Sądy i Trybunały

Władza

Władza

sądownicza

sądownicza



Zasad niezawisłości

Zasad niezawisłości

– polega na tym, że sędziowie

– polega na tym, że sędziowie

podlegają Konstytucji i ustawą, z wyjątkiem sędziów TK

podlegają Konstytucji i ustawą, z wyjątkiem sędziów TK

podlegających tylko Konstytucji. Przy wydawaniu wyroków

podlegających tylko Konstytucji. Przy wydawaniu wyroków

sędziowie kierują się przepisami prawa i własnym

sędziowie kierują się przepisami prawa i własnym

sumieniem. Poza tym są wolni od wszelkich nacisków ze

sumieniem. Poza tym są wolni od wszelkich nacisków ze

strony władz administracyjnych

strony władz administracyjnych



Zasada jednolitości

Zasada jednolitości

– oznacza wykonywanie przez

– oznacza wykonywanie przez

wszystkie sądy tego samego rodzaju zadań, tzn.

wszystkie sądy tego samego rodzaju zadań, tzn.

oczekiwania w imieniu państwa, na podstawie tego

oczekiwania w imieniu państwa, na podstawie tego

samego prawa

samego prawa



Zasada kolegialności

Zasada kolegialności

– polega na tym, że sądy orzekają

– polega na tym, że sądy orzekają

w zespołach

w zespołach



Zasada jawności postępowania

Zasada jawności postępowania

– oznacza, że

– oznacza, że

rozprawy sądowe są otwarte dla publiczności

rozprawy sądowe są otwarte dla publiczności



Zasada instancyjnośc

Zasada instancyjnośc

i - w Polsce sądownictwo ma

i - w Polsce sądownictwo ma

charakter dwuinstancyjny, co oznacza , że istnieje

charakter dwuinstancyjny, co oznacza , że istnieje

możliwość odwołana się (apelacji) od wyroku sądowego

możliwość odwołana się (apelacji) od wyroku sądowego

pierwszej instancji do sądu drugiej instancji

pierwszej instancji do sądu drugiej instancji

Organy władzy sądowniczej funkcjonują

na podstawie kilku zasad:



To organ sądowy sprawujący nadzór nad

To organ sądowy sprawujący nadzór nad

działalnością sądów powszechnych i wojskowych.

działalnością sądów powszechnych i wojskowych.



Składa się z pierwszego prezesa, prezesów oraz

Składa się z pierwszego prezesa, prezesów oraz

sędziów. Pierwszego prezesa mianuje prezydent na

sędziów. Pierwszego prezesa mianuje prezydent na

6

letnią

kadencję

spośród

kandydatów

6

letnią

kadencję

spośród

kandydatów

przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne

przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne

Sędziów Sądu Najwyższego. Pozostałych sędziów

Sędziów Sądu Najwyższego. Pozostałych sędziów

również mianuje prezydent na wniosek Krajowej

również mianuje prezydent na wniosek Krajowej

Rady Sądownictwa.

Rady Sądownictwa.



Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby: cywilną,

Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby: cywilną,

karną, wojskową, a także pracy i ubezpieczeń

karną, wojskową, a także pracy i ubezpieczeń

społecznych.

społecznych.

Sąd Najwyższy

Funkcje:

Funkcje:



Rozpoznawanie kasacji, czyli odwołań

Rozpoznawanie kasacji, czyli odwołań

wyroków sądów drugiej instancji z powodu

wyroków sądów drugiej instancji z powodu

załamania prawa w trakcie postępowania;

załamania prawa w trakcie postępowania;



Interpretowanie przepisów prawa;

Interpretowanie przepisów prawa;



Stwierdzanie ważności wyborów

Stwierdzanie ważności wyborów

prezydenckich, do parlamentu oraz ważności

prezydenckich, do parlamentu oraz ważności

referendum konstytucyjnego i

referendum konstytucyjnego i

ogólnokrajowego.

ogólnokrajowego.



Sądy powszechne rozstrzygają sprawy z zakresu praw a

Sądy powszechne rozstrzygają sprawy z zakresu praw a

karnego , cywilnego i rodzinnego, prawa pracy i

karnego , cywilnego i rodzinnego, prawa pracy i

ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla

ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla

innych sądów.

innych sądów.



