Metodologia badań

Metodologia badań

psychologicznych

psychologicznych

wyk

wyk

ł

ł

ad 5

ad 5

Prof. Jerzy Karylowski

Prof. Jerzy Karylowski

Skąd biorą się pomysły nowych

Skąd biorą się pomysły nowych

badań?

badań?



Teoria

Teoria



Wcześniejsze badania

Wcześniejsze badania



Własna intuicja i doświadczenia

Własna intuicja i doświadczenia

Wcześniejsze badania jako

Wcześniejsze badania jako

źródło hipotez do nowych

źródło hipotez do nowych

badań: Skąd brać informacje?

badań: Skąd brać informacje?



Podręczniki psychologii

Podręczniki psychologii



Psychlit or Psychinfo

Psychlit or Psychinfo



Social Sciences Citation Index

Social Sciences Citation Index



Przeglądanie bieżących numerów

Przeglądanie bieżących numerów

czasopism

czasopism

Przechodzenie od istniejących

Przechodzenie od istniejących

badań do projektu nowych

badań do projektu nowych

badań

badań



Replikacja

Replikacja



Poprawienie trafności konstruktów

Poprawienie trafności konstruktów



Poprawienie trafności zewnętrznej

Poprawienie trafności zewnętrznej



Poprawienie trafności wewnętrznej

Poprawienie trafności wewnętrznej



Uwzględnienie dodatkowych

Uwzględnienie dodatkowych

zmiennych niezależnych

zmiennych niezależnych

Po co replikować badania?

Po co replikować badania?

Jeśli wyniki wcześniejszego

Jeśli wyniki wcześniejszego

badania były statystycznie

badania były statystycznie

istotne

istotne



Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd

Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd

pierwszego rodzaju

pierwszego rodzaju



Błąd pierwszego rodzaju: uzyskanie

Błąd pierwszego rodzaju: uzyskanie

przez przypadek wyników statystycznie

przez przypadek wyników statystycznie

istotnych (np. statystycznie istotnej

istotnych (np. statystycznie istotnej

różnicy miedzy średnimi) gdy w

różnicy miedzy średnimi) gdy w

rzeczywistości zależność nie występuje

rzeczywistości zależność nie występuje

Po co replikować badania?

Po co replikować badania?

Jeśli wyniki wcześniejszego

Jeśli wyniki wcześniejszego

badania nie były statystycznie

badania nie były statystycznie

istotne

istotne



Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd

Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd

drugiego rodzaju

drugiego rodzaju



Błąd drugiego rodzaju: nie

Błąd drugiego rodzaju: nie

uzyskanie wyników statystycznie

uzyskanie wyników statystycznie

istotnych gdy w rzeczywistości

istotnych gdy w rzeczywistości

zależność występuje

zależność występuje

Przechodzenie od istniejących

Przechodzenie od istniejących

badań do projektu nowych

badań do projektu nowych

badań

badań



Replikacja

Replikacja



Poprawienie trafności konstruktów i

Poprawienie trafności konstruktów i

trafności zewnętrznej

trafności zewnętrznej



Poprawienie trafności wewnętrznej

Poprawienie trafności wewnętrznej



Uwzględnienie dodatkowych

Uwzględnienie dodatkowych

zmiennych niezależnych

zmiennych niezależnych

Poprawienie trafności

Poprawienie trafności

konstruktów i trafności

konstruktów i trafności

zewnętrznej

zewnętrznej



Często wiąże się ze zmniejszeniem

Często wiąże się ze zmniejszeniem

trafności wewnętrznej!

trafności wewnętrznej!

Przechodzenie od istniejących

Przechodzenie od istniejących

badań do projektu nowych

badań do projektu nowych

badań

badań



Replikacja

Replikacja



Poprawienie trafności konstruktów

Poprawienie trafności konstruktów



Poprawienie trafności zewnętrznej

Poprawienie trafności zewnętrznej



Poprawienie trafności wewnętrznej

Poprawienie trafności wewnętrznej



Uwzględnienie dodatkowych

Uwzględnienie dodatkowych

zmiennych niezależnych

zmiennych niezależnych

Próba poprawienia

Próba poprawienia

trafności wewnętrznej

trafności wewnętrznej



Gdy oryginalne badanie nie było

Gdy oryginalne badanie nie było

eksperymentem

eksperymentem



Gdy sądzimy, że oryginalne badanie

Gdy sądzimy, że oryginalne badanie

eksperymentalne było w sposób

eksperymentalne było w sposób

systematyczny „zanieczyszczone”

systematyczny „zanieczyszczone”

dodatkowymi zmiennymi (pokrywanie się

dodatkowymi zmiennymi (pokrywanie się

zmiennych)

zmiennych)



