BADANIE FIZYKALNE

JAMY BRZUSZNEJ.

Podział brzucha na kwadranty

4 kwadranty



Prawy górny



wątroba



pęcherzyk żółciowy, drogi

wątrobowe i drogi żółciowe



nerka prawa



jelito cienkie, w tym dwunastnica



jelito grube: część wstępująca i

poprzeczna



głowa trzustki



żołądek



Prawy dolny



jelito grube, w tym kątnica,

wyrostek robaczkowy



moczowód prawy



część pęcherza moczowego



u kobiet (jajnik prawy, przydatek

prawy, jajowód prawy, część

macicy)



Lewy górny



trzustka: trzon i ogon



żołądek: trzon, część wpustowa



Śledziona



Jelito cienkie



Jelito grube: część poprzeczna,

zstępująca



Nerka lewa



Lewy dolny



prawie wszystkie narządy i ich

części, które wypełniają

kwadrant prawy dolny, z

wyjątkiem wyrostka

robaczkowego

nadbrzusze

śródbrzusze

podbrzusze

Okolice jamy brzusznej.

Wywiad



Czy pacjent odczuwa:



ból w jamie brzusznej: ( ćmiący, skurczowy,

przeszywający, ostry, tępy)



trudności lub ból podczas połykania



występowanie niestrawności (z dokładnym

określeniem, czy jest to uczucie pieczenia,

rozpierania czy tez nagromadzenia gazów)



nudności



wymioty, okoliczności ich pojawienia się, wygląd i

ilość



biegunki



wzdęcia



zaparcia

Wywiad



Pytamy:



o apetyt, ciężar ciała, wzrost, spadek masy ciała w

określonym odstępie czasu



o wypróżnienia, ich regularność, konsystencję, barwę



czy stosuje używki (papierosy, kawa, alkohol)



czy przyjmuje jakieś leki, jak często i w jakich ilościach, czy

nie jest uczulony



czy przebył żółtaczkę lub inne choroby przewlekłe



czy w rodzinie wystepuje rak jelita grubego, przełyku,

żołądka



czy miał wykonane zabiegi operacyjne w obrębie jamy

brzusznej, w tym również ewentualne przeszczepy

narządów



o funkcjonowanie innych układów np. układu moczowego

(ilość, barwa moczu, częstość mikcji, parcie na mocz,

nietrzymanie moczu) które mogą rzutować na interpretację

wyników badania jamy brzusznej

Czynniki warunkujące badanie

jamy brzusznej



oświetlenie: naturalne, sztuczne, lampa bezcieniowa



opróżnienie pęcherza moczowego (ok. 30min przed badaniem)



pacjent leży w pozycji grzbietowej z poduszka pod głową, czasami

można podłożyć wałek pod kolana, celem zmniejszenia napięcia

mięśni brzucha, kończyny górne ułożone wzdłuż ciała



pełna ekspozycja brzucha (obnażamy od sutków do spojenia

łonowego)



zmniejszenie napięcia pacjenta poprzez podjęcie rozmowy na inny

temat niż sytuacja zdrowotna, w której się obecnie pacjent znajduje



badanie na końcu okolicy, w której pacjent odczuwa ból



najlepiej gdy biodra osoba badającej znajdują się na wysokości ciała

pacjenta, z prawej strony pacjenta



pacjent zrelaksowany

Pozycja do
badania

Kolejność badania

przedmiotowego jamy

brzusznej



oglądanie



osłuchiwanie



opukiwanie



palpacja

Oglądanie



Oglądanie skóry



Zwracamy uwagę na zabarwienie,
występowanie przebarwień, nierówności,
blizny, rozstępy skórne lub inne zmiany,
oceniając ich rozległość i umiejscowienie

Rozstępy na skórze

brzucha

Oglądanie



Zwracamy uwagę na pępek, jego kształt,
obecność obrzęku lub zaczerwienienia,
występowanie przepukliny

Ciastowate obrzęki powłok
brzusznych

Oglądanie



Obserwujemy zarysy i kształt brzucha,
oceniając symetrię, powiększenie
narządów lub obecność widocznych
zmian w formie uwypukleń miejscowych
(np. guza) bądź ogólnych (np.
wodobrzusze, wzdęcia, ciąża)

Wodobrzus
ze

Oglądanie



Można zaobserwować tętnienie tętnicy
głównej w linii środkowej ciała na
wysokości III-IV palców powyżej pępka



