Diagnoza rynku warzyw

Diagnoza rynku warzyw

i owoców w Polsce

i owoców w Polsce

WPROWADZENIE

WPROWADZENIE

Ogrodnictwo jest ważnym działem polskiego rolnictwa. W

Ogrodnictwo jest ważnym działem polskiego rolnictwa. W

1998 roku plantacje warzyw gruntowych, sadów i upraw

1998 roku plantacje warzyw gruntowych, sadów i upraw

jagodowych zajmowały łącznie ok. 640 tys. ha, co

jagodowych zajmowały łącznie ok. 640 tys. ha, co

stanowiło 3,4% użytków rolnych.

stanowiło 3,4% użytków rolnych.

Zbiory warzyw i owoców wynosiły 8,8 mln ton a wartość

Zbiory warzyw i owoców wynosiły 8,8 mln ton a wartość

tej produkcji wynosiła około 6480 mln zł., czyli ok. 22%

tej produkcji wynosiła około 6480 mln zł., czyli ok. 22%

ogólnej produkcji roślinnej.

ogólnej produkcji roślinnej.

Około 25% produkcji owoców i warzyw trafiła do

Około 25% produkcji owoców i warzyw trafiła do

przemysłu owocowo warzywnego.

przemysłu owocowo warzywnego.

Wartość produkcji sprzedanej przemysłu wynosiła 3790

Wartość produkcji sprzedanej przemysłu wynosiła 3790

mln zł. co stanowiło 5,6% wartości sprzedaży całego

mln zł. co stanowiło 5,6% wartości sprzedaży całego

przemysłu spożywczego.

przemysłu spożywczego.

Wartość eksportu owoców i warzyw świeżych i

Wartość eksportu owoców i warzyw świeżych i

przetworzonych wynosiła 2791 mln zł. Co stanowiło

przetworzonych wynosiła 2791 mln zł. Co stanowiło

25% wartości eksportu rolno-spożywczego.

25% wartości eksportu rolno-spożywczego.

Produkcja roślin ozdobnych i produkcja szkółkarska

Produkcja roślin ozdobnych i produkcja szkółkarska

ma mniejsze znaczenie, jakkolwiek będzie ono

ma mniejsze znaczenie, jakkolwiek będzie ono

wzrastać w najbliższych latach (z uwagi na role w

wzrastać w najbliższych latach (z uwagi na role w

ochronie środowiska naturalnego i kształtowania

ochronie środowiska naturalnego i kształtowania

krajobrazu).

krajobrazu).

Lokalnie te działy produkcji już obecnie ważą w

Lokalnie te działy produkcji już obecnie ważą w

bilansach rolniczych niektórych gmin i powiatów.

bilansach rolniczych niektórych gmin i powiatów.

PRODUKCJA WARZYW I OWOCÓW

PRODUKCJA WARZYW I OWOCÓW

Produkcja warzyw w Polsce kształtuje się na poziomie

Produkcja warzyw w Polsce kształtuje się na poziomie

ok. 6,3 mln ton, w tym udział kapusty, marchwi i

ok. 6,3 mln ton, w tym udział kapusty, marchwi i

cebuli wynosi 63%.

cebuli wynosi 63%.

Największy udział w produkcji zajmują: kapusta,

Największy udział w produkcji zajmują: kapusta,

cebula, marchew, buraki, ogórki i pomidory (85%).

cebula, marchew, buraki, ogórki i pomidory (85%).

Dla przetwórstwa najważniejsze są: kapusta, marchew

Dla przetwórstwa najważniejsze są: kapusta, marchew

ogórki, cebula, fasola szparagowa, groszek zielony,

ogórki, cebula, fasola szparagowa, groszek zielony,

kalafiory, szpinak.

kalafiory, szpinak.

Poziom technologii produkcji warzyw w Polsce

Poziom technologii produkcji warzyw w Polsce

odbiega od standardów krajów przodujących, o czym

odbiega od standardów krajów przodujących, o czym

świadczy niższy poziom plonowania (plony kapusty 5

świadczy niższy poziom plonowania (plony kapusty 5

miejsce w Europie ,

miejsce w Europie ,

cebuli i marchwi (16-17 pozycja).

cebuli i marchwi (16-17 pozycja).

Z danych Powszechnego spisu rolnego z 1996 roku

Z danych Powszechnego spisu rolnego z 1996 roku

wynika, że około 1,6 mln gospodarstw rolnych

wynika, że około 1,6 mln gospodarstw rolnych

prowadzi uprawy warzyw gruntowych a około 100

prowadzi uprawy warzyw gruntowych a około 100

tyś. uprawia warzywa pod osłonami.

tyś. uprawia warzywa pod osłonami.

Jest to bardzo rozdrobniona produkcja (średnia

Jest to bardzo rozdrobniona produkcja (średnia

powierzchnia upraw warzyw gruntowych wynosi

powierzchnia upraw warzyw gruntowych wynosi

0,12 ha natomiast upraw pod osłonami zaledwie

0,12 ha natomiast upraw pod osłonami zaledwie

346 m²).

346 m²).

Przeciętnie zbiory w gospodarstwie warzywniczym

Przeciętnie zbiory w gospodarstwie warzywniczym

w poszczególnych latach wahają się od 2,9 do 3,8

w poszczególnych latach wahają się od 2,9 do 3,8

ton warzyw.

ton warzyw.

Produkcja warzywnicza koncentruje się w 5

Produkcja warzywnicza koncentruje się w 5

województwach (ok. 60%) z czego 18,1 w woj.

województwach (ok. 60%) z czego 18,1 w woj.

Mazowieckim , 11,8% w woj. Wielkopolskim, 10,4% w

Mazowieckim , 11,8% w woj. Wielkopolskim, 10,4% w

woj. Łódzkim, 10% w lubelskim i 8% w małopolskim.

woj. Łódzkim, 10% w lubelskim i 8% w małopolskim.

