Transport zwierząt i postępowanie ze

zwierzętami w różnych sytuacjach z

uwzględnieniem pór roku.

Podstawy prawne warunków międzynarodowego

transportu zwierząt

Bazą dla wszystkich dzisiejszych aktów prawnych

dotyczących dobrostanu zwierząt podczas

transportu jest Europejska Konwencja Ochrony

Zwierząt podczas Transportu Międzynarodowego.

Konwencja ta została przyjęta przez Radę Europy 13

grudnia 1968 r.

• Konwencja ta jest rozszerzona o szczegółowe

zalecenia opracowane w późniejszym okresie,

dotyczące warunków transportu dla poszczególnych

gatunków zwierząt. I tak opracowane są:

• Zalecenie nr R (87) 17 dotyczące transportu koni, 17

września 1987 r.

• Zalecenie nr R (88) 15 dotyczące transportu świń, 22

września 1988 r.

• Zalecenie nr R (90) 1 dotyczące transportu bydła, 15

stycznia 1990 r.

• Zalecenie nr R (90) 6 dotyczące transportu drobiu,

21 lutego 1990 r.

• Zalecenie nr R (90) 5 dotyczące transportu owiec i

kóz, 21 lutego 1990 r.

• Powyższą Konwencję stosuje się tylko do transportu

międzynarodowego. Wyłączony jest transport
przygraniczny. Konwencją tą objęty jest transport
wszystkich zwierząt gospodarskich (bydło, owce,
konie, świnie, kozy, drób, króliki), domowych (psy,
koty) oraz innych ssaków, ptaków oraz zwierząt
kręgowych zimnokrwistych (zmiennocieplnych).

• Konwencja nie obejmuje transportu indywidualnego

zwierząt przez osobę, która jest odpowiedzialna za
zwierzę w czasie transportu, oraz transportu zwierząt
domowych towarzyszących właścicielowi w jego
prywatnej podróży.

• Państwa członkowskie Unii Europejskiej jako

członkowie Rady Europy, wprowadziły zasady tej

Konwencji do ustawodawstwa Unii.

• Dyrektywa 91/628 EEC wnosząca poprawki do

Dyrektyw o ochronie zwierząt podczas transportu

90/425 EEC i 91/496 EEC,

• Dyrektywa 95/29/EC (29 czerwca 1995) uzupełniająca

Dyrektywę 91/628/EEC.

• Dyrektywa ta dotyczy również krajów trzecich, nie

będących w UE. Artykuł 14, ust. 2 tej Dyrektywy

mówi, że „import, transport zwierząt do lub przez

tereny terytorium Wspólnoty objętych tą Dyrektywą,

a pochodzących z państw trzecich, zaakceptowane

będą jedynie, jeśli przewoźnik dostarczy pisemne

zobowiązanie o przestrzeganiu tej Dyrektywy i

podejmie odpowiednie środki do jej realizacji”.

•

Dyrektywa 95/29 EC obejmuje warunki transportu

wszystkich zwierząt, podobnie jak i Konwencja

Europejska. W odróżnieniu jednak od Konwencji,

Dyrektywa ta obejmuje nie tylko transport

międzynarodowy, ale i transport zwierząt generalnie, z

wyjątkiem następujących przypadków:

• Transport nie ma charakteru handlowego,
• Dotyczy pojedynczego zwierzęcia towarzyszącego

osobie fizycznej, która ponosi za nie odpowiedzialność

podczas transportu,

• Dotyczy transportu zwierząt domowych (psy, koty)

towarzyszących właścicielowi w jego prywatnej

podróży,

• Trasa transportu nie przekracza 50 km,
• Zwierzęta transportowane są przez hodowców lub

osoby prowadzące chów zwierząt używających

własnych pojazdów rolniczych lub innych środków

transportu, a transport ten nie ma celu komercyjnego.

• W Polsce transport zwierząt odbywa się zgodnie z

przepisami Ustawy o ochronie zwierząt z dn. 21
sierpnia 1997 r., na podstawie szczegółowych
zarządzeń zgodnych z tą ustawą oraz dyrektywami
Unii Europejskiej. Szczegółowo kwestie te reguluje
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki
Morskiej z dnia 30 czerwca 1998 r. „W sprawie
szczegółowych zasad i warunków transportu
zwierząt” (Dz. U. Nr 86 z 1998, poz. 552).