Pracami sądów kierują prezesi.

Pracami sądów kierują prezesi.



Sądy powszechne dzielą się na: rejonowe, okręgowe i

Sądy powszechne dzielą się na: rejonowe, okręgowe i

apelacyjne

apelacyjne

•

Postępowanie w sądach ma charakter instancyjny:

Postępowanie w sądach ma charakter instancyjny:



- najniższą instancją są sądy rejonowe, które rozpatrują

- najniższą instancją są sądy rejonowe, które rozpatrują

wszelkie sprawy, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądów

wszelkie sprawy, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądów

okręgowych(np. zbrodnie, rozwody)

okręgowych(np. zbrodnie, rozwody)



- przy sądach rejonowych funkcjonują sądy grodzkie, które

- przy sądach rejonowych funkcjonują sądy grodzkie, które

sądzą wykroczenia, czyli czyny społecznie szkodliwe

sądzą wykroczenia, czyli czyny społecznie szkodliwe



- sądy okręgowe rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów

- sądy okręgowe rozpatrują odwołania od orzeczeń sądów

rejonowych. Natomiast odwołania od sądów okręgowych

rejonowych. Natomiast odwołania od sądów okręgowych

rozpatrują sądy apelacyjne

rozpatrują sądy apelacyjne

Sądy powszechne

Sąd

lustracyjny

był

organem

Sądy

Sąd

lustracyjny

był

organem

Sądy

Apelacyjnego w Warszawie. Jego zadaniem

Apelacyjnego w Warszawie. Jego zadaniem

było orzekanie o zgodności z prawdą

było orzekanie o zgodności z prawdą

oświadczeń dotyczących współpracy z

oświadczeń dotyczących współpracy z

organami bezpieczeństwa PRL. Obowiązek

organami bezpieczeństwa PRL. Obowiązek

złożenia takich oświadczeń miał osoby

złożenia takich oświadczeń miał osoby

urodzone przed 10 maja 1972 r., które

urodzone przed 10 maja 1972 r., które

kandydowały na kierownicze stanowiska

kandydowały na kierownicze stanowiska

państwowe m.in. Na prezydenta, premiera,

państwowe m.in. Na prezydenta, premiera,

posła czy senatora.

posła czy senatora.

Sąd Lustracyjny

Do kompetencji sądów administracyjnych należy:

Do kompetencji sądów administracyjnych należy:



Kontrola działania organów administracji publicznej

Kontrola działania organów administracji publicznej



Rozstrzyganie sporów między jednostkami samorządu oraz

Rozstrzyganie sporów między jednostkami samorządu oraz

samorządem a jednostkami administracji państwowej

samorządem a jednostkami administracji państwowej



Rozstrzyganie sporów między obywatelami a jednostkami

Rozstrzyganie sporów między obywatelami a jednostkami

administracji

administracji



Orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu

Orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu

terytorialnego

terytorialnego

Sądownictwo w polsce jest dwuinstancyjne:

Sądownictwo w polsce jest dwuinstancyjne:



Wojewódzkie sądy administracyjne to sądy pierwszej instancji,

Wojewódzkie sądy administracyjne to sądy pierwszej instancji,

które rozpatrują w pierwszej instancji wszystkie sprawy należące

które rozpatrują w pierwszej instancji wszystkie sprawy należące

do kompetencji sądownictwa administracyjnego

do kompetencji sądownictwa administracyjnego



Naczelny sąd administracyjny jest organem drugiej instancji dla

Naczelny sąd administracyjny jest organem drugiej instancji dla

spraw rozpatrywanych przez sąd wojewódzki, nad którymi

spraw rozpatrywanych przez sąd wojewódzki, nad którymi

sprawuje nadzór. Na jego czele stoi prezes powołany przez

sprawuje nadzór. Na jego czele stoi prezes powołany przez

prezydenta na 6 letnią kadencję spośród kandydatów

prezydenta na 6 letnią kadencję spośród kandydatów

przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów naczelnego

przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów naczelnego

sądu administracyjnego

sądu administracyjnego

Sądownictwo administracyjne

Sądy wojskowe rozpatrują przestępstwa

Sądy wojskowe rozpatrują przestępstwa

popełnione przez żołnierzy służby

popełnione przez żołnierzy służby

cywilnej.

cywilnej.

