4. Tworzenie i podział

dochodu narodowego.

4.1.Procedury i mechanizmy

tworzenia dochodu narodowego.

4.2.Procedury i mechanizmy podziału

dochodu narodowego.

4.3.Mnożnik dochodu narodowego.

Dochód narodowy

dochód

narodowy

- miara

produkcji

wytworzonej w danym czasie za pomocą
czynników produkcji należących do obywateli
danego kraju (niezależnie od miejsca ich użycia),
wyrażona w cenach tych czynników; inaczej —
produkt narodowy netto (PNN) w cenach
czynników produkcji.

Dochód narodowy = łącznym dochodom czynników

produkcji.

Są to:

• dochody z tytułu czynszów
• zyski
• dochody z pracy na własny rachunek
• wynagrodzenia

Dochód narodowy c.d.

PNN

w

cenach

rynkowych

jest

równy produktowi

narodowemu

brutto pomniejszonemu o amortyzację,
czyli o wartość zużycia narzędzi pracy. Aby
otrzymać „prawdziwy” (czysty) efekt
rocznej pracy obywateli kraju, od wartości
dóbr

finalnych

wytworzonych

przez

krajowe czynniki produkcji powinniśmy
odjąć amortyzację.

PNN = PNB – amortyzacja

Dochód narodowy c.d.

DN - dochód narodowy - jest największym agregatem
obejmującym wszystkie dobra finalne i usługi wytwarzane w
każdej gospodarce narodowej. Wyrażamy go w jednostkach
wartościowych w bieżących cenach rynkowych, jakie ukształtowały
się na rynku w danym kraju i w danym roku. Stosuje się je wtedy,
gdy analizuje się podział narodu dochodowego. Wyrażamy go
również w cenach stałych wziętych za podstawę z jakiegoś
jednego roku. Wówczas niezależnie od tego jak zmieniały się ceny
rynkowe w ciągu analizowanego okresu wszystkie dobra i usługi
wyrażane są w tych samych cenach niezmiennych, które
stosujemy do mierzenia DN i tylko DN w cenach stałych
wykorzystywany jako miara dynamiki wzrostu gospodarczego, a
przeliczony na jednego mieszkańca może być traktowany jako
ogólna miara poziomu gospodarczego kraju.

Procedury i mechanizmy podziału

dochodu narodowego

Podział

dochodu

narodowego

-

faza procesu gospodarowania, w której
następuje

rozdysponowanie

wytworzonego dochodu

narodowego

pomiędzy różne podmioty gospodarcze i
na różne cele. Obejmuje przebiegające
wielopłaszczyznowo procesy kształtowania
się dochodów pieniężnych podmiotów
gospodarczych.

Procedury i mechanizmy podziału dochodu
narodowego c.d.

Dochody

te

powstają

częściowo

w

procesie

wytwarzania dóbr i usług, jako wynagrodzenia dla
właścicieli

zaangażowanych

w

nim

czynników

wytwórczych:

  płace, 

 zyski, 

 dywidendy, 

 procent, 

 renta gruntowa.

Ostateczne (po opodatkowaniu) dochody gospodarstw
domowych i przedsiębiorstw oraz dochody państwa
(po

uregulowaniu

wymienionych

płatności

transferowych)

odzwierciedlają

przypadające

im

cząstki dochodu narodowego.

Podział dochodu narodowego

wg MPS

1) Pierwotny – odbywa się w miejscu wytworzenia

dochodu, np. w przedsiębiorstwie; nie dzieli się między

pracowników i przedsiębiorców. W wyniku podziału

pierwotnego tworzą się płace pracowników najemnych

i zyski przedsiębiorstwa

.

2) Wtórny – tworzony poprzez rynek (mechanizm

rynkowy - system cen) i budżet państwa (system

podatków). W wyniku podziału wtórnego tworzy się

dochody właścicieli przedsiębiorstw i jednostek

usługowych, pracowników sfery nieprodukcyjnej i

państwa.

3) Ostateczny –

tworzy

się

fundusz

konsumpcji

(zaspokajanie potrzeb) i akumulacji (powiększanie

możliwości produkcyjnych), który tworzy się za

pomocą redystrybucji dochodów, podatków i kredytów.