Ustawa o ochronie zwierząt w kwestii

transportu mówi następująco:

(Dz. U. Nr 111 z 1997, poz. 724

)

• Art. 24. 1. Transport zwierząt odbywa się środkami do tego celu

przystosowanymi i jest prowadzony w odpowiednich warunkach,

a w szczególności:

• 1) zwierzęta muszą być prawidłowo ulokowane, a używane

uwięzi nie mogą im krępować leżenia i wstawania w czasie

transportu,

• 2) podłogi pojazdów używanych do transportu powinny mieć

odpowiednią nawierzchnię, zapewniającą przyczepność kończyn

oraz umożliwiającą utrzymanie higieny,

• 3) środki transportu zwierząt powinny spełniać warunki

utrzymania odpowiedniej temperatury, wentylacji, przestrzeni

oraz naturalnej pozycji,

• 4) w trakcie dłuższego transportu zwierzęta muszą mieć

zapewnioną odpowiednio często wodę i karmę oraz odpoczynek,

• 5) zwierzętom chorym lub rannym zapewnia się niezwłocznie

pomoc weterynaryjną,

• 6) zwierzęta wwożone do kraju oraz wywożone za granicę

muszą być wiezione najkrótszą drogą i bez zbędnych postojów,

a ich odprawa graniczna odbywa się poza kolejnością.

• 2. Zabrania się:

• 1) transportu zwierząt w okresie okołoporodowym oraz

młodych zwierząt oddzielonych od matek, niezdolnych do

przyjmowania stałych pokarmów,

• 2) przeładunku zwierząt bez odpowiedniego

zabezpieczenia.

• 3. Zwierzęta padłe oraz zwierzęta nie nadające się do

dalszego transportu muszą być usunięte na pierwszym

postoju.

• 4. Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie zasad i warunków

wykonywania transportu, określonych w ust. 1-3, ponosi

przewoźnik.

• 5. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w porozumieniu

z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz

Ministrem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i

Leśnictwa określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe

zasady i warunki transportu zwierząt oraz maksymalny czas

transportu dla danego gatunku i przedziału wiekowego

zwierząt oraz sposób postępowania ze zwierzętami chorymi

oraz padłymi. (jest tu szereg rozporządzeń, podstawowe:

Rozporządzenie Ministra Transportu z dn. 30 czerwca 1998 ,

Dz.U. Nr 86, z 1998r., poz.552).

• Zwierzęta w czasie transportu
• Do transportu mogą być przeznaczone tylko zwierzęta

zdrowe, nie wykazujące żadnych objawów klinicznych

choroby. W szczególnych przypadkach dopuszcza się

do transportu zwierzęta chore lub lekko zranione,

jeżeli:

• Transport nie spowoduje cierpienia tych zwierząt,
• Dla potrzeb doświadczeń naukowych, za specjalnym

zezwoleniem stosownych władz,

• Celem leczenia weterynaryjnego.
• Zabrania się transportu ciężarnych samic, u których

istnieje prawdopodobieństwo urodzenia podczas

przewozu oraz samic, które urodziły 48 godzin przed

podróżą, a także nowonarodzonych zwierząt, którym

nie zagoiła się jeszcze pępowina.

•

Zwierzęta jednokopytne powinny mieć założone

postronki podczas przewozu. Ten warunek nie odnosi się

do nieujeżdżonych źrebaków ani do zwierząt

przewożonych w osobnych boksach.

•

Kiedy zwierzęta są przywiązywane, sznury lub inne

używane uwięzie powinny być na tyle mocne, aby nie

zerwały się podczas przewozu i na tyle długie aby

zwierzę mogło, jeśli to konieczne, położyć się, jeść i pić.

Uwięzie nie mogą stanowić zagrożenia uduszenia się lub

zranienia.

•

Jeżeli zwierzęta zachorują lub zostaną zranione w

czasie podróży musi zostać udzielona im pierwsza

pomoc tak szybko jak to możliwe. Jeżeli istnieje

konieczność i warunki mogą być skierowane do leczenia

w punktach weterynaryjnych. W sytuacjach, gdy nie

może być udzielona skuteczna pomoc, a zwierzę w

wyniku urazu cierpi należy poddać go uśmierceniu w

sposób regulowany odpowiednimi przepisami.

•

Duże zwierzęta w czasie przewozu powinny być

wiązane, konie powinny mieć kantary, bydło nie może
być wiązane za rogi lub kółka nosowe. Konie mogą być
przewożone w boksach lub grupowo pod warunkiem, że
nie są agresywne, lecz wtedy tylne ich kończyny muszą
być rozkute. Samochody do przewożenia koni nie mogą
być dwu- lub wielopokładowe.

•

Jeśli jednym środkiem transportu przewożone są

zwierzęta różnych gatunków, powinny być one
rozdzielone. Dotyczy to także dorosłych i młodych
zwierząt, lecz nie dotyczy to matek i ich ssącego
potomstwa. Osobniki męskie nie kastrowane powinny
być oddzielone od samic.

•

Krowy w zasadzie nie powinny być dojone, jednak

dla oszczędzenia im cierpień, należy je doić, nie
rzadziej

niż co 12 godzin.

