyn zgonów”.

W tej filozofii przedmiotem medycyny pozostawała choroba. W

W tej filozofii przedmiotem medycyny pozostawała choroba. W

takiej medycynie osobami orzekającymi o chorobie i leczeniu

takiej medycynie osobami orzekającymi o chorobie i leczeniu

byli lekarze niewątpliwie posiadający wiedzę lecz jednostronnie

byli lekarze niewątpliwie posiadający wiedzę lecz jednostronnie

określający dobro obiektywne pacjenta.

określający dobro obiektywne pacjenta.

Choroba to

odmienne pojęcie

od zdrowia

Przedmiotem

medycyny

jest

choroba

Socjomedyczna

koncepcja zdrowia

Wejście na obszary medycyny ekologii obok nauk

społecznych zostało uznane za moment przełomowy w

rozumieniu pojęcia zdrowia.

Uwzględnienie zachowań otaczających chorobę (ekologii)

pozwala wyrazić istotę zdrowia dwoma bardzo ogólnymi

określeniami: dynamiczna równowaga i potencjał

zdrowotny.

Równowaga dotyczy prawidłowej reakcji pomiędzy fizyczną,

psychiczną i społeczną sferami funkcjonowania człowieka na

zasadzie wzajemnych powiązań. Warunkiem utrzymania

równowagi jest potencjał zdrowotny właściwy zarówno dla

samego człowieka jak

i jego środowiska.

Zdrowie

=

Dynamiczna równowaga

+

Potencjał zdrowotny

Współczesna definicja zdrowia opracowana przez

Współczesna definicja zdrowia opracowana przez

Światową Organizację Zdrowia w 1947 r., a następnie

Światową Organizację Zdrowia w 1947 r., a następnie

poszerzona w Karcie Ottawskiej w 1986 r.

poszerzona w Karcie Ottawskiej w 1986 r.

Zdrowie

Zdrowie

to stan dobrego samopoczucia fizycznego,

to stan dobrego samopoczucia fizycznego,

psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby czy

psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby czy

ułomności.

ułomności.

Zdrowie to zdolność i umiejętność pełnienia ról społecznych,

Zdrowie to zdolność i umiejętność pełnienia ról społecznych,

adaptacji do zmian środowiska i radzenia sobie z tymi

adaptacji do zmian środowiska i radzenia sobie z tymi

zamiarami.

zamiarami.

Zdrowie jest

Zdrowie jest

:

:



Wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować

Wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować

swoje aspiracje, potrzebę osiągania satysfakcji i zmieniać

swoje aspiracje, potrzebę osiągania satysfakcji i zmieniać

środowisko, oraz radzić sobie z nim;

środowisko, oraz radzić sobie z nim;



Zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa gwarantującym

Zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa gwarantującym

jego rozwój społeczny i ekonomiczny. Tylko zdrowe

jego rozwój społeczny i ekonomiczny. Tylko zdrowe

społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne,

społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne,

rozwijać się, osiągać odpowiednią jakość życia;

rozwijać się, osiągać odpowiednią jakość życia;



Środkiem do osiągnięcia lepszej jakości życia.

Środkiem do osiągnięcia lepszej jakości życia.

Jakość życia

Jakość życia

należy zrozumieć jako sprawne funkcjonowanie

należy zrozumieć jako sprawne funkcjonowanie

do późnej starości, większą wydolność pracy, lepsze zarobki

do późnej starości, większą wydolność pracy, lepsze zarobki

i satysfakcję z życia.

i satysfakcję z życia.

zdrowie nie jest stanem statycznym

zdrowie nie jest stanem statycznym

. We wszystkich

. We wszystkich

okresach życia należy:

okresach życia należy:



chronić je – tzn. zapobiegać chorobom (

chronić je – tzn. zapobiegać chorobom (

profilaktyka

profilaktyka

);

);



doskonalić je, pomnażać, zwiększać jego potencjał

doskonalić je, pomnażać, zwiększać jego potencjał

(

(

promocja zdrowia

promocja zdrowia

);

);



przywracać je gdy wystąpi choroba (

przywracać je gdy wystąpi choroba (

leczenie i

leczenie i

rehabilitacja

rehabilitacja

).

