Przemiany fizjologiczne

w okresie dojrzewania

ZAKŁAD PROPEDEUTYKI PEDIATRII

AKADEMII MEDYCZNEJ

W BIAŁYMSTOKU

Ontogeneza – Okres
postnatalny



Noworodkowy : do 28 dnia życia

Noworodkowy : do 28 dnia życia



Niemowlęcy : do 1 r.ż

Niemowlęcy : do 1 r.ż



Wczesnego dzieciństwa : 2-3 r.ż

Wczesnego dzieciństwa : 2-3 r.ż



Przedszkolny : 4-6 r.ż

Przedszkolny : 4-6 r.ż



Szkolny : 7-15 r.ż

Szkolny : 7-15 r.ż



Wczesnoszkolny : 7 - 10/12 r.ż

Wczesnoszkolny : 7 - 10/12 r.ż



Faza dojrzewania płciowego :10/12-

Faza dojrzewania płciowego :10/12-

15/16

15/16



Młodzieńczy : 16-20 r.ż

Młodzieńczy : 16-20 r.ż



Dojrzałości : 20/25 – 40/50r.ż

Dojrzałości : 20/25 – 40/50r.ż



Starzenia się : od 40/50 r.ż indywidualnie różnie

Starzenia się : od 40/50 r.ż indywidualnie różnie

D o j r z e w a n i e



Dziewczęta - 8 - 16 r. ż

Dziewczęta - 8 - 16 r. ż



Chłopcy - 10 - 18 r.

Chłopcy - 10 - 18 r.

ż

ż



Pubertas praecox

Pubertas praecox



Pubertas tarda

Pubertas tarda

Okres dojrzewania płciowego

Somatyczne objawy dojrzewania

Somatyczne objawy dojrzewania

uwarunkowane są licznymi

uwarunkowane są licznymi

czynnikami :

czynnikami :



genetycznymi

genetycznymi



środowiskowymi ( żywienie)

środowiskowymi ( żywienie)



klimatycznymi , rasowymi

klimatycznymi , rasowymi



neurohormonalnymi

neurohormonalnymi

PUBERTAS

rasa

sezonowość

czynniki

klimatyczne

uwarunkowania

genetyczne

(czynniki rodzicielskie)

typ budowy ciała

czynniki

środowiskowe

(żywienie)

aktywność

fizyczna

(praca)

A

AKCELERACJA ROZWOJU

Trend sekularny

E

OKRESY KRYTYCZNE ROZWOJU

–

(okresy o najwyższym tempie

wzrastania)



PŁODOWY



NOWORODKOWO - NIEMOWLĘCY



DOJRZEWANIA

PŁCIOWEGO

Największa wrażliwość na wpływy czynników

środowiskowych

0

5

10

15

20

25

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18

wiek w latach

ro

cz

ne

p

rz

yr

os

ty

w

ys

ok

oś

ci

w

c

m

Krzywa rytmu wzrastania

Rozwój somatyczny



Roczne przyrosty wysokości

Roczne przyrosty wysokości



Masa ciała i sylwetka, zmiany

Masa ciała i sylwetka, zmiany

posturalne

posturalne



Zmiana proporcji ciała:

Zmiana proporcji ciała:

-

typowo męski rozwój pasa barkowego, rozwój

typowo męski rozwój pasa barkowego, rozwój

tkanki mięśniowej, rozwój masy szkieletowej

tkanki mięśniowej, rozwój masy szkieletowej

-

żeński charakter przyrostu masy tłuszczowej,

żeński charakter przyrostu masy tłuszczowej,

redystrybucja tłuszczu; mniejszy wskaźnik

redystrybucja tłuszczu; mniejszy wskaźnik

barkowo-biodrowy

barkowo-biodrowy

Przyrosty ciężaru ciała

i wysokości

Wczesny okres dojrzewania

Wczesny okres dojrzewania

2 kg / rok

2 kg / rok

6 – 8 cm / rok

6 – 8 cm / rok

Skok pokwitaniowy wysokości

Skok pokwitaniowy wysokości

dziewczęta - 8 cm / rok

dziewczęta - 8 cm / rok

chłopcy - 10 cm / rok

chłopcy - 10 cm / rok

K o m p o n e n t y c i

a ł a



C h ł o p c y

C h ł o p c y

przyrost

przyrost

tkanki mięśniowej

tkanki mięśniowej

,

,

beztłuszczowej (Lean Body Mass)

beztłuszczowej (Lean Body Mass)



