Dochód Narodowy

Dochód narodowy jest największym agregatem w każdej gospodarce

narodowej. Jest on powszechnie wykorzystywany jako miernik poziomu i
dynamiki rozwoju gospodarczego.

Określając dochód narodowy należy przede wszystkim

Określając dochód narodowy należy przede wszystkim

zaznaczyć, iż jest to miara produkcji wytworzonej w danym czasie, za
pomocą czynników produkcji należących do obywateli danego kraju i
wyrażona jest w cenach tych czynników (bez określenia miejsca ich
użytkowania). Dochód narodowy to inaczej produkt narodowy netto
wytworzony w gospodarce

Tabela: Podstawowe rachunku dochodu narodowego

Produkt Narodowy Brutto

Produkt Narodowy Netto

Produkt krajowy Brutto

Dochód narodowy

Dochód netto z własności za

granicą

Dochód netto z własności za

granicą

DN = PNN – podatki pośrednie

PNN = PNB – - amortyzacja

Wydatki państwa

PKB = PNB – dochód netto z

własności

granicą

Podatki pośrednie

Inwestycje

Eksport netto

Konsumpcja

Amortyzacja

Amortyzacja

Amortyzacja

Powyższe zestawienie w bardzo uproszczony sposób przedstawia

najważniejsze kategorie używane w rachunku dochodu narodowego.
Natomiast możemy wyróżnić siedem następujących kategorii
dochodu narodowego:
• Produkt Krajowy Brutto,
• Produkt Narodowy Brutto,
• Produkt Narodowy Netto,

• Produkt Narodowy Netto,
• Dochód narodowy wg cen wytwórczych,
• Osobisty dochód ludności,
• Dyspozycyjny dochód ludności,
• Metoda wartości dodanej.

Obliczenia dochodu narodowego dokonuje się przez odjęcie

amortyzacji od PKB w cenach czynników produkcji.

DN = PKB - Am

Inaczej dochód narodowy można określić jako ilość pieniędzy, jaką

gospodarka ma do dyspozycji na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej
sumy pieniędzy, które przeznacza się na sfinansowanie amortyzacji oraz
utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.

Wykres: Dochód Narodowy (ceny bieżące) w latach 2006-2010

1018836

1134554

1243822

1296194

1368317

800000

1000000

1200000

1400000

wartość

0

200000

400000

600000

2006

2007

2008

2009

2010

lata

Opracowanie na podstawie: Roczniki Statystyczne RP z lat 2006,2007,2009,2010 GUS Warszawa.

Jak da się zaobserwować na powyżej zaprezentowanym
wykresie widać wzrost dochodu narodowego na przestrzeni
badanego okresu. Jest to korzystna tendencja, ponieważ
wzrostowi dochodu narodowego towarzyszą wyższe realne
dochody ludności i poprawa poziomu życia, choć nie zawsze
odbywa to się w sposób automatyczny i nie wszyscy
odczuwają to jednakowo.

Produkt Krajowy Brutto

Produkt Krajowy Brutto (PKB) jest miarą produkcji wytworzonej
przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego
kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z
podatkami pośrednimi na dobra i usługi. PKB w cenach bazowych
jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.
PKB w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach

PKB w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach
bazowych o wielkość podatków pośrednich (pomniejszoną o sumę
ewentualnych dotacji do dóbr i usług).

PKB = K + I + G + E

n

K – konsumpcja

I – inwestycje

G – wydatki rządowe

E

n

– eksport netto

W analizowanym okresie zarówno gospodarka polska, jak również gospodarka

ś

wiatowa funkcjonowały w zmieniających się warunkach. Dwa pierwsze lata (2006-

2007) to okres pomyślnej koniunktury. W okresie tym notowano szybki wzrost PKB,
produkcji przemysłowej i zatrudnienia. Następowała także widoczna poprawa
efektywności gospodarowania mająca wyraz w szybkim wzroście wydajności pracy,
obniżce jednostkowych kosztów pracy oraz zwiększeniu produktywności majątku
trwałego. W kolejnych dwóch latach (2008-2009) gospodarka funkcjonowała w
warunkach globalnego kryzysu ekonomicznego. Nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu
gospodarczego, spowolnienie a następnie spadek produkcji przemysłowej i spadek
zatrudnienia. Nie pozostało to bez wpływu na efektywność gospodarowania. Wskaźniki
efektywności uległy gwałtownemu pogorszeniu. Wydajność pracy praktycznie nie

