Dług publiczny w

Dług publiczny w

Polsce

Polsce

Międzynarodowe Stosunki

Międzynarodowe Stosunki

Gospodarcze

Gospodarcze

Żródło:

Żródło:

www.dlugpubliczny.org.pl

www.dlugpubliczny.org.pl

Dług publiczny

Dług publiczny

to

to

całość finansowych zobowiązań władz

całość finansowych zobowiązań władz

publicznych (państwowych i

publicznych (państwowych i

samorządowych) z tytułu

samorządowych) z tytułu

zaciągniętych pożyczek.

zaciągniętych pożyczek.

Jest zaciągany na pokrycie deficytu

Jest zaciągany na pokrycie deficytu

budżetowego poprzez:

budżetowego poprzez:



emisje skarbowych papierów

emisje skarbowych papierów

wartościowych,

wartościowych,



zaciąganie kredytów w bankach

zaciąganie kredytów w bankach

komercyjnych

komercyjnych



emisję obligacji i bonów skarbowych

emisję obligacji i bonów skarbowych

Czym się różni się dług

Czym się różni się dług

publiczny od deficytu

publiczny od deficytu

budżetowego?

budżetowego?



Na

Na

dług publiczny

dług publiczny

składają się długi rządu,

składają się długi rządu,

samorządów i FUS-u.

samorządów i FUS-u.

Na koniec 2009 r. wyniósł

Na koniec 2009 r. wyniósł

on ok. 670 mld zł.

on ok. 670 mld zł.

Z tego 624 mld zł

Z tego 624 mld zł

przypadały na budżet centralny (odpowiada

przypadały na budżet centralny (odpowiada

za niego rząd), 39 mld zł na samorządy i 7

za niego rząd), 39 mld zł na samorządy i 7

mld zł na FUS.

mld zł na FUS.



Deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy

to z kolei różnica

to z kolei różnica

pomiędzy wydatkami a dochodami rządu,

pomiędzy wydatkami a dochodami rządu,

samorządów i innych instytucji publicznych

samorządów i innych instytucji publicznych

w konkretnym roku. Deficyt budżetowy jest

w konkretnym roku. Deficyt budżetowy jest

częścią deficytu finansów publicznych.

częścią deficytu finansów publicznych.

Szacunkowa wielkość

Szacunkowa wielkość

państwowego długu publicznego

państwowego długu publicznego

rośnie obecnie

rośnie obecnie

z 798,3 mld zł na

z 798,3 mld zł na

koniec 2011 r. do 841,4 mld zł

koniec 2011 r. do 841,4 mld zł

na koniec grudnia 2012 r.,

na koniec grudnia 2012 r.,

czyli o ponad 117,8 mln zł na

czyli o ponad 117,8 mln zł na

dobę, 4,9 mln zł na godzinę i

dobę, 4,9 mln zł na godzinę i

1363,5 zł na sekundę.

1363,5 zł na sekundę.

Dług publiczny na 1 mieszkańca

Dług publiczny na 1 mieszkańca

rośnie

rośnie

z 21 473 zł na koniec

z 21 473 zł na koniec

grudnia 2011 r. do 22 633 zł na

grudnia 2011 r. do 22 633 zł na

koniec grudnia 2012 r.

koniec grudnia 2012 r.

Jako liczbę

Jako liczbę

mieszkańców Polski przyjęto

mieszkańców Polski przyjęto

opublikowaną przez GUS w wynikach

opublikowaną przez GUS w wynikach

spisu powszechnego liczbę ludności

spisu powszechnego liczbę ludności

rezydującej (

rezydującej (

37,2 mln osób

37,2 mln osób

w 2011

w 2011

roku).

roku).

Co jest groźnego w polskim

Co jest groźnego w polskim

długu publicznym?

długu publicznym?



Największym problemem jest szybki

Największym problemem jest szybki

przyrost długu, bo im wyższe mamy

przyrost długu, bo im wyższe mamy

zadłużenie, tym więcej musimy płacić

zadłużenie, tym więcej musimy płacić

za jego obsługę.

za jego obsługę.



