KINEZYTERAPIA-LECZENIE

KINEZYTERAPIA-LECZENIE

RUCHEM

RUCHEM

Opracowano na podstawie:

 


    

Wykładów Krajowego Konsultanta w dziedzinie Balneologii i Medycyny Fizykalnej –

Prof. Ireny Ponikowskiej,
 


    

„Podstawy rehabilitacji i medycyny fizykalnej” pod red. S.J.Garrison`a M.O. PZWL

Warszawa 1997 /USA 1995
 


    

„Fizjoterapia” PZWL Warszawa pod red. Prof. dr hab. Gerarda Strabużyńskiego,

 


    

„Ruch jako środek leczniczy w bocznych skrzywieniach kręgosłupa – historia i

współczesność” J.Zajt - Kwiatkowska - Fizjoterapia 2001 nr 9,4 ISSN 1230-8323
 

Kinezyterapia – dział fizjoterapii wykorzystujący różne formy wysiłku w celach terapeutycznych.
 
Przemiany metaboliczne zachodzące w ludzkim organizmie podczas wysiłku fizycznego wynikają z
skomplikowanych wzajemnych relacji wewnątrzwydzielniczych i nerwowych, służących
wykorzystaniu rezerw energetycznych dla potrzeb układu ruchu.
Jako nośniki energii wykorzystywane są przede wszystkim węglowodany i tłuszcze.
 
Hipoglikemia – podczas wysiłku fizycznego dochodzi do wykorzystania mięśniowych rezerw
glikogenu oraz krążącej glukozy (zwiększone wytwarzanie glukozy poprzez aktywację endokrynną
z wykorzystaniem rezerw wątrobowych i wzrostu syntezy z węglowodanów).
Dużą część zapotrzebowania energetycznego – długotrwałe wysiłki fizyczne pokrywają wolne
kwasy tłuszczowe (tk. tłuszczowa, osocze, mięśnie), metabolizowane w warunkach przemiany
tlenowej.
 
Ketokwasy (substancje ketonowe) – nasilony metabolizm kw. tłuszczowych z pośrednimi
produktami zw. ketonowych.
Występuje przy upośledzonej przemianie węglowodanowej, głodzeniu diecie beztłuszczowej; są
wykorzystywane podczas zaadaptowania organizmu do długotrwałych wysiłków fizycznych.
Podczas systematycznie wykonywanego wysiłku fizycznego obniża się poziom trójglicerydów,
cholesterolu całkowitego (we frakcji LDL) → efekt p/miażdżycowy.
 
Ocenia się, że przy prawidłowo dawkowanym, normalnym wysiłku fizycznym, 50% uzyskanej
energii pochodzi z metabolizmu tłuszczy, a 50% z węglowodanów.
Przy umiarkowanych, ale dłużej trwających wysiłkach zwiększa się udział tłuszczy w pokrywaniu
strat energetycznych.

Zmęczenie: obniżenie zdolności do pracy, zmniejszenie intensywności i efektywności ruchów,
zdolności do koncentracji.
Rozróżniamy zmęczenie:


    

fizyczne,



    

psychiczne.

 
Objawy obiektywne zmęczenia:


    

↑ kwaśnych produktów przemiany materii,



    

↑ zużycia tlenowego,



    

↓ zasobów energetycznych,



    

↓ odwodnienie (Na

+

↓).

 
Objawy subiektywne:


    

bóle mięśniowe, głowy, zawroty, omdlenia,



    

osłabienie mięśniowe,



    

zmęczenie miejscowych grup mięśniowych.

 
Postaci zmęczenia:


    

ostre,



    

przewlekłe.

 
Wypoczynek – usunięcie objawów zmęczenia i stworzenie warunków do ponownego
(większego wysiłku).

Odnowa biologiczna – zespół działań wspomagających proces aktywnego wypoczynku.
Wypoczynek może być bierny i aktywny (zaangażowanie innych grup mięśniowych,
wykonywanie innych czynności).
 