efektywności uległy gwałtownemu pogorszeniu. Wydajność pracy praktycznie nie
zmieniła się, wzrosły jednostkowe koszty pracy, zmniejszyła się produktywność
majątku. W roku 2010 negatywne tendencje występujące w gospodarce zostały
przełamane. Tempo wzrostu PKB przyspieszyło, nastąpił szybki wzrost produkcji
przemysłowej, istotnie obniżyło się tempo spadku zatrudnienia, zwiększyła się
efektywność

gospodarowania.

Odnotowano

wzrost

wydajności

pracy,

obniżkę

jednostkowych kosztów pracy i zwiększenie produktywności majątku trwałego.

Produkt Krajowy Brutto (ceny bieżące) w latach 2006-2010

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

w

m

ln

zł

PKB (ceny bieżące) w mln zł

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie: Roczników Statystycznych RP z lat 2006 - 2010 GUS Warszawa.

2006

2007

2008

2009

2010

PKB

1060194

1176737

1272838

1343657

1415362

0

200000

400000

600000

800000

w

m

ln

zł

Wykres

przedstawia

wzrost

Produktu

Krajowego Brutto w Polsce w latach 2006 -
2010. Jest to korzystna tendencja, ponieważ
wzrostowi PKB towarzyszą wyższe realne
dochody ludności i poprawa poziomu życia,
choć nie zawsze odbywa to się w sposób

choć nie zawsze odbywa to się w sposób
automatyczny i nie wszyscy odczuwają to
jednakowo.

Zmiany PKB (ceny stałe) w %

Źródło: GUS, obliczenia DSA MG

PKB w 2010 roku był wyższy o 25,8% niż w roku 2005. Tempo

wzrostu

gospodarczego

w

badanym

okresie

podlegało

znacznym

wahaniom. Po wysokim, ponad 6-proc. wzroście PKB w latach 2006-2007,
w dwóch kolejnych latach (szczególnie w roku 2009) nastąpiło wyraźne
spowolnienie. Po upływie trzech kwartałów 2008 roku notowano jeszcze
wzrost PKB w wysokości sięgającej 6%. W IV kwartale gospodarka polska
odczuła negatywne skutki globalnego kryzysu ekonomicznego, tempo
wzrostu wyhamowało do 3,2%. W całym roku 2008 PKB zwiększył się o

wzrostu wyhamowało do 3,2%. W całym roku 2008 PKB zwiększył się o
5,1%. W trzech pierwszych kwartałach 2009 roku negatywne tendencje
były kontynuowane. W okresie tym PKB wzrósł o 1,1%. Poczynając od IV
kwartału sytuacja zaczęła się wyraźnie poprawiać, tempo wzrostu
przyspieszyło do 3,2% co skutkowało wzrostem PKB w całym roku 2009 o
1,6%. Wzrost aktywności gospodarczej następował także w roku 2010,
kiedy to PKB zwiększył się o 3,9%.

Tempo wzrostu PKB w latach 2006-2010 (w %)

.

Źródło: GUS, Mały Rocznik Statystyczny, 2008–2011.

Treść

Ś

rednioroczne tempo zmian w

okresie:

2010

2010/2005

2006-2007

(dobra

koniunktura)

2008-2009

(dekoniunktura)

PKB – świat

5,3

1,2

5,0

19,2

PKB - Unia Europejska

3,3

-1,7

1,8

5,1

PKB – Polska

6,5

3,3

3,9

25,8

Źr dło: GUS, Mały Rocznik Statystyczny, 2008 2011.

PKB Polski w roku 2010 był o 25,8% wyższy od osiągniętego w 2005 roku.

