Dług publiczny w Polsce

w okresie transformacji

Maciej Józefczyk
gr.KrZuFb2213
nr ind.104287

Definicja długu

publicznego



Dług publiczny nazywany także jako pożyczka

publiczna najczęściej określa się ogólnie jako

finansowe zobowiązanie władz publicznych

(państwowych i samorządowych) z tytułu

zaciągniętych pożyczek.Długiem publicznym

nazywa się wszystkie zobowiązania

zaciągnięte przez Skarb Państwa , państwowe

fundusze celowe posiadające osobowość

prawną oraz przez gminy

Rodzaje długu

publicznego



Dla rozpoznania przyczyn i skutków zadłużenia

publicznego istotny jest podział długu na:

-

wewnętrzny (krajowy) dług publiczny,

-

zewnętrzny (zagraniczny) dług publiczny,

-

globalny dług publiczny, obejmujący dług
państwa, dług samorządów oraz innych związków
publicznoprawnych

.



Przyjmując kryterium czasu rozróżnia się:

-

dług krótkoterminowy (płynny),

-

dług długoterminowy (fundowany).



Inny ważny podział długu publicznego to:

-

dług nominalny,

-

dług realny.

Wyróżnić można następujące przyczyny

powstawania długu publicznego:

-

uporczywie

utrzymujący

się

deficyt

budżetowy, który przekształca się w dług
publiczny;

-

okresy wzmożonych wydatków publicznych,
zwłaszcza

okresy

wojen

i

głębokich

kryzysów gospodarczych;

-

realizowana doktryna ekonomiczna, która
może zakładać świadome utrzymywanie
deficytu budżetowego i długu publicznego
jako

narzędzi

interwencjonizmu

państwowego;

-

osiąganie celów politycznych rządzącej
elity, która nie decyduje się na
podnoszenie podatków, ale nie dokonuje
również cięć w wydatkach publicznych;
teoretycznym uzasadnieniem takiej
polityki jest teza o neutralności długu
publicznego dla gospodarki i
społeczeństwa; jeżeli przyjąć, że teza ta
jest prawdziwa, to dla rządu znacznie
korzystniejsze jest zaciąganie pożyczek
niż nakładanie nowych podatków;

-

wpadnięcie władz publicznych w pułapkę
zadłużenia.

Powstanie Instytucji długu

publicznego

Przemiana systemu finansów publicznych

doprowadziła do powstania instytucji długu

publicznego w Polsce. W latach osiemdziesiątych

miało miejsce zjawisko kumulowania się deficytu

budżetowego, lecz nie stanowiło to większego

problemu gdyż stosowano w ów czas prostą

metodę pokrywania deficytu budżetowego, jaką

był nie oprocentowany kredyt bankowy.

Prowadzenie takiej polityki znacznie obniżało

koszty obsługi długu publicznego.

Dług publiczny w latach 1990-2002

Dług ogółem

Dług krajowy

Dług zagraniczny

a

Lata

mld zł

% PKB

mld zł

% PKB

mld zł

% PKB

1990

53

94,6

7

12,5

46

82,1

1991

64

79,7

13

15,5

51

64,4

1992

99

85,2

24

21,1

75

64,1

1993

134

86,1

36

23,1

98

63,0

1994

152

67,9

56

24,9

96

43,0

1995

167

54,6

66

21,6

101

33,0

1996

186

48,1

80

20,6

105

27,5

1997

222

47,2

104

22,2

118

25,0

1998

237

43,2

121

22,0

116

21,2

1999

265

42,8

135

21,8

130

21,0

2000

267

38,9

146

21,3

121

17,6

2001

b

288

187

101

Udział długu publicznego krajowego w

długu globalnym w latach 1991-2001

Wyszczególnienie 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998* 1999 2000 2001

a

Dług krajowy

19.1 24,8 26,8 34.1 37.1 42,0 45,0 46,3

50,7 54,7 65,0

Struktura źródeł (podmiotów)

finansowania krajowego długu

publicznego w latach 1992-2001 (w %).