D z i e w c z ę t a

D z i e w c z ę t a

przyrost

przyrost

tkanki tłuszczowej

tkanki tłuszczowej

organizmu przez okres dojrzewania

organizmu przez okres dojrzewania

z 8% do 25%

z 8% do 25%

SKOK POKWITANIOWY

wysokości ciała

HGH

Testosteron

(u chłopców)

zakończenie

wzrostu

kortyzol

hormony tarczycy

śr.

12 r.ż.

6-12 miesięcy przed

menarche

śr.

13,5 – 14 r. ż.

Tanner: P4 . G4

G4

Proporcje ciała

Okres dojrzewania



Okres dojrzewania obejmuje szeroki zakres

Okres dojrzewania obejmuje szeroki zakres

wieku kalendarzowego, różny w zależności od

wieku kalendarzowego, różny w zależności od

płci.

płci.



Najważniejszym, przewodnim procesem

Najważniejszym, przewodnim procesem

jest dojrzewanie płciowe

jest dojrzewanie płciowe

.

.



Uruchomienie w okresie dojrzewania

Uruchomienie w okresie dojrzewania

płciowego całego mechanizmu hormonalnego

płciowego całego mechanizmu hormonalnego

sprawia, że zaczynają pojawiać się w ustalonej

sprawia, że zaczynają pojawiać się w ustalonej

kolejności poszczególne cechy płciowe.

kolejności poszczególne cechy płciowe.

Stanowią one kryterium oceny dojrzałości

Stanowią one kryterium oceny dojrzałości

płciowej.

płciowej.



pierwszorzędowe,

pierwszorzędowe,



drugorzędowe,

drugorzędowe,



trzeciorzędowe cechy płciowe.

trzeciorzędowe cechy płciowe.

Androgeny nadnerczowe



pojawienie si

pojawienie si

ę

ę

ow

ow

ł

ł

osienia

osienia

ł

ł

onowego i pachowego

onowego i pachowego



wzrost wielko

wzrost wielko

ś

ś

ci i pobudzenia

ci i pobudzenia

wydzielania gruczo

wydzielania gruczo

ł

ł

ów

ów

ł

ł

ojowych.

ojowych.

F S H



główna rola FSH to pobudzenie

główna rola FSH to pobudzenie

wzrostu jajników (rozpoczynające

wzrostu jajników (rozpoczynające

się pod koniec pierwszego stadium

się pod koniec pierwszego stadium

dojrzałości płciowej)

dojrzałości płciowej)