Gdyby dług publiczny przestał rosnąć

Gdyby dług publiczny przestał rosnąć

i ustabilizował się na obecnym

i ustabilizował się na obecnym

poziomie około 50-55 proc., PKB, to w

poziomie około 50-55 proc., PKB, to w

sprzyjających okolicznościach można

sprzyjających okolicznościach można

by go

by go

rolować

rolować

bez końca.

bez końca.

Który kraj ma bezpieczny

Który kraj ma bezpieczny

poziom długu i deficytu?

poziom długu i deficytu?



Rumunia dług 30,5% PKB, a deficyt

Rumunia dług 30,5% PKB, a deficyt

8% PKB

8% PKB

NIEBEZBIECZNY

NIEBEZBIECZNY



Łotwa dług 48,5% PKB, a deficyt

Łotwa dług 48,5% PKB, a deficyt

8,6% PKB

8,6% PKB

NIEBEZPIECZNY

NIEBEZPIECZNY



Wlk.Brytania dług 79,1% PKB, a

Wlk.Brytania dług 79,1% PKB, a

deficyt 12% PKB

deficyt 12% PKB

BEZPIECZNY

BEZPIECZNY

Niemcy, Wielka Brytania, Francja czy

Niemcy, Wielka Brytania, Francja czy

Włochy w relacji do PKB mają wyższy

Włochy w relacji do PKB mają wyższy

dług publiczny niż Polska

dług publiczny niż Polska



W rozwiniętych krajach Europy Zachodniej

W rozwiniętych krajach Europy Zachodniej

rosnące zadłużenie także niepokoi opinię

rosnące zadłużenie także niepokoi opinię

publiczną, polityków i ekonomistów, lecz

publiczną, polityków i ekonomistów, lecz

kraje zachodnie są od nas nie tylko znacznie

kraje zachodnie są od nas nie tylko znacznie

bogatsze, ale także znacznie bardziej

bogatsze, ale także znacznie bardziej

wiarygodne dla inwestorów na rynku

wiarygodne dla inwestorów na rynku

finansowym. Polskę lepiej więc porównywać

finansowym. Polskę lepiej więc porównywać

do pozostałych krajów regionu, które mają

do pozostałych krajów regionu, które mają

podobną do nas wielkość PKB na

podobną do nas wielkość PKB na

mieszkańca. Kraje rozwinięte bez większych

mieszkańca. Kraje rozwinięte bez większych

problemów pożyczają pieniądze na

problemów pożyczają pieniądze na

sfinansowanie swojego deficytu.

sfinansowanie swojego deficytu.

Jaki jest rezultat wysokiego

Jaki jest rezultat wysokiego

długu?

długu?



Wysoki dług publiczny hamuje tempo

Wysoki dług publiczny hamuje tempo

rozwoju w Polsce, a w efekcie wydłuża

rozwoju w Polsce, a w efekcie wydłuża

czas niezbędny do skrócenia dystansu, jaki

czas niezbędny do skrócenia dystansu, jaki

dzieli Polskę od krajów rozwiniętych.

dzieli Polskę od krajów rozwiniętych.

Zamiast wydawać publiczne pieniądze np.

Zamiast wydawać publiczne pieniądze np.

na autostrady i edukację, my płacimy ok.

na autostrady i edukację, my płacimy ok.

2,4 proc.

2,4 proc.

PKB tylko za same

PKB tylko za same

odsetki

odsetki

od

od

zaciągniętego długu. Już dziś Polska płaci

zaciągniętego długu. Już dziś Polska płaci

nabywcom obligacji jedne z najwyższych

nabywcom obligacji jedne z najwyższych

odsetek spośród krajów Unii Europejskiej.

odsetek spośród krajów Unii Europejskiej.

Jak zmniejszyć dług

Jak zmniejszyć dług

publiczny?

publiczny?



Przykłady: Chile, Turcja, RPA, Bułgaria.

Przykłady: Chile, Turcja, RPA, Bułgaria.



Spadek długu publicznego najczęściej w

Spadek długu publicznego najczęściej w

60% wynikał z szybkiego wzrostu PKB 40

60% wynikał z szybkiego wzrostu PKB 40

%

%

ze zmniejszenia deficytu finansów

ze zmniejszenia deficytu finansów

publicznych.

publicznych.