Zwykle wiąże się ze zmniejszeniem

Zwykle wiąże się ze zmniejszeniem

trafności zewnętrznej lub/i trafności

trafności zewnętrznej lub/i trafności

konstruktów

konstruktów

Próba poprawienia

Próba poprawienia

trafności wewnętrznej-przykład

trafności wewnętrznej-przykład

Eksperyment Aronsona nad wpływem

Eksperyment Aronsona nad wpływem

stresującej inicjacji na atrakcyjność

stresującej inicjacji na atrakcyjność

grupy

grupy

Przechodzenie od istniejących

Przechodzenie od istniejących

badań do projektu nowych

badań do projektu nowych

badań

badań



Replikacja

Replikacja



Poprawienie trafności konstruktów

Poprawienie trafności konstruktów



Poprawienie trafności zewnętrznej

Poprawienie trafności zewnętrznej



Poprawienie trafności wewnętrznej

Poprawienie trafności wewnętrznej



Uwzględnienie dodatkowych

Uwzględnienie dodatkowych

zmiennych niezależnych

zmiennych niezależnych

Uwzględnienie dodatkowych

Uwzględnienie dodatkowych

zmiennych niezależnych

zmiennych niezależnych



Zmienne modyfikujące (n.p. Poziom

Zmienne modyfikujące (n.p. Poziom

lęku może modyfikować związek

lęku może modyfikować związek

między frustracją a agresją)

między frustracją a agresją)

Własna intuicja i

Własna intuicja i

doświadczenie jako źródło

doświadczenie jako źródło

hipotez badawczych

hipotez badawczych



Kwestionowanie powszechnie

Kwestionowanie powszechnie

uznanych przekonań

uznanych przekonań



Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

paradoksów i złudzeń

paradoksów i złudzeń



Szukanie rozwiązań praktycznych

Szukanie rozwiązań praktycznych

problemów

problemów



Samoanaliza i analiza doświadczenia

Samoanaliza i analiza doświadczenia

z innymi ludźmi

z innymi ludźmi

Kwestionowanie powszechnie

Kwestionowanie powszechnie

uznanych przekonań

uznanych przekonań



Czy to prawda?

Czy to prawda?



Czemu ludzie wierzą, że to prawda?

Czemu ludzie wierzą, że to prawda?



W jakich warunkach to prawda a w

W jakich warunkach to prawda a w

jakich nie?

jakich nie?

Gdzie szukać informacji o

Gdzie szukać informacji o

powszechnie uznawanych

powszechnie uznawanych

przekonaniach?

przekonaniach?



Przysłowia i „złote myśli”

Przysłowia i „złote myśli”



Poradniki (self-help books)

Poradniki (self-help books)



Prasa, radio i telewizja

Prasa, radio i telewizja

Przykład badania

Przykład badania

empirycznego inspirowanego

empirycznego inspirowanego

złotą myślą

złotą myślą



Prawdziwa cnota nie polega na tym by

Prawdziwa cnota nie polega na tym by

wyrzec się pokusy lecz na tym by jej

wyrzec się pokusy lecz na tym by jej

nie pragnąć

nie pragnąć

. (G.B. Shaw)

. (G.B. Shaw)



Badanie Johnsona i Rusbulta (1989) –

Badanie Johnsona i Rusbulta (1989) –

osoby badane, które były zakochane

osoby badane, które były zakochane

miały tendencję do negatywnego

miały tendencję do negatywnego

oceniania (dewaluowania)

oceniania (dewaluowania)

potencjalnych alternatywnych

potencjalnych alternatywnych

partnerów, szczególnie gdy byli oni

partnerów, szczególnie gdy byli oni

atrakcyjni

atrakcyjni

Przykład badań empirycznych

Przykład badań empirycznych

inspirowanych przysłowiem

inspirowanych przysłowiem



Gdzie kucharek sześć tam nie ma co

Gdzie kucharek sześć tam nie ma co

jeść (Too many cooks spoil the broth)

jeść (Too many cooks spoil the broth)