Województwo mazowieckie wyróżnia się największą

Województwo mazowieckie wyróżnia się największą

koncentracją w produkcji 6 podstawowych gatunków

koncentracją w produkcji 6 podstawowych gatunków

warzyw tj.: cebuli-22%, ogórków-21%, kalafiorów-19,6%,

warzyw tj.: cebuli-22%, ogórków-21%, kalafiorów-19,6%,

marchwi-18,6%, kapusty 17,4% i buraków 13,7%.

marchwi-18,6%, kapusty 17,4% i buraków 13,7%.

Skoncentrowanie większości produkcji zarówno

Skoncentrowanie większości produkcji zarówno

sadowniczej jak i warzywniczej w województwach

sadowniczej jak i warzywniczej w województwach

położonych w środkowej i południowej części kraju jest

położonych w środkowej i południowej części kraju jest

bardzo korzystne z uwagi na bliskość podstawowych

bardzo korzystne z uwagi na bliskość podstawowych

rynków zbytu, jakimi są: aglomeracja warszawska,

rynków zbytu, jakimi są: aglomeracja warszawska,

łódzka oraz śląska.

łódzka oraz śląska.

Produkcja owoców kształtuje się na poziomie 2,5-

Produkcja owoców kształtuje się na poziomie 2,5-

2,8 mln ton z dużymi wahaniami w poszczególnych

2,8 mln ton z dużymi wahaniami w poszczególnych

latach, ale średnio notuje się w ostatnich latach

latach, ale średnio notuje się w ostatnich latach

wyraźną tendencję wzrostową(ok. 5%).

wyraźną tendencję wzrostową(ok. 5%).

Najważniejszymi produktami sadownictwa są

Najważniejszymi produktami sadownictwa są

jabłka(ok. 60%) i owoce jagodowe(15-20%), w tym

jabłka(ok. 60%) i owoce jagodowe(15-20%), w tym

truskawki i porzeczki. Jabłka i owoce jagodowe

truskawki i porzeczki. Jabłka i owoce jagodowe

stanowią podstawowy surowiec dla przetwórstwa.

stanowią podstawowy surowiec dla przetwórstwa.

Podobne zbiory jabłek jak w Polsce notuje się we

Podobne zbiory jabłek jak w Polsce notuje się we

Francji i Włoszech.

Francji i Włoszech.

Struktura jakościowa i odmianowa produkcji w

Struktura jakościowa i odmianowa produkcji w

Polsce różni się jednak znacznie od europejskiej. W

Polsce różni się jednak znacznie od europejskiej. W

Polsce od 60 do 70% zbiorów jabłek stanowi

Polsce od 60 do 70% zbiorów jabłek stanowi

surowiec dla przetwórstwa, podczas gdy w Unii 15-

surowiec dla przetwórstwa, podczas gdy w Unii 15-

20%.

20%.

Na wysokość plonów jabłek wpływ ma struktura

Na wysokość plonów jabłek wpływ ma struktura

odmianowa oraz sposób prowadzenie sadów. Średnie

odmianowa oraz sposób prowadzenie sadów. Średnie

plony jabłek w Polsce wynoszą 22,1 t/ha, czyli stawia

plony jabłek w Polsce wynoszą 22,1 t/ha, czyli stawia

to nasz kraj na 18 pozycji na świecie.

to nasz kraj na 18 pozycji na świecie.

W 1996 roku liczba gospodarstw rolnych

W 1996 roku liczba gospodarstw rolnych

posiadających uprawy drzew owocowych wynosiła

posiadających uprawy drzew owocowych wynosiła

ok. 330 tyś.

ok. 330 tyś.

Truskawki są drugim po jabłkach gatunkiem owoców o

Truskawki są drugim po jabłkach gatunkiem owoców o

dużym znaczeniu gospodarczym . Ich produkcja na

dużym znaczeniu gospodarczym . Ich produkcja na

początku lat 90-tych kształtowała się na poziomie

początku lat 90-tych kształtowała się na poziomie

około 200 tyś. ton, pod koniec dekady spadła do 150-

około 200 tyś. ton, pod koniec dekady spadła do 150-

160 tyś. ton.

160 tyś. ton.

Mimo niskiej jakości przychody z eksportu truskawek

Mimo niskiej jakości przychody z eksportu truskawek

mrożonych wynoszą rocznie ok. 130 mln USD i

mrożonych wynoszą rocznie ok. 130 mln USD i

stanowią w zależności od roku od 50 do 60% ogólnych

stanowią w zależności od roku od 50 do 60% ogólnych

przychodów z eksportu owoców mrożonych.

przychodów z eksportu owoców mrożonych.

Zdecydowana większość plantacji truskawek to małe

Zdecydowana większość plantacji truskawek to małe

poletka (średnia powierzchnia upraw wynosi 0,13 ha

poletka (średnia powierzchnia upraw wynosi 0,13 ha

przeważają jednak-64% gospodarstw z ogólnej liczby

przeważają jednak-64% gospodarstw z ogólnej liczby

425 tyś.-uprawy o powierzchni 0,03 ha), prowadzone

425 tyś.-uprawy o powierzchni 0,03 ha), prowadzone

przez nieduże gospodarstwa rolne.

przez nieduże gospodarstwa rolne.

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

W GOSPODARSTWACH

W GOSPODARSTWACH

OGRODNICZYCH

OGRODNICZYCH

Poziom inwestycji w sektorze produkcji

Poziom inwestycji w sektorze produkcji

warzyw i owoców jest niski, świadczą o tym:

warzyw i owoców jest niski, świadczą o tym:

-niewielka ilość nakładów kapitałowych na

-niewielka ilość nakładów kapitałowych na

nawadnianie, które jest istotnym czynnikiem

nawadnianie, które jest istotnym czynnikiem

plonotwórczym

plonotwórczym

-ilość i wielkość przechowalni (przede

-ilość i wielkość przechowalni (przede

wszystkim kontrolowaną atmosferą), które

wszystkim kontrolowaną atmosferą), które

decydują o jakości i równomierności dostaw

decydują o jakości i równomierności dostaw

produktów na rynek wskazuje, że w skali

produktów na rynek wskazuje, że w skali

całego kraju są one niewspółmiernie małe w

całego kraju są one niewspółmiernie małe w

stosunku do potencjału produkcyjnego.

stosunku do potencjału produkcyjnego.

