16.04.21

1

2. Receptura

lekarska

16.04.21

2

Leki o działaniu ogólnym

Resorbują z miejsca podania do

krwiobiegu i tą drogą wywierają

ogólne bądź ukierunkowane na

określony układ/ narząd działanie

.

Siła działania zależna jest:



Bezpośrednio-od stężenia leku we krwi

po zresorbowaniu



Pośrednio- od podanej dawki leku

16.04.21

3

Mogą mieć postać:



Stałą-

proszki, granulaty, tabletki, kapsułki,

ziółka, plastry



Ciekłą

- roztwory, krople, zastrzyki, nalewki,

intrakty, soki, ulepki, mieszaniny,

zawiesiny, aerozole



Półstałą

- maści, czopki

Leki o działaniu ogólnym

16.04.21

4

Proszek- PULVIS



Stała postać leku, równomiernie
rozdrobniona, zawierająca substancje
lecznicze organiczne lub nieorganiczne,
pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego



Głównie jako substancje pro receptura, do
przygotowania przez farmaceutę

proszków recepturowych

, zasypek,

roztworów leczniczych, granulatów,
zawiesin

16.04.21

5

Proszek- PULVIS

W zależności od liczby zawartych w nim
substancji leczniczych wyróżnia się:



Proszki proste- Pulveres simplices



Proszki złożone- Pulveres compositi/ mixti

16.04.21

6

Proszek- PULVIS

Ze względu na sposób zapisywania
oraz stosowania proszków
recepturowych:



Proszki nie dzielone- Pulveres



Proszki dzielone- Dosipulveres

16.04.21

7

Proszki nie dzielone

PULVERES



Zawierają substancje słabo działające



Jednorazowe dawki DUŻE 1,0- 10,0 g



Jako specyfiki oraz magistralne



Opakowania- torebka, pudełko, słoik



30- 100g

16.04.21

8

Proszki nie dzielone

PULVERES



Dawkę jednorazową leku (porcję) pobiera sam
pacjent miarami domowymi, np. łyżeczka,
łyżka, „na koniec noża”



Miary nieprecyzyjne!!!- dlatego nie można
zapisywać środków silnie działających



Wyjątek- mieszanina, w której jest niewielka
ilość środka silnie działającego- nie ma
zagrożenia przedawkowania leku przez pacjenta

16.04.21

9

Proszki nie dzielone

PULVERES



Miary:



Łyżka stołowa- 7,5g



Łyżeczka do herbaty- 2,5g



Łyżeczka do kawy- 1,5g



„Na koniec noża”- 1-2g

16.04.21

10



Rp.

Natrii hydrocarbonici

30,0

D.S. w razie zgagi wziąć na koniec

noża, rozpuścić w ½ szklanki letniej wody
i wypić

Proszki nie dzielone

16.04.21

11

Proszki dzielone



Waga pojedynczego proszka
0,3- 1,0 g
przeciętnie 0,5g



Jeżeli waga środka leczniczego wchodzącego
w skład proszku jest mniejsza niż 0,3g dodaje
się podłoże (Vehiculum) w ilości
uzupełniającej wagę do 0,3g (najczęściej
laktozę)



Jednorazowo 10-50 sztuk

16.04.21

12

Proszki dzielone



Sposób mnożenia- praescriptio
multiplicata



Sposób dzielenia- praescriptio divisa

16.04.21

13

Proszki dzielone

Praescriptio multiplicata



podaje się ilość środków leczniczych, jaka
ma być zawarta w JEDNYM proszku



w Subscriptio określa się postać leku oraz
ile takich dawek (sztuk proszków)
farmaceuta ma sporządzić

M.f. pulv. D.t.d. No…

16.04.21

14

Proszki dzielone

Praescriptio divisa



podaje się CAŁKOWITĄ ilość środków
leczniczych, która ma być następnie
podzielona na określoną liczbę proszków

M.f. pulv. div in part. aeq. No…

16.04.21

15



Rp.
Coffeini natrii benzoici

0,10

Chinini hydrochlorici

0,15

Acidi acetylsalicylici

0,30

M.f. pulv. D.t.d. No 20

D.S. 3 razy dziennie po jednym
proszku



Rp.
Coffeini natrii benzoici

2,0

Chinini hydrochlorici

3,0

Acidi acetylsalicylici

6,0

M.f. pulv. Div in part. aeq. No

20

D.S. 3 razy dziennie po

jednym proszku

Proszki dzielone

16.04.21

16

Granulat- Granulatum



Zawiera jedną lub kilka substancji leczniczych,
zazwyczaj zmieszanych z substancjami
pomocniczymi i smakowymi (podłoże), z
którymi lek jest sklejony za pomocą
określonych roztworów koloidalnych



Dawkuje się zazwyczaj łyżeczkami do
herbaty (są to leki słabo działające)



Wyłącznie specyfiki



50- 200g lub opakowania oryginalne

16.04.21

17



Rp.
Gran. Espumisani

lag. org.