Badania Bibba Latane nad

Badania Bibba Latane nad

„zbiorowym leniuchowaniem”

„zbiorowym leniuchowaniem”

(„social loafing”)

(„social loafing”)

Rady z popularnego

Rady z popularnego

amerykańskiego poradnika

amerykańskiego poradnika

Life’s Little Instruction Book

Life’s Little Instruction Book



Potwierdzone

Potwierdzone

empirycznie

empirycznie



Miej psa

Miej psa



Nie oczekuj, że

Nie oczekuj, że

pieniądze

pieniądze

przyniosą ci

przyniosą ci

szczęście

szczęście



Nie potwierdzone

Nie potwierdzone

empirycznie

empirycznie



Nie obwiniaj innych

Nie obwiniaj innych

za własne porażki

za własne porażki



Nakłaniaj swoje

Nakłaniaj swoje

(nastoletnie) dzieci

(nastoletnie) dzieci

do zarabiania na

do zarabiania na

drobne wydatki

drobne wydatki

Własna intuicja i

Własna intuicja i

doświadczenie jako źródło

doświadczenie jako źródło

hipotez badawczych

hipotez badawczych



Kwestionowanie powszechnie

Kwestionowanie powszechnie

uznanych przekonań

uznanych przekonań



Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

paradoksów i złudzeń

paradoksów i złudzeń



Szukanie rozwiązań praktycznych

Szukanie rozwiązań praktycznych

problemów

problemów



Samoanaliza i analiza doświadczeń z

Samoanaliza i analiza doświadczeń z

innymi ludźmi

innymi ludźmi

Szukanie wyjaśnień dla

Szukanie wyjaśnień dla

sprzeczności i paradoksów jako

sprzeczności i paradoksów jako

źródło hipotez empirycznych

źródło hipotez empirycznych



Przykład: Dzieci z okręgu szkolnego o

Przykład: Dzieci z okręgu szkolnego o

najniższym poziomie nauczania

najniższym poziomie nauczania

matematyki mają wyższa

matematyki mają wyższa

samoocenę w zakresie znajomości

samoocenę w zakresie znajomości

matematyki niż dzieci z innych

matematyki niż dzieci z innych

okręgów.

okręgów.

Własna intuicja i

Własna intuicja i

doświadczenie jako źródło

doświadczenie jako źródło

hipotez badawczych

hipotez badawczych



Kwestionowanie powszechnie

Kwestionowanie powszechnie

uznanych przekonań

uznanych przekonań



Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

paradoksów i złudzeń

paradoksów i złudzeń



Szukanie rozwiązań praktycznych

Szukanie rozwiązań praktycznych

problemów

problemów



Samoanaliza i analiza doświadczeń z

Samoanaliza i analiza doświadczeń z

innymi ludźmi

innymi ludźmi

Przykłady problemów

Przykłady problemów

praktycznych inspirujących

praktycznych inspirujących

badania

badania



Ściąganie przez uczniów i studentów

Ściąganie przez uczniów i studentów



Nieużywanie pojemników na

Nieużywanie pojemników na

makulaturę, puszki, szkło, itp

makulaturę, puszki, szkło, itp



Niestosowanie się chorych do

Niestosowanie się chorych do

zaleceń lekarza

zaleceń lekarza



Marnowanie wody i energii

Marnowanie wody i energii

elektrycznej

elektrycznej



Śmiecenie na ulicy

Śmiecenie na ulicy

Własna intuicja i

Własna intuicja i

doświadczenie jako źródło

doświadczenie jako źródło

hipotez badawczych

hipotez badawczych



Kwestionowanie powszechnie

Kwestionowanie powszechnie

uznanych przekonań

uznanych przekonań



Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,

paradoksów i złudzeń

paradoksów i złudzeń



Szukanie rozwiązań praktycznych

Szukanie rozwiązań praktycznych

problemów

problemów



Samoanaliza i analiza doświadczeń z

Samoanaliza i analiza doświadczeń z

innymi ludźmi

innymi ludźmi

Samoanaliza i analiza

Samoanaliza i analiza

doświadczeń z innymi ludźmi

doświadczeń z innymi ludźmi

jako źródło hipotez

jako źródło hipotez

Jakie czynniki wpływają na:

Jakie czynniki wpływają na:



Nastrój

Nastrój



Nudę

Nudę



Udzielanie pomocy

Udzielanie pomocy



Odkładanie pracy na ostatnią chwilę

Odkładanie pracy na ostatnią chwilę



Nawiązywanie i kończenie rozmowy

Nawiązywanie i kończenie rozmowy



Spełnianie prośby

Spełnianie prośby

Ocena hipotezy

Ocena hipotezy



Uzasadniona?