Sytuacja ta w znacznym stopniu wpływa na

Sytuacja ta w znacznym stopniu wpływa na

organizację i strukturę rynku ogrodniczego.

organizację i strukturę rynku ogrodniczego.

Niewystarczające możliwości przechowalnicze

Niewystarczające możliwości przechowalnicze

zwiększają podaż owoców i warzyw w okresie

zwiększają podaż owoców i warzyw w okresie

jesiennym co prowadzi do obniżenia cen w tym

jesiennym co prowadzi do obniżenia cen w tym

okresie a w miesiącach zimowych a zwłaszcza

okresie a w miesiącach zimowych a zwłaszcza

wiosennych występuje ich brak co z kolei powoduje

wiosennych występuje ich brak co z kolei powoduje

wzrost cen.

wzrost cen.

W coraz większym stopniu niedobory owoców i

W coraz większym stopniu niedobory owoców i

warzyw są uzupełniane importem.

warzyw są uzupełniane importem.

KOSZTY I OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI

KOSZTY I OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI

Koszty operacyjne w ogrodnictwie zależą od kosztów

Koszty operacyjne w ogrodnictwie zależą od kosztów

produkcji, przechowywania i dystrybucji.

produkcji, przechowywania i dystrybucji.

Ich bezwzględna wysokość uzależniona jest od:

Ich bezwzględna wysokość uzależniona jest od:

-lokalnych warunków, zwłaszcza stosowanych

-lokalnych warunków, zwłaszcza stosowanych

technologii

technologii

-cen materiałów

-cen materiałów

-cen nośników energii i stawek wynagrodzenia za

-cen nośników energii i stawek wynagrodzenia za

pracę.

pracę.

W latach 1992-1997 koszty produkcji rosły szybciej niż

W latach 1992-1997 koszty produkcji rosły szybciej niż

ceny produktów, co niewątpliwie wpływało na obniżenie

ceny produktów, co niewątpliwie wpływało na obniżenie

dochodów uzyskiwanych w gospodarstwach

dochodów uzyskiwanych w gospodarstwach

ogrodniczych.

ogrodniczych.

Koszty produkcji owoców i warzyw

Koszty produkcji owoców i warzyw

gruntowych w latach 1992-1997 (tyś. zł/ha)

gruntowych w latach 1992-1997 (tyś. zł/ha)

Wyszczególnienie

Wyszczególnienie

199

199

2

2

199

199

3

3

199

199

4

4

1995

1995

1996

1996

1997

1997

Śr. Rocz.

Śr. Rocz.

Wzrost

Wzrost

(%)

(%)

Jabłka

Jabłka

Śliwki

Śliwki

Wiśnie

Wiśnie

Truskawki

Truskawki

Maliny

Maliny

Porzeczki czarne

Porzeczki czarne

Porzeczki

Porzeczki

czerwone

czerwone

Pomidory

Pomidory

Ogórki

Ogórki

Marchew

Marchew

Kalafiory

Kalafiory

Kapusta biała

Kapusta biała

późna

późna

Buraki ćwikłowe

Buraki ćwikłowe

Cebula

Cebula

4,57

4,57

2,37

2,37

5,77

5,77

4,42

4,42

4,90

4,90

2,77

2,77

4,05

4,05

3,33

3,33

3,46

3,46

2,39

2,39

3,13

3,13

2,48

2,48

2,08

2,08

3,77

3,77

5,55

5,55

2,95

2,95

4,59

4,59

5,58

5,58

6,62

6,62

3,38

3,38

4,99

4,99

4,57

4,57

4,03

4,03

2,88

2,88

4,02

4,02

3,13

3,13

2,65

2,65

4,33

4,33

7,08

7,08

2,62

2,62

5,46

5,46

6,83

6,83

8,08

8,08

4,26

4,26

6,99

6,99

6,54

6,54

5,13

5,13

3,42

3,42

5,18

5,18

3,73

3,73

3,00

3,00

5,11

5,11

8,55

8,55

5,00

5,00

7,78

7,78

10,9

10,9

2

2

11,6

11,6

4

4

5,02

5,02

9,14

9,14

8,35

8,35

8,29

8,29

5,00

5,00

7,00

7,00

5,15

5,15

4,59

4,59

7,01

7,01

9,85

9,85

5,43

5,43

8,53

8,53

11,7

11,7

6

6

13,6

13,6

2

2

5,71

5,71

11,4

11,4

5

5

13,0

13,0

4

4

8,38

8,38

6,22

6,22

8,20

8,20

6,45

6,45

5,86

5,86

9,74

9,74

11,3

11,3

3

3

6,74

6,74

9,78

9,78

12,7

12,7

3

3

16,0

16,0

4

4

6,73

6,73

12,4

12,4

3

3

16,0

16,0

5

5

10,1

10,1

4

4

7,75

7,75

9,80

9,80

8,59

8,59

7,45

7,45

12,8

12,8

3

3

18

18

22

22

14

14

21

21

23

23

17

17

22

22

30

30

22

22

24

24

22

22

24

24

25

25

25

25

Źródło: COBRO, koszty i opłacalność produkcji, marzec

1999.

Obecnie występujące relacje między cenami zbytu i

Obecnie występujące relacje między cenami zbytu i

kosztami produkcji powodują, że produkcja owoców w

kosztami produkcji powodują, że produkcja owoców w

Polsce jest mało opłacalna.

Polsce jest mało opłacalna.

