ZABURZENIA

INTEGRACJI SENSORYCZNEJ (SI)

Procesy regulacji

Zdolność dostosowywania stanów emocjonalnych

organizowania zachowania w odpowiedzi na to czego

dziecko doświadcza.

• Wpływ procesów dojrzewania – doskonalenie się funkcji

sensorycznych i motorycznych

• Wpływ doświadczeń emocjonalno-społecznych

zdobywanych w kontakcie z opiekunami podczas interakcji

powtarzających się w kontekście codziennych doświadczeń

(Greenspan 1981; Greenspan 2000)

Przetwarzanie sensoryczne

Jest to proces neurologiczny organizujący wrażenia

płynące z ciała i środowiska w taki sposób by mogły

być użyte do celowego działania.

W procesie tym mózg przetwarza informacje docierające ze

wszystkich zmysłów poprzez:

• rozpoznawanie

• segregowanie

• interpretowanie

• łączenie ich ze sobą

• korelowanie z wcześniejszymi doświadczeniami

tak, by w odpowiedzi na wymagania płynące ze środowiska

możliwe były reakcje adaptacyjne.

Ayers (1991)

Zaburzenia integracji sensorycznej

Zaburzenia procesów regulacji zawiązane z

konstytucjonalnie uwarunkowanymi trudnościami w

przetwarzaniu bodźców sensorycznych

• Trudności w przetwarzaniu bodźców sensorycznych

(nadmierna lub zbyt niska reaktywność na bodźce)

• Trudności ruchowe

• Specyficzne wzorce zachowania, które ujawniają się wielu

kontekstach sytuacyjnych i w relacjach z różnymi osobami.

ZMYSŁY

ZMYSŁY BLISKIE
DOTYK
PROPRIOCEPCJA
RÓWNOWAGA

SMAK

ZMYSŁY DALEKIE
SŁUCH
WZROK
WĘCH

UMIEJSCOWIENIE

RECEPTORÓW

skóra, ścianki narządów

wewnętrznych

mięśnie, ścięgna, stawy
ucho wewnętrzne (3 pary kanałów

półkolistych, woreczek, łagiewka)

język (kubki smakowe)

ucho (ślimak)
oko
nos

WSKAŹNIKI ZABURZENIA ZMYSŁU

DOTYKU

NADWRAŻLIWOŚĆ
o unika bliskiego kontaktu
o protestuje przy czynnościach
pielęgnacyjnych, przy ubieraniu
o niechętnie poznaje nowe

przedmioty, bardzo ostrożne w

manipulacji

o niechętnie chodzi na spacery
o często chodzi na palcach
o nie lubi zabawy w piasku
o łatwo wpada w rozdrażnienie

o niechętnie przebywa w grupie
o nie chce podawać ręki na

przywitanie

o nadpobudliwe
o niechętnie rysuje, wycina, klei
o ma zaburzony rozwój mowy

OBNIŻONA WRAŻLIWOŚĆ
o poszukuje mocnych doznań

dotykowych

o natarczywe w kontakcie
o niezgrabne w manipulacji

przedmiotami

o słabo rozpoznaje przedmiot poprzez

dotyk

o lubi szorstkie powierzchnie
o mało ostrożne we wspólnej zabawie

o zachowuje mały dystans wobec osób
o ciągle czegoś dotyka
o nadruchliwe
o słabo rysuje
o niestaranne w ubieraniu się
o ma zaburzony rozwój mowy

WSKAŹNIKI ZABURZENIA ZMYSŁU

PRIOPRIOCEPCJI

NADWRAŻLIWOŚĆ
o bardzo uważne w ruchach
o nadmiernie „wsłuchuje się” w

swoje ciało

o mała tolerancja zmian otoczenia
o duża męczliwość
o negatywistyczne

o zaniepokojone kontaktem z grupą
o nieśmiałe, izoluje się od otoczenia
o zamyka się w swoim świecie
o wolne tempo pracy
o niechęć do mówienia

OBNIŻONA WRAŻLIWOŚĆ
o poszukuje silnych bodźców
o nadmierna tolerancja doznań

bólowych

o słaba kontrola własnych działań
o trudności z naśladowaniem
o nadruchliwość, niezgrabny chód
o niszczenie zabawek

o zaburzenia w schemacie własnego

ciała

o trudności grafomotoryczne
o zachowania „agresywne”
o brak poczucia niebezpieczeństwa
o trudności z odczytywaniem emocji
o nie używa zaimków osobowych
o zaburzony rozwój mowy