•

Dla zapewnienia właściwej opieki nad zwierzętami w

czasie transportu, każdej ich przesyłce powinien

towarzyszyć przeszkolony konwojent.

• Dla ruchu zwierząt z lub do państw członkowskich UE

konieczne są następujące dokumenty:

• Dokumenty celne,

• Świadectwo zdrowia zwierząt (lek. wet.),

• Faktura,

• Lista identyfikacyjna zwierząt,

• Plan podróży,

• Zaświadczenie o dobrostanie (lek. wet.),

• Pisemne zawiadomienie (przynajmniej na 24 godziny

wcześniej) Posterunku Inspekcji Granicznej (Border

Inspection Post - BIP).

• Należy podkreślić, że świadectwo zdrowia zwierząt oraz

zaświadczenie o dobrostanie wystawiane jest przez lekarza

weterynarii upoważnionego przez odpowiednie władze

danego kraju do dokonywania odpraw transportowych.

Załadunek i rozładunek

• Do załadunku i rozładunku powinno używać się

odpowiednich schodków, ramp i pomostów. Ich

powierzchnie powinny być tak skonstruowane,

aby zapobiec poślizgom zwierząt. Wyposażenie to

powinno posiadać boczne barierki

zabezpieczające przed upadkiem zwierząt.

• W czasie rozładunku niedozwolone jest

podnoszenie lub ciągnięcie zwierząt za głowy,

rogi, uszy, nogi, ogony lub sierść. Powinno się

również unikać używania elektrycznych

poganiaczy.

• Poniższe dane przedstawiają podstawowe wymogi

odnośnie ramp załadunku, dla poszczególnych

gatunków zwierząt.

Ogólne wymogi dotyczące środków

transportu i warunków transportu

• Pojazdy przeznaczone do przewozu zwierząt winny być

projektowane i zbudowane oraz wyposażone w taki sposób,

aby wytrzymywały obciążenia zwierząt i zapewniały im

bezpieczeństwo i dobrostan podczas transportu. Muszą

zapewniać odpowiednią wentylację i pozwalać na kontrolę

(doglądanie) wszystkich zwierząt podczas transportu i gdy to

jest konieczne umożliwiać karmienie i pojenie. W środkach

transportu zwierzęta muszą mieć zapewnioną dostateczną

powierzchnię do stania i leżenia w naturalnej pozycji.

•

Pojazdy do transportu muszą być zadaszone, aby

zapewnić zwierzętom skuteczną ochronę przed

niekorzystnymi warunkami klimatycznymi (np. opady,

promieniowanie słoneczne itp.). podłoga nie może być śliska

i powinna być pokryta dostateczną ilością ściółki

pochłaniającą odchody i mocz. Wewnętrzne pionowe

powierzchnie powinny być gładkie w celu łatwego

czyszczenia, aby uniknąć skaleczeń zwierząt oraz odporne

na korozję.

•

Kontenery, w których przewożone są zwierzęta powinny

być oznaczone widocznymi znakami wskazującymi na

obecność zwierząt, a także mieć oznaczenie „góra-dół”.

Stworzone powinny być warunki do kontroli, a ażurowa część

ścian musi zapewniać odpowiednią wentylację. W czasie

przewozu i innego przemieszczania kontenery nie mogą być

gwałtownie szarpane lub przepychane.

•

Środki transportu i kontenery powinny być tak

skonstruowane, aby nie powodowały zbędnego cierpienia

zwierząt i zapewniały im bezpieczeństwo podczas transportu

oraz uniemożliwiały ucieczkę.

•

W czasie transportu konieczny jest swobodny dostęp do

zwierząt nie tylko z powodu zaopatrywania ich w żywność,

wodę i ściółkę, ale również z konieczności ręcznego

oddzielenia agresywnych zwierząt, zabezpieczenia drzwi lub

przemieszczania zwierząt wewnątrz pojazdu. Dostęp do

drzwi i możliwość ich otwierania powinny być z zewnątrz i

wewnątrz pojazdu. Powinny być dwie klamki dla

dodatkowego bezpieczeństwa. Jeżeli pojazd posiada 2

poziomy, drabina powinna być umocowana na stałe lub

przenośna umieszczona w dostępnym miejscu dla obsługi.

Jeżeli pojazdy wymagają podziału na przegrody winny być

one stabilnymi konstrukcjami i bezpiecznie połączonymi z

główną konstrukcją pojazdu.

•

Światło powinno być dostępne dla kontroli i opiekunów zwierząt.

•

Pojazdy i kontenery powinny być czyszczone i dezynfekowane

przed każdym załadunkiem zwierząt.