Jednocześnie występuje duże zróżnicowanie w

Jednocześnie występuje duże zróżnicowanie w

poziomie opłacalności między poszczególnymi latami.

poziomie opłacalności między poszczególnymi latami.

W okresie 1992-1997 jedynie produkcja malin i wiśni

W okresie 1992-1997 jedynie produkcja malin i wiśni

była opłacalna, natomiast przychody z innych upraw

była opłacalna, natomiast przychody z innych upraw

sadowniczych nie pokrywały kosztów ich produkcji.

sadowniczych nie pokrywały kosztów ich produkcji.

Sytuacja producentów warzyw była lepsza. Produkcja

Sytuacja producentów warzyw była lepsza. Produkcja

wszystkich gatunków warzyw była opłacalna, w tym

wszystkich gatunków warzyw była opłacalna, w tym

szczególnie opłacalna była produkcja kalafiorów.

szczególnie opłacalna była produkcja kalafiorów.

Opłacalność produkcji owoców i warzyw w

Opłacalność produkcji owoców i warzyw w

Polsce a latach 1992-1997 (%)

Polsce a latach 1992-1997 (%)

Wyszczególnienie

Wyszczególnienie

1992

1992

1993

1993

1994

1994

1995

1995

1996

1996

1997

1997

Średni

Średni

o

o

Jabłka

Jabłka

Śliwki

Śliwki

Wiśnie

Wiśnie

Truskawki

Truskawki

Maliny

Maliny

Porzeczeki czarne

Porzeczeki czarne

Porzeczki

Porzeczki

czerwone

czerwone

Pomidory

Pomidory

Ogórki

Ogórki

Marchew

Marchew

Kalafiory

Kalafiory

Kapusta biała

Kapusta biała

późna

późna

Buraki ćwikłowe

Buraki ćwikłowe

cebula

cebula

87

87

64

64

74

74

54

54

110

110

65

65

49

49

71

71

94

94

125

125

200

200

214

214

143

143

100

100

64

64

81

81

44

44

108

108

147

147

44

44

46

46

160

160

130

130

114

114

166

166

100

100

100

100

114

114

119

119

108

108

98

98

169

169

223

223

56

56

98

98

181

181

147

147

182

182

231

231

186

186

200

200

195

195

123

123

80

80

87

87

76

76

208

208

80

80

106

106

128

128

61

61

162

162

227

227

144

144

154

154

160

160

82

82

53

53

112

112

75

75

68

68

90

90

111

111

102

102

160

160

150

150

256

256

127

127

135

135

114

114

70

70

65

65

213

213

94

94

60

60

59

59

89

89

79

79

111

111

158

158

262

262

143

143

143

143

189

189

91

91

75

75

105

105

96

96

136

136

66

66

83

83

120

120

117

117

149

149

224

224

152

152

146

146

145

145

Źródło: COBRO, koszty i opłacalność produkcji, marzec 1999.

PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY

PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY

Przemysł przetwórczy jest przede wszystkim

Przemysł przetwórczy jest przede wszystkim

rynkiem zbytu owoców, bowiem zagospodarowuje

rynkiem zbytu owoców, bowiem zagospodarowuje

ponad 60% zbiorów.

ponad 60% zbiorów.

Podstawowymi surowcami w przetwórstwie

Podstawowymi surowcami w przetwórstwie

owocowym są:

owocowym są:

-jabłka

-jabłka

-truskawki

-truskawki

-wiśnie i porzeczki

-wiśnie i porzeczki

W strukturze produkcji przetwórstwa owocowego

W strukturze produkcji przetwórstwa owocowego

największy udział mają soki i napoje oraz mrożonki.

największy udział mają soki i napoje oraz mrożonki.

Warzywa natomiast mają znacznie mniejsze

Warzywa natomiast mają znacznie mniejsze

znaczenie jako surowiec (ok. 10% zbiorów warzyw

znaczenie jako surowiec (ok. 10% zbiorów warzyw

ogółem).

ogółem).

Rocznie z Polski eksportuje się ponad 300 tyś. ton

Rocznie z Polski eksportuje się ponad 300 tyś. ton

przetworów owocowych oraz ponad 100 tyś. ton

przetworów owocowych oraz ponad 100 tyś. ton

przetworów warzywnych.

przetworów warzywnych.

Saldo obrotów produktami przetwórstwa owocowo-

Saldo obrotów produktami przetwórstwa owocowo-

warzywnego jest od wielu lat dodatnie a największą rolę

warzywnego jest od wielu lat dodatnie a największą rolę

w strukturze eksportu odgrywają mrożonki oraz

w strukturze eksportu odgrywają mrożonki oraz

koncentraty owocowe, w tym głównie jabłkowy.

koncentraty owocowe, w tym głównie jabłkowy.

W latach 90-tych nastąpiły wyraźne zmiany w strukturze

W latach 90-tych nastąpiły wyraźne zmiany w strukturze

produkcji przetworów owocowych i warzywnych.

produkcji przetworów owocowych i warzywnych.

Dominującymi produktami są obecnie soki i napoje oraz

Dominującymi produktami są obecnie soki i napoje oraz

mrożonki.

mrożonki.

Dla rozwoju przemysłu rolno-przetwórczego a w tym

Dla rozwoju przemysłu rolno-przetwórczego a w tym

także owocowo-warzywnego decydujące znaczenie

także owocowo-warzywnego decydujące znaczenie

będzie miał stan polskiej gospodarki z uwagi na fakt, że

będzie miał stan polskiej gospodarki z uwagi na fakt, że

przemysł ten ok. 90% swojej produkcji lokuje na rynku

przemysł ten ok. 90% swojej produkcji lokuje na rynku

krajowym.

krajowym.