Tempo wzrostu gospodarczego w badanym okresie podlegało znacznym wahaniom. W
okresie dobrej koniunktury (lata 2006-2007) średnioroczne tempo wzrostu wynosiło
6,5%, by w okresie dekoniunktury (lata 2008-2009) spowolnić do 3,3% średniorocznie.
W 2010 roku negatywne tendencje zostały przełamane i PKB wzrósł o 3,9%. Światowy
PKB zwiększył się w badanym okresie o 19,2%, a PKB Unii Europejskiej o 5,1%.
Negatywny wpływ globalnego kryzysu ekonomicznego na PKB światowy i unijny był
znacznie silniejszy niż na krajowy. Średnioroczne tempo wzrostu globalnego PKB
obniżyło się z 5,3% w latach 2006-2007 do 1,2% w latach 2008-2009. Jeszcze gorszy
wynik był udziałem Unii Europejskiej gdzie odpowiednio po średniorocznym wzroście o
3,3% nastąpił średnioroczny spadek o 1,7%.

PKB per capita

PKB per capita to wielkość PKB (a więc wartość
wszystkich produktów i usług finalnych
wytworzonych w danym kraju, w danym roku przez
wszystkie podmioty gospodarki narodowej )
przypadająca na jednego mieszkańca danego kraju.

d – przeciętny dochód narodowy przypadający na mieszkańca (per capita)

Y – dochód narodowy liczony w cenach stałych

L – liczba ludności w danym kraju

P K B p er c ap ita w latac h 2006 -

2010

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000

W

a

rt

o

ś

c

i

(w

z

ł)

PKB
per
capita

PKB per capita

Rok

2006

2007

2008

2009

2010

Wielkość (w zł)

27 803

30 894

33 394

35 218

37 064

Żródło: Opracowanie własne.

0

5 000

10 000

2006

2007

2008

2009

2010

L a ta

W

a

rt

o

ś

c

i

(w

z

ł)

• Wielkość PKB per capita w Polsce w

badanych latach wzrastała z roku na rok.

• Porównując rok 2010 z rokiem 2006 można

zauważyć, że wielkość PKB przypadająca
na jednego mieszkańca wzrosła o ponad

9 000zł.

9 000zł.

• Największy wzrost PKB per capita miał

miejsce w 2008 roku w porównaniu do roku
poprzedniego.

Poziom wskaźnika PKB per capita w krajach UE w latach 2004 - 2010

Źródło: Eurostat.

• Warto jednak zauważyć, że Polska w

porównaniu z innymi państwami Unii
Europejskiej ma stosunkowo niski wskaźnik
PKB per capita.

• Polska zajmuje dopiero 23 miejsce w Unii

Europejskiej.

Europejskiej.

• PKB per capita w Polsce w roku 2004 wynosił

około 50%, natomiast w 2010 około 65%.

Wzrost gospodarczy to główny wskaźnik,
który określa kondycję danej gospodarki oraz
tempo

jej

rozwoju.

Wzrost

gospodarczy

przedstawia

się

jako

określoną

wielkość

procentową, która obliczana jest za ostatni
okres

rozliczeniowy

(najczęściej

rok)

w

stosunku do okresu poprzedniego. Wartość ta

stosunku do okresu poprzedniego. Wartość ta
to różnica pomiędzy wysokościami produktów
krajowych brutto w dwóch okresach wyrażana
w procentach. Tak więc, wzrost gospodarczy
może być zarówno dodatni jak i ujemny.

6,2%

6,8%

5,1%

3,8%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

Wzrost PKB w Polsce w latach 2006 - 2010

1,6%

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

2006

2007

2008

2009

2010

Ź

ródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS.

Dynamika PKB i czynniki wzrostu

Okres silnego wzrostu gospodarczego,

obejmującego wszystkie główne sektory (tj. usługi,
przemysł i budownictwo), zapoczątkowany w 2004 r.
kontynuowany był do połowy 2008 r. Impuls
wzrostowy związany był z wstąpieniem Polski do
Unii Europejskiej, a związane z tym zarówno
korzyści, jak i paradoksalnie obawy, przełożyły się na

korzyści, jak i paradoksalnie obawy, przełożyły się na
relatywnie wysokie wzrosty kwartalnego PKB na
początku tego okresu. Aktywność gospodarcza
osiągnęła maksimum w roku 2007, kiedy to wzrost
PKB w skali roku wyniósł 6,8%. Utrzymująca się w
poprzednich latach tendencja wzrostowa, w roku
2009 znacznie spowolniła.