Sądownictwo wojskowe ma charakter

Sądownictwo wojskowe ma charakter

dwuinstancyjny:

dwuinstancyjny:



Sądy garnizonowe

Sądy garnizonowe

to sądy pierwszej

to sądy pierwszej

instancji

instancji



Sądy okręgu wojskowego

Sądy okręgu wojskowego

to sądy drugiej

to sądy drugiej

instancji dla spraw rozpatrywanych

instancji dla spraw rozpatrywanych

przez sądy garnizonowe oraz pierwszej

przez sądy garnizonowe oraz pierwszej

instancji dla spraw żołnierzy

instancji dla spraw żołnierzy

posiadających najwyższe stopnie

posiadających najwyższe stopnie

wojskowe.

wojskowe.

Sądy wojskowe



Trybunał Stanu jest organem sądowym, który sądzi

Trybunał Stanu jest organem sądowym, który sądzi

najwyższych urzędników państwowych. W jego skład

najwyższych urzędników państwowych. W jego skład

wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców oraz 16

wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców oraz 16

członków wybieranych przez Sejm na czas jego kadencji.

członków wybieranych przez Sejm na czas jego kadencji.



Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes

Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes

Sądu Najwyższego.

Sądu Najwyższego.



Trybunał Stanu rozpatruje sprawy na poziomie dwóch

Trybunał Stanu rozpatruje sprawy na poziomie dwóch

instancji. W pierwszej instancji orzeka w składzie

instancji. W pierwszej instancji orzeka w składzie

przewodniczący i 4 członków, a w drugiej przewodniczący i 6

przewodniczący i 4 członków, a w drugiej przewodniczący i 6

członków.

członków.



Od wyroku wydanego w drugiej instancji nie ma kasacji.

Od wyroku wydanego w drugiej instancji nie ma kasacji.

Trybunał Stanu



Prezydenta za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za

Prezydenta za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za

przestępstwa pospolite;

przestępstwa pospolite;



Członków Rady Ministrów za naruszenie konstytucji, ustaw

Członków Rady Ministrów za naruszenie konstytucji, ustaw

oraz za przestępstwa popełnione w związku z

oraz za przestępstwa popełnione w związku z

zajmowanym stanowiskiem;

zajmowanym stanowiskiem;



Prezesów Narodowego Banku Polskiego oraz Najwyższej

Prezesów Narodowego Banku Polskiego oraz Najwyższej

Izby Kontroli, a także członków Krajowej Rady Radiofonii i

Izby Kontroli, a także członków Krajowej Rady Radiofonii i

Telewizji za naruszenie konstytucji i ustaw

Telewizji za naruszenie konstytucji i ustaw



Posłów i Senatorów za naruszenie zakazu prowadzenie

Posłów i Senatorów za naruszenie zakazu prowadzenie

działalności gospodarczej , wiążącej się z czerpaniem

działalności gospodarczej , wiążącej się z czerpaniem

korzyści z majątku Skarbu Państwa lub Samorządu

korzyści z majątku Skarbu Państwa lub Samorządu

terytorialnego.

terytorialnego.

Trybunał sądzi:

Trybunał sądzi:

-

-

Trybunał Konstytucyjny jest organem

Trybunał Konstytucyjny jest organem

odrębnym od pozostałych sądów.

odrębnym od pozostałych sądów.

-

-

Składa się z 15 sędziów wybieranych

Składa się z 15 sędziów wybieranych

przez sejm na 9 letnią kadencję, która

przez sejm na 9 letnią kadencję, która

ma charakter indywidualny. Prezesa i

ma charakter indywidualny. Prezesa i

wiceprezesów

powołuje

prezydent.

wiceprezesów

powołuje

prezydent.

Obecnie (2010 r.) funkcję prezesa pełni

Obecnie (2010 r.) funkcję prezesa pełni

Andrzej

Rzepliński.

Orzeczenia

Andrzej

Rzepliński.

Orzeczenia

Trybunały mają charakter ostateczny.

Trybunały mają charakter ostateczny.