HANDEL ZAGRANICZNY

HANDEL ZAGRANICZNY

Bilans handlu zagranicznego produktami ogrodniczymi

Bilans handlu zagranicznego produktami ogrodniczymi

zmieniał się w ostatnich latach niekorzystnie dla Polski,

zmieniał się w ostatnich latach niekorzystnie dla Polski,

bowiem systematycznie wzrastał import w tym głównie

bowiem systematycznie wzrastał import w tym głównie

owoców świeżych.

owoców świeżych.

Mimo to saldo obrotów handlu zagranicznego jest dodatnie.

Mimo to saldo obrotów handlu zagranicznego jest dodatnie.

W 1998 roku nadwyżka wartości eksportu nad wartością

W 1998 roku nadwyżka wartości eksportu nad wartością

importu owoców, warzyw świeżych i przetworzonych wynosiła

importu owoców, warzyw świeżych i przetworzonych wynosiła

183 mln USD.

183 mln USD.

Bardzo szybko rośnie w ostatnich latach import warzyw

Bardzo szybko rośnie w ostatnich latach import warzyw

świeżych , znacznie przewyższając tempo wzrostu eksportu. Z

świeżych , znacznie przewyższając tempo wzrostu eksportu. Z

danych za 1998 rok wynika, że przedmiotem importu były

danych za 1998 rok wynika, że przedmiotem importu były

przede wszystkim gatunki warzyw powszechnie uprawiane w

przede wszystkim gatunki warzyw powszechnie uprawiane w

Polsce, tj. cebula, marchew.

Polsce, tj. cebula, marchew.

Eksport produktów ogrodniczych opiera się na sprzedaży

Eksport produktów ogrodniczych opiera się na sprzedaży

surowców i półprzetworów do dalszego przetwórstwa.

surowców i półprzetworów do dalszego przetwórstwa.

Najważniejszymi rynkami eksportowymi są kraje Unii

Najważniejszymi rynkami eksportowymi są kraje Unii

Europejskiej w tym głównie Niemcy oraz kraje WNP w tym

Europejskiej w tym głównie Niemcy oraz kraje WNP w tym

głównie Rosja.

głównie Rosja.

Najważniejsze produkty Eksportowe

Najważniejsze produkty Eksportowe

(udział %w sprzedaży ogółem w 1998

(udział %w sprzedaży ogółem w 1998

roku) to:

roku) to:

Produkty eksportowe Udział w %

Produkty eksportowe Udział w %

sprzedaży ogółem

sprzedaży ogółem

Truskawki 18 (w tym

Truskawki 18 (w tym

zamrożone 16%)

zamrożone 16%)

Jabłka 13 (w tym

Jabłka 13 (w tym

koncentrat soku 9%)

koncentrat soku 9%)

Wiśnie 8

Wiśnie 8

Maliny 4

Maliny 4

Porzeczki czarne 4

Porzeczki czarne 4

Cebula 2

Cebula 2

Ogórki 1

Ogórki 1

Groszek zielony 1

Groszek zielony 1

Polski handel zagraniczny produktami

Polski handel zagraniczny produktami

ogrodniczymi z UE

ogrodniczymi z UE

Wyszczególni

Wyszczególni

enie

enie

Ogółe

Ogółe

m

m

Owoce

Owoce

świeże

świeże

Warzyw

Warzyw

a

a

świeże

świeże

Kwiaty

Kwiaty

Przetwo

Przetwo

ry

ry

owocow

owocow

e

e

Przetwo

Przetwo

ry

ry

warzyw

warzyw

ne

ne

Eksport (ton)

Eksport (ton)

1996

1996

1997

1997

1998

1998

61105

61105

5

5

65677

65677

4

4

61116

61116

1

1

10628

10628

5

5

11698

11698

3

3

73673

73673

71192

71192

50484

50484

74327

74327

15056

15056

18104

18104

17650

17650

301459

301459

337994

337994

299843

299843

117063

117063

133209

133209

145668

145668

Import (ton)

Import (ton)

1996

1996

1997

1997

1998

1998

49199

49199

0

0

61153

61153

2

2

72168

72168

8

8

33481

33481

5

5

37267

37267

5

5

43705

43705

4

4

89053

89053

147089

147089

173231

173231

23325

23325

29348

29348

33310

33310

31586

31586

37350

37350

48615

48615

13211

13211

25070

25070

29478

29478

Saldo (ton)

Saldo (ton)

1996

1996

1997

1997

1998

1998

11906

11906

5

5

45242

45242

-

-

11052

11052

7

7

-

-

22853

22853

0

0

-

-

25569

25569

2

2

-

-

36338

36338

1

1

-17861

-17861

-96605

-96605

-98904

-98904

-8269

-8269

-11244

-11244

-15660

-15660

269873

269873

300644

300644

251228

251228

103852

103852

108139

108139

116190

116190

Polski handel zagraniczny produktami

Polski handel zagraniczny produktami

ogrodniczymi z UE cd.

ogrodniczymi z UE cd.

Eksport (tyś. USD)

Eksport (tyś. USD)

1996

1996

1997

1997

1998

1998

50861

50861

8

8

51036

51036

5

5

57537

57537

0

0

46045

46045

45186

45186

59945

59945

54617

54617

40323

40323

46260

46260

25385

25385

23138

23138

29092

29092

291149

291149

319618

319618

340061

340061

91422

91422

82100

82100

100012

100012

Import (tyś. USD)

Import (tyś. USD)

1996

1996

1997

1997

1998

1998

20951

20951

9

9

28279

28279

7

7

39228

39228

4

4

10540

10540

1

1

13337

13337

2

2

20237

20237

0

0

33078

33078

58324

58324

74962

74962

27309

27309

35525

35525

45810

45810

28220

28220

31798

31798

43147

43147

15511

15511

23778

23778

25995

25995

Saldo (tyś. USD)

Saldo (tyś. USD)

1996

1996

1997

1997

1998

1998

29909

29909

9

9

22756

22756

8

8

18308

18308

6

6

-

-

59356

59356

-

-

88185

88185

-

-

14242

14242

5

5

21539

21539

-18001

-18001

-28702

-28702

-1924

-1924

-

-

12387

12387

-

-

16718

16718

262928

262928

287820

287820

296914

296914

75912

75912

58321

58321

74017

74017

Źródło: FAMMU Warszawa, maj 1999 r.