Cienka skóra brzucha, pozbawiona tkanki
tłuszczowej, z mienie rozwiniętą tkanka
podskórną pozwala na uwidocznienie
pracy jelit, widocznych i słyszalnych
bulgotań , przelewów, trzasków

Osłuchiwanie



Odgłosy perystaltyki jelit, stwierdzając

zwiększoną lub zmniejszoną motorykę
(zaczynając najczęściej od prawego dolnego kwadrantu)



Szmer tętniczy-osłuchujemy w kierunku „buczeń” nad

aortą, następnie nad tętnicą biodrową, udową

oraz przy użyciu lejka stetoskopu osłuchujemy tętnicę

nerkową

Miejsca osłuchiwania szmeru
tętniczego

Opukiwanie



Pozwala ocenić rozmieszczenie narządów o określonej

wielkości oraz proporcje, a także rozkład obszarów odgłosu

bębenkowego i stłumienia



Dokonując oceny wątroby określamy rozległość stłumienia w

linii środkowoobojczykowej i środkowej ciała, pozwala to

stwierdzić wielkość narządu



Stłumienie wątrobowe w normalnych warunkach rozciąga się

wzdłuż prawej linii sutkowej od V żebra do końca łuku

żebrowego, a w prawej linii pachowej środkowej na przestrzeni

VII-XI żebra

Stłumienie opukowe wątroby

Opukiwanie



Aby wybadać śledzionę, opukujemy dolna przednią

część klatki piersiowej po stronie lewej w linii

pachowej przedniej lewej na wysokości od XII

międzyżebrza ku górze, zwracając uwagę na zmianę

odgłosu opukowego z jawnego na stłumiony. Jeżeli

nie stwierdza się stłumienia, opukuje się okolicę

lewego podżebrza w ułożeniu pacjenta na prawym

boku z odchyleniem w lewo co może ujawnić

stłumienie wątroby

Palpacja



Ma na celu:



stwierdzenie napięcia mięśniowego powłok brzusznych



stwierdzenie umiejscowienia i stopnia bolesności

uciskowej



stwierdzenie głębszym badaniem obecności guzów,

oporów, tętnień, włączając w to kontrolę wątroby

śledziony, nerek



wywołanie objawu otrzewnowego (tzw. Objaw Blumberga)



palpację okolic wrót przepuklinowych

Należy pamiętać!



Aby ręce były ogrzane

Palpacja - fazy

Lekkie (powierzchowne)

Głębokie

Podczas

głębokiego

oddychania

Lekka

Głębok
a

Podczas głębokiego

oddechu

całą dłonią ułożoną na płasko,
delikatnie oceniamy obronę
mięśniową całą powierzchnią
wszystkich czterech palców

badająca ręka leży
płasko, oczekuje na
kontakt z narządami,
które spycha w dół
przepona w czasie
wdechu

Za pomocą dwóch dłoni,
uciskając
na głębokość 4-5 cm,
oceniając obecność
wyczuwalnych tworów lub
tkliwość, bolesność kolejnych
okolic brzucha

Ułożenie reki i przedramienia podczas

płytkiego badania palpacyjnego

Faza lekka



Napięcie mięśniowe – bada się lekkimi ruchami

ugniatającymi. Rozpoczynamy od miejsca najdalszego

od umiejscowienia bólu.



Gdy zmiany organiczne wywołują ból-wzmożone

napięcie mięśniowe, co powoduje opór. Może on być

ograniczony (do jednej/kilku okolic brzucha).



Objaw Blumberga-

ból przy nagłym odrywaniu ręki

uciskającej powłoki. Np. ostre zapalenie wyrostka

robaczkowego.

Faza lekka



Obecność płynu w jamie brzusznej- można
wykryć metodą chełbotania.

Lewa ręka- dolna część P połowy brzucha, zaś

palce prawej ręki uderzają w dolną część L
połowy brzucha w kierunku lewej ręki.

Wodobrzusze
Gromadzenie się płynu przesiękowego
lub wysiękowego w obrębie jamy
brzusznej

Ułożenie rąk podczas głębokiego badania

palpacyjnego jamy brzusznej

Faza głęboka



U osób zdrowych wyczuwa się: okrężnicę
wstępującą, wypełnioną kałem kątnicę,
okrężnicę poprzeczną i esowatą, brzeg
wątroby, aortę, wypełniony pęcherz
moczowy.



W przypadku oporu ustalić czy jest to
powiększony narząd jamy brzusznej czy
guz.

Faza głębokiego oddychania

WĄTROBA



Cel: ocena wielkości, własności brzegu i jej

powierzchni, stan pęcherzyka żółciowego.