No 1

D.S. 3 razy dziennie

po ½ łyżeczki



Rp.
Reumogran

lag. org. No 1

D.S. 3 razy dziennie po

½ łyżeczki

Granulat- Granulatum

16.04.21

18

Tabletka- Tabuletta



Stała, dozowana postać leku, otrzymywana przez
sprasowanie mieszaniny substancji leczniczej oraz
pomocniczych



Mają kształt dysków lub krążków o wadze 0,1- 1,0 g



Jednorazowo można przepisać 5-200 sztuk
(maksymalnie na dwa miesiące kuracji)

WYŁĄCZNIE JAKO SPECYFIKI!!!

16.04.21

19



Tabletka pokryta powłoczką z substancji

błonotwórczych lub z cukru/ skrobii (drażetki-

Dragée)



Drażetki- rozpuszczają się w soku żołądkowym, np.

Diphergan, Hydroxizinum



Polimery- rozpuszczają się w wodzie i soku

żołądkowym- Prenylamin, Tinidazolum



Powłoczki dojelitowe- rozpuszczają się w jelicie cienkim

i dwunastnicy- Erythromycinum, Pancreatinum

Tabletka powlekana-

Tabuletta obducta

16.04.21

20

Tabletki musujące- Tabulettae

effervescens



Przeznaczone do rozpuszczenia w wodzie
przed zażyciem



W ich skład, poza substancją leczniczą,
wchodzi :



Kwas organiczny (winowy, cytrynowy)



Węglan (zazwyczaj wodorowęglan sodu)

Alka- Prim, Fervex, Efferalgan, Aspirin C



5- 30 sztuk

16.04.21

21



Tabl. podjęzykowe (lingwetki)- Tabl.
sublingualis- zawierają związki lecznicze
(nitrogliceryna, hormony), wchłaniające się
z jamy ustnej i stosunkowo szybko
działające po wchłonięciu



T .podpoliczkowe- Tabl. buccales-
uwalniające się powoli, np. Polnitrin-
nitrogliceryna

Tabletka- Tabuletta

16.04.21

22

Rp.

Tabl. Molsidomini á 0,004

Lag. org. No. 2

D.S. 2 razy dziennie po 1

tabletce

Tabletka- Tabuletta

16.04.21

23



Rp.

Caps. Amoxicillini á 0,25

No 30

D.S. Co 8 godzin po 2 kapsułki przez 5 dni

Kapsułka- Capsula

16.04.21

24



SPECYFIKI i MAGISTRALNE



Zapisuje się w ilości 50 -200g lub
opakowanie oryginalne

Ziółka- Species

16.04.21

25



Rp.
Rad. Valerianae 40,0
Anth. Chamomillae

10,0

Hb. Millefolii 20,0
Fol. Menthae pip. 15,0
Hb. Melissae15,0

M.f. species

D.S. kopiastą łyżkę stołową zalać 1 szklanką

wrzącej wody; pić przestudzone 2 razy

dziennie

Ziółka- Species

16.04.21

26

Plastry- Emplastrum



Leki o działaniu ogólnym: nitrogliceryna,
hormony estrogenne



WYŁĄCZNIE SPECYFIKI



Przepisywane w ilości 5- 10 szt. lub
opakowanie oryginalne

16.04.21

27



Rp.

