Wstęp do chemii kosmetycznej.

Wstęp do chemii kosmetycznej.

Znaczenie związków

Znaczenie związków

zawierających tlen w

zawierających tlen w

kosmetykach

kosmetykach

(1) Ch kosm 2011-12

Zajęcia

Zajęcia

- wykłady w I i II semestrze

- wykłady w I i II semestrze

(I sem –

(I sem –

14 h

14 h

, II sem – 16 h)

, II sem – 16 h)

- ćwiczenia w I i II semestrze

- ćwiczenia w I i II semestrze

(I sem –

(I sem –

15

15

h, II sem – 30 h)

h, II sem – 30 h)

- egzamin po II semestrze

- egzamin po II semestrze

Warunki zaliczenia:

Warunki zaliczenia:

- wszystkie zdane ‘wejściówki’

- wszystkie zdane ‘wejściówki’

- wszystkie zdane i zaliczone sprawozdania z ćwiczeń

- wszystkie zdane i zaliczone sprawozdania z ćwiczeń

Literatura

Literatura

Podstawowa

Podstawowa

•

Molski M.: Chemia piękna. Wyd. Naukowe PWN,

Molski M.: Chemia piękna. Wyd. Naukowe PWN,

Warszawa, 2009 (dodruk 2010)

Warszawa, 2009 (dodruk 2010)

•

Malinka W.: Zarys chemii kosmetycznej. Volumed,

Malinka W.: Zarys chemii kosmetycznej. Volumed,

Wrocław, 1999

Wrocław, 1999

Uzupełniająca

Uzupełniająca

•

Lautenschläger K

Lautenschläger K

.

.

-H

-H

.

.

, Schröter W., Wanninger A.:

, Schröter W., Wanninger A.:

Nowoczesne kompendium chemii. PWN, Warszawa,

Nowoczesne kompendium chemii. PWN, Warszawa,

2007

2007

• Marzec A.: Chemia kosmetyków. Surowce, półprodukty,

preparatyka wyrobów. Dom Organizatora, Toruń, 2009

• Puznanowska-Tarasiewicz H., Wilczewska A.Z.:

Podstawy chemii kosmetycznej. WSKiOZ, Białystok, 2007

Wpływ chemii na nasze życie:

Wpływ chemii na nasze życie:

- tworzywa sztuczne

- tworzywa sztuczne

- produkty farmaceutyczne

- produkty farmaceutyczne

- rolnictwo

- rolnictwo

- odzież, żywność

- odzież, żywność

- produkty kosmetyczne dawniej i dziś

- produkty kosmetyczne dawniej i dziś

•

Kosmetyka

Kosmetyka

- pochodzi od greckiego

- pochodzi od greckiego

słowa

słowa

kosmo

kosmo

- upiększać, zdobić

- upiększać, zdobić

-

-

dziedzina działalności człowieka

dziedzina działalności człowieka

służąca

służąca

zaspokajaniu potrzeb

zaspokajaniu potrzeb

estetycznych,

estetycznych,

zdrowotnych, ale także

zdrowotnych, ale także

kulturowych

kulturowych

•

Wg Puznanowskiej-Tarasiewicz:

Wg Puznanowskiej-Tarasiewicz:

Kosmetyka jest sztuką, ale i nauką o sposobach

Kosmetyka jest sztuką, ale i nauką o sposobach

podtrzymywania urody, zwalczania jej wad

podtrzymywania urody, zwalczania jej wad

i podkreślania zalet

i podkreślania zalet

Owidiusz

Owidiusz

- poeta żyjący w latach 43 p.n.e.-17(18)

- poeta żyjący w latach 43 p.n.e.-17(18)

n.e., wydał poemat: O kosmetyce twarzy

n.e., wydał poemat: O kosmetyce twarzy

kobiecej.

kobiecej.

W innym utworze „Ars amandi” (

W innym utworze „Ars amandi” (

O sztuce

O sztuce

kochania):

kochania):

Piękność nie wszystkim jest dana z łaski niebios, z bogów

Piękność nie wszystkim jest dana z łaski niebios, z bogów

ręki

ręki

Wiele kobiet musi sztucznie pielęgnować swoje wdzięki

Wiele kobiet musi sztucznie pielęgnować swoje wdzięki

Najpiękniejsza z kobiet gaśnie jeśli zabiegów nie czyni

Najpiękniejsza z kobiet gaśnie jeśli zabiegów nie czyni

Dokoła swej toalety, choćby miała czar bogini

Dokoła swej toalety, choćby miała czar bogini

Kosmetyk

Kosmetyk

- każdy produkt do kontaktu

- każdy produkt do kontaktu

z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego

z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego

(skóra, wargi, włosy, paznokcie, zęby), którego

(skóra, wargi, włosy, paznokcie, zęby), którego

zadaniem (wyłącznym lub głównym) jest

zadaniem (wyłącznym lub głównym) jest

utrzymanie ich

utrzymanie ich

w czystości i w dobrym stanie.

w czystości i w dobrym stanie.

Zastosowany kosmetyk: oczyszcza, upiększa,

Zastosowany kosmetyk: oczyszcza, upiększa,

zmienia wygląd i podnosi atrakcyjność

zmienia wygląd i podnosi atrakcyjność

użytkownika.

użytkownika.

O roli

O roli

kosmetyków w życiu mówiono także w brytyjskim parlamencie

kosmetyków w życiu mówiono także w brytyjskim parlamencie

w roku 1947:

w roku 1947:

‘I think that if a woman looks good, she feels good, and if she feels

‘I think that if a woman looks good, she feels good, and if she feels

good, she works better...’

good, she works better...’

Kosmetyki

Kosmetyki

•

Dawniej - produkty naturalne

Dawniej - produkty naturalne

- roślinne: np. rumianek, czosnek, cebula,

- roślinne: np. rumianek, czosnek, cebula,

nagietek

nagietek

- poch. zwierzęcego (tłuszcze, mleko, tran)

- poch. zwierzęcego (tłuszcze, mleko, tran)

- mineralne (glina, muł)

- mineralne (glina, muł)

Kosmetyki

Kosmetyki

•

Dawniej - produkty naturalne

Dawniej - produkty naturalne

- roślinne: np. rumianek, czosnek, cebula, nagietek

- roślinne: np. rumianek, czosnek, cebula, nagietek

- poch. zwierzęcego (tłuszcze, mleko, tran)

- poch. zwierzęcego (tłuszcze, mleko, tran)

- mineralne (glina, muł)

- mineralne (glina, muł)

•

Obecnie - poch. chemicznego:

Obecnie - poch. chemicznego:

- nie tylko opracowanie nowych surowców

- nie tylko opracowanie nowych surowców

syntetycznych

syntetycznych

- polepszenie jakości i czystości dotychczas

- polepszenie jakości i czystości dotychczas

stosowanych

stosowanych

produktów: wygląd (konsystencja,

produktów: wygląd (konsystencja,

trwałość) kosmetyku

trwałość) kosmetyku

równie ważny jak jego

równie ważny jak jego

działanie (np. regenerujące,

działanie (np. regenerujące,

ochronne)

ochronne)

Tlen

Tlen

-

-

najbardziej rozpowszechniony pierwiastek skorupy

najbardziej rozpowszechniony pierwiastek skorupy

ziemskiej (55,1% atomów)

ziemskiej (55,1% atomów)

- odkryty ok. 1770 - Carl Wilhelm Scheele (Szwed),

- odkryty ok. 1770 - Carl Wilhelm Scheele (Szwed),

Joseph Priestley (Anglik)

Joseph Priestley (Anglik)

- wolny tlen - w powietrzu i w naturalnych zasobach

- wolny tlen - w powietrzu i w naturalnych zasobach

wodnych

wodnych

z udziałem tlenu przebiega biochemiczne samooczyszczanie

z udziałem tlenu przebiega biochemiczne samooczyszczanie

wód naturalnych

wód naturalnych

- skład powietrza do wys. ok. 100 km: 78,09% obj. N

- skład powietrza do wys. ok. 100 km: 78,09% obj. N

2

2

,

,

20,95% obj. O

20,95% obj. O

2

2

, 0,95% obj. Ar, 0,03% obj. CO

, 0,95% obj. Ar, 0,03% obj. CO

2

2

, H

, H

2

2

O -

O -

w 25°C - średnio 0,27%, max. 3% obj.

w 25°C - średnio 0,27%, max. 3% obj.

Tlen

Tlen

-

-

odmiany alotropowe - (tlen atomowy), cząsteczkowy,

odmiany alotropowe - (tlen atomowy), cząsteczkowy,

ozon

ozon

- właściwości fiz.: gaz bezbarwny, bezwonny, bez

- właściwości fiz.: gaz bezbarwny, bezwonny, bez

smaku, słabo (lepiej niż N

smaku, słabo (lepiej niż N

2

2

) rozpuszczalny

) rozpuszczalny

w wodzie, ciekły (t.t. 90 K) i zestalony tlen

w wodzie, ciekły (t.t. 90 K) i zestalony tlen

(t.k. 54 K) - zabarwienie jasnoniebieskie

(t.k. 54 K) - zabarwienie jasnoniebieskie

- otrzymywanie:

- otrzymywanie:

- na skalę przemysłową - metodą Lindego, z powietrza

- na skalę przemysłową - metodą Lindego, z powietrza

(frakcjonowana

(frakcjonowana

kondensacja i destylacja) lub poprzez

kondensacja i destylacja) lub poprzez

elektrolizę wody

elektrolizę wody

- prażenie soli bogatych w tlen

- prażenie soli bogatych w tlen

chloran(V) 2KClO

chloran(V) 2KClO

3

3





2KCl + 3O

2KCl + 3O

2

2

(kat. braunsztyn)

(kat. braunsztyn)

azotan(V) 2KNO

azotan(V) 2KNO

3

3





2KNO

2KNO

2

2

+ O

+ O

2

2

Tlen

Tlen

-

-

otrzymywanie (c.d.):

otrzymywanie (c.d.):

- prażenie soli bogatych w tlen

- prażenie soli bogatych w tlen

manganian(VII): 4KMnO

manganian(VII): 4KMnO

4

4





2 K

2 K

2

2

O + 4MnO

O + 4MnO

2

2

+ 3O

+ 3O

2

2

- katalityczny (braunsztyn) rozkład nadtlenku wodoru:

- katalityczny (braunsztyn) rozkład nadtlenku wodoru:

2 H

2 H

2

2

O

O

2

2





2 H

2 H

2

2

O + O

O + O

2

2

- elektroliza roztworów wodorotlenków i

- elektroliza roztworów wodorotlenków i

siarczanów(VI) na

siarczanów(VI) na

anodach platynowych

anodach platynowych

- rozładowanie jonów OH

- rozładowanie jonów OH

-

-

: 4 OH

: 4 OH

-

-

- 4 e

- 4 e





2 H

2 H

2

2

O + O

O + O

2

2

- nadtlenki litowców w reakcji z CO

- nadtlenki litowców w reakcji z CO

2

2

(wykorzystanie

(wykorzystanie

m.in.

m.in.

w aparatach tlenowych):

w aparatach tlenowych):

2 Na

2 Na

2

2

O

O

2

2

+ 2 CO

+ 2 CO

2

2





2Na

2Na

2

2

CO

CO

3

3

+ O

+ O

2

2

Tlen

Tlen

-

wszystkie substancje składające się na organizmy żywe

wszystkie substancje składające się na organizmy żywe

są

są

związkami tlenu

związkami tlenu

-

tlen, podobnie jak jego związki, jest niezbędny do życia

tlen, podobnie jak jego związki, jest niezbędny do życia

niemal wszystkich istot żywych (wyjątek - bakterie

niemal wszystkich istot żywych (wyjątek - bakterie

anaerobowe)

anaerobowe)

-

człowiek zużywa około 0,5 m

człowiek zużywa około 0,5 m

3

3

na dobę

na dobę

- oddychanie:

- oddychanie:

- wentylacja płucna (tlen z atmosfery do pęcherzyków

- wentylacja płucna (tlen z atmosfery do pęcherzyków

płucnych)

płucnych)

- płucna wymiana gazów (dyfuzja tlenu z powietrza

- płucna wymiana gazów (dyfuzja tlenu z powietrza

pęcherzykowego do krwi naczyń włosowatych)

pęcherzykowego do krwi naczyń włosowatych)