Głównym atutem produktów ogrodniczych eksportowanych z Polski

Głównym atutem produktów ogrodniczych eksportowanych z Polski

jest ich niska cena.

jest ich niska cena.

Pomimo wysokiej pozycji Polski w rankingu największych

Pomimo wysokiej pozycji Polski w rankingu największych

producentów owoców i warzyw w Europie, poziom uzyskiwanych

producentów owoców i warzyw w Europie, poziom uzyskiwanych

cen za produkty eksportowane z Polski jest relatywnie niski w

cen za produkty eksportowane z Polski jest relatywnie niski w

porównaniu do innych krajów, zwłaszcza należących do Unii

porównaniu do innych krajów, zwłaszcza należących do Unii

Europejskiej.

Europejskiej.

Tezę tę potwierdzają liczne przykłady kształtowania się cen różnych

Tezę tę potwierdzają liczne przykłady kształtowania się cen różnych

produktów ogrodniczych i ich relacji między różnymi krajami.

produktów ogrodniczych i ich relacji między różnymi krajami.

Wzrastający w Polsce popyt na drogie importowane produkty

Wzrastający w Polsce popyt na drogie importowane produkty

ogrodnicze świadczy o istnieniu potencjalnych możliwości

ogrodnicze świadczy o istnieniu potencjalnych możliwości

uzyskiwania przez naszych producentów wyższych cen i w ten

uzyskiwania przez naszych producentów wyższych cen i w ten

sposób zwiększenia dochodów gospodarstw ogrodniczych. Jednak

sposób zwiększenia dochodów gospodarstw ogrodniczych. Jednak

podstawowym warunkiem uzyskania wyższych cen jest zaoferowanie

podstawowym warunkiem uzyskania wyższych cen jest zaoferowanie

do sprzedaży warzyw i owoców o najwyższych parametrach

do sprzedaży warzyw i owoców o najwyższych parametrach

jakościowych, podobnych do owoców importowanych a to z kolei

jakościowych, podobnych do owoców importowanych a to z kolei

wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów na

wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów na

unowocześnienie technologii produkcji w zakresie dostosowania

unowocześnienie technologii produkcji w zakresie dostosowania

struktury odmianowej i jakościowej naszych owoców i warzyw do

struktury odmianowej i jakościowej naszych owoców i warzyw do

standardów zachodnioeuropejskich.

standardów zachodnioeuropejskich.

SPOŻYCIE WARZYW I OWOCÓW W POLSCE

SPOŻYCIE WARZYW I OWOCÓW W POLSCE

Warzywa i owoce stanowią drugą grupę produktów

Warzywa i owoce stanowią drugą grupę produktów

żywnościowych

żywnościowych

(po mięsie i jego przetworach) w wydatkach budżetów domowych

(po mięsie i jego przetworach) w wydatkach budżetów domowych

w Polsce. Pod wpływem różnych czynników w ostatnich 10-ciu

w Polsce. Pod wpływem różnych czynników w ostatnich 10-ciu

latach nastąpił wyraźny wzrost spożycia warzyw i owoców.

latach nastąpił wyraźny wzrost spożycia warzyw i owoców.

Polskie rodziny spożywają rocznie około 7 mln ton owoców i

Polskie rodziny spożywają rocznie około 7 mln ton owoców i

warzyw w postaci świeżej i przetworzonej. Do początku lat 90-tych

warzyw w postaci świeżej i przetworzonej. Do początku lat 90-tych

poziom i struktura spożycia owoców i warzyw były

poziom i struktura spożycia owoców i warzyw były

zdeterminowane wielkością ich produkcji, bowiem import

zdeterminowane wielkością ich produkcji, bowiem import

odgrywał marginalną rolę.

odgrywał marginalną rolę.

Obecnie sytuacja zmieniła się dość istotnie. Zwiększony import

Obecnie sytuacja zmieniła się dość istotnie. Zwiększony import

wpłynął korzystnie na strukturę spożycia ponieważ zwiększył się

wpłynął korzystnie na strukturę spożycia ponieważ zwiększył się

udział owoców świeżych, zwłaszcza w okresach zimy i wiosny.

udział owoców świeżych, zwłaszcza w okresach zimy i wiosny.

Ocenia się, że poziom spożycia owoców i warzyw jest nadal

Ocenia się, że poziom spożycia owoców i warzyw jest nadal

niedostateczny (w Niemczech, kraju o podobnym klimacie i

niedostateczny (w Niemczech, kraju o podobnym klimacie i

tradycjach żywnościowych spożywa się owoców 2,5 razy więcej).

tradycjach żywnościowych spożywa się owoców 2,5 razy więcej).

Krytycznie ocenia się również strukturę spożycia warzyw.

Krytycznie ocenia się również strukturę spożycia warzyw.

RYNEK KRAJOWY

RYNEK KRAJOWY

Popyt na warzywa i owoce w naszym kraju jest silnie

Popyt na warzywa i owoce w naszym kraju jest silnie

kształtowany przez wiele czynników takich jak:

kształtowany przez wiele czynników takich jak:

-zwyczaje żywieniowe

-zwyczaje żywieniowe

-dochody

-dochody

-poziom wykształcenia

-poziom wykształcenia

-środowisko kulturowe

-środowisko kulturowe

W kształtowaniu popytu ważna też jest wiedza na

W kształtowaniu popytu ważna też jest wiedza na

temat wartości odżywczych produktów, zasad

temat wartości odżywczych produktów, zasad

odżywiania, zwyczaje wyniesione z domu.

odżywiania, zwyczaje wyniesione z domu.