Podział dochodu narodowego z punktu

widzenia składników popytu w SNA

Dobra i usługi wchodzące w skład podaży służą

zaspokajaniu popytu, przy czym tworzą go:

 konsumpcja - do konsumpcji zaliczamy dobra i usługi zużyte w

gosp., a nabyte od innych podmiotów, bez samospożycia,

 inwestycje - wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (wydatki na

zakup dóbr i usług, wliczamy tu także te, które tworzą zapasy,
inwestycje odtworzeniowe),

 zakupy rządowe - zakupy dóbr i usług przez instytucje państwowe

szczebla centralnego jak i lokalnego,

 zakupy dóbr i usług dokonywane przez banki,

 zakupy dóbr i usług dokonywane przez podmioty zagraniczne –

eksport,

 zakupy dóbr i usług dokonywane przez podmioty krajowe – import.

Podział dochodu narodowego z punktu

widzenia składników podaży wg SNA

W skład podaży wchodzą dobra i usługi,
które służą zaspokojeniu popytu.

Popyt umiejscawiany (alokowany jest)
w C -

konsumpcję

+ S -

oszczędności

+

TA -

podatki pomniejszone

o TR -

transfery

+ P. -

płatności pomniejszone

o L -

pożyczki

.

Y= C+ S+ TA - TR + P - L

Mnożnik dochodu narodowego

Mnożnik - w makroekonomii współczynnik

określający zmianę (wzrost lub spadek) dochodu pod
wpływem zmiany autonomicznych lub
egzogenicznych (zewnętrznych) wydatków
podmiotów gospodarczych.

Jest relacją przyrostu

dochodu narodowego

do początkowej

zmiany czynników,

które ten przyrost

wywołały.

Jest zawsze większy od

jedności - zmiana

wydatków o określoną

wartość powoduje

zawsze zmianę

dochodu narodowego

o wielokrotność tej

wartości.

Mnożnik dochodu narodowego c.d.

Najpopularniejszym mnożnikiem jest

mnożnik inwestycyjny, który informuje, o
ile wzrośnie lub spadnie dochód narodowy,
jeśli wydatki inwestycyjne wzrosną lub
zmniejszą się o jedną jednostkę pieniężną
(przy założeniu, że jedyną przyczyną
zmiany

dochodu

narodowego

są

inwestycje).

Mnożnik dochodu narodowego c.d.

Powodują podwyższenie
poziomu mnożnika:

 wzrost inwestycji,
 wzrost rządowych wydatków
na zakup dóbr i usług,
 wzrost eksportu.

Inne go obniżają:

zmniejszenie wydatków na
inwestycje,
wzrost podatków,
wzrost importu.

Dochód narodowy jako podstawowy

miernik oceny poziomu życia

Informacje statystyczne o wielkości, dynamice i strukturze dochodu
narodowego są niezbędne do prowadzenia polityki pieniężnej, fiskalnej
i polityki dochodowej w każdym kraju. Na ich podstawie bank
centralny i państwo mogą uruchamiać różne instrumenty ekonomiczne
i za ich pośrednictwem oddziaływać na wszystkie strefy działalności
gospodarczej. Znając rachunek dochodu państwo orientuje się o
efektach netto gospodarki oraz ile z tych efektów i między kogo może
rozdzielić. Dochód narodowy jako miernik oddziaływuje na decyzje
gospodarcze. Łączy on i pozwala porównywać różne działy gospodarki.
Mówi też o opłacalności lub jej braku w danej produkcji (gałęzi). 
Aby dochód był w pełni adekwatnym miernikiem poziomu życia czy też
dobrobytu, trzeba by uwzględnić wyżej wymienione czynniki.
Trudności, a właściwie niemożność ich wyceny sprawia, że są one
pomijane w rachunku dochodu narodowego. Mimo to dochód
narodowy pozostaje najlepszą z miar jaką dysponuje państwo przy
ocenie sytuacji gospodarki kraju i dobrobytu społeczeństwa.

• R. Milewski, Podstawy ekonomii, wyd.

Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003

• Samuelson P.A., Nordhaus W.D.,

Ekonomia 1, PWN, Warszawa 1996

Bibliografia
:

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