- krążenie krwi (rozprowadzenie do tkanek, także do

- krążenie krwi (rozprowadzenie do tkanek, także do

skóry)

skóry)

- tkankowa wymiana gazów (dyfuzja tlenu z krwi

- tkankowa wymiana gazów (dyfuzja tlenu z krwi

naczyń

naczyń

włosowatych do komórek)

włosowatych do komórek)

Tlen

Tlen

-

-

oddychanie tkankowe (główny proces zużywający

oddychanie tkankowe (główny proces zużywający

tlen) - proces kontrolowanej reakcji wodoru z tlenem

tlen) - proces kontrolowanej reakcji wodoru z tlenem

i tworzenia wody, w którym komórka uzyskuje

i tworzenia wody, w którym komórka uzyskuje

energię w postaci ATP

energię w postaci ATP

- O

- O

2

2

wbudowywany do różnych substratów przez

wbudowywany do różnych substratów przez

enzymy -

enzymy -

oksygenazy

oksygenazy

- metabolizują wiele leków, zanieczyszczeń

- metabolizują wiele leków, zanieczyszczeń

chemicznych

chemicznych

środowiska i chemicznych

środowiska i chemicznych

kancerogenów (ksenobiotyki) - układ cytochromu P-

kancerogenów (ksenobiotyki) - układ cytochromu P-

450

450

- wystarczające dotlenienie skóry jest więc

- wystarczające dotlenienie skóry jest więc

warunkiem

warunkiem

utrzymania jej w dobrej kondycji

utrzymania jej w dobrej kondycji

Czynniki wpływające na zmniejszanie

Czynniki wpływające na zmniejszanie

ilości tlenu dostarczonej do skóry:

ilości tlenu dostarczonej do skóry:

- Czynniki wewnętrzne:

- Czynniki wewnętrzne:

- starzenie się organizmu (u czterdziestolatka o

- starzenie się organizmu (u czterdziestolatka o

połowę

połowę

mniej niż u dwudziestolatka)

mniej niż u dwudziestolatka)

- stres

- stres

- używki (nikotyna, alkohol)

- używki (nikotyna, alkohol)

- złe nawyki żywieniowe

- złe nawyki żywieniowe

- Czynniki zewnętrzne:

- Czynniki zewnętrzne:

- wpływy klimatyczne i środowiskowe

- wpływy klimatyczne i środowiskowe

(zanieczyszczenia)

(zanieczyszczenia)

- zbyt mało lub zbyt wiele słońca

- zbyt mało lub zbyt wiele słońca

Nieodpowiednie dotlenienie skóry

Nieodpowiednie dotlenienie skóry

powoduje:

powoduje:

- zmniejszenie elastyczności skóry

- zmniejszenie elastyczności skóry

(powstawanie zmarszczek)

(powstawanie zmarszczek)

- zmniejszenie odporności (podatność na stany

- zmniejszenie odporności (podatność na stany

zapalne)

zapalne)

- wystąpienie niezdrowego (ziemistego) koloru

- wystąpienie niezdrowego (ziemistego) koloru

skóry

skóry

Rekompensowanie braku tlenu (wg Jurkowskiej):

Rekompensowanie braku tlenu (wg Jurkowskiej):

- nauka prawidłowego oddychania i amatorskie

- nauka prawidłowego oddychania i amatorskie

uprawianie sportu

uprawianie sportu

- wdychanie powietrza wzbogaconego tlenem nawet

- wdychanie powietrza wzbogaconego tlenem nawet

do

do

90%

90%

- skierowanie na skórę powietrza wzbogaconego O

- skierowanie na skórę powietrza wzbogaconego O

2

2

(często

(często

z dodatkiem wit. A i E oraz

z dodatkiem wit. A i E oraz

Aloe vera

Aloe vera

)

)

-

-

nawilżanie skóry w specjalnej kabinie przy użyciu

nawilżanie skóry w specjalnej kabinie przy użyciu

tlenu

tlenu

i kwasu węglowego (zwiększa 5× ukrwienie

i kwasu węglowego (zwiększa 5× ukrwienie

skóry),

skóry),

nawilżaczem jest też tlen 2-4%, podawany

nawilżaczem jest też tlen 2-4%, podawany

w masce

w masce

- stosowanie preparatów krzemowych ułatwiających

- stosowanie preparatów krzemowych ułatwiających

przenikanie tlenu w głąb skóry

przenikanie tlenu w głąb skóry

Rekompensowanie braku tlenu (wg Jurkowskiej):

Rekompensowanie braku tlenu (wg Jurkowskiej):

stosowanie maści, kremów, lotionów zawierających

stosowanie maści, kremów, lotionów zawierających

związki ze związanym chemicznie lub fizycznie tlenem

związki ze związanym chemicznie lub fizycznie tlenem

(uwalniają

(uwalniają

w głębi naskórka aktywny tlen):

w głębi naskórka aktywny tlen):

- nadboran sodu

- nadboran sodu

- nadtlenek benzoilu

- nadtlenek benzoilu

- AOCS (tlenowy system transportu)

- AOCS (tlenowy system transportu)

- nadtlenek wodoru

- nadtlenek wodoru

- wodoroperoksydy (przy zetknięciu ze skórą rozkład na

- wodoroperoksydy (przy zetknięciu ze skórą rozkład na

aq.

aq.

i O

i O

2

2

- dodatkowo stosowany olej ułatwia

- dodatkowo stosowany olej ułatwia

penetrację do

penetrację do

skóry i zapobiega ‘ucieczce’ tlenu)

skóry i zapobiega ‘ucieczce’ tlenu)

- oleje roślinne poddane wieloletniej ekspozycji na

- oleje roślinne poddane wieloletniej ekspozycji na

działanie

działanie

powietrza i słońca

powietrza i słońca

- wiązanie tlenu w kw.

- wiązanie tlenu w kw.

tłuszczowych -

tłuszczowych -

uwalniany następnie podczas aplikacji w

uwalniany następnie podczas aplikacji w

powierzchniowych

powierzchniowych

warstwach skóry - szeroko stosowana

warstwach skóry - szeroko stosowana

(modyfikowany olej

(modyfikowany olej

kukurydziany)

kukurydziany)

Nadmiar tlenu może być szkodliwy:

Nadmiar tlenu może być szkodliwy:

- dodatkowa oksydacja prowadzi do powstania

- dodatkowa oksydacja prowadzi do powstania

dodatkowych wolnych rodników:

dodatkowych wolnych rodników:

- część bierze udział w kluczowych procesach

- część bierze udział w kluczowych procesach

biochemicznych

biochemicznych

- część - wpływa na mechanizmy immunologiczne

- część - wpływa na mechanizmy immunologiczne

- większość - przyspiesza starzenie się skóry

- większość - przyspiesza starzenie się skóry

Rodnik

Rodnik

– atom lub grupa atomów z niesparowanymi

– atom lub grupa atomów z niesparowanymi

(pojedynczo obsadzającymi orbitale atomowe lub

(pojedynczo obsadzającymi orbitale atomowe lub

molekularne) elektronami

molekularne) elektronami

- cechują się wysoka reaktywnością

- cechują się wysoka reaktywnością

- oznaczenie – kropka przy symbolu lub wzorze

- oznaczenie – kropka przy symbolu lub wzorze

chemicznym, np.

chemicznym, np.

•OH, •CH

•OH, •CH

3

3

Nadmiar tlenu może być szkodliwy:

Nadmiar tlenu może być szkodliwy:

- dodatkowa oksydacja prowadzi do powstania

- dodatkowa oksydacja prowadzi do powstania

dodatkowych wolnych rodników:

dodatkowych wolnych rodników:

- część bierze udział w kluczowych procesach

- część bierze udział w kluczowych procesach

biochemicznych

biochemicznych

- część - wpływa na mechanizmy

- część - wpływa na mechanizmy

immunologiczne

immunologiczne

- większość - przyspiesza starzenie się skóry

- większość - przyspiesza starzenie się skóry

Do kuracji tlenowych konieczny dodatek:

Do kuracji tlenowych konieczny dodatek:

- przeciwutleniacze chroniące przed powstaniem

- przeciwutleniacze chroniące przed powstaniem

wolnych

wolnych

rodników: wit. A, E, C, pyknogenole,

rodników: wit. A, E, C, pyknogenole,

koenzym Q10

koenzym Q10

- ‘wymiatacze’ powstałych wolnych rodników:

- ‘wymiatacze’ powstałych wolnych rodników:

powyższe

powyższe

substancje, bioflawonoidy,

substancje, bioflawonoidy,

antocyjany

antocyjany

Tlen - pierwiastek nie tylko życiodajny:

Tlen - pierwiastek nie tylko życiodajny:

- w każdej komórce jako wynik naturalnych przemian

- w każdej komórce jako wynik naturalnych przemian

powstają reaktywne formy tlenu (RFT):

powstają reaktywne formy tlenu (RFT):

- (-) mogą uszkadzać struktury komórkowe

- (-) mogą uszkadzać struktury komórkowe

(błony

(błony

komórkowe, białka enzymatyczne,

komórkowe, białka enzymatyczne,

DNA w jądrze)

DNA w jądrze)

- intensyfikują procesy starzenia się skóry: niszczą

- intensyfikują procesy starzenia się skóry: niszczą

cement międzykomórkowy powodując wzrost

cement międzykomórkowy powodując wzrost

TEWL

TEWL

(utrata wody przez skórę na skutek parowania, ubytku cementu

(utrata wody przez skórę na skutek parowania, ubytku cementu

międzykomórkowego, zmian strukturalnych w keratynie warstwy

międzykomórkowego, zmian strukturalnych w keratynie warstwy

rogowej)

rogowej)

- (+) stanowią broń komórek obronnych

- (+) stanowią broń komórek obronnych

- udział w przekazywaniu sygnałów między

- udział w przekazywaniu sygnałów między

komórkami

komórkami

RFT:

RFT:

- ozon

- ozon

- rodnik hydroksylowy HO• (rozszczepienie wiązania

- rodnik hydroksylowy HO• (rozszczepienie wiązania

-O-O-

-O-O-

w H

w H

2

2

O

O

2

2

- b. nietrwały, b. reaktywny)

- b. nietrwały, b. reaktywny)

- anionorodnik ponadtlenkowy •O

- anionorodnik ponadtlenkowy •O

2

2

-

-

(mitochondria)

(mitochondria)

- H

- H

2

2

O

O

2

2

(także źródła rodników, np. hydroksylowego)

(także źródła rodników, np. hydroksylowego)

RFT - także zagrożenie dla składników pożywienia,

RFT - także zagrożenie dla składników pożywienia,

leków, kosmetyków

leków, kosmetyków

RFT:

RFT:

prep. kosmet. zawierające nienasycone kw. tłuszcz.

prep. kosmet. zawierające nienasycone kw. tłuszcz.





obniżenie wartości użytkowej - ulegają autooksydacji

obniżenie wartości użytkowej - ulegają autooksydacji

reagując z RFT z wytworzeniem organicznych

reagując z RFT z wytworzeniem organicznych

wolnych rodników

wolnych rodników

podobnym zmianom podlegają terpenoidy w

podobnym zmianom podlegają terpenoidy w

kompozycjach zapachowych

kompozycjach zapachowych

Mechanizm reakcji wolnorodnikowych:

Mechanizm reakcji wolnorodnikowych:

Inicjacja

Inicjacja

rozerwanie wiązania C-H (UV, Vis, RTF)

rozerwanie wiązania C-H (UV, Vis, RTF)





•R

•R

lub: RH + O

lub: RH + O

2

2





•R + HOO•

•R + HOO•

lub: 2 RH + O

lub: 2 RH + O

2

2





2 R• + H

2 R• + H

2

2

O

O

2

2

Mechanizm reakcji wolnorodnikowych:

Mechanizm reakcji wolnorodnikowych:

Inicjacja

Inicjacja

rozerwanie wiązania C-H (UV, Vis, RTF)

rozerwanie wiązania C-H (UV, Vis, RTF)





•R

•R

lub: RH + O

lub: RH + O

2

2





•R + HOO•

•R + HOO•

lub: 2 RH + O

lub: 2 RH + O

2

2





2 R• + H

2 R• + H

2

2

O

O

2

2

Propagacja

Propagacja

R• + O

R• + O

2

2





ROO• (r. alkilonadtlenkowy)

ROO• (r. alkilonadtlenkowy)

ROO• + RH

ROO• + RH





ROOH (wodoronadtlenek alkil.)