E s t r o g e n j a j n i k o w
y



zgrubienie śluzówki pochwy,

zgrubienie śluzówki pochwy,



wzrost pigmentacji,

wzrost pigmentacji,



wzrost unaczynienia i pobudliwości warg sromowych

wzrost unaczynienia i pobudliwości warg sromowych

w

w

iększych,

iększych,



niewielkie powiększenie łechtaczki i macicy - w tym okresie trzon

niewielkie powiększenie łechtaczki i macicy - w tym okresie trzon

macicy i szyjka mają równą wielkość,

macicy i szyjka mają równą wielkość,



zgrubienie i zróżnicowanie warstwy śluzówki macicy

zgrubienie i zróżnicowanie warstwy śluzówki macicy

(endometrium),

(endometrium),



wzrost aktywności i zawartości w komórkach mięśniówki macicy

wzrost aktywności i zawartości w komórkach mięśniówki macicy

(miometrium) aktynomiozyny, kinazy kreatynowej ATP -

(miometrium) aktynomiozyny, kinazy kreatynowej ATP -

prawdopodobnie jako przygotowanie do menstruacji i ciąży,

prawdopodobnie jako przygotowanie do menstruacji i ciąży,



odkładanie glikogenu wewnątrz komórek błony śluzowej pochwy

odkładanie glikogenu wewnątrz komórek błony śluzowej pochwy

co sprzyja rozwojowi pałeczek Doderleina, które pobudzają kwas

co sprzyja rozwojowi pałeczek Doderleina, które pobudzają kwas

mlekowy, obniżają p

mlekowy, obniżają p

H

H

pochwy, chroniąc w ten sposób przed

pochwy, chroniąc w ten sposób przed

inwazją bakterii chorobotwórczych, powodując jednocześnie

inwazją bakterii chorobotwórczych, powodując jednocześnie

wzrost podatności na infekcje wywołane przez drożdżaki.

wzrost podatności na infekcje wywołane przez drożdżaki.



fizjologiczne upławy

fizjologiczne upławy

•

•

biała śluzowa wydzielina o kwaśnym

biała śluzowa wydzielina o kwaśnym

zapachu.

zapachu.

T e s t o s t e r o n



powi

powi

ę

ę

kszenie naj

kszenie naj

ą

ą

drzy

drzy



powi

powi

ę

ę

kszenie p

kszenie p

ę

ę

cherzyków

cherzyków

nasiennych i gruczo

nasiennych i gruczo

ł

ł

u

u

krokowego

krokowego

I-rzędowe

cechy płciowe

III-rzędowe

cechy płciowe

II-rzędowe

cechy płciowe

u płci męskiej – chłopców – jądra

u płci żeńskiej – dziewczynek - jajniki

u chłopców: prącie, gruczoł krokowy

u dziewczynek: jajowody, macica,

pochwa, gruczoł sutkowy

owłosienie łonowe i pachowe

różnice w barwie głosu

różnice w budowie i prop. ciała

zarost na twarzy u mężczyzn

gruczoły apokrynowe u kobiet

Stadia dojrzałości płciowej

Stadia dojrza

Stadia dojrza

ł

ł

o

o

ś

ś

ci p

ci p

ł

ł

ciowej zosta

ciowej zosta

ł

ł

y

y

opracowane przez

opracowane przez

J.M.

J.M.

Tannera

Tannera

i

i

przedstawione w postaci

przedstawione w postaci

tzw.

tzw.

skali Tannera

skali Tannera

przygotowanej

przygotowanej

oddzielnie zarówno dla ch

oddzielnie zarówno dla ch

ł

ł

opców

opców

jak i dla dziewcz

jak i dla dziewcz

ą

ą

t

t

.

.

Ocena dojrzewania
płciowego

[ Reynolds,

Winnes ]



I Stadium 1 – faza dziecięca,

I Stadium 1 – faza dziecięca,

brak cech dojrzewania płciowego

brak cech dojrzewania płciowego



II Stadium 2, 3, 4- fazy rozwojowe

II Stadium 2, 3, 4- fazy rozwojowe



III Stadium 5 – zaawansowanie

III Stadium 5 – zaawansowanie

rozwoju danej cechy typowe dla

rozwoju danej cechy typowe dla

osób dojrzałych

osób dojrzałych

Piersi (M) – wg Tannera



stadium I

stadium I



faza dziewczęca

faza dziewczęca



stadium II

stadium II



otoczka i brodawka uwypuklone w formie

otoczka i brodawka uwypuklone w formie

małego wzgórka,

małego wzgórka,

zwiększona średnica

zwiększona średnica

otoczki

otoczki



stadium III

stadium III



pierś i otoczka powiększone, otoczka

pierś i otoczka powiększone, otoczka

sutkowa nie wyróżnia się w zarysie piersi,

sutkowa nie wyróżnia się w zarysie piersi,



stadium IV

stadium IV



brodawka i otoczka sutkowa tworzą

brodawka i otoczka sutkowa tworzą

wtórny wzgórek w zarysie piersi,

wtórny wzgórek w zarysie piersi,



stadium V

stadium V



kształt dojrzały, sutki sterczące, otoczka

kształt dojrzały, sutki sterczące, otoczka

nie wyróżnia się w zarysie piersi .

nie wyróżnia się w zarysie piersi .