Spadek deficytu budżetowego

Spadek deficytu budżetowego

wynikał

wynikał

średnio w 70% z redukcji wydatków

średnio w 70% z redukcji wydatków

publicznych, a jedynie w 30% ze

publicznych, a jedynie w 30% ze

wzrostu podatków

wzrostu podatków

.

.

Od kogo pożycza Polska?

Od kogo pożycza Polska?



Najczęściej od swoich obywateli.

Najczęściej od swoich obywateli.

Każdy Polak, który kupuje obligacje

Każdy Polak, który kupuje obligacje

skarbowe pożycza rządowi swoje

skarbowe pożycza rządowi swoje

pieniądze.

pieniądze.

Co więcej, ten dług zostanie mu

Co więcej, ten dług zostanie mu

spłacony z jego własnych podatków

spłacony z jego własnych podatków

. To

. To

jednak oznacza, że im więcej państwo

jednak oznacza, że im więcej państwo

pożycza, tym więcej musi nakładać

pożycza, tym więcej musi nakładać

podatków. Jeżeli rząd systematycznie

podatków. Jeżeli rząd systematycznie

zwiększa dług, to ciężar jego spłaty spada

zwiększa dług, to ciężar jego spłaty spada

na kolejne pokolenia.

na kolejne pokolenia.

Czy większość polskiego długu

Czy większość polskiego długu

to dług zagraniczny?

to dług zagraniczny?



Nie. Na koniec 2009 roku państwowy dług

Nie. Na koniec 2009 roku państwowy dług

publiczny wyniósł

publiczny wyniósł

670 mld zł

670 mld zł

,

,

z czego zadłużenie

z czego zadłużenie

wobec inwestorów zagranicznych stanowiło

wobec inwestorów zagranicznych stanowiło

250 mld zł

250 mld zł

.

.

Pozostałe

Pozostałe

420 mld zł

420 mld zł

było

było

zadłużeniem wobec krajowych instytucji

zadłużeniem wobec krajowych instytucji

finansowych oraz inwestorów

finansowych oraz inwestorów

indywidualnych

indywidualnych

.

.



Oprócz 250 mld zł zagranicznego długu

Oprócz 250 mld zł zagranicznego długu

publicznego

publicznego

, Polska miała dodatkowo

, Polska miała dodatkowo

550 mld

550 mld

zł długu za granicą

zł długu za granicą

, z czego:

, z czego:

•

•

176 mld

176 mld

zł stanowiły długi sektora bankowego

zł stanowiły długi sektora bankowego

•

•

15 mld

15 mld

zł pożyczył NBP

zł pożyczył NBP

•

•

357 mld

357 mld

zł pożyczyli polscy obywatele i

zł pożyczyli polscy obywatele i

przedsiębiorstwa

przedsiębiorstwa

Prawie połowa długu

Prawie połowa długu

publicznego powstała w ciągu

publicznego powstała w ciągu

ostatnich 10 lat.

ostatnich 10 lat.

Przyczyny:

Przyczyny:

•

•

Kryzys gospodarczy na świecie i spowolnienie

Kryzys gospodarczy na świecie i spowolnienie

gospodarcze w Polsce, co spowodowało spadek

gospodarcze w Polsce, co spowodowało spadek

wpływów z podatków i wzrost wydatków (np. na zasiłki

wpływów z podatków i wzrost wydatków (np. na zasiłki

dla bezrobotnych).

dla bezrobotnych).

•

•

Obniżka podatków i składek przez poprzednie rządy.

Obniżka podatków i składek przez poprzednie rządy.