Wykazano wpływ warunków termicznych na sposób uzyskania energii przy obniżonej
temperaturze nasilony jest metabolizm elementów tłuszczowych ( w gorącym nasila się
metabolizm węglowodanów).
 
Wpływ wysiłku fizycznego na zmiany w:


    

układ endokrynny,



    

„ krążenia,



    

„ oddechowym,



    

„ pokarmowym,



    

„ moczowo-płciowym,



    

„ ruchu.

 
UKŁAD ENDOKRYNNY


    

mobilizacje całego organizmu w celu wykorzystania lub stworzenia substancji

energetycznych; głównie tłuszczowych (w wpierw jednak są wykorzystywane bardzo
krótko węglowodany) → mechanizmy uwalniające kw. tłuszczowe z tk, tłuszczowej; glukozy
z glikogenu mięśni i wątroby; (noradrenalina intensywniej uwalnia kw. tłuszczowe,
adrenalina zaś glukozę),


    

glikokortykoterydy min. mają za zadanie resyntetyzować węglowodany poprzez

aktywację glikoneogenezy ,


    

u osób szczupłych obserwuje się wzrost syntezy i wydzielania hormonu wzrostu ( u

otyłych nie) – aktywny czynnik lipolityczny (ochrona rezerw węglowodanowych,


    

wzrost i wydzielania glukagenu w celu aktywacji lipolizy,

obserwuje się zmniejszanie syntezy i wydzielania insuliny (hormon anaboliczny).

UKŁAD KRĄŻENIA:


    

wzrost objętości wyrzutowej serca,



    

zwolnienie akcji serca ze wzrostem ekonomiki pracy serca,



    

wzrost częstości akcji serca przy większych i dłużej trwających wysiłkach,



    

wzrost wysycenia krwi tlenem (lepsze wykorzystanie),



    

poprawa krążenia wieńcowego,



    

reakcje ze strony układu krążenia są odmienne dla ruchów wykonywanych przez

kończyny górne i dolne:


  

ćwiczenia wykonywane w zakresie kończyn górnych są większym obciążeniem dla serca

niż ćwiczenia wykorzystywane w zakresie kończyn dolnych (szczególnie wyrażone u osób
słabo wytrenowanych ) – większy przyrost częstości akcji serca i ↑ RR – wzrost deficytu
tlenowego → obj. kliniczne choroby wieńcowej


    

w początkowych stadiach choroby nadciśnieniowej, umiarkowany wysiłek fizyczny

poprzez zmniejszenie oporów obwodowych, powoduje normalizację , a nawet ↓ RR.
 
Zaobserwowano u osób z niedociśnieniem, wzrost objętości skurczowej serca.


    

obniżenie frakcji lipidów → p/miażdżycowy,



    

usprawnienie krążenia obwodowego ze zmniejszeniem oporów/udrożnienie, otwarcie

nowych połączeń, itp.).
 
UKŁAD ODDECHOWY


    

wzrost wentylacji płuc, pogłębienie oddechu (duże wysiłki powodują wzrost częstości

oddechowej z jej spłyceniem),


    

dla tzw. mechaniki oddychania korzystniejsze są ćwiczenia wykonywane w zakresie

kończyn dolnych (niż górnych),


    

szczególnie korzystne jest wykonywanie ćwiczeń na wolnym powietrzu.

UKŁAD POKARMOWY


    

umiarkowanie dawkowanie wysiłki fizyczne mogą hamować tzw. skurcze głodowe żołądka

↓


    

zmniejszenie perystaltyki i wydzielania soku żołądkowego (i jelitowego),

↓


    

wzrost wydzielania glukagonu,



    

↓mobilizacja kw. tłuszczowych z tkanki tłuszczowej.