•

Wentylacja pojazdów jest niezbędna nie tylko dla zaopatrzenia

zwierząt w tlen, lecz także dla usunięcia z pojazdu wilgotności,

nadmiaru ciepła i toksycznych gazów. Wysoka wilgotność wraz z

towarzyszącą wysoką temperaturą jest bardzo stresogenna dla

większości zwierząt, szczególnie dla tych, które posiadają mniejszą

ilość gruczołów potowych (świnie, drób). Pojazdy w czasie ruchu są

lepiej wentylowane niż podczas postoju i dlatego wymagają otworów

wentylacyjnych z możliwością ich regulacji. Otwory wentylacyjne nie

powinny być na tyle duże by zwierzęta mogły wystawiać na zewnątrz

pojazdu głowę lub nogi. Środki transportu i kontenery powinny być

tak skonstruowane i eksploatowane, aby chroniły zwierzęta przed

surowymi warunkami pogody i zróżnicowanymi warunkami

klimatycznymi.

•

Pojazdy w czasie jazdy nawet przy niskiej temperaturze

potrzebują dodatkowej wentylacji. Przy regulacji wentylacji należy

wziąć pod uwagę możliwość chłodnych wiatrów w czasie zimy i

dostosować otwieranie wentylacji do warunków pogodowych.

Niektóre pojazdy lub kontenery są wyposażone jedynie w wentylację

mechaniczną.

•

W pojazdach przy przewozie niektórych zwierząt (np.

jednodniowe kurczęta) powinny znajdować się dodatkowe urządzenia

grzewcze lub klimatyzacyjne.

Nadzór nad transportem zwierząt

• Osoby przewożące lub odpowiedzialne za przewożenie

zwierząt muszą:

• Posiadać odpowiednią wiedzę o zasadach postępowania ze

zwierzętami w transporcie.

• Opracować na czas transportu przekraczający 24 godz.

plany, obejmujące czas i miejsce odpoczynku zwierząt, w

czasie którego są one pojone i karmione.

• Uwzględniać w planach rozwiązania alternatywne, jeśli

trasa przejazdu zostanie zmieniona lub przerwana z

przyczyn niezależnych od tych osób.

• Zapewnić, że zwierzęta zostaną bezzwłocznie dostarczone

do miejsca przeznaczenia.

• Zapewnić, że przesyłka zwierząt zaopatrzona jest w

oryginalny plan podróży, zawierający miejsce, dzień i

godzinę wyjazdu.

• Przetrzymywać przez określony czas kopie planu przejazdu,

w celu zweryfikowania go przez kompetentne władze.

• Zapewnić, gdy zwierzęta przewożone są bez nadzoru,

że wysyłający przygotował je do transportu w sposób

odpowiadający wymaganiom przepisów, a odbiorca

deklaruje ich przyjęcie.

• Miejsca odpoczynku zwierząt podlegają kontroli

właściwych terenowo służb weterynaryjnych.

• Dla zapewnienia odpowiedniej opieki podczas

przewozu, zwierzęta powinny być doglądane przez

opiekuna, za wyjątkiem następujących przypadków:

– Jeżeli zwierzęta są przewożone w kontenerach, dobrze

zabezpieczonych, odpowiednio wietrzonych, a jeśli to

konieczne, zwierających odpowiednie ilości pokarmu i wody w

naczyniach, które nie dają się przewrócić,

– Gdy przewożący jest równocześnie opiekunem,
– Gdy wysyłający wyznaczy osobę, która ma opiekować się

zwierzętami w odpowiednich etapach podróży.

• Opiekun lub osoba wyznaczona przez wysyłającego

powinna opiekować się zwierzętami, karmić je i poić,

jeśli to konieczne, wydoić.

Czas podróży

• Najważniejsze dla transportu są Dyrektywy nr 91/628 i 95/29.

poza nimi istnieją inne, które dotyczą wymogów dobrostanu,

przestrzeni życiowej, przeglądów, standardu środków transportu,

okresów odpoczynku, czasu przewozów itd. Wszystkie wymogi UE

dotyczące transportu zwierząt są zawarte w rozporządzeniach

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawowe wymiary czasu

transportu są następujące:

• ŚWINIE

• Maksimum 24 godziny, z dostępem do wody

• OWCE, KOZY, BYDŁO (DOROSŁE)

• Maksimum 14 godzin, 1 godzina odpoczynku, plus 14

godzin

• MŁODE BYDŁO, CIELĘTA

• Maksimum 9 godzin, 1 godzina odpoczynku, plus 9 godzin

• KONIE

• Maksimum 24 godziny, z dostępem do paszy i wody, co 8

godzin

• Po tym okresie transportu zwierzęta muszą być rozładowane, i

przed kontynuowaniem podróży muszą mieć zapewniony 24-

godzinny czas odpoczynku w miejscach do tego przeznaczonych

przez przewoźnika.