Nie towarzyszyło jej proporcjonalne obniżenie

Nie towarzyszyło jej proporcjonalne obniżenie

wydatków publicznych, a w efekcie olbrzymią dziurę

wydatków publicznych, a w efekcie olbrzymią dziurę

budżetową trzeba łatać pożyczkami oraz przychodami

budżetową trzeba łatać pożyczkami oraz przychodami

z prywatyzacji.

z prywatyzacji.



stopniowe ujawniania przyszłych zobowiązań

stopniowe ujawniania przyszłych zobowiązań

emerytalnych. W latach 1999-2009 kwota refundacji

emerytalnych. W latach 1999-2009 kwota refundacji

składek emerytalnych wraz z odsetkami zwiększyła

składek emerytalnych wraz z odsetkami zwiększyła

rejestrowany dług publiczny o ok. 170 mld zł (13 proc.

rejestrowany dług publiczny o ok. 170 mld zł (13 proc.

PKB).

PKB).



Znaczna część wzrostu długu publicznego

Znaczna część wzrostu długu publicznego

wynika ze stopniowego ujawniania

wynika ze stopniowego ujawniania

przyszłych zobowiązań emerytalnych.

przyszłych zobowiązań emerytalnych.

W

W

latach 1999-2009 ZUS przekazał do

latach 1999-2009 ZUS przekazał do

OFE ponad 140 mld zł składek

OFE ponad 140 mld zł składek

emerytalnych i tyle samo – w ramach

emerytalnych i tyle samo – w ramach

refundacji -- otrzymał dotacji z budżetu

refundacji -- otrzymał dotacji z budżetu

państwa. Gdyby te pieniądze pozostały w

państwa. Gdyby te pieniądze pozostały w

ZUS, to nasz rejestrowany dług publiczny

ZUS, to nasz rejestrowany dług publiczny

(publikowany przez GUS i Eurostat) byłby

(publikowany przez GUS i Eurostat) byłby

mniejszy niż obecnie, ale jednocześnie

mniejszy niż obecnie, ale jednocześnie

mielibyśmy większy dług ukryty.

mielibyśmy większy dług ukryty.

W relacji do PKB nasz dług publiczny

W relacji do PKB nasz dług publiczny

był

był

najniższy w 2000 roku

najniższy w 2000 roku

(37,6%

(37,6%

) i od tego czasu dość

) i od tego czasu dość

systematycznie rośnie.

systematycznie rośnie.

W tym roku

W tym roku

zbliży się do poziomu 55%.

zbliży się do poziomu 55%.

Dług publiczny według Polski, a

Dług publiczny według Polski, a

Unii Europejskiej.

Unii Europejskiej.



Różni się! Dlaczego?

Różni się! Dlaczego?



Według Komisji Europejskiej (lis. 2010) polski dług

Według Komisji Europejskiej (lis. 2010) polski dług

publiczny na 55,5% PKB. Rząd Polski zapowiada

publiczny na 55,5% PKB. Rząd Polski zapowiada

53,2%. Skąd ta różnica?

53,2%. Skąd ta różnica?



Rząd polski i Komisja Europejska różnie definiują dług

Rząd polski i Komisja Europejska różnie definiują dług

publiczny. Kluczowe znaczenie ma tu klasyfikacja

publiczny. Kluczowe znaczenie ma tu klasyfikacja

Krajowego Funduszu Drogowego (KFD). Krajowa

Krajowego Funduszu Drogowego (KFD). Krajowa

metodologia powstała niemal tylko i wyłącznie po to,

metodologia powstała niemal tylko i wyłącznie po to,

żeby zmniejszyć ryzyko przekroczenia progu

żeby zmniejszyć ryzyko przekroczenia progu

ostrożnościowego wynoszącego 55%, który nakłada na

ostrożnościowego wynoszącego 55%, który nakłada na

rząd konkretne, obowiązkowe oszczędności (m.in.

rząd konkretne, obowiązkowe oszczędności (m.in.

zamrożenie płac w budżetówce, waloryzacja rent i

zamrożenie płac w budżetówce, waloryzacja rent i

emerytur tylko o inflację). A że oszczędności nie są

emerytur tylko o inflację). A że oszczędności nie są

popularne, rząd woli zmienić definicję długu, niż

popularne, rząd woli zmienić definicję długu, niż

zacząć oszczędzać.

zacząć oszczędzać.