Biorąc za podstawę porównań zachowania

Biorąc za podstawę porównań zachowania

konsumentów w innych krajach naszej strefy

konsumentów w innych krajach naszej strefy

klimatycznej, np. Niemców a także obserwując

klimatycznej, np. Niemców a także obserwując

tendencje z ostatnich lat można się spodziewać w Polsce

tendencje z ostatnich lat można się spodziewać w Polsce

następujących zmian w popycie:

następujących zmian w popycie:

-Owoce cieszą się w krajach zamożnych większym

-Owoce cieszą się w krajach zamożnych większym

popytem niż warzywa. W Polsce jest inaczej, ale te

popytem niż warzywa. W Polsce jest inaczej, ale te

różnice prawdopodobnie będą się wyrównywać.

różnice prawdopodobnie będą się wyrównywać.

-W Polsce była tradycja robienia przetworów domowych

-W Polsce była tradycja robienia przetworów domowych

obecnie ta tradycja powoli zanika, w miarę jak podnosi

obecnie ta tradycja powoli zanika, w miarę jak podnosi

się poziom dochodów a w sklepach pojawia się coraz

się poziom dochodów a w sklepach pojawia się coraz

bogatsza oferta przetworów z przerobu przemysłowego.

bogatsza oferta przetworów z przerobu przemysłowego.

-W Polsce podobnie jak w innych krajach rośnie liczba

-W Polsce podobnie jak w innych krajach rośnie liczba

osób interesujących się środowiskiem, troszczących się

osób interesujących się środowiskiem, troszczących się

o jego czystość. Wobec tego metody uprawy

o jego czystość. Wobec tego metody uprawy

proekologicznych jak Integrowana Produkcja Owoców

proekologicznych jak Integrowana Produkcja Owoców

lub też oparte o naturalne zasady bez użycia środków

lub też oparte o naturalne zasady bez użycia środków

chemicznych będą się zapewne cieszyć coraz większym

chemicznych będą się zapewne cieszyć coraz większym

popytem.

popytem.

-Należy się liczyć z możliwością zmian zwyczajów w

-Należy się liczyć z możliwością zmian zwyczajów w

Polsce i wzrostem konsumpcji poza domem.

Polsce i wzrostem konsumpcji poza domem.

W sumie tendencje w popycie informują o

W sumie tendencje w popycie informują o

rosnących szansach dla producentów owoców i

rosnących szansach dla producentów owoców i

warzyw.

warzyw.

Polscy producenci przywykli konkurować między

Polscy producenci przywykli konkurować między

sobą. Konkurują głównie ceną zaś największymi

sobą. Konkurują głównie ceną zaś największymi

konkurentami dla nich są importerzy.

konkurentami dla nich są importerzy.

Operują oni dużymi partiami produktów o

Operują oni dużymi partiami produktów o

wyrównanej jakości, dość szybko uzyskują więc

wyrównanej jakości, dość szybko uzyskują więc

przewagę, zwłaszcza w sytuacji zaopatrywania

przewagę, zwłaszcza w sytuacji zaopatrywania

dużej sieci sklepów, gastronomii lub hurtowni.

dużej sieci sklepów, gastronomii lub hurtowni.

Największy udział w dostawach owoców do Polski

Największy udział w dostawach owoców do Polski

mają kraje Unii Europejskiej , w tym głównie

mają kraje Unii Europejskiej , w tym głównie

Hiszpania, Włochy, Grecja, warzyw zaś Holandia i

Hiszpania, Włochy, Grecja, warzyw zaś Holandia i

Hiszpania.

Hiszpania.

OCENA KONKURENCYJNOŚCI

OCENA KONKURENCYJNOŚCI

Większość polskich produktów ogrodniczych

Większość polskich produktów ogrodniczych

produkowana jest w sposób relatywnie ekstensywny.

produkowana jest w sposób relatywnie ekstensywny.

Producenci zwłaszcza z gospodarstw wysoko towarowych

Producenci zwłaszcza z gospodarstw wysoko towarowych

reprezentują dobry poziom wiedzy z zakresu technologii

reprezentują dobry poziom wiedzy z zakresu technologii

produkcji i są otwarci na wszelkiego rodzaju nowości.

produkcji i są otwarci na wszelkiego rodzaju nowości.

W sferze marketingu należy szczególnie podkreślić

W sferze marketingu należy szczególnie podkreślić

wieloletnia obecność polskich produktów ogrodniczych

wieloletnia obecność polskich produktów ogrodniczych

na rynkach zagranicznych. Jest to wynik długotrwałych

na rynkach zagranicznych. Jest to wynik długotrwałych

kontaktów handlowych, bliskie położenie tych rynków,

kontaktów handlowych, bliskie położenie tych rynków,

docenianie takich cech produktów jak smak, kolor

docenianie takich cech produktów jak smak, kolor

kwasowość oraz niskie ceny. Natomiast na rynku

kwasowość oraz niskie ceny. Natomiast na rynku

krajowym z uwagi na znaczny stopień bezpośrednich

krajowym z uwagi na znaczny stopień bezpośrednich

kontaktów z klientami – producentów charakteryzuje

kontaktów z klientami – producentów charakteryzuje

elastyczność i szybka reakcja na zmiany popytu a także

elastyczność i szybka reakcja na zmiany popytu a także

umiejętność dokonywania ocen i podejmowania decyzji w

umiejętność dokonywania ocen i podejmowania decyzji w

warunkach niestabilnego i mało przejrzystego rynku.

warunkach niestabilnego i mało przejrzystego rynku.