Pacjent leży na plecach.



Rękę badającą kładzie się płasko, palce zwrócone

ku górze. Wciska się ją do wewnątrz i ku górze,

trzymając ją bez ruchu (pacjent wykonuje głęboki

oddech).



Badanie rozpoczynamy od P dołu biodrowego,

przesuwając rękę zgodnie z ruchami

oddechowymi, ku górze, do łuku

żebrowego.

Ułożenie rąk do
badania palpacyjnego

Faza głębokiego oddychania



Prawidłowo jest niewyczuwalna. Wybadanie

brzegu wątroby świadczy o jej powiększeniu

(hepatomegalia). Wówczas jej brzeg przesuwa się

ku dołowi, jest wyczuwalny w połowie odległości

między wyrostkiem mieczykowatym a bokiem

ciała.



Zwracamy uwagę na wielkość narządu, twardość

(może wskazywać na marskość wątroby), kształt

(zdrowa wątroba jest gładka), tkliwość (występuje

przy zapaleniu wątroby lub zastoinowej

niewydolności krążenia.



Zwrócić uwagę na: bolesność uciskową (napad

kolki żółciowej), wzmożone napięcie powłok

brzusznych (zapalenie pęcherzyka z

towarzyszącym zapaleniem otrzewnej).

Faza głębokiego oddychania

PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY



Objaw Marphy’ego

- pacjent nabiera powietrza, dochodzi

do nagłego wstrzymania wdechu z powodu nasilenia

bólu w czasie gdy „zahaczamy” kciuk pod prawym

podżebrzem na brzegu mięśnia prostego. Natomiast

zahaczenie symetrycznej okolicy po lewej stronie nie

powoduje bolesności



Objaw Chełmońskiego

- polega na uderzeniu prawą

dłonią częścią boczną w część grzbietową dłoni lewej,

ułożonej na nadbrzuszu prawym. Następnie powtórzyć

czynność na części lewej nadbrzusza



Objaw Courvoisiera

- wyczuwalny pod prawym

podżebrzem powiększony, niebolesny pęcherzyk

żółciowy co jest zwykle wynikiem niedrożności dróg

żółciowych pomiędzy pęcherzykiem żółciowym a

dwunastnicą, spowodowanej rakiem trzustki, także u

pacjenta z żółtaczką.

Faza głębokiego oddychania

ŚLEDZIONA



W przypadku pozytywnego objawu wypukowego, świadczącego o

powiększeniu tego narządu nie wykonuje się palpacji z uwagi na

możliwość uszkodzenia



W pozycji leżącej na plecach lub na prawym boku (lewą rękę

podłożyć pod plecy w okolicy lewego łuku żebrowego, natomiast

palce prawej ręki układamy pod lewym łukiem żebrowym, prosząc

pacjenta o wykonanie głębokiego wdechu, uciskamy w kierunku

linii środowopachowej i tylnopachowej)



lub na prawym boku z ręką lewą uniesioną ku górze (ręce

badającego znajdują się w podobnym ułożeniu, ale ucisk prawą

ręką jest wykonywany w kierunku tylnej pachowej

Faza głębokiego oddychania

NERKI



Łatwiej u osób szczupłych i dzieci



W pozycji leżącej



Polega na uchwyceniu nerki między palcami badającego, który

układa lewą rękę pod tylnym łukiem żebrowym pacjenta, który

służy mu jako podłoże, natomiast prawa wzdłuż linii

środkowoobojczykowej pod prawym łukiem żebrowym



Pacjent wykonuje głęboki wdech, a badający jednocześnie

uciska swoje dwie ręce, które pozostają w tym samym ułożeniu

także podczas wydechu

Faza głębokiego oddychania



Gdy są prawidłowych rozmiarów, trudno je
uchwycić



Powiększenie nerki może być
spowodowane obecnością torbieli, raka czy
wodonercza



Podczas badania dokonujemy tkliwości
okolicy okołonerkowej, poprzez przyłożenie
lewej ręki do badanej okolicy i uderzenie w
nią prawą ręką, –

objaw Goldflama

Bibliografia

1.

Praca zbiorowa pod red. E.Krajewska-
Kułak, M.Szczepański, Badanie
fizykalne w praktyce pielęgniarek i
położnych, Czelej, Lublin 2008

2.

Praca zbiorowa pod red. B. Ślusarskiej,
D. Zarzyckiej i K. Zahradniczek,
Podstawy pielęgniarstwa - Tom II
Wybrane działania pielęgniarskie,
Czelej, Lublin 204