Bankructwo kraju

Bankructwo kraju

Potocznie o bankructwie państwa mówimy

Potocznie o bankructwie państwa mówimy

wtedy, gdy nie jest ono w stanie terminowo

wtedy, gdy nie jest ono w stanie terminowo

spłacać swojego zadłużenia. Ogłoszenie

spłacać swojego zadłużenia. Ogłoszenie

bankructwa kraju nie wiąże się z jego

bankructwa kraju nie wiąże się z jego

likwidacją.

likwidacją.

Na zadłużeniu publicznym można bankrutować na

Na zadłużeniu publicznym można bankrutować na

różne sposoby. Po pierwsze, trzeba rozróżnić

różne sposoby. Po pierwsze, trzeba rozróżnić

bankructwo na

bankructwo na

zadłużeniu wewnętrznym

zadłużeniu wewnętrznym

(w

(w

uproszczeniu: długi wobec własnych obywateli

uproszczeniu: długi wobec własnych obywateli

danego państwa) i

danego państwa) i

zewnętrznym

zewnętrznym

(w uproszczeniu:

(w uproszczeniu:

wobec zagranicznych instytucji).

wobec zagranicznych instytucji).

Kto zbankrutował?

Kto zbankrutował?



•

•

na zadłużeniu zagranicznym :

na zadłużeniu zagranicznym :

Argentyna (2001 rok), Wybrzeże Kości Słoniowej

Argentyna (2001 rok), Wybrzeże Kości Słoniowej

(2000), Ekwador (1999 i 2008), Indonezja (1998 i

(2000), Ekwador (1999 i 2008), Indonezja (1998 i

2000), Kenia (2001), Myanmar (1997), Nigeria

2000), Kenia (2001), Myanmar (1997), Nigeria

(2001 i 2005), Paragwaj (2002), Rosja (1998), RPA

(2001 i 2005), Paragwaj (2002), Rosja (1998), RPA

(1993), Turcja (prawie, pomoc MFW w 2000),

(1993), Turcja (prawie, pomoc MFW w 2000),

Urugwaj (2003), Wenezuela (1995 i 2004),

Urugwaj (2003), Wenezuela (1995 i 2004),

Zimbabwe (2000).

Zimbabwe (2000).



•

•

na zadłużeniu wewnętrznym:

na zadłużeniu wewnętrznym:

Argentyna (2000 rok), Argentyna (2007), Ekwador

Argentyna (2000 rok), Argentyna (2007), Ekwador

(1999), Angola (1992), Rosja (1998), Sri Lanka

(1999), Angola (1992), Rosja (1998), Sri Lanka

(1996), Wenezuela (1998), Zimbabwe (2006)

(1996), Wenezuela (1998), Zimbabwe (2006)

PS.: Krótsza lista bankructw krajowych nie wynika z tego, że jest ich

PS.: Krótsza lista bankructw krajowych nie wynika z tego, że jest ich

mniej. Są one po prostu słabiej udokumentowane

mniej. Są one po prostu słabiej udokumentowane

Kraje, które w czasie ostatniego

Kraje, które w czasie ostatniego

światowego kryzysu finansowego zwróciły

światowego kryzysu finansowego zwróciły

się o pomoc do Międzynarodowego

się o pomoc do Międzynarodowego

Funduszu Walutowego i innych instytucji

Funduszu Walutowego i innych instytucji

międzynarodowych (np. Komisji

międzynarodowych (np. Komisji

Europejskiej)

Europejskiej)

Angola (w 2009 roku), Antigua i Barbuda (2010),

Angola (w 2009 roku), Antigua i Barbuda (2010),

Bośnia i Hercegowina (2009), Dominikana

Bośnia i Hercegowina (2009), Dominikana

(2009), Salwador (2010), Gruzja (2008), Grecja

(2009), Salwador (2010), Gruzja (2008), Grecja

(2010), Gwatemala (2009), Węgry (2008),

(2010), Gwatemala (2009), Węgry (2008),

Islandia (2008), Irak (2010), Jamajka (2010),

Islandia (2008), Irak (2010), Jamajka (2010),

Kosowo (2010), Łotwa (2008), Maldewiny

Kosowo (2010), Łotwa (2008), Maldewiny

(2009), Mongolia (2009), Pakistan (2008),

(2009), Mongolia (2009), Pakistan (2008),

Rumunia (2009), Serbia (2009), Sri Lanka

Rumunia (2009), Serbia (2009), Sri Lanka

(2009), Ukraina (2008)