WSKAŹNIKI ZABURZENIA ZMYSŁU

RÓWNOWAGI

NADWRAŻLIWOŚĆ
o nie lubi podnoszenia, huśtania, zmian
pozycji
o lęk w zabawach „w samolot”,

noszeniu

„na barana”
o późniejsze osiągnięcia motoryczne
o niepewny chód na szerokiej podstawie
o lęk przed przekraczaniem przeszkód
o szybko zniechęca się do działań

o unika kontaktów w większej grupie
o niechętnie pracuje przy stoliku
o nadmierna ostrożność
o ma trudność w łapaniu, kopaniu piłki
o nie lubi placu zabaw

OBNIŻONA WRAŻLIWOŚĆ
o ciągle się kołysze, „pływa ciałem”,

często

nieświadomie
o bawi się wirując, kręcąc dookoła
o często potyka się, upada
o wspina się na różne urządzenia, ale

często z nich spada

o nieuważne w kontaktach
o potrąca innych, strąca rzeczy, burzy
o nie ma poczucia niebezpieczeństwa
o ma trudność w słuchaniu innych
o trudności ze skupieniem uwagi
o szybko zmienia zainteresowania
o nie potrafi robić czegoś powoli
o nadruchliwość

Nieprawidłowe wzorce zachowań

nadwrażliwość

• Typ zachowań lękowych

(bojaźliwość, wycofywanie się, niechęć angażowania się w nowe sytuacje,

płaczliwość, histerie z błahego powodu, wybuchy gniewu, trudności z
samouspokajaniem się, niepokój ruchowy lub zahamowanie, męczliwość
psychiczna i fizyczna, rozpraszalność uwagi)

• Typ zachowań negatywistycznych/prowokujących

(upór, częste grymaszenie, robienie wszystkiego po swojemu lub odwrotnie
od oczekiwań otoczenia, częste reakcje na „nie” w odpowiedzi na
propozycje opiekunów, częste napady złości, furii, przestrzeganie rutyny w
codziennym działaniu, przymusowość działania/perfekcjonizm, opór przed
angażowaniem się w nowe aktywności)

Nieprawidłowe wzorce zachowań

podwrażliwość

• Typ zachowań związanych z niską reaktywnością

(małe zainteresowanie otoczeniem-trudności osiągnięcia odpowiedniego
pobudzenia, mała aktywność poznawcza, słabe angażowanie się w
interakcje, bierność i apatia-uboga ekspresja emocjonalna, problemy z
uwagą zamyślanie się/zagapianie, ubogi repertuar zabaw, częste
stereotypie

• Typ zachowań związanych z poszukiwaniem

stymulacji/impulsywnością

(stałe dążenie do kontaktu z osobami i przedmiotami, intruzywność, wysoki
poziom aktywności powiązany z wyładowaniami ruchowymi, ryzykowne
zachowania, zachowania destrukcyjne-brak wyczucia własnej siły,
impulsywność (często gwałtowne wybuchy złości), agresywne watki zabaw
„na niby”

Problemy diagnostyczne

• U wielu dzieci zaburzenia nie są diagnozowane lub

diagnozowane bardzo późno
- ono z tego wyrośnie
- trudności w funkcjonowaniu dziecka wynikają z błędów

wychowawczych rodziców

• Konieczność diagnozy pomiędzy zaburzeniami

przetwarzania sensorycznego/całościowymi zaburzeniami

rozwoju/upośledzeniem umysłowym

• Spory kompetencyjne pomiędzy specjalistami na poziomie

teoretycznym co do przyczyn, patomechanizmów

powstawania zaburzeń rozwojowych u dzieci

PRACA TERAPEUTYCZNA Z MAŁYM DZIECKIEM

Otwartość

Na fizyczny

kontakt

Ekspresja

wyrazistość

Zabawa

Gotowość

na wysiłek

fizyczny

Objęcie

opieką

całej

rodziny

wyzwania

Lektury

• Violet F. Maas (1998) „Uczenie się przez zmysły –

wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej” Wyd. WSiP

• Violet F. Maas (2007) „Integracja sensoryczna a neuronauka

– od narodzin do starości”, Wyd. Fundacja Innowacja / WSSE

• Sabine Pauli, Andrea Kisch (2004) „ Co się dzieje z moim

dzieckiem”, Wyd. PZWL