Empl. Nitrodermi

Lag. org. No 1

D.S. Naklejać na przednią ścianę klatki

piersiowej po 1 plastrze co drugi

dzień

Plastry- Emplastrum

16.04.21

28

Roztwór do użytku

wewnętrznego- Solutio

pro usu interno



Roztwór do użytku wewnętrznego dawkuje sam pacjent

przy użyciu miar domowych:



Szklanki- 200g



Łyżki stołowej- 15g



Łyżeczki deserowej- 10g



Łyżeczki do herbaty- 5g



Głównie jako l. magistralne, rzadziej specyfiki



Należy ustalić objętość płynu do jednorazowego użycia,

zawierającą pojedynczą dawkę leku



Dawkuje się zazwyczaj 2-3 razy dziennie



Przepisuje się w ilości :



100- 450g (r. wodne)



30- 100 g (r. alkoholowe)

16.04.21

29



Skład i wielkość dawki jednorazowej



Chlorek wapnia (0,2-1,0) 0,5



Czym dawkujemy



1 łyżeczka do herbaty = 5g



Ilość dawek jednorazowych- np. 20



Ilość chlorku wapnia



0,5 x 20 = 10g



Całkowita ilość roztworu



5g x 20 = 100g

Roztwór do użytku

wewnętrznego- Solutio

pro usu interno

16.04.21

30



Rp.

Calcii chlorati

10,0

Aq. pur.

ad 100,0

M.f. sol.

D.S. 2-3 razy dziennie 1 łyżeczkę

Roztwór do użytku

wewnętrznego- Solutio

pro usu interno

16.04.21

31

Krople do użytku

wewnętrznego- Guttae

pro usu interno



Leki stosunkowo silnie działające, dawkowane
w małych ilościach- kroplach



1 kropla= 0,05g (r. wodne)



1 kropla= 0,02g (r. etanolowe)



10-50g lub opakowanie oryginalne

16.04.21

32



Składniki i dawki jednorazowe



Kodeina

(0,01-0,03)

0,02



Podłoże- woda



Ilość kropli do jednorazowego zażycia- np. 25



Wielkość pojedynczej dawki:



25 kr x 0,05g= 1,25g



Ilość dawek , np. 16



Ilość kodeiny:



0,02g x 16 = 0,4g



Całkowita ilość roztworu



1,25g x 16 = 20g

Krople do użytku

wewnętrznego- Guttae

pro usu interno

16.04.21

33



Rp.

Codeini phosphatis

0,4

Aquae dest.

ad 20,0

M.f. gutt.
D.S. 3 razy dziennie po 25 kropli

Krople do użytku

wewnętrznego- Guttae

pro usu interno

16.04.21

34

Zastrzyk- Injectio



Płynna postać leku



Jałowa



Ampułkowana



Do podawania w formie
jednorazowych bądź seryjnych iniekcji

16.04.21

35

Zastrzyk- Injectio



Przepisując zastrzyki należy podać:



Nazwę leku



Dawkę substancji leczniczej w gramach. W
przypadku biopreparatów podaje się ogólną
dawkę i dawkowanie w jednostkach
międzynarodowych (j.m.) aktywności biologicznej



Objętość roztworu w pojedynczej ampułce



Liczbę ampułek (1-30)



Ewentualnie liczbę ampułek rozpuszczalnika



Sposób przygotowania roztworu przed
wstrzyknięciem

16.04.21

36



Rp.

Inj. Glucosi 20%

No 10

D.S. Wstrzykiwać dożylnie razem z

Vit.C

Zastrzyk- Injectio

16.04.21

37

Zastrzyk- Injectio



Rp.

Inj. Ampicillini á 0,5

No 10

#

Aquae pro injectione in amp. á

5ml

No 10

D.S. Co 6 godzin 1 zastrzyk

16.04.21

38

Nalewka- Tinctura

Intrakt - Intractum



Niezagęszczony wyciąg alkoholowy z
surowców roślinnych



Suszonych- nalewka



Świeżych- intrakt



Preparaty galenowe, 10,0- 50,0g



Dawkuje się w kroplach



1g = 50 kropli



1 kropla= 0,02 g

16.04.21

39

Sok- Succus



Płynna postać leku, otrzymana przez wyciśnięcie
soku ze świeżych roślin lub ich części



Preparaty galenowe



Soki ziołowe (succi herbarum)



Soki owocowe (succi fructi)

Opakowania oryginalne, 30- 50g
Dawkowane zazw. 2-4 razy dziennie po 30-

60kropli

16.04.21

40



Rp.

Succ. Hyperici

Lag. org. No 1

D.S. 3 razy dziennie po 30
kropli na cukier przed
jedzeniem

Sok- Succus

16.04.21

41

Ulepek- Sirupus



Płynna postać leku przeznaczona do podawania doustnego



Może zawierać substancje lecznicze o działaniu:



Wykrztuśnym ( Flegamina)



Przeciwkaszlowo- wykrztuśnym (Pini sir. comp.)