ROOH (wodoronadtlenek alkil.)

+ R•

+ R•

ROOH

ROOH





RO• + OH•

RO• + OH•

lub: 2 ROOH

lub: 2 ROOH





ROO• + OH• + H

ROO• + OH• + H

2

2

O

O

Mechanizm reakcji wolnorodnikowych:

Mechanizm reakcji wolnorodnikowych:

Propagacja

Propagacja

R• + O

R• + O

2

2





ROO• (r. alkilonadtlenkowy)

ROO• (r. alkilonadtlenkowy)

ROO• + RH

ROO• + RH





ROOH (wodoronadtlenek alkil.)

ROOH (wodoronadtlenek alkil.)

+ R•

+ R•

ROOH

ROOH





RO• + OH•

RO• + OH•

lub: 2 ROOH

lub: 2 ROOH





ROO• + OH• + H

ROO• + OH• + H

2

2

O

O

Terminacja

Terminacja

R• + R•

R• + R•





R-R

R-R

R• + ROO•

R• + ROO•





ROOR

ROOR

ROO• + ROO•

ROO• + ROO•





ROOR + O

ROOR + O

2

2

Reakcjom wolnorodnikowym towarzyszą:

Reakcjom wolnorodnikowym towarzyszą:

- utlenianie nienasyconych kw. tłuszcz. do ketonów,

- utlenianie nienasyconych kw. tłuszcz. do ketonów,

niższych kw. alif., hydroksy-, ketono- i

niższych kw. alif., hydroksy-, ketono- i

epoksykwasów

epoksykwasów

oraz aldehydów - odpowiedzialne za

oraz aldehydów - odpowiedzialne za

nieprzyjemny

nieprzyjemny

zapach i gorzki smak ‘jełczejących’

zapach i gorzki smak ‘jełczejących’

lipidów

lipidów

Związki powstałe w wyniku autooksydacji wykazują

Związki powstałe w wyniku autooksydacji wykazują

działanie mutagenne i kancerogenne

działanie mutagenne i kancerogenne

Sposoby zabezpieczania kosmetyków przed

Sposoby zabezpieczania kosmetyków przed

autoutlenieniem:

autoutlenieniem:

- ograniczenie dostępu tlenu i światła (opakowania

- ograniczenie dostępu tlenu i światła (opakowania

hermetyczne, dokładnie zakręcane pojemniki)

hermetyczne, dokładnie zakręcane pojemniki)

- przechowywanie kosmetyków w niskich

- przechowywanie kosmetyków w niskich

temperaturach

temperaturach

(najniższa półka w lodówce)

(najniższa półka w lodówce)

- eliminacja z otoczenia związków przyspieszających

- eliminacja z otoczenia związków przyspieszających

utlenianie (jony metali, już utlenione lipidy -

utlenianie (jony metali, już utlenione lipidy -

nie

nie

stosować

stosować

nieoczyszczonych szpatułek z

nieoczyszczonych szpatułek z

resztkami

resztkami

poprzednio używanego np. kremu)

poprzednio używanego np. kremu)

- stosowanie naturalnych i syntetycznych środków

- stosowanie naturalnych i syntetycznych środków

przeciwutleniających (antyoksydanty)

przeciwutleniających (antyoksydanty)

Sposoby zabezpieczania kosmetyków przed

Sposoby zabezpieczania kosmetyków przed

autoutlenianiem:

autoutlenianiem:

grupa I

grupa I

- antyoksydanty podstawowe - bezpośrednia

- antyoksydanty podstawowe - bezpośrednia

dezaktywacja wolnych rodników:

dezaktywacja wolnych rodników:





wit. E, C, karoteny, syntetyczne związki fenolu

wit. E, C, karoteny, syntetyczne związki fenolu

o wysokiej reaktywności: pochodne kwasu

o wysokiej reaktywności: pochodne kwasu

galusowego oraz

galusowego oraz

t

t

-

-

butylofenolu (BHT)

butylofenolu (BHT)

BHT – antyoksydant rozp. w tłuszczach, nierozp. w wodzie – 0,005-0,01% do

BHT – antyoksydant rozp. w tłuszczach, nierozp. w wodzie – 0,005-0,01% do

konserwowania preparatów na bazie tłuszczów roślinnych i zwierzęcych; podobne

konserwowania preparatów na bazie tłuszczów roślinnych i zwierzęcych; podobne

właściwości – BHA (0,01-0,02%) i

właściwości – BHA (0,01-0,02%) i

t

t

-butylohydrochinon (0,01-0,05%)

-butylohydrochinon (0,01-0,05%)

grupa II

grupa II

- związki działające synergistycznie

- związki działające synergistycznie

z antyoksydantami typu witamin lub fenoli:

z antyoksydantami typu witamin lub fenoli:





hydroksykwasy, kwasy poliaminooctowe, pochodne

hydroksykwasy, kwasy poliaminooctowe, pochodne

kwasu

kwasu

fosforowego (kompleksy z metalami

fosforowego (kompleksy z metalami

ciężkimi katalizującymi

ciężkimi katalizującymi

proces autooksydacji)

proces autooksydacji)

OH

OH

O

H

COOH

kwas galusowy

OH

C(CH

3

)

3

CH

3

(H

3

C)

3

C

2,6-di-t-butylo-4-metylofenol (BHT)

OH

CMe

3

OMe

3-t-butylo-4-metoksyfenol (BHA)

OH

CMe

3

OH

t-butylohydrochinon

Inne odmiany alotropowe tlenu: ozon

Inne odmiany alotropowe tlenu: ozon

- tworzy się w tlenie lub w powietrzu pod wpływem

- tworzy się w tlenie lub w powietrzu pod wpływem

wyładowań elektrycznych lub promieni nadfioletowych:

wyładowań elektrycznych lub promieni nadfioletowych:

3 O

3 O

2

2





2 O

2 O

3

3

- silny środek utleniający o charakterystycznej woni

- silny środek utleniający o charakterystycznej woni

(wyczuwalny w stężeniu 1:10

(wyczuwalny w stężeniu 1:10

6

6

)

)

- 15

- 15

× lepiej rozpuszczalny w wodzie niż O

× lepiej rozpuszczalny w wodzie niż O

2

2

- wykazuje działanie bakterio-, grzybo- i wirusobójcze –

- wykazuje działanie bakterio-, grzybo- i wirusobójcze –

zastosowanie do dezynfekcji i dezodoryzacji

zastosowanie do dezynfekcji i dezodoryzacji

(stężenie

(stężenie

≤ 0,018 mg/dm

≤ 0,018 mg/dm

3

3

)

)

- trujący dla ludzi, zwierząt i roślin

- trujący dla ludzi, zwierząt i roślin

- większe stężenia w powietrzu prowadzą do

- większe stężenia w powietrzu prowadzą do

uszkodzenia

uszkodzenia

płuc

płuc

- zastosowanie: do dezynfekcji wody pitnej, odtruwania

- zastosowanie: do dezynfekcji wody pitnej, odtruwania

ścieków

ścieków

Tlenki:

Tlenki:

otrzymywanie:

otrzymywanie:

- w reakcji pierwiastka z tlenem, czyli utlenianie, np.

- w reakcji pierwiastka z tlenem, czyli utlenianie, np.

spalanie

spalanie

- w wyniku rozkładu (np. prażenie) wodorotlenków:

- w wyniku rozkładu (np. prażenie) wodorotlenków:

Cu(OH)

Cu(OH)

2

2





CuO + H

CuO + H

2

2

O

O

- w wyniku prażenia soli, których bezwodniki są

- w wyniku prażenia soli, których bezwodniki są

lotne, np.

lotne, np.

węglany, azotany(V), siarczany(IV)

węglany, azotany(V), siarczany(IV)

itp.

itp.

CaCO

CaCO

3

3





CaO + CO

CaO + CO

2

2

2 Cu(NO

2 Cu(NO

3

3

)

)

2

2





2 CuO + 4NO

2 CuO + 4NO

2

2

+ O

+ O

2

2

Tlenki:

Tlenki:

-

-

większość tlenków niemetali - bezwodniki kwasowe,

większość tlenków niemetali - bezwodniki kwasowe,

w reakcji z wodą tworzą kwasy

w reakcji z wodą tworzą kwasy

- tlenki metali alkalicznych i ziem alkalicznych

- tlenki metali alkalicznych i ziem alkalicznych

reagują

reagują

z wodą dając wodorotlenki

z wodą dając wodorotlenki

Tlenki (obok soli) są głównymi składnikami Ziemi,

Tlenki (obok soli) są głównymi składnikami Ziemi,

np. SiO

np. SiO

2

2

,

,

H

H

2

2

O, Al

O, Al

2

2

O

O

3

3

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

tlenek krzemu - krzemionka SiO

tlenek krzemu - krzemionka SiO

2

2

składnik preparatów regenerujących skórę starzejącą się lub

składnik preparatów regenerujących skórę starzejącą się lub

niedotlenioną

niedotlenioną

Właściwości: polepsza ukrwienie, uszczelnia naczynia

Właściwości: polepsza ukrwienie, uszczelnia naczynia

krwionośne,

krwionośne,

dotlenia skórę

dotlenia skórę

Zastosowanie:

Zastosowanie:

- do celów kosmetycznych – w postaci żelu krzemionkowego

- do celów kosmetycznych – w postaci żelu krzemionkowego

(otrzymywany przez zakwaszenie meta- i ortokrzemianu sodu

(otrzymywany przez zakwaszenie meta- i ortokrzemianu sodu





żel krzemionkowy, po częściowym odwodnieniu

żel krzemionkowy, po częściowym odwodnieniu





silikażel

silikażel

(zawiera do 4% wody) – cecha – wysoko rozwinięta

(zawiera do 4% wody) – cecha – wysoko rozwinięta

powierzchnia,

powierzchnia,

wysoka chłonność wody (do 40%)

wysoka chłonność wody (do 40%)

- żel krzemionkowy – jako stabilizator emulsji i zawiesin oraz

- żel krzemionkowy – jako stabilizator emulsji i zawiesin oraz

jako środek

jako środek

zagęszczający – tworzy usieciowane

zagęszczający – tworzy usieciowane

struktury żelowe

struktury żelowe

ograniczające płynność substancji

ograniczające płynność substancji

w rozp. niepolarnych – w stęż. 5-6% tworzy żele, w

w rozp. niepolarnych – w stęż. 5-6% tworzy żele, w

polarnych (aq.,

polarnych (aq.,

alkohole) – wł. zagęszczające osłabione

alkohole) – wł. zagęszczające osłabione

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

tlenek krzemu - krzemionka SiO

tlenek krzemu - krzemionka SiO

2

2

Zastosowanie:

Zastosowanie:

- pielęgnacja skóry zwiotczałej, niedotlenionej

- pielęgnacja skóry zwiotczałej, niedotlenionej

- przy wypadaniu włosów i pękaniu paznokci

- przy wypadaniu włosów i pękaniu paznokci

- mikronizowana krzemionka (ziemia okrzemkowa) - w

- mikronizowana krzemionka (ziemia okrzemkowa) - w

preparatach

preparatach

leczących trądzik

leczących trądzik

- pasty do zębów - zapewnia odpowiednią ścieralność i cechuje

- pasty do zębów - zapewnia odpowiednią ścieralność i cechuje

się dużą

się dużą

chłonnością - trwała konsystencja pasty

chłonnością - trwała konsystencja pasty

- do produkcji kremów regenerujących (ułatwia wprowadzenie

- do produkcji kremów regenerujących (ułatwia wprowadzenie

tlenu

tlenu

w głąb naskórka)

w głąb naskórka)

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

tlenek krzemu - krzemionka SiO

tlenek krzemu - krzemionka SiO

2

2

Zastosowanie:

Zastosowanie:

- jako materiał ścierny w peelingach - doskonale pochłania

- jako materiał ścierny w peelingach - doskonale pochłania

tłuszcz

tłuszcz

i ściera obumarłe komórki naskórka, odsłaniając młodsze,

i ściera obumarłe komórki naskórka, odsłaniając młodsze,

zdrowsze warstwy naskórka, efekt peelingu - wygładzenie

zdrowsze warstwy naskórka, efekt peelingu - wygładzenie

skóry

skóry

i jej oczyszczenie

i jej oczyszczenie

- w kremach do peelingu - krzemionka ze specjalnie

- w kremach do peelingu - krzemionka ze specjalnie

oczyszczonej ziemi

oczyszczonej ziemi

okrzemkowej

okrzemkowej

- krzemionkę zawiera: ziele skrzypu, rdestu, perz, słoma

- krzemionkę zawiera: ziele skrzypu, rdestu, perz, słoma

owsiana, mech,

owsiana, mech,

glony i gąbka

glony i gąbka

Spongia fluviatilis

Spongia fluviatilis

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

tlenek cynku - ZnO - biel cynkowa

tlenek cynku - ZnO - biel cynkowa

Zastosowanie:

Zastosowanie:

- wchodzi w skład pasty Lassara (maści cynkowej) stosowanej

- wchodzi w skład pasty Lassara (maści cynkowej) stosowanej

przy

przy

trądziku młodzieńczym, opryszczce, pękaniu warg

trądziku młodzieńczym, opryszczce, pękaniu warg

- jest składnikiem kremów i maseczek: gojących, ściągających,

- jest składnikiem kremów i maseczek: gojących, ściągających,

osuszających, przeciwtrądzikowych

osuszających, przeciwtrądzikowych

- w formie proszku - w pudrach i zasypkach - właściwości

- w formie proszku - w pudrach i zasypkach - właściwości

bielące,

bielące,

kryjące, chłonne i dezynfekujące

kryjące, chłonne i dezynfekujące

- jako tzw. filtr fizyczny, odbijający promieniowanie UVB (280-

- jako tzw. filtr fizyczny, odbijający promieniowanie UVB (280-

320 nm) -

320 nm) -

powodujące rumień i UVA (320-400 nm) - przyczyna

powodujące rumień i UVA (320-400 nm) - przyczyna

m.in.

m.in.

fotostarzenia skóry

fotostarzenia skóry

- ZnO mikronizowany - ziarna ~20 nm, transparentny

- ZnO mikronizowany - ziarna ~20 nm, transparentny

(niewidoczny na

(niewidoczny na

skórze)

skórze)

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

tlenek srebra

tlenek srebra

działanie bakteriobójcze związków srebra polega na

działanie bakteriobójcze związków srebra polega na

unieczynnianiu

unieczynnianiu

niektórych enzymów bakteryjnych oraz

niektórych enzymów bakteryjnych oraz

łączeniu się z kwasami

łączeniu się z kwasami

nukleinowymi drobnoustrojów także

nukleinowymi drobnoustrojów także

tworzeniu nierozpuszczalnych

tworzeniu nierozpuszczalnych

kompleksów z białkami

kompleksów z białkami

naskórka - zapobiega wnikaniu

naskórka - zapobiega wnikaniu

mikroorganizmów w głąb

mikroorganizmów w głąb

tkanek.

tkanek.

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

tlenek tytanu(IV) TiO

tlenek tytanu(IV) TiO

2

2





stosowany jako biały pigment w kremach, mleczkach,

stosowany jako biały pigment w kremach, mleczkach,

pudrach,

pudrach,

szminkach, lakierach do paznokci, w pastach do

szminkach, lakierach do paznokci, w pastach do

zębów – środek

zębów – środek

ścierny i biały pigment

ścierny i biały pigment





jako filtr fizyczny

jako filtr fizyczny





ze zmieloną miką – do otrzymywania perłowych cieni i

ze zmieloną miką – do otrzymywania perłowych cieni i

lakierów do

lakierów do

paznokci

paznokci





słabszy alergen niż ZnO

słabszy alergen niż ZnO

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

tlenek żelaza

tlenek żelaza

czarny tlenek żelaza łącznie z miką - pigment zwany czernią

czarny tlenek żelaza łącznie z miką - pigment zwany czernią

aksamitną

aksamitną

tlenki żelaza o innej wartościowości (żółte, czerwone, brązowe)

tlenki żelaza o innej wartościowości (żółte, czerwone, brązowe)

-

-

stosowane w kosmetykach koloryzujących skórę

stosowane w kosmetykach koloryzujących skórę

-

-

tlenek magnezu

tlenek magnezu

(magnezja palona)

(magnezja palona)

środek przeciwpotowy - połączenie w dezodorantach

środek przeciwpotowy - połączenie w dezodorantach

antyperspiracyjnych tlenku magnezu i rozdrobnionej

antyperspiracyjnych tlenku magnezu i rozdrobnionej

krzemionki -

krzemionki -

lepsze efekty przeciwpotowe i neutralizacja

lepsze efekty przeciwpotowe i neutralizacja

nieprzyjemnego

nieprzyjemnego

zapachu rozkładającego się potu; podstawa

zapachu rozkładającego się potu; podstawa

pudrów; składnik

pudrów; składnik

proszków i past do zębów – środek

proszków i past do zębów – środek

czyszczący i polerujący

czyszczący i polerujący

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

Tlenki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

stabilizowany roztwór tlenku chloru(IV) ClO

stabilizowany roztwór tlenku chloru(IV) ClO

2

2

działanie bakterio- i grzybobójcze oraz dezodoryzujące.

działanie bakterio- i grzybobójcze oraz dezodoryzujące.

Dodawany do past do zębów - usuwa resztki jedzenia

Dodawany do past do zębów - usuwa resztki jedzenia

z zębów i likwiduje nieprzyjemny zapach z ust, nie niszcząc

z zębów i likwiduje nieprzyjemny zapach z ust, nie niszcząc

szkliwa

szkliwa

ani nie pozostawiając toksycznych substancji

ani nie pozostawiając toksycznych substancji

powstających

powstających

w wyniku zniszczenia komórek bakterii chorobotwórczych

w wyniku zniszczenia komórek bakterii chorobotwórczych

Nadtlenki

Nadtlenki

-

-

zawierają w cząsteczce wiązanie między atomami tlenu

zawierają w cząsteczce wiązanie między atomami tlenu

-O-O- (w przypadku braku - nie można mówić o nadtlenku, np.

-O-O- (w przypadku braku - nie można mówić o nadtlenku, np.

PbO

PbO

2

2

)

)

Nadtlenek wodoru

Nadtlenek wodoru

- w stanie bezwodnym - bladoniebieska, oleista ciecz, bardzo

- w stanie bezwodnym - bladoniebieska, oleista ciecz, bardzo

wybuchowa

wybuchowa

- w handlu - roztwory 30% i 3% - pod wpływem światła, kurzu,

- w handlu - roztwory 30% i 3% - pod wpływem światła, kurzu,

krwi,

krwi,

braunsztynu i in. - ulegają rozkładowi z

braunsztynu i in. - ulegają rozkładowi z

wydzieleniem tlenu

wydzieleniem tlenu

Rozkład hamują stabilizatory - kwas fosforowy(V) lub mocznik

Rozkład hamują stabilizatory - kwas fosforowy(V) lub mocznik

- tabletki wody utlenionej to peroksyhydrat mocznika

- tabletki wody utlenionej to peroksyhydrat mocznika

OC(NH

OC(NH

2

2

)

)

2

2

•H

•H

2

2

O

O

2

2

- podczas rozpuszczania w wodzie uwalnia

- podczas rozpuszczania w wodzie uwalnia

nadtlenek wodoru

nadtlenek wodoru

Nadtlenek wodoru

Nadtlenek wodoru

- zastosowanie

- zastosowanie

3% - do dezynfekcji i rozjaśniania włosów

3% - do dezynfekcji i rozjaśniania włosów

6% - woda utleniona fryzjerska - przy rozjaśnianiu włosów

6% - woda utleniona fryzjerska - przy rozjaśnianiu włosów

(w praktyce fryzjerskiej - roztwory 3-12%),

(w praktyce fryzjerskiej - roztwory 3-12%),

10-30% roztwory wybielają (tzn. utleniają barwniki, np.

10-30% roztwory wybielają (tzn. utleniają barwniki, np.

włosów)

włosów)

Rozcieńczony nadtlenek wodoru - może być stosowany

Rozcieńczony nadtlenek wodoru - może być stosowany

w emulsjach kosmetycznych jako skuteczny środek

w emulsjach kosmetycznych jako skuteczny środek

dotleniający

dotleniający

komórki naskórka (nie stanowi tak dużego

komórki naskórka (nie stanowi tak dużego

zagrożenie jak inne

zagrożenie jak inne

środki często stosowane w

środki często stosowane w

preparatach kosmetycznych)

preparatach kosmetycznych)

Dopuszczalne stężenia H

Dopuszczalne stężenia H

2

2

O

O

2

2

lub pochodnych go uwalniających

lub pochodnych go uwalniających

(wg Molskiego):

(wg Molskiego):





środki do włosów do 12%

środki do włosów do 12%





środki do skóry do 4%

środki do skóry do 4%





środki do utwardzania paznokci do 2%

środki do utwardzania paznokci do 2%





środki do higieny jamy ustnej do 0,1%

środki do higieny jamy ustnej do 0,1%

Uwaga: Chronić oczy! Stosować rękawice ochronne!

Uwaga: Chronić oczy! Stosować rękawice ochronne!

Wodorki

Wodorki

Dwuskładnikowe związki wodoru:

Dwuskładnikowe związki wodoru:

- jonowe wodorki typu soli: zawierają anion wodorkowy H

- jonowe wodorki typu soli: zawierają anion wodorkowy H

-

-

.

.

Należą do

Należą do

nich wodorki metali alkalicznych i wodorki metali

nich wodorki metali alkalicznych i wodorki metali

ziem alkalicznych

ziem alkalicznych

- wodorki lotne (cząsteczkowe) - zawierają wodór związany

- wodorki lotne (cząsteczkowe) - zawierają wodór związany

homopolarnie. Należą: wodorki niemetali (np. fluorowców),

homopolarnie. Należą: wodorki niemetali (np. fluorowców),

siarkowodór, węglowodory, amoniak, woda oraz silany

siarkowodór, węglowodory, amoniak, woda oraz silany

Wodorki - zastosowanie w kosmetyce

Wodorki - zastosowanie w kosmetyce

-

-

siarkowodór - H

siarkowodór - H

2

2

S

S

roztwór wodny (woda siarkowodorowa) - właściwości słabego

roztwór wodny (woda siarkowodorowa) - właściwości słabego

kwasu - stosowana w środkach do depilacji

kwasu - stosowana w środkach do depilacji

-

-

amoniak - NH

amoniak - NH

3

3

woda amoniakalna – roztwór amoniaku w wodzie

woda amoniakalna – roztwór amoniaku w wodzie

NH

NH

3

3

+ H

+ H

2

2

O

O





NH

NH

4

4

+

+

+ OH

+ OH

-

-

(w 15

(w 15





C w 1 M roztworze wody amoniakalnej ~ 0,4% jonów amonowych)

C w 1 M roztworze wody amoniakalnej ~ 0,4% jonów amonowych)





stosowana do produkcji kremów i mleczek kosmetycznych

stosowana do produkcji kremów i mleczek kosmetycznych





amoniak i kwas stearynowy dają stearynian amonowy (mydło

amoniak i kwas stearynowy dają stearynian amonowy (mydło

amonowe) - bardzo dobry emulgator do tłuszczy, oleju

amonowe) - bardzo dobry emulgator do tłuszczy, oleju

parafinowego i wazelinowego, wazeliny i parafiny

parafinowego i wazelinowego, wazeliny i parafiny





amoniak - w płynach do ondulacji, przeciwłupieżowych oraz

amoniak - w płynach do ondulacji, przeciwłupieżowych oraz

przy

przy

utlenieniu i farbowaniu włosów.

utlenieniu i farbowaniu włosów.





sole amonowe kwasu tioglikolowego - preparaty do trwałej

sole amonowe kwasu tioglikolowego - preparaty do trwałej

ondulacji

ondulacji

Wodorotlenki

Wodorotlenki

- otrzymywanie:

- otrzymywanie:

reakcja metalu alkalicznego lub ziem alkalicznych z wodą

reakcja metalu alkalicznego lub ziem alkalicznych z wodą

2Na + 2H

2Na + 2H

2

2

O

O





2NaOH + H

2NaOH + H

2

2

reakcja tlenku metalu z wodą

reakcja tlenku metalu z wodą

CaO + H

CaO + H

2

2

O

O





Ca(OH)

Ca(OH)

2

2

Zastosowanie w kosmetologii:

Zastosowanie w kosmetologii:

-

-

NaOH

NaOH

- silna zasada. Służy do produkcji mydeł - soli

- silna zasada. Służy do produkcji mydeł - soli

nieorganicznych

nieorganicznych

kwasów organicznych zwanych tłuszczowymi -

kwasów organicznych zwanych tłuszczowymi -

produkcja opiera

produkcja opiera

się na kwasach tłuszczowych lub bezpośrednio -

się na kwasach tłuszczowych lub bezpośrednio -

tłuszczach

tłuszczach

(umieszczone w ługu przechodzą proces zmydlania).