).

Fundamentalnymi warunkami zapewniającymi zdrowie są:

Fundamentalnymi warunkami zapewniającymi zdrowie są:

spokój

spokój

,

,

stabilny system ekonomiczny

stabilny system ekonomiczny

,

,

globalne

globalne

i

i

lokalne

lokalne

bezpieczeństwo

bezpieczeństwo

w tym ekologiczne, odtwarzalne

w tym ekologiczne, odtwarzalne

zasoby naturalne, a także

zasoby naturalne, a także

mieszkanie

mieszkanie

,

,

żywienie

żywienie

,

,

edukacja

edukacja

,

,

zarobki

zarobki

,

,

sprawiedliwość

sprawiedliwość

i

i

równość człowieka

równość człowieka

.

.

Czynniki wpływające na zdrowie człowieka można

Czynniki wpływające na zdrowie człowieka można

podzielić na

podzielić na

cztery grupy

cztery grupy

:

:

Styl życia 50-60 %

Czynniki

Genetyczne

20%

Służba zdrowia 10 – 15 %

Środowisko

społeczne

i fizyczne

życia i pracy

20%

Promocja Zdrowia (wg. Karty Ottawskiej) to proces

umożliwiający ludziom:



Zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem (identyfikacja

własnych problemów zdrowotnych);



Poprawę zdrowia – poprzez podejmowanie wyborów i decyzji

sprzyjających zdrowiu, kształtowanie potrzeby i kompetencji

w rozwiązywaniu procesów zdrowotnych i zwiększania

potencjału zdrowia.

Promocja Zdrowia

Promocja Zdrowia

obejmuje pięć obszarów

obejmuje pięć obszarów

działań:

działań:

Środowisko

pracy i życia

sprzyjające

zdrowiu

Indywidualne

umiejętności

służące

zdrowiu

Reorientacja

służby

zdrowia

Działania

społeczeństwa

na rzecz

zdrowia

Zdrowa

polityka

publiczna

Promocja

zdrowia

Promocja Zdrowia nie jest synonimem profilaktyki

PROMOCJA ZDROWIA

=

PROFILAKTYKA

Profilaktyka obejmuje działania zapobiegawcze głównie

medyczne, skierowane przeciwko chorobom natomiast

promocja zdrowia jest procesem zmierzającym do

zachowania zdrowia.

Działania promocyjne i profilaktyczne często w mniejszym

lub większym stopniu zazębiają się, ale nie są tożsame.

Polityka zdrowotna

Polityka zdrowotna

Polityka społeczna

Polityka społeczna

Polityka socjalna

Polityka socjalna

Zdrowie Publiczne

Adresat - Populacja

Opieka Zdrowotna

Adresat - Pacjenci

Opieka Społeczna

Adresat –

Niepełnosprawni,

przewlekle chorzy

Obszar wspólny

dotyczy działań z

zakresu promocji

zdrowia

i prewencji wobec

pacjentów

O

b

sz

a

r w

sp

ó

ln

y

d

o

ty

cz

y

d

zia

ła

ń

p

ro

m

o

cji

z

d

ro

w

ia

i

p

re

w

e

n

cji

w

o

b

e

c

o

b

ję

ty

ch

o

ch

ro

n

ą

so

cja

ln

ą

Obszar wspólny

dotyczy pacjentów,

którzy jednocześnie

wymagają ochrony

socjalnej

Obszar wspólny dotyczy

jednocześnie działań z

zakresu zdrowia publicznego,

ukierunkowanych na

pacjentów oraz osoby

wymagające ochrony

socjalnej

Polityka zdrowotna

Polityka zdrowotna

jest dającym się

jest dającym się

wyodrębnić procesem intencjonalnie

wyodrębnić procesem intencjonalnie

wywołanych zdarzeń odnoszących się do

wywołanych zdarzeń odnoszących się do

spraw zdrowia w skali ponadjednostkowej,

spraw zdrowia w skali ponadjednostkowej,

w którym to procesie obecne są

w którym to procesie obecne są

rozstrzygnięcia o charakterze władczym.

rozstrzygnięcia o charakterze władczym.

