Badania i

oczyszczanie

mikrobiologiczne

surowców

zielarskich.

Niektóre rośliny posiadają

naturalne bariery

antydrobnoustrojowe, które

hamują wzrost oraz stabilnośc

mikroorganizmów. Około 1400

gatunków ziół i przypraw

wytwarza substancje

antydrobnoustrojowe.

Rośliny lecznicze są naturalnym

siedliskiem dla szerokiego

spektrum mikroorganizmów,

których źródłem jest środowisko

naturalne rośliny – gleba,

powietrze, woda – oraz

organizmy żywe: człowiek,

zwierzęta, owady.

Drogi zanieczyszczeń
surowców zielarskich

drobnoustrojami.

Poszczególne gatunki ziół wykazują

zróżnicowanie pod względem ilości, jak

również różnorodności bytujących na

nich drobnoustrojów. Zróżnicowanie to

determinowane jest przez właściwości

danej rośliny oraz czynniki zewnętrzne,

związane z wpływem środowiska,

warunkami uprawy oraz procesami

technologicznymi.

Czynniki

wewnętrzne

Czynniki

zewnętrzne

•skład chemiczny rośliny

oraz jej naturalne bariery
•struktura rośliny
•obecnośc subst.

antydrobnoustrojowych
•wewnątrz komórkowa

mikroflora rośliny

•klimat, wilgotnośc
•stanowisko
•metoda zbioru
•warunki suszenia
•postac
•obróbka technologiczna
•Opakowanie i warunki

przechowywania
•Zanieczyszczenie

podczas obróbki

Wyniki badań wskazują na

korelację pomiędzy poziomem

zanieczyszczenia

mikrobiologicznego a

odległością, na jaką roślina

wzrasta od ziemi.

Niektóre rośliny, takie jak np. melisa,

tymianek, tatarak pospolity, koper

włoski, posiadają naturalne bariery

oraz substancje antydrobnoustrojowe,

które wywołują hamujący wpływ na

wzrost oraz stabilność

mikroorganizmów. Oszacowano, iż

około 1400 gatunków ziół i przypraw

wytwarza substancje

antydrobnoustrojowe o różnorodnej

budowie chemicznej.

BAKTERIE

I

GRZYBY

Surowce zielarskie w głównej

mierze zanieczyszczone są

zarodnikami bakterii oraz grzybów,

do zanieczyszczeń należą też

jednak różnorodne formy

wegetatywne bakterii i grzybów

oraz wirusy żyjące na powierzchni

rośliny, jak również we wnętrzu jej

tkanek.

Podstawowa mikroflora suchych

ziół to bakterie przetrwalnikujące

tlenowe z rodzaju Bacillus,

beztlenowe Clostridium i grzyby

pleśniowe z rodzaju Aspergillus,

Pencillium, Rizopus oraz Fusarium.

Stopień zakażenia surowców

roślinnych jest bardzo

zróżnicowany, może niekiedy

dochodzić do poziomu 10 do

pot 7 drobnoustrojów w 1g.

Poza wymienionymi

drobnoustrojami

przetrwalnikującymi

stwierdzono również obecność

bakterii pochodzenia kałowego,

tj. gramujemne pałeczki z

grupy coli, enterokoki i

paciorkowce. Znane są

przypadki skażenia ziół

bakteriami chorobotwórczymi.

B

ADA

NIA

LA

BO

FARMU

Wytwarzane przez Labofarm
tabletki oraz zioła dozowane

pod względem czystości

mikrobiologicznej spełniają

wymagania zawarte w

Farmakopei Polskiej. Tabletki

należą do grupy leków

doustnych, zawierających

surowce pochodzenia

naturalnego (grupa III c).

Farmakopea Polska VI określa

następujące wymagania dla tej grupy

leków: nie więcej niż 10 do pot.4

bakterii i 10 do pot.2 grzybów w 1g,

nieobecność w 1g Staphylococus

aureus, Pseudomonas aeruginosa i

Esherichia coli, nie więcej niż 10 do

pot2 innych drobnoustrojów z rodziny

Enterobacteriaceae i innych pałeczek

grammujemnych w 1g, nieobecność

Salmonella w 10g.