(umieszczone w ługu przechodzą proces zmydlania).

Ług sodowy - także do produkcji syntetycznych środków piorących

Ług sodowy - także do produkcji syntetycznych środków piorących

wodorotlenek sodowy - częsty składnik kremów

wodorotlenek sodowy - częsty składnik kremów

- do stosowania w ograniczonych ilościach i warunkach stosowania:

- do stosowania w ograniczonych ilościach i warunkach stosowania:

- usuwanie skórek wokół paznokci – C(%) = 5%(w/w)

- usuwanie skórek wokół paznokci – C(%) = 5%(w/w)

- profesjonalne prostowanie włosów – 4,5%

- profesjonalne prostowanie włosów – 4,5%

- regulacja pH w depilatorach – max pH = 12,7

- regulacja pH w depilatorach – max pH = 12,7

- regulacja pH w innych preparatach – max pH = 11

- regulacja pH w innych preparatach – max pH = 11

Wodorotlenki

Wodorotlenki

Zastosowanie w kosmetologii:

Zastosowanie w kosmetologii:

-

-

KOH

KOH

- silna zasada. Służy do produkcji mydeł - mydła

- silna zasada. Służy do produkcji mydeł - mydła

potasowe są

potasowe są

szare i maziste, dobrze się rozpuszczają i

szare i maziste, dobrze się rozpuszczają i

pienią lepiej niż sodowe.

pienią lepiej niż sodowe.

Mydła potasowe - jako detergenty w proszkach, pastach do

Mydła potasowe - jako detergenty w proszkach, pastach do

golenia,

golenia,

mydłach toaletowych (np. glicerynowym) oraz w

mydłach toaletowych (np. glicerynowym) oraz w

kremach i płynach

kremach i płynach

kosmetycznych jako emulgatory

kosmetycznych jako emulgatory

Wodorotlenki

Wodorotlenki

Zastosowanie w kosmetologii:

Zastosowanie w kosmetologii:

- Ca(OH)

- Ca(OH)

2

2

- silna zasada.

- silna zasada.





Słaby przeźroczysty roztwór - woda wapienna, zawiesina -

Słaby przeźroczysty roztwór - woda wapienna, zawiesina -

mleko

mleko

wapienne.

wapienne.





Wapno gaszone po wysuszeniu daje wapno hydratyzowane.

Wapno gaszone po wysuszeniu daje wapno hydratyzowane.

Roztwory służą do zmiękczania wody

Roztwory służą do zmiękczania wody





w połączeniu z solą sodową guanidyny – do prostowania

w połączeniu z solą sodową guanidyny – do prostowania

włosów

włosów

(7% mas.)

(7% mas.)





z kwasem tioglikolowym lub tiomlekowym – w procesie

z kwasem tioglikolowym lub tiomlekowym – w procesie

chemicznej

chemicznej

depilacji (pH = 12, stęż. 7% mas.)

depilacji (pH = 12, stęż. 7% mas.)

Wodorotlenki

Wodorotlenki

Zastosowanie w kosmetologii:

Zastosowanie w kosmetologii:

-

-

Mg(OH)

Mg(OH)

2

2

- biały proszek słabo rozpuszczalny w wodzie.

- biały proszek słabo rozpuszczalny w wodzie.

Używany w zasypkach i pudrach higienicznych

Używany w zasypkach i pudrach higienicznych

koloidalny roztwór wodorotlenku (galaretka) - w składzie

koloidalny roztwór wodorotlenku (galaretka) - w składzie

kremów do pielęgnacji nóg

kremów do pielęgnacji nóg

-

-

Zn(OH)

Zn(OH)

2

2

koloidalny roztwór (galaretka) - do pielęgnacji nóg; jako

koloidalny roztwór (galaretka) - do pielęgnacji nóg; jako

adstringent (środek ściągający, silna zdolność strącania białka

adstringent (środek ściągający, silna zdolność strącania białka

krwi i hamowania krwawienia z drobnych naczyń krwionośnych)

krwi i hamowania krwawienia z drobnych naczyń krwionośnych)

-

-

Cr(OH)

Cr(OH)

3

3

stosowany jak zielony barwnik

stosowany jak zielony barwnik

Pierwiastki używane w zabiegach

Pierwiastki używane w zabiegach

i preparatach kosmetycznych

i preparatach kosmetycznych

Stosowanych jest około 25 pierwiastków niezbędnych

Stosowanych jest około 25 pierwiastków niezbędnych

dla życia człowieka

dla życia człowieka

•

Podział pierwiastków w zależności od wielkości

Podział pierwiastków w zależności od wielkości

procentowego udziału w budowie organizmu:

procentowego udziału w budowie organizmu:

- mikroelementy (pierwiastki śladowe) –

- mikroelementy (pierwiastki śladowe) –

w kosmetyce wykorzystywane: Zn, Fl, I, Co, Mn,

w kosmetyce wykorzystywane: Zn, Fl, I, Co, Mn,

Cu,

Cu,

Mo, Sb, Se, B, Bi, Sn

Mo, Sb, Se, B, Bi, Sn

- oligoelementy (pierwiastki przejściowe): Cl, Fe,

- oligoelementy (pierwiastki przejściowe): Cl, Fe,

Na, K, P

Na, K, P

- makroelementy: S, Mg, Ca, Si, O, C

- makroelementy: S, Mg, Ca, Si, O, C

Pierwiastki w przemyśle kosmetycznym

Pierwiastki w przemyśle kosmetycznym

Makroelementy (Ca, P, C, Mg, S) - składniki kości,

Makroelementy (Ca, P, C, Mg, S) - składniki kości,

mięśni, skóry i włosów

mięśni, skóry i włosów

- w skórze występują w dostatecznej ilości

- w skórze występują w dostatecznej ilości

(naturalny

(naturalny

czynnik nawilżający - NMF)

czynnik nawilżający - NMF)

NMF składa się z aminokwasów (40%), kwasu piroglutaminowego i

NMF składa się z aminokwasów (40%), kwasu piroglutaminowego i

jego soli sodowej (12%), mocznika (7%), amoniaku, kwasu

jego soli sodowej (12%), mocznika (7%), amoniaku, kwasu

moczowego, glikozoaminy, kreatyniny (1,5%), jonów (Na, Ca, K,

moczowego, glikozoaminy, kreatyniny (1,5%), jonów (Na, Ca, K,

Mg, P, Cl), soli kwasu mlekowego (np. mleczan sodowy),

Mg, P, Cl), soli kwasu mlekowego (np. mleczan sodowy),

cytrynowego i mrówkowego

cytrynowego i mrówkowego

-

-

wątpliwa konieczność kompensacji makroelementów

wątpliwa konieczność kompensacji makroelementów

- konieczność kompensacji mikroelementów - także

- konieczność kompensacji mikroelementów - także

wątpliwa - zdrowy układ krwionośny w dostatecznym

wątpliwa - zdrowy układ krwionośny w dostatecznym

stopniu odżywia skórę

stopniu odżywia skórę

Utrata minerałów w skórze jednak zachodzi:

Utrata minerałów w skórze jednak zachodzi:

- naturalne procesy starzenia

- naturalne procesy starzenia

- działanie stresogennych czynników

- działanie stresogennych czynników

zewnętrznych

zewnętrznych

(zanieczyszczenie

(zanieczyszczenie

środowiska, złe nawyki

środowiska, złe nawyki

żywieniowe, brak snu,

żywieniowe, brak snu,

nadmierne opalanie, palenie

nadmierne opalanie, palenie

papierosów, stres)

papierosów, stres)

- objawy: skóra bardziej wiotka, słabiej ukrwiona,

- objawy: skóra bardziej wiotka, słabiej ukrwiona,

zmęczona i blada (zaopatrywanie skóry w

zmęczona i blada (zaopatrywanie skóry w

minerały

minerały

może zapobiec tym objawom)

może zapobiec tym objawom)

•

Stosowanie maseczek zawierających jony

Stosowanie maseczek zawierających jony

pierwiastków: Cu, Fe, Si, Mg, Ca, K, Na, P, Cl -

pierwiastków: Cu, Fe, Si, Mg, Ca, K, Na, P, Cl -

wpompowywane w skórę

wpompowywane w skórę

- zwiększenie stęż. substancji rozpuszczonych w NMF

- zwiększenie stęż. substancji rozpuszczonych w NMF





skóra pobiera wodę aby wrócić do normalnych

skóra pobiera wodę aby wrócić do normalnych

stężeń

stężeń

- skóra staje się lepiej nawilżona, oczyszczona,

- skóra staje się lepiej nawilżona, oczyszczona,

bardziej jędrna, gładsza,

bardziej jędrna, gładsza,

- minerały:

- minerały:

- pobudzają naturalną regenerację komórkową

- pobudzają naturalną regenerację komórkową

- nawilżają skórę - przeciwdziałanie starzeniu

- nawilżają skórę - przeciwdziałanie starzeniu

Źródła mikroelementów

Źródła mikroelementów

wykorzystywanych do celów

wykorzystywanych do celów

kosmetycznych

kosmetycznych

- sól morska

- sól morska

- plankton ciepłych wód mineralnych

- plankton ciepłych wód mineralnych

- muł z dna Morza Martwego

- muł z dna Morza Martwego

- rośliny (tzw. remineralizujące): pokrzywa, skrzyp,

- rośliny (tzw. remineralizujące): pokrzywa, skrzyp,

rdest ptasi, krwawnik, pięciornik gęsi, drapacz

rdest ptasi, krwawnik, pięciornik gęsi, drapacz

lekarski, algi atlantyckie

lekarski, algi atlantyckie

i hawajskie - w algach mikroelementy w

i hawajskie - w algach mikroelementy w

niespotykanie wysokich stężeniach, łatwo

niespotykanie wysokich stężeniach, łatwo

przyswajalne (jako związki metaloorganiczne,

przyswajalne (jako związki metaloorganiczne,

kompleksy z polisacharydami)

kompleksy z polisacharydami)

Cyna

Cyna

- mikroelement

- mikroelement

- srebrzystobiały metal, odporny na korozję

- srebrzystobiały metal, odporny na korozję

- w organizmie uczestniczy w procesach

- w organizmie uczestniczy w procesach

biochemicznych

biochemicznych

w nadnerczach

w nadnerczach

- niedobór

- niedobór





zaburzenia pracy mięśnia sercowego

zaburzenia pracy mięśnia sercowego

- Stosowana do pokrywania metali w celach

- Stosowana do pokrywania metali w celach

antykorozyjnych – puszki stosowane w przemyśle

antykorozyjnych – puszki stosowane w przemyśle

spożywczym, opakowania –

spożywczym, opakowania –

w przemyśle kosmetycznym

w przemyśle kosmetycznym

Cynk

Cynk

- mikroelement

- mikroelement

- składnik około 18 enzymów, aktywator dalszych 14,

- składnik około 18 enzymów, aktywator dalszych 14,

także

także

tych działających w skórze

tych działających w skórze

- w organizmie człowieka (70 kg) – 1,4-2,3 g cynku

- w organizmie człowieka (70 kg) – 1,4-2,3 g cynku

-

jony cynku:

jony cynku:

- niezbędne do utrzymania właściwego stężenia

- niezbędne do utrzymania właściwego stężenia

witaminy A

witaminy A

w osoczu (wpływ na jej uruchamianie z

w osoczu (wpływ na jej uruchamianie z

wątroby)

wątroby)

- biorą udział w metabolizmie insuliny

- biorą udział w metabolizmie insuliny

- hamują utlenianie nienasyconych kwasów

- hamują utlenianie nienasyconych kwasów

tłuszczowych

tłuszczowych

- niezbędne w procesach reprodukcyjnych (płodność,

- niezbędne w procesach reprodukcyjnych (płodność,

ciąża,

ciąża,

laktacja)

laktacja)

- zapewniają prawidłową funkcję skóry i błon śluz.

- zapewniają prawidłową funkcję skóry i błon śluz.