Uzasadniona?



Testowalna?

Testowalna?



Warta testowania?

Warta testowania?



Testowalna w sposób etycznie

Testowalna w sposób etycznie

akceptowalny?

akceptowalny?

Uzasadniona?

Uzasadniona?



Hipoteza może okazać się

Hipoteza może okazać się

nieprawdziwa ale badacz powinien

nieprawdziwa ale badacz powinien

potrafić ją uzasadnić w oparciu o

potrafić ją uzasadnić w oparciu o

potoczne obserwacje, wcześniejsze

potoczne obserwacje, wcześniejsze

badania, teorię, itp

badania, teorię, itp

Testowalna?

Testowalna?



Hipotezie dotyczy zmiennych, które

Hipotezie dotyczy zmiennych, które

są manipulowalne lub/i mierzalne

są manipulowalne lub/i mierzalne



Hipoteza postuluje istnienie związku

Hipoteza postuluje istnienie związku

miedzy zmiennymi (nie jest hipotezą

miedzy zmiennymi (nie jest hipotezą

zerową)

zerową)



Uwaga: hipoteza o braku związku –

Uwaga: hipoteza o braku związku –

(hipoteza zerowa) może być jedynie

(hipoteza zerowa) może być jedynie

odrzucona, nie może zaś być

odrzucona, nie może zaś być

empirycznie potwierdzona

empirycznie potwierdzona

Warta testowania?

Warta testowania?



Związek z innymi badaniami

Związek z innymi badaniami



Implikacje teoretyczne

Implikacje teoretyczne



Implikacje praktyczne

Implikacje praktyczne

Testowalna w sposób etycznie

Testowalna w sposób etycznie

akceptowalny?

akceptowalny?



Czy badanie nie wyrządza badanym

Czy badanie nie wyrządza badanym

szkody lub nie przysparza im cierpienia?

szkody lub nie przysparza im cierpienia?



Zagrożenia fizyczne, psychiczne i

Zagrożenia fizyczne, psychiczne i

społeczne

społeczne



Zagrożenia chwilowe i długoterminowe

Zagrożenia chwilowe i długoterminowe



Pojęcie zagrożenia minimalnego

Pojęcie zagrożenia minimalnego



Dyskrecja (privacy). Implikacje prawne.

Dyskrecja (privacy). Implikacje prawne.

Testowalna w sposób etycznie

Testowalna w sposób etycznie

akceptowalny?

akceptowalny?



Czy badacz postępuje w sposób

Czy badacz postępuje w sposób

otwarty i uczciwy?

otwarty i uczciwy?



Maskowanie (deception)

Maskowanie (deception)



Odkłamanie (debriefing)

Odkłamanie (debriefing)

Testowalna w sposób etycznie

Testowalna w sposób etycznie

akceptowalny?

akceptowalny?



Czy udział w badaniu jest

Czy udział w badaniu jest

dobrowolny?

dobrowolny?



Świadoma zgoda na udział w badaniu

Świadoma zgoda na udział w badaniu

(informed consent)

(informed consent)



Możliwość wycofania zgody w trakcie

Możliwość wycofania zgody w trakcie

badania

badania



Stosowanie zachęt do udziału w

Stosowanie zachęt do udziału w

badaniu

badaniu

Testowalna w sposób etycznie

Testowalna w sposób etycznie

akceptowalny?

akceptowalny?



Bilans zagrożeń i korzyści

Bilans zagrożeń i korzyści

(risk/benefit ratio)

(risk/benefit ratio)



Wiele (większość?) badań w

Wiele (większość?) badań w

psychologii łamie w jakiś sposób

psychologii łamie w jakiś sposób

postulaty etyczne

postulaty etyczne