Czynniki konkurencyjności sektora warzyw i

Czynniki konkurencyjności sektora warzyw i

owoców w Polsce

owoców w Polsce

Źródło: W. Ciechomski, T. Marzec, J.Niewiadomski „Rynek warzyw i
owoców”

Czynniki

Konkurencyjność
Duża

Średnia

Mała

Wielkość potencjału konkurencyjnego
Struktura wielkościowa gospodarstw
Zaawansowanie technologiczne
Produktywność ziemi
Infrastruktura techniczna i inwestycje
Koszty materiałów
Dostępność siły roboczej i płace
Jakość produktów
Koszty produkcji
Stopień koncentracji upraw
Poziom cen produktów ogrodnictwa
Polityka cenowa
Potencjał przetwórczy
Pozycja wśród eksporterów
Lokalizacja względem rynków zbytu
Integracja pozioma sektora
Integracja pionowa sektora
Informacja rynkowa
Standaryzacja produktów (rynek krajowy)
Standaryzacja produktów ( rynek zagraniczny)
Promocja
Badania i rozwój
Wsparcie finansowe dla sektora
Harmonizacja prawa

+

+

+
+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+
+

+

+

+

+
+

+
+
+

PERSPEKTYWY ROZWOJU SEKTORA

PERSPEKTYWY ROZWOJU SEKTORA

Sektor owoców i warzyw ma duże szanse rozwoju z uwagi

Sektor owoców i warzyw ma duże szanse rozwoju z uwagi

na stale wzrastający popyt na te produkty – zarówno w

na stale wzrastający popyt na te produkty – zarówno w

kraju jak i zagranicą.

kraju jak i zagranicą.

W wydatkach budżetów domowych owoce i warzywa

W wydatkach budżetów domowych owoce i warzywa

stanowią obecnie w Polsce drugą grupę produktów

stanowią obecnie w Polsce drugą grupę produktów

żywnościowych po mięsie i jego przetworach.

żywnościowych po mięsie i jego przetworach.

Zwiększaniu popytu na owoce i warzywa sprzyjają:

Zwiększaniu popytu na owoce i warzywa sprzyjają:

-wzrost gospodarczy

-wzrost gospodarczy

-wzrost dochodów ludności

-wzrost dochodów ludności

-podnoszenie poziomu wykształcenia a także popularny w

-podnoszenie poziomu wykształcenia a także popularny w

krajach rozwiniętych a w ostatnich latach coraz bardziej

krajach rozwiniętych a w ostatnich latach coraz bardziej

upowszechniający się również w Polsce prozdrowotny tryb

upowszechniający się również w Polsce prozdrowotny tryb

model żywienia.

model żywienia.

Poza zwiększaniem się samego popytu na owoce i

Poza zwiększaniem się samego popytu na owoce i

warzywa następować będzie jego wyraźne

warzywa następować będzie jego wyraźne

różnicowanie w wyniku postępującego

różnicowanie w wyniku postępującego

rozwarstwienia dochodów ludności. Stwarza szansę

rozwarstwienia dochodów ludności. Stwarza szansę

dla podaży produktów o najwyższych walorach

dla podaży produktów o najwyższych walorach

jakościowych (wybór ekstra, walory sensoryczne,

jakościowych (wybór ekstra, walory sensoryczne,

produkty ekologiczne), czyli posiadających specjalne

produkty ekologiczne), czyli posiadających specjalne

certyfikaty.

certyfikaty.

Zwiększać się też będzie zapotrzebowanie na

Zwiększać się też będzie zapotrzebowanie na

produkty przetworzone oraz świeże, ale o pewnym

produkty przetworzone oraz świeże, ale o pewnym

stopniu przygotowania powalającym na

stopniu przygotowania powalającym na

bezpośrednie i szybkie spożycie.

bezpośrednie i szybkie spożycie.

Sektor owoców i warzyw ma szanse pozostania

Sektor owoców i warzyw ma szanse pozostania

jednym z najważniejszych proeksportowych działów

jednym z najważniejszych proeksportowych działów

gospodarki żywnościowej.

gospodarki żywnościowej.

Przemysł przetwórczy powinien dążyć do wytwarzania

Przemysł przetwórczy powinien dążyć do wytwarzania

produktów o coraz większej wartości dodanej tj.

produktów o coraz większej wartości dodanej tj.

produktów o wysokim stopniu przetworzenia i o

produktów o wysokim stopniu przetworzenia i o

najwyższej jakości. Wymaga to stworzenia wielu

najwyższej jakości. Wymaga to stworzenia wielu

skutecznych rozwiązań organizacyjnych w całym

skutecznych rozwiązań organizacyjnych w całym

łańcuchu produkcyjno – dystrybucyjnym począwszy od:

łańcuchu produkcyjno – dystrybucyjnym począwszy od:

-poszukiwań możliwości obniżenia kosztów produkcji

-poszukiwań możliwości obniżenia kosztów produkcji

surowców przez optymalizację powierzchni upraw w

surowców przez optymalizację powierzchni upraw w

oparciu o rozwój organizacyjnych struktur grupowych,

oparciu o rozwój organizacyjnych struktur grupowych,

spółdzielczych i zrzeszeń gospodarczych.

spółdzielczych i zrzeszeń gospodarczych.

-upowszechnienia wyników postępu biologicznego i

-upowszechnienia wyników postępu biologicznego i

technologicznego, co powinno prowadzić do wzrostu

technologicznego, co powinno prowadzić do wzrostu

produktywności.

produktywności.

-skutecznej promocji polskich produktów na rynkach

-skutecznej promocji polskich produktów na rynkach

zagranicznych.

zagranicznych.

-nierezygnowanie z rynków wschodnich z uwagi na

-nierezygnowanie z rynków wschodnich z uwagi na

wieloletnie tradycje a tym bardziej dlatego, że rynki te

wieloletnie tradycje a tym bardziej dlatego, że rynki te

będą się generalnie zmieniać i jeszcze przez wiele lat

będą się generalnie zmieniać i jeszcze przez wiele lat

można będzie tam oferować tańsze produkty, które nie

można będzie tam oferować tańsze produkty, które nie

muszą prezentować najwyższych standardów.

muszą prezentować najwyższych standardów.