Cynk

Cynk

- zwalcza wolne rodniki

- zwalcza wolne rodniki

- hamuje stany zapalne

- hamuje stany zapalne

- przyspiesza gojenie ran

- przyspiesza gojenie ran

- stabilizuje układ immunologiczny skóry

- stabilizuje układ immunologiczny skóry

- niezbędny w syntezie białka

- niezbędny w syntezie białka

- rola ochronna w przypadkach zatruć Pb i Cd

- rola ochronna w przypadkach zatruć Pb i Cd

- dodaje blasku włosom

- dodaje blasku włosom

Cynk

Cynk

Niedobór cynku:

Niedobór cynku:

- brak apetytu i utrata masy ciał, zahamowanie

- brak apetytu i utrata masy ciał, zahamowanie

wzrostu

wzrostu

- uczucie zmęczenia

- uczucie zmęczenia

- słaba odporność na stres i infekcję

- słaba odporność na stres i infekcję

- zmiany skórne (łojotok, trądzik)

- zmiany skórne (łojotok, trądzik)

- trudniejsze gojenie się ran

- trudniejsze gojenie się ran

- zaburzenia widzenia (może być przyczyną kurzej

- zaburzenia widzenia (może być przyczyną kurzej

ślepoty)

ślepoty)

- zaburzenia psychiczne

- zaburzenia psychiczne

Cynk

Cynk

-

-

ważny składnik diety - najlepiej przyswajalny

ważny składnik diety - najlepiej przyswajalny

z kiszonek, pestek dyni i słonecznika (wchłanianie

z kiszonek, pestek dyni i słonecznika (wchłanianie

wspomagane przez witaminy A oraz E)

wspomagane przez witaminy A oraz E)

-

do celów kosmetycznych pozyskiwany także

do celów kosmetycznych pozyskiwany także

z kłącza pięciornika lub korzenia prawoślazu

z kłącza pięciornika lub korzenia prawoślazu

-

w kosmetyce stosowane głównie związki cynku:

w kosmetyce stosowane głównie związki cynku:

- sole rozpuszczalne – właściwości bakteriobójcze

- sole rozpuszczalne – właściwości bakteriobójcze

- ZnO i Zn(OH)

- ZnO i Zn(OH)

2

2

– właściwości osuszające, bielące,

– właściwości osuszające, bielące,

p-zapalne, p-łojotokowe, p-trądzikowe

p-zapalne, p-łojotokowe, p-trądzikowe

- stosowany w formie pudrów, zasypek, kremów

- stosowany w formie pudrów, zasypek, kremów

i maści

i maści

- ZnO - filtr fizyczny

- ZnO - filtr fizyczny

Siarka

Siarka

- substancja stała, jasnożółta,

- substancja stała, jasnożółta,

nierozpuszczalna w wodzie,

nierozpuszczalna w wodzie,

t. wrz. 445°C (718 K)

t. wrz. 445°C (718 K)

- różny stopień rozdrobnienia siarki:

- różny stopień rozdrobnienia siarki:

- siarka strącona (bardzo rozdrobniona i aktywna) -

- siarka strącona (bardzo rozdrobniona i aktywna) -

powstaje w wyniku rozkładu wielosiarczków sodu

powstaje w wyniku rozkładu wielosiarczków sodu

- siarka koloidalna - najdrobniejsza i najistotniejsza

- siarka koloidalna - najdrobniejsza i najistotniejsza

w przypadku kosmetyki - powstaje w wyniku

w przypadku kosmetyki - powstaje w wyniku

zakwaszenia roztworu Na

zakwaszenia roztworu Na

2

2

S

S

2

2

O

O

3

3

- stabilizowana

- stabilizowana

koloidami ochronnymi (białka, kleik skrobiowy,

koloidami ochronnymi (białka, kleik skrobiowy,

żelatyna)

żelatyna)

-

-

najbardziej aktywna - siarka koloidalna, nieco mniej siarka

najbardziej aktywna - siarka koloidalna, nieco mniej siarka

strącona, kwiat siarczany (powstaje przy oziębianiu par siarki),

strącona, kwiat siarczany (powstaje przy oziębianiu par siarki),

siarka sproszkowana (najmniej)

siarka sproszkowana (najmniej)

Siarka - występowanie

Siarka - występowanie

- bardzo rozpowszechniona w przyrodzie

- bardzo rozpowszechniona w przyrodzie

- zawiera ją aminokwas cystyna, wchodzący w skład

- zawiera ją aminokwas cystyna, wchodzący w skład

keratyny - siarka w keratynie - jako disiarczek

keratyny - siarka w keratynie - jako disiarczek

- pod wpływem tlenu z powietrza i siarki obecnej na

- pod wpływem tlenu z powietrza i siarki obecnej na

skórze tworzy się kwas pentationowy (H

skórze tworzy się kwas pentationowy (H

2

2

S

S

5

5

O

O

6

6

) -

) -

działa on bakteriobójczo, grzybobójczo i owadobójczo

działa on bakteriobójczo, grzybobójczo i owadobójczo

- niedobór S: nadmierne rogowacenie naskórka,

- niedobór S: nadmierne rogowacenie naskórka,

łamliwość

łamliwość

i wypadanie włosów oraz choroby paznokci

i wypadanie włosów oraz choroby paznokci

- biosiarka: w postaci łatwo przyswajalnych

- biosiarka: w postaci łatwo przyswajalnych

substancji organicznych w nasturcji, rzeżusze,

substancji organicznych w nasturcji, rzeżusze,

rzodkwi, czosnku, cebuli i porach

rzodkwi, czosnku, cebuli i porach

Siarka – niedobór w organizmie

Siarka – niedobór w organizmie

-

przygnębienie

przygnębienie

-

niepokój

niepokój

-

twarde włosy

twarde włosy

-

blada cera

blada cera

-

zwiotczała tkanka łączna

zwiotczała tkanka łączna

-

zatrucie wątrobowe

zatrucie wątrobowe

-

zaburzenia procesów ukrwienia

zaburzenia procesów ukrwienia

-

dolegliwości stawów

dolegliwości stawów

Siarka - zastosowanie

Siarka - zastosowanie

- dawniej - w zasypkach i maściach w leczeniu chorób

- dawniej - w zasypkach i maściach w leczeniu chorób

skóry

skóry

- współcześnie - w mydłach leczniczych (mydło

- współcześnie - w mydłach leczniczych (mydło

siarkowe

siarkowe

i siarkowo-dziegciowe - 3-5% S), szamponach

i siarkowo-dziegciowe - 3-5% S), szamponach

przeciwłupieżowych

przeciwłupieżowych

- stosowana w preparatach zapobiegających

- stosowana w preparatach zapobiegających

wypadaniu włosów, p-łupieżowych, p-łojotokowych

wypadaniu włosów, p-łupieżowych, p-łojotokowych

- maseczki siarkowe - oczyszczają pory skóry, działają

- maseczki siarkowe - oczyszczają pory skóry, działają

przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie

przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie

•

Wykazuje właściwości bakteriostatyczne,

Wykazuje właściwości bakteriostatyczne,

p-zapalne, antyreumatyczne, antyalergiczne

p-zapalne, antyreumatyczne, antyalergiczne

•

Korzystnie oddziałuje na skórę i cały organizm

Korzystnie oddziałuje na skórę i cały organizm

•

sproszkowane - wchodzi w skład:

sproszkowane - wchodzi w skład:

- kosmetyków kolorowych - jako pigment złoty lub

- kosmetyków kolorowych - jako pigment złoty lub

brązowy

brązowy

- luksusowych kosmetyków odżywczych

- luksusowych kosmetyków odżywczych

- preparatów zawierających złote folie - np. maseczki

- preparatów zawierających złote folie - np. maseczki

kosmetyczne

kosmetyczne

•

Kosmetyki zawierające Au w połączeniu z ziołami –

Kosmetyki zawierające Au w połączeniu z ziołami –

doskonałe efekty pielęgnacyjne skóry

doskonałe efekty pielęgnacyjne skóry

•

Preparaty zawierające Au – pogłębienie efektu nawilżenia

Preparaty zawierające Au – pogłębienie efektu nawilżenia

skóry i poprawa zdolności regeneracyjnych komórek

skóry i poprawa zdolności regeneracyjnych komórek

-

-

złote nici wszyte pod skórę - działanie stymulujące na tkankę

złote nici wszyte pod skórę - działanie stymulujące na tkankę

łączną - tk.

łączną - tk.

łączna stara się otoczyć je nowo powstałymi

łączna stara się otoczyć je nowo powstałymi

komórkami - efekt

komórkami - efekt

odmłodzenia

odmłodzenia

Złoto

Złoto

Srebro

Srebro

- Egipcjanie - stosowali folię srebrną jako

- Egipcjanie - stosowali folię srebrną jako

antyseptyk i efektywny środek sterylizacyjny

antyseptyk i efektywny środek sterylizacyjny

- działanie bakteriobójcze - unieczynnianie przez jony Ag

- działanie bakteriobójcze - unieczynnianie przez jony Ag

niektórych enzymów bakteryjnych; łączy się także

niektórych enzymów bakteryjnych; łączy się także

z kwasami nukleinowymi - blokada uniemożliwiająca

z kwasami nukleinowymi - blokada uniemożliwiająca

powielanie (w konsekwencji - zahamowanie

powielanie (w konsekwencji - zahamowanie

namnażania bakterii)

namnażania bakterii)

- jony Ag - nierozpuszczalne kompleksy z białkami

- jony Ag - nierozpuszczalne kompleksy z białkami

naskórka tworzące powłoki ochronne zapobiegające

naskórka tworzące powłoki ochronne zapobiegające

wnikaniu mikroorganizmów w głąb tkanek

wnikaniu mikroorganizmów w głąb tkanek

-

-

prowadzone są badania nad wykorzystaniem jonów Ag

prowadzone są badania nad wykorzystaniem jonów Ag

jako bezpiecznego i skutecznego środka

jako bezpiecznego i skutecznego środka

konserwującego - lepsza aktywność p-bakteryjna niż

konserwującego - lepsza aktywność p-bakteryjna niż

większość dotychczas stosowanych konserwantów

większość dotychczas stosowanych konserwantów

Fluor

Fluor

•

mikroelement - składnik szkliwa zębów i kości

mikroelement - składnik szkliwa zębów i kości

•

niedobór – próchnica

niedobór – próchnica

•

jony F

jony F

-

-

(w preparatach kosmetycznych) - reakcja

(w preparatach kosmetycznych) - reakcja

z hydroksyapatytem szkliwa

z hydroksyapatytem szkliwa





fluoroapatyty - stabilne

fluoroapatyty - stabilne

rezerwy fluorków

rezerwy fluorków

- powstawanie fluoroapatytów

- powstawanie fluoroapatytów





zmiana chemizmu szkliwa,

zmiana chemizmu szkliwa,

F przyczynia się do jego rekrystalizacji - duże znaczenie

F przyczynia się do jego rekrystalizacji - duże znaczenie

w leczeniu początkowych postaci próchnicy

w leczeniu początkowych postaci próchnicy

- fluoroapatyty - hamują też metabolizm bakterii -

- fluoroapatyty - hamują też metabolizm bakterii -

zapobieganie

zapobieganie

osadzania się agregatów mikroorganizmów

osadzania się agregatów mikroorganizmów

na powierzchni

na powierzchni

zębów

zębów

•

zastosowanie: składnik past oraz innych środków do

zastosowanie: składnik past oraz innych środków do

pielęgnacji

pielęgnacji

zębów

zębów

•

źródła fluoru: owoce morza, herbata chińska

źródła fluoru: owoce morza, herbata chińska

Camelia sinensis

Camelia sinensis

,

,

ryby morskie, rośliny kapustne

ryby morskie, rośliny kapustne

Fluor

Fluor

•

Przekraczający normę dopływ fluorków, np.