OCZYSZCZANIE

Aby uzyskać produkt o

dopuszczalnym poziomie

obciążenia drobnoustrojami,

surowce poddawane są

procesowi oczyszczania

mikrobiologicznego,

następującego w efekcie

działania pary wodnej w

wysokiej temperaturze.

Na stopień redukcji ilości wpływa także

wielkość załadunku i wilgotność próbki.

Porównanie wyników badań surowców

przed i po oczyszczaniu pozwala na

dobranie optymalnych parametrów

oczyszczania, które powinny zapewnić

uzyskanie odpowiedniej czystości

mikrobiologicznej produktu i nie

spowodować spadku zawartość

substancji czynnych poniżej przyjętych

limitów.

Proces dobierania optymalnych

warunków oczyszczania

mikrobiologicznego

zilustrowany zostanie na

przykładzie surowca liść

senesu (Folium Sennae), który

może zawierać od 10 do pot4

do 10do pot6 bakterii w 1g.

stosowane

parametry

oczyszczania

Temp. I czas

wyjściowy

Temp wyższa o 10*

Temp. Niższa o 10*,

czas Krótszy o 5 min.

Czas krótszy o 5

min.

Redukcja ilości

bakterii

100 razy

100 000 razy

10 razy

1000 razy

Wynik operacji

Przekroczenie limitu ilości

bakterii/1g surowca

odpowiednia zawartośc subst

czynnej

Surowiec odpowiada

wymaganiom

mikrobiologicznym,

zawartośc subst czynnej

poniżej normy

Przekroczenie limitu ilości

bakterii w g surowca

odpowiednia zawartośc subst

czynnej

Surowiec odpowiada

wymaganiom

mikrobiologicznym,

odpowiednia zawartośc

substancji czynnej

W pierwszym etapie określono wpływ

wilgotności surowca oraz wielkości

załadunku na efektywność oczyszczania.

Kolejnym krokiem było ustalenie

parametrów, takich jak czas i temperatura

oczyszczania. Zastosowane na początku

wartości tych parametrów okazały się

nieskuteczne. Wystąpiło przekroczenie

dopuszczalnego limitu ilości bakterii (mimo

stukrotnego obniżenia ich ilości).

Podwyższenie temperatury o 100C w

stosunku do wartości wyjściowej

spowodowało obniżenie ilości bakterii aż sto

tysięcy razy, co pozwoliło na uzyskanie

bardzo niskiego poziomu obciążenia

mikrobiologicznego.

Wykonanie następnie analizy

zawartości antranoidów w

przeliczeniu na sennozyd B

wykazały spadek ilości

substancji czynnych poniżej

dolnego limitu.

Takie wyniki wymusiły konieczność

zastosowania łagodniejszych

parametrów. W doświadczeniu

trzecim obniżono temperaturę o

50C, a czas o 5 minut. W tym

wypadku oczyszczony surowiec nie

odpowiadał, niestety,

wymaganiom mikrobiologicznym.

Nastąpił jedynie dziesięciokrotny

spadek ilości bakterii.

W wyniku zastosowanych

warunków ilość bakterii

zmniejszyła się tysiąckrotnie,

co przy wyjściowym

zanieczyszczeniu surowca

rzędu 10 do pot6 bakterii w 1g

daje wynik 1000 bakterii w 1g.

Takie parametry uznano za

optymalne.

Wniosek po

przeprowadzeniu badań

technologicznych i

analitycznych.

Ze względu na zróżnicowanie

zanieczyszczenia

mikrobiologicznego surowców

zielarskich pod względem

ilościowym jak i jakościowym oraz

specyficzną wrażliwość na

działanie podwyższonej

temperatury, konieczne jest

dobieranie parametrów

oczyszczania indywidualnie dla

poszczególnych gatunków ziół - na

podstawie przeprowadzonych

badań mikrobiologicznych i

fizykochemicznych.