Podstawy prawne

działania jednostek

samorządu

terytorialnego

Pojęcie samorządu
terytorialnego:

Samorząd to zazwyczaj ustalony prawem zakres

kompetencji do zawiadywania własnymi sprawami,

samodzielnie i niezależnie zawiadywanie własnymi

sprawami w zakresie administracji publicznej, a

także samodzielne wykonywanie pewnych funkcji

państwowych o charakterze administracyjnym

(M. Chmaj)

Stanowi wyodrębniony w strukturze państwa,

powstały z mocy prawa, związek lokalnego

społeczeństwa, powołany do samodzielnego

wykonywania administracji publicznej, wyposażony

w materialne środki umożliwiające realizację

nałożonych zadań

(E. Ochendowski)

Model samorządu terytorialnego
w Polsce



Jednolitość rozwiązań



Trójstopniowy podział



Dualizm administracji na poziomie

województwa



Dualistyczny pod względem zadaniowym



Szeroka decentralizacja przy niewystarczającej

samodzielności finansowej



Gwarancja samodzielności i ochrony prawnej



Nadzór ma charakter weryfikacyjny (zasada

legalności)



Niezdecydowanie co do modelu organu

wykonawczego

Cechy jednostki samorządu
terytorialnego

•

powstaje tylko z mocy prawa krajowego i

działa w granicach przez prawo określonych,

•

członkami wspólnoty samorządowej z mocy

prawa są wszyscy mieszkańcy jednostki

samorządu terytorialnego,

•

posiada własną demokratyczną organizację

ustaloną przez ustawę i własny statut,

•

powołana do wykonywania zadań z zakresu

administracji publicznej w formach

właściwych dla tej administracji,

•

swe decyzje podejmuje w imieniu własnym i

na własną odpowiedzialność,

Cechy jednostki samorządu
terytorialnego

•

corocznie uchwala własny budżet, nie będący

częścią budżetu państwa, ani - budżetu innej

jednostki samorządu terytorialnego,

•

jest podmiotem zarówno prawa publicznego

jak i podmiotem prawa prywatnego (osobą

prawa cywilnego, mającą zdolność sądową),

•

jej względną samodzielność ogranicza

zdecentralizowany nadzór organów

państwowych, z reguły ograniczony do

kryterium legalności,

•

kontrolowana i chroniona przez niezawisłe

sądy administracyjne i sądy powszechne.

Samorząd a inne instytucje
społeczeństwa obywatelskiego

Samorząd wykonuje ustawowo przekazywane
zadania publiczne przez zrzeszenia obywateli
lub innych podmiotów prawa, utworzone
ustawowo

Sektor I - Państwo (przymusowe, władza publiczna)

Sektor II - Samorząd (przymusowe, władza publiczna)
Sektor III - Społeczeństwo obywatelskie (dobrowolne)

Nadzór nad działalnością jednostek
samorządu terytorialnego



Nadzór - oparte na upoważnieniu ustawowym
uprawnienie do władczego wkraczania w
działalność organu nadzorowanego, lecz
wyłącznie w przypadkach wskazanych w
ustawie, z punktu widzenia kryteriów i za
pomocą środków w niej określonych

Kryteria:
(i) celowości
(ii)
legalności

Środki nadzoru
dotyczące:
(i) aktów
(ii) osób
(iii) organów

Organy nadzorcze i ich
uprawnienia

•

Organy nadzoru: Prezes Rady Ministrów (PRM),

wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe

(RIO)

•

PRM: prawo zawieszenia organów j.s.t. i

ustanowienia zarządu komisarycznego

•

Wojewoda: prawo stwierdzenia nieważności

uchwał w całości lub części

•

RIO: prawo stwierdzenia nieważności uchwał w

całości lub cześci (sprawy finansowe)

Podstawy prawne działania
j.s.t

• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej

z 2 kwietnia 1997 roku



Preambuła (zasada pomocniczości)



art. 15



art. 16



rozdział VII - Samorząd terytorialny (art. 163-
172)



art. 87 i art. 94 (źródła prawa)

Europejska Karta Samorządu
Terytorialnego



pierwszeństwo samorządu w załatwianiu spraw

lokalnych



ochronę granic terytorialnych korporacji

samorządowych



swobodę samorządu w kształtowaniu swych

wewnętrznych struktur



ograniczanie nadzoru nad samorządem

terytorialnym



wymóg zabezpieczenia dochodów samorządu teryt.



prawo do nawiązywania współpracy z innymi

jednostkami



sądowa ochrona samodzielności samorządu

terytorialnego

Podstawy prawne działania
j.s.t

• Podstawowe ustawy ustrojowe



Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym



Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym



Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa



Ustawa z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze
wójta, burmistrza i prezydenta miasta



Ustawa z 15 września 2005 roku o referendum lokalnym



Ustawa z 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu
trójstopniowego podziału terytorialnego państwa

Podstawy prawne działania
j.s.t

• Ustawa o gospodarce komunalnej i

ustawy finansowe



Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej



Ustawa z 20 czerwca 2005 r. o finansach publicznych



Ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek
samorządu terytorialnego



Ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych

Podstawy prawne działania
j.s.t

• Inne ustawy



Ustawy z zakresu prawa materialnego



Ustawy z zakresu prawa procesowego (np. KPA i ordynacja
podatkowa)

Podstawy prawne działania
j.s.t

Statuty jednostek samorządu
terytorialnego



Stanowią o organizacji
wewnętrznej i trybie pracy
organów samorządu terytorialnego

Podstawy prawne działania
j.s.t

•

Prawo miejscowe - przepisy prawne obowiązujące
powszechnie stanowione przez terenowe organy
administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego,
obowiązujące na obszarze działania organów, które je
ustanowiły



wymagają upoważnienia ustawowego



mają charakter generalny



nie mogą regulować spraw o istotnym znaczeniu
z punktu widzenia konstytucyjnych wolności i praw