Przekraczający normę dopływ fluorków, np.

w połykanej paście do zębów – szkodliwy

w połykanej paście do zębów – szkodliwy

-

-





fluoroza (zęby kruche, z białymi lub

fluoroza (zęby kruche, z białymi lub

brązowymi przebarwieniami

brązowymi przebarwieniami

- osteoporoza

- osteoporoza

- ryzyko przewapnienia stawów i ścięgien

- ryzyko przewapnienia stawów i ścięgien

Magnez

Magnez

- makroelement - materiał budulcowy kości,

- makroelement - materiał budulcowy kości,

zębów i skóry

zębów i skóry

- składnik około 600 istotnych dla życia enzymów,

- składnik około 600 istotnych dla życia enzymów,

w tym odpowiedzialnych za przemianę energii

w tym odpowiedzialnych za przemianę energii

w komórce (tworzenie ATP)

w komórce (tworzenie ATP)

- stosowany w kosmetykach - reguluje przemiany

- stosowany w kosmetykach - reguluje przemiany

energetyczne w komórkach skóry

energetyczne w komórkach skóry

- wspomaga wit. B

- wspomaga wit. B

6

6

przy ochronie skóry

przy ochronie skóry

-

-

uczestniczy w regeneracji komórek, działa

uczestniczy w regeneracji komórek, działa

przeciwuczuleniowo, reguluje aktywność

przeciwuczuleniowo, reguluje aktywność

mięśni i nerwów, równoważy gospodarkę

mięśni i nerwów, równoważy gospodarkę

hormonalną, potrzebny do syntezy

hormonalną, potrzebny do syntezy

hormonów stresowych: noradrenaliny, adrenaliny

hormonów stresowych: noradrenaliny, adrenaliny

Magnez

Magnez

- niedobór - powoduje:

- niedobór - powoduje:

- przyspieszenie procesów starzenia się skóry

- przyspieszenie procesów starzenia się skóry

- zaburzenia ukrwienia

- zaburzenia ukrwienia

- skurcze mięśni

- skurcze mięśni

- bóle głowy, meczenie się, brak koncentracji

- bóle głowy, meczenie się, brak koncentracji

- łamliwość włosów i paznokci

- łamliwość włosów i paznokci

- meteoropatie

- meteoropatie

-

-

w jon(t)oforezie: w stanach bólowych, skurczu mięśni,

w jon(t)oforezie: w stanach bólowych, skurczu mięśni,

zawrotach głowy, niedokrwienia

zawrotach głowy, niedokrwienia

-

asparginian magnezu dodawany do preparatów -

asparginian magnezu dodawany do preparatów -

korzystnie

korzystnie

wpływa na ściany naczyń

wpływa na ściany naczyń

krwionośnych, bierze udział

krwionośnych, bierze udział

w gospodarce jonowej

w gospodarce jonowej

-

źródło biomagnezu: rośliny strączkowe, zboża z

źródło biomagnezu: rośliny strączkowe, zboża z

grubego

grubego

przemiału, warzywa zielone, kakao

przemiału, warzywa zielone, kakao

Wapń

Wapń

-

-

makroelement

makroelement

- w organizmie człowieka około 1 kg wapnia w 99%

- w organizmie człowieka około 1 kg wapnia w 99%

związanego z P, 1% w płynach organicznych

związanego z P, 1% w płynach organicznych

- odpowiedzialny za pobudliwość nerwową i mięśniową

- odpowiedzialny za pobudliwość nerwową i mięśniową

oraz

oraz

za kondycję naczyń krwionośnych

za kondycję naczyń krwionośnych

- wspomaga wit. C w budowaniu włókien kolagenowych

- wspomaga wit. C w budowaniu włókien kolagenowych

tkanki łącznej

tkanki łącznej

- działa antyalergicznie

- działa antyalergicznie

- koi podrażnioną skórę

- koi podrażnioną skórę

- hamuje stany zapalne

- hamuje stany zapalne

- wzmaga krzepnięcie krwi

- wzmaga krzepnięcie krwi

- reguluje i koordynuje biologiczne funkcje ustroju

- reguluje i koordynuje biologiczne funkcje ustroju

Wapń

Wapń

- niedobór:

- niedobór:

- zwyrodnienie kości

- zwyrodnienie kości

- próchnica zębów

- próchnica zębów

- zaburzenia ukrwienia

- zaburzenia ukrwienia

- bladość skóry

- bladość skóry

- wypadanie włosów

- wypadanie włosów

- zastosowanie

- zastosowanie

- podawany doustnie lub w preparatach

- podawany doustnie lub w preparatach

kosmetycznych

kosmetycznych

(np. jako mleczan lub wodoroasparginian) -

(np. jako mleczan lub wodoroasparginian) -

wspomaga

wspomaga

leczenie chorób alergicznych, stanów

leczenie chorób alergicznych, stanów

zapalnych

zapalnych

Krzem

Krzem

- makroelement uczestniczący w procesach

- makroelement uczestniczący w procesach

wzrostu włosów i paznokci o ważnym

wzrostu włosów i paznokci o ważnym

znaczeniu w mineralizacji kości

znaczeniu w mineralizacji kości

- nadaje strukturalną trwałość całej tkance skórnej

- nadaje strukturalną trwałość całej tkance skórnej

- odpowiada za sprężystość i elastyczność naskórka

- odpowiada za sprężystość i elastyczność naskórka

oraz

oraz

skóry właściwej

skóry właściwej

- za odporność naskórka, błon śluzowych, tkanki

- za odporność naskórka, błon śluzowych, tkanki

łącznej

łącznej

- zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych

- zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych

- przyspiesza proces gojenia

- przyspiesza proces gojenia

Krzem

Krzem

-

niedobór:

niedobór:

- wypadanie włosów

- wypadanie włosów

- próchnica

- próchnica

- paradontoza

- paradontoza

-

krzemionka – zalecana przy trądziku różowatym

krzemionka – zalecana przy trądziku różowatym

i pospolitym, w chorobach włosów oraz przy

i pospolitym, w chorobach włosów oraz przy

kruchych, pękających paznokciach

kruchych, pękających paznokciach

-

Kosmetyki z wyciągami z roślin zawierających

Kosmetyki z wyciągami z roślin zawierających

krzemionkę (skrzyp polny, rdest ptasi, perz właściwy,

krzemionkę (skrzyp polny, rdest ptasi, perz właściwy,

owies zwyczajny) – polecane zwłaszcza do cery

owies zwyczajny) – polecane zwłaszcza do cery

zwiotczałej, starzejącej si

zwiotczałej, starzejącej si

ę

ę

Węgiel

Węgiel

-

-

makroelement, główny (obok wodoru)

makroelement, główny (obok wodoru)

składnik związków organicznych

składnik związków organicznych

budujących organizm

budujących organizm

- do celów kosmetycznych:

- do celów kosmetycznych:

- otrzymywany ze spalania drewna

- otrzymywany ze spalania drewna

i kości (czerń kostna)

i kości (czerń kostna)

- czerń lampowa (sadza lampowa) - specjalne

- czerń lampowa (sadza lampowa) - specjalne

spreparowana sadza otrzymana przez niepełne

spreparowana sadza otrzymana przez niepełne

spalenie gazu ziemnego

spalenie gazu ziemnego

- stosowany jako pigment w czarnych tuszach

- stosowany jako pigment w czarnych tuszach

(podstawowy składnik tuszów do rzęs), kredkach,

(podstawowy składnik tuszów do rzęs), kredkach,

szminkach oraz do przyciemniania innych

szminkach oraz do przyciemniania innych

pigmentów

pigmentów

Chlor

Chlor

-

-

oligoelement - bierze udział w przemianie

oligoelement - bierze udział w przemianie

wodnej i elektrolitowej

wodnej i elektrolitowej

- wraz z innymi substancjami chlorki utrzymują stałą równowagę

- wraz z innymi substancjami chlorki utrzymują stałą równowagę

kwasowo-zasadową w krwi

kwasowo-zasadową w krwi

- chlorki poprawiają równowagę zawartości substancji mineralnych

- chlorki poprawiają równowagę zawartości substancji mineralnych

w skórze

w skórze

- niedobór - wypadanie włosów i zębów

- niedobór - wypadanie włosów i zębów

- gaz o przykrej woni, silnych właściwościach utleniających

- gaz o przykrej woni, silnych właściwościach utleniających

(wybielających

(wybielających

i dezynfekujących), rozpuszczalny w wodzie (woda chlorowa)

i dezynfekujących), rozpuszczalny w wodzie (woda chlorowa)

- stosowany w związkach zawierających luźno związany chlor -

- stosowany w związkach zawierających luźno związany chlor -

uwalnianie pod działaniem wody, światła, zmiany pH

uwalnianie pod działaniem wody, światła, zmiany pH

- najczęściej stosowane związki - chloraminy, chloran(I) sodowy,

- najczęściej stosowane związki - chloraminy, chloran(I) sodowy,

tlenek chloru(IV)

tlenek chloru(IV)

Jod

Jod

- mikroelement niezbędny do życia człowieka,

- mikroelement niezbędny do życia człowieka,

zwierząt i roślin

zwierząt i roślin

- składnik hormonu tarczycy - przy niedoborze - zaburzenia

- składnik hormonu tarczycy - przy niedoborze - zaburzenia

czynności tarczycy - ustaje wytwarzanie hormonów:

czynności tarczycy - ustaje wytwarzanie hormonów:

tyroksyny i trijodotyroniny

tyroksyny i trijodotyroniny

- wzmacnia skórę, włosy i paznokcie

- wzmacnia skórę, włosy i paznokcie

- niedobór

- niedobór





przerzedzenie owłosienia, kruchość paznokci,

przerzedzenie owłosienia, kruchość paznokci,

skóra staje się szorstka, sucha i łuszcząca o sinawo-

skóra staje się szorstka, sucha i łuszcząca o sinawo-

białym kolorycie

białym kolorycie

- inne objawy niedoboru: znużenie, brak chęci do życia,

- inne objawy niedoboru: znużenie, brak chęci do życia,

powolność umysłowa, przyspieszenie tętna, drżenie

powolność umysłowa, przyspieszenie tętna, drżenie

kończyn, stany zagubienia, zmniejszona odporność na

kończyn, stany zagubienia, zmniejszona odporność na

stres

stres

Jod

Jod

- ciało stałe, czarnometaliczne,

- ciało stałe, czarnometaliczne,

łatwo sublimujące

łatwo sublimujące

- alkoholowy roztwór I i KI - jodyna - do dezynfekcji

- alkoholowy roztwór I i KI - jodyna - do dezynfekcji

(zastępowana w kosmetyce jodoforami)

(zastępowana w kosmetyce jodoforami)