Elementami tego procesu mogą być

Elementami tego procesu mogą być

decyzje o podjęciu i decyzje o

decyzje o podjęciu i decyzje o

niepodejmowaniu działań, działania

niepodejmowaniu działań, działania

podjęte i zrealizowane oraz działania nie

podjęte i zrealizowane oraz działania nie

podjęte zaniechane.

podjęte zaniechane.

Jego elementami mogą być także tezy

Jego elementami mogą być także tezy

ideologiczne i sądy wartościujące, które

ideologiczne i sądy wartościujące, które

ukierunkowują i uzasadniają decyzje, czy

ukierunkowują i uzasadniają decyzje, czy

też aktywny lub bierny stosunek do

też aktywny lub bierny stosunek do

problemu.

problemu.

Polityka ochrony zdrowia

Polityka ochrony zdrowia

oznacza

oznacza

przyjętą przez państwo koncepcję

przyjętą przez państwo koncepcję

ochrony zdrowia obywateli, której

ochrony zdrowia obywateli, której

wyrazem jest system

wyrazem jest system

zorganizowanych działań, urządzeń,

zorganizowanych działań, urządzeń,

instytucji i norm prawnych służących

instytucji i norm prawnych służących

zdrowiu społeczeństwa.

zdrowiu społeczeństwa.

Termin „

Termin „

polityka społeczna

polityka społeczna

” powstał na przełomie XVIII

” powstał na przełomie XVIII

i XIX w. – jest to celowe oddziaływanie państwa, związków

i XIX w. – jest to celowe oddziaływanie państwa, związków

zawodowych i innych organizacji na istniejący układ stosunków

zawodowych i innych organizacji na istniejący układ stosunków

społecznych, które zmierzają do poprawy warunków bytu i pracy

społecznych, które zmierzają do poprawy warunków bytu i pracy

szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz

szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz

podnoszenia kultury życia.

podnoszenia kultury życia.

Zakres polityki społecznej – jest odpowiednikiem katalogu potrzeb

Zakres polityki społecznej – jest odpowiednikiem katalogu potrzeb

uznawanych za ważne i wymagających zaspokojenia przez

uznawanych za ważne i wymagających zaspokojenia przez

zorganizowaną akcję państwa i innych podmiotów społecznych. Do

zorganizowaną akcję państwa i innych podmiotów społecznych. Do

podstawowego katalogu potrzeb należą: praca zgodna z

podstawowego katalogu potrzeb należą: praca zgodna z

kwalifikacjami, odpowiedni dochód z pracy, bhp, ochrona zdrowia i

kwalifikacjami, odpowiedni dochód z pracy, bhp, ochrona zdrowia i

pomoc w chorobie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, możliwość

pomoc w chorobie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, możliwość

wypoczynku i kulturalne spędzanie czasu wolnego od pracy.

wypoczynku i kulturalne spędzanie czasu wolnego od pracy.

Ponadto sfera zainteresowań polityki społecznej rozciąga się na

Ponadto sfera zainteresowań polityki społecznej rozciąga się na

sprawy kształcenia zawodowego i upowszechniania kultury oraz

sprawy kształcenia zawodowego i upowszechniania kultury oraz

walki ze zjawiskami patologii społecznej.

walki ze zjawiskami patologii społecznej.

Polityka socjalna to działalność

państwa, która ma na celu polepszać

sytuację zarówno gospodarczą, jak i

socjalną najsłabszych grup

społeczeństwa dzięki rozwojowi

gospodarczemu i społecznemu,

a także zabezpieczać pracowników

przed skutkami niekorzystnych lub

nieszczęśliwych wydarzeń życiowych.