Trybunał Konstytucyjny



Orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z

Orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z

konstytucją. Z wnioskiem o to mogą wystąpić: prezydent,

konstytucją. Z wnioskiem o to mogą wystąpić: prezydent,

marszałek sejmu, marszałek senatu, prezes rady ministrów,

marszałek sejmu, marszałek senatu, prezes rady ministrów,

minimum 50 posłów lub 30 senatorów, pierwszy prezes sądu

minimum 50 posłów lub 30 senatorów, pierwszy prezes sądu

najwyższego, prezes naczelnego sądu administracyjnego,

najwyższego, prezes naczelnego sądu administracyjnego,

prokurator generalny, prezes najwyższej izby kontroli, rzecznik

prokurator generalny, prezes najwyższej izby kontroli, rzecznik

praw obywatelskich.

praw obywatelskich.



Orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami

Orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami

międzynarodowymi

międzynarodowymi



Rozpatruje skargi konstytucyjne

Rozpatruje skargi konstytucyjne



Orzeka o zgodności z konstytucją celów i działalności partii

Orzeka o zgodności z konstytucją celów i działalności partii

politycznych

politycznych



Bada zgodność z konstytucją aktów prawnych wydawanych

Bada zgodność z konstytucją aktów prawnych wydawanych

przez władze centralne

przez władze centralne



Rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi

Rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi

organami państwa

organami państwa



Orzeka o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu

Orzeka o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu

urzędu prezydenta

urzędu prezydenta

Funkcje Trybunały

Konstytucyjnego



Prawo skierowania skargi do Trybunału

Prawo skierowania skargi do Trybunału

Konstytucyjnego ma każdy, kto uzna , że

Konstytucyjnego ma każdy, kto uzna , że

jego prawa lub wolność zostały naruszone

jego prawa lub wolność zostały naruszone



Skargę może sporządzić wyłącznie adwokat

Skargę może sporządzić wyłącznie adwokat

lub radca prawny

lub radca prawny



Przedmiotem skargi może być tylko akt

Przedmiotem skargi może być tylko akt

normatywny ( np. ustawa )

normatywny ( np. ustawa )



Rozpatrywane są tylko te skargi dotyczące

Rozpatrywane są tylko te skargi dotyczące

praw i wolności zagwarantowanych w

praw i wolności zagwarantowanych w

Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej

Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej



Skargę można wnieść pod warunkiem

Skargę można wnieść pod warunkiem

wyczerpania

wszystkich

możliwości

wyczerpania

wszystkich

możliwości

odwoławczych

odwoławczych

Warunki wnoszenia skarg do

Trybunału Konstytucyjnego:

Krajowa rada sądownicza to instytucja stojąca na czele

Krajowa rada sądownicza to instytucja stojąca na czele

niezależności sędziów i sądów.

niezależności sędziów i sądów.

Składa się z pierwszego prezesa sądu najwyższego, prezesa

Składa się z pierwszego prezesa sądu najwyższego, prezesa

naczelnego sądu administracyjnego, ministra sprawiedliwości,

naczelnego sądu administracyjnego, ministra sprawiedliwości,

osoby powołanej przez prezydenta, 15 członków wybranych

osoby powołanej przez prezydenta, 15 członków wybranych

spośród sędziów sądu najwyższego i innego rodzaju sądów oraz

spośród sędziów sądu najwyższego i innego rodzaju sądów oraz

4 osób wybranych przez parlament.

4 osób wybranych przez parlament.

Do zadań rady należy m.in.:

Do zadań rady należy m.in.:



Rozpatrywanie kandydatur na sędziów i występowanie do

Rozpatrywanie kandydatur na sędziów i występowanie do

prezydenta z wnioskiem o odwołanie sędziów sądu

prezydenta z wnioskiem o odwołanie sędziów sądu

najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i

najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i

wojskowych

wojskowych



Występowanie do trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o

Występowanie do trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o

zbadanie zgodność z konstytucją aktów dotyczących

zbadanie zgodność z konstytucją aktów dotyczących

niezależności sędziów i sądów;

niezależności sędziów i sądów;



Występowanie z wnioskiem o wszczęcie postępowania

Występowanie z wnioskiem o wszczęcie postępowania

dyscyplinarnego w stosunku do sędziów.

dyscyplinarnego w stosunku do sędziów.

Krajowa Rada Sądownicza