Owłosienie łonowe dziewcząt (P) –
wg Tannera



stadium I

stadium I



faza dziewczęca

faza dziewczęca



stadium II

stadium II



włosy rzadkie, słabo pigmentowane, proste

włosy rzadkie, słabo pigmentowane, proste

w środkowej linii warg sromowych większych,

w środkowej linii warg sromowych większych,



stadium III

stadium III



włosy gęstsze, ciemniejsze, zaczynają się

włosy gęstsze, ciemniejsze, zaczynają się

skręcać,

skręcać,



stadium IV

stadium IV



włosy gęste, grube, skręcone zajmują mniejszą

włosy gęste, grube, skręcone zajmują mniejszą

powierzchnię niż u dorosłego

powierzchnię niż u dorosłego



stadium V

stadium V



forma trójkąta charakterystyczna dla dorosłych

forma trójkąta charakterystyczna dla dorosłych

kobiet, rozprzestrzeniają się na wewnętrzną

kobiet, rozprzestrzeniają się na wewnętrzną

powierzchnię ud.

powierzchnię ud.

Owłosienie łonowe chłopców
(P) –
wg Tannera



stadium I

stadium I



brak owłosienia

brak owłosienia



stadium II

stadium II



włosy rzadkie, długie lekko pigmentowane,

włosy rzadkie, długie lekko pigmentowane,



stadium III

stadium III



włosy ciemniejsze, zaczynają się lekko

włosy ciemniejsze, zaczynają się lekko

skręcać, zajmują małą powierzchnię ,

skręcać, zajmują małą powierzchnię ,



stadium IV

stadium IV



podobne do typu dojrzałego, ale zajmuje

podobne do typu dojrzałego, ale zajmuje

mniejszą powierzchnię, włosy gęste, skręcone

mniejszą powierzchnię, włosy gęste, skręcone



stadium V

stadium V



zajmowana powierzchnia jak u dorosłego,

zajmowana powierzchnia jak u dorosłego,

rozprzestrzenia się na wewnętrzną stronę ud

rozprzestrzenia się na wewnętrzną stronę ud

Jądra i moszna (G) – wg
Tannera



stadium I

stadium I



faza dziecięca,

faza dziecięca,



stadium II

stadium II



wydłużenie moszny, skóra cienka, różowa

wydłużenie moszny, skóra cienka, różowa

,

,



stadium III

stadium III



powiększenie,

powiększenie,



stadium IV

stadium IV



powiększenie jąder, ściemnienie skóry moszny

powiększenie jąder, ściemnienie skóry moszny



stadium V

stadium V



rozmiary jak u dorosłego

rozmiary jak u dorosłego

Stadia rozwoju prącia (G)
–
wg Tannera



stadium I

stadium I



faza dziecięca,

faza dziecięca,



stadium II

stadium II



niewielkie powiększenie

niewielkie powiększenie

,

,



stadium III

stadium III



wydłużenie,

wydłużenie,



stadium IV

stadium IV



powiększenie

długości

i

grubości,

powiększenie

długości

i

grubości,

powiększenie żołędzi

powiększenie żołędzi



stadium V

stadium V



rozmiary jak u dorosłego

rozmiary jak u dorosłego

POMIAR WIELKOŚCI

JĄDER

O R C H I D O M E T R

O R C H I D O M E T R

PRADERA

PRADERA

M e n a r c h e

CYKLE NIEREGULARNE, JEDNOFAZOWE,

CYKLE NIEREGULARNE, JEDNOFAZOWE,

ANOWULACYJNE

ANOWULACYJNE

MASA CIAŁA KRYTYCZNA

MASA CIAŁA KRYTYCZNA

= 47 kg

= 47 kg

(Frisch, Revelle)

(Frisch, Revelle)

BODY CELL MASS (BCM)

BODY CELL MASS (BCM)

* * *

* * *

Pierwsza miesiączka u dziewcząt na

Pierwsza miesiączka u dziewcząt na

terenie Podlasia w wieku

terenie Podlasia w wieku

12,67

12,67

+/-

+/-

0,1

0,1

(2002)

(2002)

M e n a r c h e

Ok. 2 lata po

Ok. 2 lata po

menarche

menarche

65%

65%

dziewcząt ma cykle dwufazowe,

dziewcząt ma cykle dwufazowe,

owulacyjne.

owulacyjne.