 
 
UKŁAD MOCZOWY


    

ćwiczenia wykonywane w pozycji stojącej w sposób wyraźny zmniejszają diurezę (poprzez

ograniczenie przepływu nerkowego).
↓


    

wzrost wydzielania potu (utrata elektrolitów i wody).

 
UKŁAD RUCHU


    

usprawnia narząd ruchu,



    

kształtuje powierzchnie stawowe, modeluje kości,



    

utrzymuje i poprawia elastyczność i sprężystość torebek stawowych, wiązadeł,

↓


    

poprawa zakresu ruchomości stawów,



    

wzrost masy mięśniowej,



    

poprawa koordynacji nerwowo – mięśniowej → wzrost siły mięśniowej,



    

wzrost wytrzymałości mięśni,



    

poprawa szybkości reakcji mięśni na bodźce,



    

poprawa wykorzystania tlenowego mięśni, wzrtost przepływu krwi i chłonki.

WYDATEK ENERGETYCZNY


    

badanie podstawowej przemiany metabolicznej i wydatku energetycznego czynnościowego

opiera się na oznaczeniu ilości energii cieplnej wytwarzanej przez organizm w konkretnych
warunkach środowiskowych. Opracowano specjalne tabele np. wg Spitzera i Hettigera (bez
uwzględnienia wpływu wieku, płci, chorób, itp.),


    

całkowity wydatek energetyczny obejmuje:



  

podstawową przemianę materii, (↓ wraz z wiekiem ),



  

czynnością przemianę materii,



    

wydatek energetyczny na te same czynności u osób otyłych jest większy niż u osób

szczupłych,


    

w y d o l n o ś ć fizyczna: zdolność do wykonywania ciężkiej /długotrwałej pracy fizycznej

bez zaburzeń homeostazy wewnętrznej → decyduje sprawność zaopatrzenia i
wykorzystywania tlenu
 
Na początku wysiłku zapotrzebowanie i zużycie tlenu gwałtownie wzrasta, później ulega
normalizacji - ustala się tzw. pułap tlenu. po przekroczeniu, którego powstaje deficyt tlenu
(głód tlenowy),


       

praca lekka – wysiłek odpowiadający 10% maksymalnej wartości pochłaniania tlenu,



       

praca średnio- ciężka – 10-35%,



       

praca ciężka – 30-50%

próg t o l e r a n c j i w y s i ł k o w e j – obciążenie, po przekroczeniu, którego którym pojawiają
się objawy zaburzenia homeostazy wewnętrznej, zmiany czynnościowe uniemożliwiające dalsze
wykonywanie pracy.
 
m i n i m a l n e s k u t e c z n e o b c i ą ż e n i e wysiłkowe wynosi ok. 30% maksymalnej
zdolności pochłaniania tlenu u osób z małą wydolnością fizyczna i ok. 50-60% u osób z dużą
wydolnością fizyczną.
Wg Romanowskiego i Eberhard`a – najmniejszy bodziec ruchowy powodujący doskonalenie
sprawności i nauki nowych czynności ruchowych stanowiący 30% obciążenia maksymalnego.
określa wielkość tzw. o b c i ą ż e n i a o p t y m l n e g o .

LECZNICZE ĆWICZENIA FIZYCZNE


       

W zależności od wpływu na ludzki organizm :

1.

     

ćwiczenia oddziaływujące miejscowo np. poszczególnych wybranych mięśniowych (wzrost

siły i zakresu ruchów),
2.

     

ćwiczenia ogólnie usprawniające – zwiększające wydolności układu sercowo-krążeniowego,



       

W zależności od sposobu wykonywania ćwiczeń:

1.

     

ćwiczenia bierne – wykonywane bez udziału chorego – ćwiczenia redresyjne,

2.

     

ćwiczenia czynne wykonywane pod kierunkiem terapeuty



      

ćwiczenia czynne w odciążeniu (w wodzie, układ sprężyn, terapeuta)



      

ćwiczenia czynne wspomagane (dla uzyskania pełnego zakresu ruchu),



      

ćwiczenia czynne wolne,



      

ćwiczenia czynne z dawkowanym oporem (siła p/działająca ruchowi chorego),

3.