Przeciwalergicznym (Diphergan, Clemastinum)



Przeciwgorączkowym (Paracetamol)



Antybiotyki (Sumamed)



Przepisuje się w opakowaniach oryginalnych (100-150g)-

SPECYFIKI



Dawkuje się łyżką, łyżeczką lub miarką dołączoną do opakowania

16.04.21

42



Rp.

Sir. Sumamed mitte á 0,1g/
5,0ml

Lag. org. No 1

D.S. 1 raz dziennie podawać 1

łyżeczkę godzinę przed
posiłkiem

Ulepek- Sirupus

16.04.21

43

Mieszanka- Mixtura



Płynna, recepturowa postać leku,

mieszanina kilku substancji stałych lub

płynnych



Przepisuje się w ilości 100- 450 g



Dawkowanie miarami domowymi:



Łyżka stołowa- 15,0g



Łyżeczka deserowa- 10,0g



Łyżeczka do herbaty- 5,0g

16.04.21

44

Mieszanka- Mixtura



W skład mieszanki wchodzą:



Substancje lecznicze



Corrigentia 10-20%



Rozpuszczalniki:



Aqua pur./ dest.



Wody aromatyczne



Odwary



Nalewki, intrakty, ulepki

16.04.21

45



skład i wybór dawek jednorazowych



Bromek sodu

(0,3-1,0)

0,4



Bromek jodu

(0,3-1,0)

0,3



Fenobarbital

(0,01-0,2)

0,01



Tra Valerianae

(0,5- 1,0)

0,5



Corrigens

(10-20%)

15%



czym dawkujemy- np. 1 łyżka stołowa= 15g



ilość dawek jednorazowych- np.30

Mieszanka- Mixtura

16.04.21

46



Rp.
Natrii bromati 12,0
Kalii bromati

9,0

Phenobarbitali natrii 0,3
Trae Valerianae15,0
Sirupi simplicis 30,0
Aquae dest.

ad 450,0

M.f. mixt.
D.S. 3 razy dziennie łyżkę stołową

Mieszanka- Mixtura

16.04.21

47

Zawiesina do użytku

wewnętrznego-

Suspensio pro usu interno



Nietrwała postać leku- nie można
zapisywać leków silnie i bardzo silnie
działających



Głównie jako specyfiki

16.04.21

48



Rp.

Susp. Ampicillini 3,0g/

60,0ml

Lag. org. No

1

D.S. 1 łyżeczkę co 6 godzin

Zawiesina do użytku

wewnętrznego-

Suspensio pro usu interno

16.04.21

49

Aerozol o działaniu ogólnym-

Aerosolum pro usu interno



Do użytku wewnętrznego- leki wziewne



Wprowadzanie substancji leczniczej do
górnych dróg oddechowych i
pęcherzyków płucnych



Wyłącznie SPECYFIKI

16.04.21

50

Aerozol - Aerosolum



Rp.

Aerosoli Beclocorti

lag. org. No 1

D.S. 2 razy dziennie po 1 dawce
wziewnej

16.04.21

51

Maść- Unguentum



Maści o działaniu ogólnym- substancja
lecznicza dostaje się do naczyń krwionośnych
i krążenia ogólnego



Przykład- nitrogliceryna (Nitrocard)

16.04.21

52

Czopek-

Suppositorium



Lek (najczęściej w postaci stałej)
zawieszony w podłożu, które w
temperaturze pokojowej jest stałe, topi
się w temp. ludzkiego ciała



Czopki o działaniu ogólnym:



Doodbytnicze (analia)- 1-3 g

16.04.21

53

Suppositoria analia



Podłoże- nie ma konieczności podawania
składu, można napisać massae
suppositoriae



Zawartośc leku- należy podać w mg w
stosunku do masy czopka



Można określić masę jednego czopka;
jeśli nie to przyjmuje się 2g dorośli, 1g
dzieci

16.04.21

54

Suppositoria analia



Rp.
Codeini phosphorici 0,02
Papaverini hydrochlorici

0,04

Pabialgini P

0,40

Mass. supp.

q.s.

M.f. supp. anal. D.t.d. No 12

D.S. W razie bólu 3 razy dziennie po

jednym czopku

16.04.21

55

Środki opatrunkowe- Telamenta



Oczyszczona wata bawełniania- Gossypium

depuratum



Gaza higroskopijna- Tela Gossypii



Gaza zwykła- Linteum absorbens



Bandaże- Ligamentum



Opaski gipsowe- Ligamentum Calcii sulfurici

16.04.21

56