Pokrywa się to ze stadium P4, M4

Pokrywa się to ze stadium P4, M4

wg Tannera

wg Tannera

WIEK

GINEKOLOGICZNY

WIEK DZIEWCZĄT LICZONY

WIEK DZIEWCZĄT LICZONY

OD WYSTĄPIENIA

OD WYSTĄPIENIA

PIERWSZEJ MIESIĄCZKI

PIERWSZEJ MIESIĄCZKI

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

2

3

4

5

8-14

Ax

P

8 - 13

10 – 16,5

MENARCHE

9,5

14,5

POKWITANIOWY

SKOK

WYSOKOŚCI

M

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

2

3

4

5

10-15

14-18

Ax

OWŁOSIENIE

ŁONOWE

P

10 – 13.5

14,5 - 18

JĄDRA

11 – 14,5

13,5 - 17

PRĄCIE

10,5 - 16

13 – 17,5

POKWITANIOWY

SKOK

WYSOKOŚCI

Przemiany okresu pokwitania u
chłopców



większa intensywność procesów wzrastania

większa intensywność procesów wzrastania



odmienny rytm wzrastania (późniejszy

odmienny rytm wzrastania (późniejszy

szczyt szybkości)

szczyt szybkości)



częstsze odchylenia w sekwencji i

częstsze odchylenia w sekwencji i

chronologii objawów pokwitania

chronologii objawów pokwitania



większy zakres zmienności występowania

większy zakres zmienności występowania

cech dojrzewania seksualnego

cech dojrzewania seksualnego



odmienna dynamika zmian komponentów

odmienna dynamika zmian komponentów

ciała

ciała

I WCZESNY OKRES POKWITANIA

II stadium wg Tannera - działanie gonadotropiny i hGH

R o z w ó j p i e r s i

P o w i ę k s z e n i e

j ą d e r

estrogeny jajnikowe

F S H

G N

II ŚRODKOWY OKRES POKWITANIA

III i IV stadium wg Tannera

skok pokwitaniowy, 80% menarche

III KOŃCOWY OKRES = MŁODZIEŃCZY

 androgenów

Dojrzewanie płciowe

3 różne tory rozwojowe dojrzewania

3 różne tory rozwojowe dojrzewania



wcześnie

wcześnie

dojrzewający:

dojrzewający:

endomorficzny

endomorficzny

typ budowy ciała,

typ budowy ciała,



przeciętnie

przeciętnie

dojrzewające

dojrzewające



późno

późno

dojrzewający:

dojrzewający:

ektomorficzny

ektomorficzny

typ budowy ciała

typ budowy ciała

Odrębności narządowe

i zjawiska okresu

pokwitania



mutacja głosu

mutacja głosu



acne iuvenilis

acne iuvenilis



struma simplex

struma simplex



metrorrhagia

metrorrhagia

iuvenilis

iuvenilis



wady postawy

wady postawy



nadmierna

nadmierna

potliwość

potliwość



ginekomastia

ginekomastia

u chłopców

u chłopców

Odrębności narządowe

i zjawiska okresu

pokwitania



hipokinezja

hipokinezja



kryzys tożsamości

kryzys tożsamości



konflikty

konflikty

•

rodzinne

rodzinne

•

społeczne

społeczne

•

z prawem

z prawem



agresja

agresja



dysmorfofobia

dysmorfofobia



problemy emocjonalne

problemy emocjonalne



„

„

eating disorders”

eating disorders”



ciąża młodocianych

ciąża młodocianych



choroby przenoszone drogą płciową - STD

choroby przenoszone drogą płciową - STD



samobójstwa

samobójstwa