Wyszczególnienie

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

a

Dług publiczny krajowy 100 100 100 100 100 100 100 100 100

100

NBP

48.2 38,8 36,3 16.8 15.4 16.9 14,1 14,4 11,3 10,0

Banki komercyjne

46.8 53.5 50.4 60.5 56.9 54.0 39,6 39,4 34,4 33,8

Sektor pozabankowy

5,0

7,7 13.3 22.7 27.7 29.1 46,3 46,2 54,3 56,2

a

Stan na XI 2001

Zadłużenie zagraniczne w latach1991 –

1994

(w mld USD)

Zadłużenie

1991

1992

1993

1994

Klub Paryski

31,6

29.6

28,7

26,8

Klub Londyński

b

11.7

12.2

12.7

8,0

Gwarantowane poza Klubem Paryskim

0,4

0.4

0.3

0.2

Rosja i banki byłej RWPG

2,6

2,6

2,7

2.4

Bank światowy

-

0,5

0.6

1.2

Pozostali wierzyciele (EBOiR. MBI)

1,0

0,7

0.4

0,4

Zagraniczne obligacje skarbowe

-

-

-

-

Razem

47,3

46,0

45,4

39.0

b

Od 1995 r. ewidencjonowane jako obligacje Brady'ego.

Koszty obsługi długu publicznego na

przykładzie roku 2000



Na całość kosztów związanych z obsługą

globalnego długu publicznego zaliczyć możemy

koszty obsługi długu zagranicznego oraz koszty

obsługi długu krajowego. Lecz musimy

pamiętać o fakcie że analizując strukturę jak i

wielkość kosztów obsługi długu publicznego

trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż na ostateczne

ukształtowanie kosztów silny wpływ wywiera

sytuacja jaka ma miejsce na finansowych

rynkach oraz kształtowanie się kursu

walutowego.

Koszty obsługi zadłużenia Skarbu

państwa w latach 1998 –2000

1998

1999

2000

Koszty obsługi zadłużenia

Poziom

(mln zł)

Struktura

(%)

Poziom

(mln zł)

Struktura

(%)

Poziom

(mln zł)

Struktura

(%)

Ogółem

17910,6

100,0 18777,5

100,0 18023,1

100,0

Krajowego

14140,7

79,0 14893,5

79,3 13726,5

76,2

Zagranicznego

3769,9

21,0

3884,0

20,7

4296,6

23,8

Koszty obsługi zadłużenia
zagranicznego w przeliczeniu
na mln USD

1085,0

963,8

982,0

Koszty obsługi zadłużenia Skarbu

Państwa w relacji do wydatków

budżetowych oraz do PKB.

Koszty obsługi zadłużenia SP w relacji do:

1998

1999

2000

Wydatków budżetowych (%)

12,8

13,6

11,9

PKB (%)

3,2

3,0

2,6

Dynamika kosztów zadłużenia Skarbu

Państwa w latach 1998 – 2000

Dynamika kosztów ( rok poprzedni = 100) 1998

1999

2000

Obsługa zadłużenia ogółem, z tego: (%)

110,1

104,8

96,0

Krajowego(%)

114,5

105,3

92,2

Zagranicznego(%)

102,4

10,3,0

110,6

Problematyka długu publicznego nabrała nowego
kształtu w 1991 r., gdy formalnie zakazano
automatycznego

finansowania

deficytu

budżetowego w NBP, a jednocześnie zmieniono i
uporządkowano

tryb

wykonywania

budżetu

państwa. Zmiany te wymusiły konieczność nowego
podejścia do takich kwestii, jak zasady i
instrumenty zaciągania długu, sposób wykonywania
operacji pieniężnych związanych z długiem
publicznym, a także wpływ deficytu budżetowego i
długu publicznego na makroekonomiczne wskaźniki
gospodarcze.

Zakończenie

Nowe było podejście, ale nie same problemy długu
publicznego.

W

okres

transformacji

ustroju

gospodarczego i politycznego Polska weszła
obciążona długiem zagranicznym do chodzącym do
50 mld dolarów oraz licznymi zobowiązaniami
wewnętrznymi. Później dołączyły problemy z
deficytem budżetowym, powodującym gwałtowne
narastanie długu publicznego. Dziś problemy
narastającego zadłużenia publicznego i wysokie
koszty jego obsługi są nadal największą przeszkodą
na drodze do zrównoważenia finansów publicznych.

Zakończenie ciąg dalszy

Dług

publiczny

jest

zawsze

oznaką

niedostosowania

rozmiarów

dochodów

i

wydatków publicznych. Niedostosowanie to
może mieć i na ogół ma swe źródło w
nałożeniu na sektor publiczny nadmiernych
zadań, ale przyczyną powstania i narastania
długu publicznego może też być niska
efektywność

gospodarowania

środkami

publicznymi.

Zakończenie ciąg dalszy

Ekonomiczne konsekwencje długu publicznego
dotykają nie tylko sektora publicznego. Jego
skutki są odczuwalne w całej gospodarce:
rosnący dług publiczny oznacza zawsze
nasilenie presji inflacyjnej, utrudnia też
utrzymanie

wysokiego

tempa

wzrostu

gospodarczego.

Zakończenie ciąg dalszy