- jod zawarty w algach - wspomaga lipazę i odgrywa

- jod zawarty w algach - wspomaga lipazę i odgrywa

pewną rolę w zwalczaniu cellulitu

pewną rolę w zwalczaniu cellulitu

- w jonoforezie - jodyna stosowana w przypadku blizn i

- w jonoforezie - jodyna stosowana w przypadku blizn i

zrostów

zrostów

Jod

Jod

- jodofory - kompleksy jodu z oksyetylenowanymi

- jodofory - kompleksy jodu z oksyetylenowanymi

środkami powierzchniowo czynnymi lub polimerami

środkami powierzchniowo czynnymi lub polimerami

hydrofilowymi

hydrofilowymi

- jod w tych związkach - rozpuszczalny w wodzie, nie

- jod w tych związkach - rozpuszczalny w wodzie, nie

plami

plami

skóry, działanie dezynfekcyjne, ale słabsze

skóry, działanie dezynfekcyjne, ale słabsze

działanie

działanie

drażniące

drażniące

- zastosowanie - do dezynfekcji narzędzi w gabinetach

- zastosowanie - do dezynfekcji narzędzi w gabinetach

kosmetycznych, przy produkcji kosmetyków

kosmetycznych, przy produkcji kosmetyków

-

-

ostrożnie przy odkażaniu skóry

ostrożnie przy odkażaniu skóry

- możliwość uczuleń

- możliwość uczuleń

Żelazo

Żelazo

- oligoelement, składnik enzymów

- oligoelement, składnik enzymów

hemowych, hemoglobiny, cytochromów

hemowych, hemoglobiny, cytochromów

- uczestniczy w procesach odtruwania i regeneracji skóry

- uczestniczy w procesach odtruwania i regeneracji skóry

właściwej, wspomaga barierę immunologiczną

właściwej, wspomaga barierę immunologiczną

- niedobór Fe - niedokrwistość (anemia), upośledzenie

- niedobór Fe - niedokrwistość (anemia), upośledzenie

wymiany gazowej tlenu i CO

wymiany gazowej tlenu i CO

2

2

, znużenie, zaparcia, bladość,

, znużenie, zaparcia, bladość,

łamliwość paznokci, wypadanie włosów, pęknięcia

łamliwość paznokci, wypadanie włosów, pęknięcia

w kącikach ust

w kącikach ust

- związki żelaza (np. mleczan) stosowane w kosmetykach

- związki żelaza (np. mleczan) stosowane w kosmetykach

z uwagi na ich udział w regeneracji komórek skóry

z uwagi na ich udział w regeneracji komórek skóry

-

-

pokarmy zawierające żelazo wymagają do strawienia odpowiedniego stężenie

pokarmy zawierające żelazo wymagają do strawienia odpowiedniego stężenie

HCl w soku żołądkowym i wielu kwasów organicznych, w tym m.in. kwasu

HCl w soku żołądkowym i wielu kwasów organicznych, w tym m.in. kwasu

askorbinowego, w przeciwnym razie nie zostają uwolnione z pokarmów, lecz

askorbinowego, w przeciwnym razie nie zostają uwolnione z pokarmów, lecz

razem z resztkami pożywienia usuwane na zewnątrz

razem z resztkami pożywienia usuwane na zewnątrz

Mangan

Mangan

- mikroelement - jony są kofaktorem hydrolaz,

- mikroelement - jony są kofaktorem hydrolaz,

dekarboksylaz i transferaz

dekarboksylaz i transferaz

- udział w procesach metabolicznych: wzrost kości

- udział w procesach metabolicznych: wzrost kości

(przemiana fosforu), przyswajanie glukozy, rozmnażanie

(przemiana fosforu), przyswajanie glukozy, rozmnażanie

się, także

się, także

w syntezie barwnika skóry i włosów

w syntezie barwnika skóry i włosów

- wzmacnia układ odpornościowy

- wzmacnia układ odpornościowy

- niedobór: uczucie zmęczenia, brak koordynacji ruchowej

- niedobór: uczucie zmęczenia, brak koordynacji ruchowej

i koncentracji uwagi, zawroty głowy, pogorszenie słuchu,

i koncentracji uwagi, zawroty głowy, pogorszenie słuchu,

pesymizm, sucha i popękana skóra, spowolnienie tempa

pesymizm, sucha i popękana skóra, spowolnienie tempa

wzrostu włosów

wzrostu włosów

- biomangan: w herbacie, żurawinie, pieprzu

- biomangan: w herbacie, żurawinie, pieprzu

- w kosmetyce: mleczan manganu regeneruje komórki skóry

- w kosmetyce: mleczan manganu regeneruje komórki skóry

Miedź

Miedź

- mikroelement - jony są kofaktorem

- mikroelement - jony są kofaktorem

oksydaz

oksydaz

- jony wpływają na syntezę kolagenu, hemoglobiny,

- jony wpływają na syntezę kolagenu, hemoglobiny,

melaniny

melaniny

- niedobór: uczucie zmęczenia, brak koordynacji ruchowej

- niedobór: uczucie zmęczenia, brak koordynacji ruchowej

i koncentracji uwagi, zawroty głowy

i koncentracji uwagi, zawroty głowy

- udział w gojeniu uszkodzonej skóry - peptydy z miedzią

- udział w gojeniu uszkodzonej skóry - peptydy z miedzią

w niektórych preparatach

w niektórych preparatach

miedź wiąże się z peptydem w celu zwiększenia przenikalności

miedź wiąże się z peptydem w celu zwiększenia przenikalności

i przypuszczalnie uzyskania aktywności

i przypuszczalnie uzyskania aktywności

- miedź - właściwości przeciwgrzybicze

- miedź - właściwości przeciwgrzybicze

wodoroasparginian miedzi zwiększa przeciwgrzybicze działanie

wodoroasparginian miedzi zwiększa przeciwgrzybicze działanie

olejku

olejku

z drzewa herbacianego (Tee Tree Oil)

z drzewa herbacianego (Tee Tree Oil)

Miedź

Miedź

- Cu ma wpływać na kolor skóry, włosów, oczu

- Cu ma wpływać na kolor skóry, włosów, oczu

- wg niektórych badaczy – nadmiar miedzi niekorzystny dla organizmu – zbyt małe

- wg niektórych badaczy – nadmiar miedzi niekorzystny dla organizmu – zbyt małe

spożycie cynku powoduje wzrost stężenia miedzi, najszybszy w mózgu, którego

spożycie cynku powoduje wzrost stężenia miedzi, najszybszy w mózgu, którego

następstwem są zaburzenia nerwowe

następstwem są zaburzenia nerwowe

- proszek miedzi - czasami stosowany w kosmetykach kolorowych jako metalizujący

- proszek miedzi - czasami stosowany w kosmetykach kolorowych jako metalizujący

pigment

pigment

Fosfor

Fosfor

- oligoelement - wchodzi w skład

- oligoelement - wchodzi w skład

kwasów nukleinowych (nośnik inf. genet.)

kwasów nukleinowych (nośnik inf. genet.)

oraz ATP - przenośnik energii w komórkach org.)

oraz ATP - przenośnik energii w komórkach org.)

- udział w ważnych przemianach fizjologicznych

- udział w ważnych przemianach fizjologicznych

(przemiany energetyczne, synteza tłuszczów i

(przemiany energetyczne, synteza tłuszczów i

węglowodanów)

węglowodanów)

- materiał budulcowy skóry, zębów i kości

- materiał budulcowy skóry, zębów i kości

- wpływa korzystnie na proces wzrostu i podziału

- wpływa korzystnie na proces wzrostu i podziału

komórek

komórek

-

-

Wg dietetyków: spożywanie dużych ilości napojów gazowanych i

Wg dietetyków: spożywanie dużych ilości napojów gazowanych i

dużych ilości mięsa – może prowadzić do nadmiaru fosforu w

dużych ilości mięsa – może prowadzić do nadmiaru fosforu w

surowicy krwi

surowicy krwi

i zaburzenie wchłaniania Fe, także do niekorzystnego stosunku

i zaburzenie wchłaniania Fe, także do niekorzystnego stosunku

Ca do fosforanów – może prowadzić do osteoporozy

Ca do fosforanów – może prowadzić do osteoporozy

- upośledza wchłanianie m.in. Mg, Zn, Fe

- upośledza wchłanianie m.in. Mg, Zn, Fe

Fosfor

Fosfor

-

niedobór:

niedobór:

- zaburzenia w metabolizmie wapnia

- zaburzenia w metabolizmie wapnia

- próchnica zębów

- próchnica zębów

- artretyzm

- artretyzm

- zaburzenia pracy serca

- zaburzenia pracy serca

- zaburzenia oddychania

- zaburzenia oddychania

- nerwowość

- nerwowość

- uczucie znużenia

- uczucie znużenia

-

źródła fosforu

źródła fosforu

- otręby i zarodki pszenne, ser topiony, sery żółte,

- otręby i zarodki pszenne, ser topiony, sery żółte,

orzech

orzech

włoski, orzech laskowy, migdały

włoski, orzech laskowy, migdały

Sód

Sód

- oligoelement, udział w przewodzeniu impulsów

- oligoelement, udział w przewodzeniu impulsów

nerwowych, regulacja gospodarki wodnej w tkankach i

nerwowych, regulacja gospodarki wodnej w tkankach i

ciśnienia osmotycznego

ciśnienia osmotycznego

- główny kation w płynach tkankowych skóry

- główny kation w płynach tkankowych skóry

(zawartość zależy

(zawartość zależy

od zawartości wody)

od zawartości wody)

-

-

Funkcje sodu – pompa sodowo-potasowa – w razie potrzeby odprowadza wodę

Funkcje sodu – pompa sodowo-potasowa – w razie potrzeby odprowadza wodę

z krwi do płynu zewnątrzkomórkowego albo odwrotnie – wodę komórkową do

z krwi do płynu zewnątrzkomórkowego albo odwrotnie – wodę komórkową do

krwi, aby utrzymać zawartość wody na stałym poziomie; odpowiada także za

krwi, aby utrzymać zawartość wody na stałym poziomie; odpowiada także za

transport substancji odżywczych przez komórki błony śluzowej do krwi

transport substancji odżywczych przez komórki błony śluzowej do krwi

- niedobór sodu - powstawanie zmarszczek (głównie szyja,

- niedobór sodu - powstawanie zmarszczek (głównie szyja,

twarz, dekolt)

twarz, dekolt)

- składnik odżywczy preparatów kosmetycznych

- składnik odżywczy preparatów kosmetycznych

(powoduje

(powoduje

uelastycznienie keratyny naskórka - dodawany do mieszanin

uelastycznienie keratyny naskórka - dodawany do mieszanin

nawilżających)

nawilżających)

Sód

Sód

- wysoka zawartość w kosmetykach zwiększa

- wysoka zawartość w kosmetykach zwiększa

zawartość

zawartość

w skórze prowadząc do związania większej ilości

w skórze prowadząc do związania większej ilości

wody

wody

w naskórku

w naskórku

-

-

skóra nawilżona staje się bardziej gładka i jędrna

skóra nawilżona staje się bardziej gładka i jędrna

- duże ilości sodu:

- duże ilości sodu:

- suchy ekstrakt z drożdży

- suchy ekstrakt z drożdży

- w glonach

- w glonach

- w soli i błocie z Morza Martwego

- w soli i błocie z Morza Martwego

Potas

Potas

- oligoelement, reguluje gospodarkę wodną organizmu

- oligoelement, reguluje gospodarkę wodną organizmu

- wspomaga sprawność mięśni

- wspomaga sprawność mięśni

- poprawia przemianę materii

- poprawia przemianę materii

- wspomaga wzrost komórek

- wspomaga wzrost komórek

- udział w produkcji wielu enzymów, także skórnych

- udział w produkcji wielu enzymów, także skórnych

- zwiększa reaktywność i wrażliwość skóry

- zwiększa reaktywność i wrażliwość skóry

- Niedobór:

- Niedobór:

- złe samopoczucie ogólne, osłabienie,

- złe samopoczucie ogólne, osłabienie,

niekontrolowane

niekontrolowane

skurcze mięśni, zaburzenia

skurcze mięśni, zaburzenia

krążenia, obrzęki,

krążenia, obrzęki,

zaburzenia snu, nadmierna

zaburzenia snu, nadmierna

suchość skóry

suchość skóry

Molibden

Molibden

- mikroelement, pierwiastek niezbędny do życia,

- mikroelement, pierwiastek niezbędny do życia,

składnik oksydaz

składnik oksydaz

- wchodzi w skład wielu enzymów biorących udział

- wchodzi w skład wielu enzymów biorących udział

w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów

w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów

- niektóre związki - np. mleczan - działają gojąco na

- niektóre związki - np. mleczan - działają gojąco na

uszkodzone tkanki skóry

uszkodzone tkanki skóry

Selen

Selen

- mikroelement, składnik peroksydazy glutationowej

- mikroelement, składnik peroksydazy glutationowej

- pierwiastek niezbędny dla zdrowia i wyglądu włosów

- pierwiastek niezbędny dla zdrowia i wyglądu włosów

- sole Se - dodawane do szamponów stosowanych

- sole Se - dodawane do szamponów stosowanych

w walce z łupieżem

w walce z łupieżem

- jako przeciwutleniacz – zapobiega przedwczesnemu

- jako przeciwutleniacz – zapobiega przedwczesnemu

starzeniu się komórek

starzeniu się komórek

- duże ilości pierwiastka - m.in. w drożdżach (zwłaszcza

- duże ilości pierwiastka - m.in. w drożdżach (zwłaszcza

piwnych), orzechach nerkowca, kukurydzy zwyczajnej

piwnych), orzechach nerkowca, kukurydzy zwyczajnej

i grochu zwyczajnym, także w ‘owocach morza’

i grochu zwyczajnym, także w ‘owocach morza’

Kobalt

Kobalt

-

mikroelement

mikroelement

-

niezbędny do tworzenia witaminy B

niezbędny do tworzenia witaminy B

12

12

i melaniny

i melaniny

-

w przyrodzie dość powszechny, zatem rzadkie

w przyrodzie dość powszechny, zatem rzadkie

przypadki niedoboru

przypadki niedoboru

-

niedobór: osłabienie włosów, przyspieszenie procesu

niedobór: osłabienie włosów, przyspieszenie procesu

siwienia

siwienia

-

źródła: glony (algi), łopian większy, pszenica

źródła: glony (algi), łopian większy, pszenica

zwyczajna, gryka tatarka, kakaowiec właściwy

zwyczajna, gryka tatarka, kakaowiec właściwy

-

w kosmetyce: w postaci mleczanu do regeneracji skóry

w kosmetyce: w postaci mleczanu do regeneracji skóry