(2009), Ukraina (2008)

Bankructwo

Bankructwo

Rozwiązania

Rozwiązania

:

:



Państwo może

Państwo może

zawiesić spłatę

zawiesić spłatę

długów

długów

denominowanych w walucie krajowej lub w

denominowanych w walucie krajowej lub w

walutach obcych (można dopuścić się

walutach obcych (można dopuścić się

wzrostu inflacji)

wzrostu inflacji)



Lub

Lub

restrukturyzować dług

restrukturyzować dług

, czyli rozłożyć

, czyli rozłożyć

spłaty długu na dłuższy okres, wziąć

spłaty długu na dłuższy okres, wziąć

przejściową pomoc innych krajów lub

przejściową pomoc innych krajów lub

instytucji międzynarodowych w zaciąganiu

instytucji międzynarodowych w zaciąganiu

kolejnych długów (np. na niższy procent)

kolejnych długów (np. na niższy procent)

lub ewentualnie anulować część

lub ewentualnie anulować część

zadłużenia.

zadłużenia.

Ciekawostka

Ciekawostka



Najbardziej zadłużonym krajem na

Najbardziej zadłużonym krajem na

świecie są USA. Jednak dotyczy to

świecie są USA. Jednak dotyczy to

liczb bezwzględnych, bo jeśli

liczb bezwzględnych, bo jeśli

porównamy ich zadłużenie do PKB to

porównamy ich zadłużenie do PKB to

okaże się, że wcale nie jest tak źle.

okaże się, że wcale nie jest tak źle.



Polska

Polska

w tym zestawieniu nie

w tym zestawieniu nie

wypada źle - z długiem

wypada źle - z długiem

w wysokości 53 proc. PKB

w wysokości 53 proc. PKB

nasz kraj

nasz kraj

zajął 49 miejsce w zestawieniu.

zajął 49 miejsce w zestawieniu.

10 krajów o najmniejszym

10 krajów o najmniejszym

zadłużeniu publicznym w

zadłużeniu publicznym w

2009 roku

2009 roku

PIIGS

PIIGS

Skrót PIIGS oznacza kraje :Portugalię, Włochy,

Skrót PIIGS oznacza kraje :Portugalię, Włochy,

Grecję, Hiszpanię oraz Irlandię. Po angielsku

Grecję, Hiszpanię oraz Irlandię. Po angielsku

pierwsze litery nazw tych krajów (Portugal,

pierwsze litery nazw tych krajów (Portugal,

Ireland, Italy, Greece, Spain)

Ireland, Italy, Greece, Spain)

•

•

Grecja pożyczyła od europejskich banków 116 mld

Grecja pożyczyła od europejskich banków 116 mld

EUR, z czego najwięcej, bo 44 mld EUR od francuskich

EUR, z czego najwięcej, bo 44 mld EUR od francuskich

banków

banków

•

•

Irlandia pożyczyła od europejskich banków 417 mld

Irlandia pożyczyła od europejskich banków 417 mld

EUR, z czego 114 mld EUR

EUR, z czego 114 mld EUR

  z Niemiec i 122 mld EUR z Wielkiej Brytanii

  z Niemiec i 122 mld EUR z Wielkiej Brytanii

•

•

Portugalia pożyczyła od europejskich banków 168 mld

Portugalia pożyczyła od europejskich banków 168 mld

EUR,z czego ponad 1/3 pochodziła z Hiszpanii

EUR,z czego ponad 1/3 pochodziła z Hiszpanii

•

•

Hiszpania pożyczyła od europejskich banków 538 mld

Hiszpania pożyczyła od europejskich banków 538 mld

EUR, z czego ponad połowa przypada na Niemcy i

EUR, z czego ponad połowa przypada na Niemcy i

Francję

Francję

•

•

Włochy pożyczyły 691 mld EUR od europejskich

Włochy pożyczyły 691 mld EUR od europejskich

banków, z czego ponad połowę z Francji.

banków, z czego ponad połowę z Francji.