     

ćwiczenia specjalne



      

ćwiczenia oddechowe,



      

ćwiczenia koordynacji ruchów,



      

ćwiczenia relaksacyjne (elementy psychoterapii).



       

Ze względu na cel i sposób wykonywania ćwiczeń:

1.

     

gimnastyka wyrównawcza (o znaczeniu zapobiegawczym, celem uzupełnienia istniejących

ograniczeń ruchowych, zapobieganie powstawaniu wad postawy),
2.

     

gimnastyka korekcyjna – lecząca istniejące zaburzenia statyczno-dynamiczne w układzie

ruchu.


       

Z uwagi na całościowe uzyskiwane zmiany czynnościowe

1.

     

ćwiczenia dynamiczne – ogólne i miejscowe,

2.

     

ćwiczenia statyczne – ogólne i miejscowe

ogólne z zaangażowaniem ↑ 30% masy mięśniowej
ćwiczenia miejscowe ograniczane wydolnością przepływu i zużycia tlenu w
mięśniu



       

Wysiłki = ćwiczenia trwające ↑40-60 min. określamy jako

w y t r z m ł o ś c i o w e (usprawnienie układu krążenia, oddechowego,
termoregulacji, itp.).


       

Wysiłki = ćwiczenia krótsze, określamy jako s z y b k o ś c i o w e = siłowe



       

Wysiłek lekki – wydatek energetyczny 2,5 kcal/min (10 kJ),



       

Wysiłek umiarkowany - wydatek energetyczny 5 kcal/min (21kJ),



       

Wysiłek ciężki – wydatek energetyczny 7,5 kcal/min (31kJ) ,



       

Wysiłek b. ciężki – wydatek energetyczny 10 kcal/min (42 kJ)

 
Ocena natężenia ćwiczeń wg zużycia tlenu:


      

lekki – 30-40%,



      

średniociężki – 40-50%



      

ciężki -60-80% maksymalnej zdolności pochłaniania tlenu

 
Wg częstości skurczów serca :


      

lekki do 120/min,



      

średniciężki - ↑ 160/min.

 
Rodzaje ćwiczeń fizycznych:
I.

                  

ćwiczenia indywidualne:

1.

     

ćwiczenia bierne właściwe i redresyjne oraz ćwiczenia czynne ( w dążeniu, wspomagane,

wolne, z oporem,
2.

     

ćwiczenia oddechowe,

3.

     

ćwiczenia koordynacji ruchów i nauka chodzenia

4.

     

ćwiczenia na cykloenergometrze i innych rotorach do cw3iczeń kończyn dolnych i górnych,

5.

     

gimnastyka indywidualna w wodzie.

I.

                  

ćwiczenia zespołowe

1.

     

gimnastyk poranna

2.

     

gimnastyka kondycyjna = ogólnie usprawniająca

3.

     

gimnastyka w wodzie → wykonywane na zakończenie programu leczniczego dnia z reakcji

↓ pobudliwości nerwowej; o ile jednak przewidziano cykle ćwiczeń redrysyjnych, wyciągów
masażu, to zabiegi w wodzie należy wykonywać przed tymi ćwiczeniami, jako tzw.
przygotowawcze,
4.

     

gimnastyka oddechowa ,

5.

     

gimnastyka wyrównawcza i korekcyjna,

6.

     

gry i zabawy ruchowe,

7.

     

wybrane dyscypliny sportu masowego,

8.

     

terenoterapia – chodzenie wytyczonymi szlakami wg wskazania lekarskiego z

wyliczonym wydatkiem energetycznym na poszczególnych szlakach; wysiłek dynamiczny +
pokonywanie dystansu w terenie + wpływ środowiska.