Wzrost poziomu PKB w 2009 roku był bardzo mały

(wyniósł zaledwie 1,6%), sytuacja ta spowodowana była
kryzysem gospodarczym. Polska mimo słabego wzrostu PKB
w tym roku poradziła sobie bardzo dobrze w porównaniu z
innymi krajami Unii Europejskiej.

Do odbudowy aktywności gospodarczej doszło już na

początku 2010 roku. W kolejnych kwartałach wzrost PKB
nabierał tempa. W ostatnim kwartale 2010 roku wzrost

nabierał tempa. W ostatnim kwartale 2010 roku wzrost
gospodarczy przyspieszył do 4,5%. Biorąc pod uwagę
niekorzystne warunki ekonomiczne jakie panowały na świecie,
osiągnięty wynik należy oceniać pozytywnie (tempem wzrostu
Polska ustępowała jedynie Szwecji i Słowacji). Wzrost PKB w
2010 roku wyniósł 3,8%.

Wzrost PKB w krajach Unii Europejskiej

w latach 2009 – 2010 (ceny stałe)

• Jak widać na wykresie wszystkie kraje Unii

Europejskiej poza Polską odnotowały w
2009 roku spadek PKB.

• Największy spadek PKB odnotowała

Łotwa, Litwa i Estonia.

• W roku 2010 Polska obok Szwecji i

• W roku 2010 Polska obok Szwecji i

Słowacji znajdowała się w pierwszej trójce
państw, które odnotowały największy
wzrost PKB.

Zmiany PKB w krajach Unii Europejskiej

w roku 2010 w porównaniu do roku

poprzedniego(ceny stałe) w %

Produkt Narodowy Brutto (ang. Gross National Product, także dochód

narodowy brutto) to miernik całkowitych dochodów osiąganych przez ogół
obywateli danego kraju, niezależnie gdzie zostały świadczone usługi przez
czynniki produkcji. Inaczej mówiąc PNB to PKB skorygowany o dochody netto
uzyskane z tytułu własności za granicą. PNB obliczamy go za pomocą
odpowiedniego wzoru

PNB= PKB - Dn

Tabela: Produkt Narodowy Brutto w tatach 2006-2010

Ogółem

2006

2007

2008

2009

2010

1060194

1176737

1272838

1343657

1415362

- 41 358

- 42 183

- 29 016

- 47 463

- 47 045

PNB

1 018 836

1 134 554

1 243 822

1 296 194

1 368 317

Produkt Narodowy Netto

Produkt Narodowy Netto (PNN) jest mniejszy od PNB o

wielkość amortyzacji. Wynika to z faktu, że część powstałej w
gospodarce narodowej produkcji brutto musi zostać
przeznaczona na odtworzenie zużytego kapitału. Nie może
być ona skierowana, ani na konsumpcję, ani na nowe
inwestycje powiększające zasób kapitału, ani na wydatki
państwa, ani na eksport.

państwa, ani na eksport.

PNN jest równoważny takiej ilości pieniędzy, jaką

dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po
odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy, wystarczającej do
sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu
kapitału na dotychczasowym poziomie.

PNN = PNB - Amortyzacja

Szacunek PKB według województw w 2010r.(mln zł)

Ż

ródło: Szacunki BIEC

Osobisty Dochód Ludności

Osobisty Dochód Ludności (ODL) -

jest tą częścią DNCW, która pozostaje po

potrąceniu nie rozdzielonych zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstw N

z

oraz

po spłaceniu podatku od dochodów przedsiębiorstw do budżetu państwa T

bc

.

Jednocześnie osobisty dochód ludności jest powiększony o różnego rodzaju transfery z
budżetu państwa na rzecz ludności B

t

(emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych,

wydatki na opiekę socjalną ubogich, stypendia itp.).

Transferem nazywamy przekazanie określonej sumy dochodów na rzecz ludności bez
bieżącego świadczenia usług.

Osobiste

dochody

ludności

podlegają

bezpośredniemu

opodatkowaniu

T

b

.

po

uregulowaniu podatków pozostaje dyspozycyjny dochód ludności (DDL).

ODL = DNCW – N

z

– T

bc

- B

t

DNCW – Dochód Narodowy wg Cen Wytwórczych

N

z

- nie rozdzielone zyski

T

bc

- podatek od dochodów przedsiębiorstw

B

t

- transfery z budżetu państwa na rzecz ludności