Leki stosowane w
chorobach dróg
oddechowych

Najczęstsze stany chorobowe dróg
oddechowych to:

-

stany zapalne błon śluzowych
oskrzeli, tchawicy i gardła
(zaburzenia wydzielania błony
śluzowej)

- stany skurczowe oskrzeli

Leki stosowane w chorobach

dróg oddechowych

1. Leki wykrztuśne
2. Leki przeciwkaszlowe
3. Leki przeciwastmatyczne
4. Inne

Leki wykrztuśne

Są to leki zwiększające i
upłynniające wydzielinę oskrzeli i
wzmagające odruch kaszlowy

Zastosowanie:

- stany zapalne dróg oddechowych z

„suchym” kaszlem

- kaszel z lepką i gęstą wydzieliną,

ale ze zbyt słabym odruchem
kaszlowym

Podział ze względu na punkt

uchwytu działania:

1. Leki działające ośrodkowo

(kofeina, doksapram, lobelina)

- pobudzają ośrodek oddechowy i

kaszlu  pogłębienie oddechów

łatwiejsze wyzwolenie odruchu

kaszlowego

2. Leki działające obwodowo

- zwiększają wydzielanie śluzu w

oskrzelach lub

- powodują rozpuszczenie i

upłynnienie śluzu

- wydzielina powoduje nasilenie

odruchu kaszlu

Podział ze względu na

mechanizm działania

:

. LEKI SEKRETOLITYCZNE

– zwiększają wydzielanie śluzu w

oskrzelach i powodują jego
upłynnienie  wtórne pobudzenie

lub nasilenie odruchu kaszlowego

. LEKI MUKOLITYCZNE

- upłynniają śluz oskrzelowy i

zmniejszają jego lepkość

Leki sekretolityczne

Zastosowanie:

stany zapalne dróg oddechowych:

- z suchym kaszlem z niewielką

ilością plwociny

- z silnym kaszlem z gęstą plwociną

1.Solne środki wykrztuśne

wydalane przez gruczoły śluzowe
błony śluzowej drzewa oskrzelowego
wzmagają ich wydzielanie i
upłynniają wydzielinę śluzową

- jodek potasowy
- wodorowęglan sodowy
- chlorek amonowy

2. Gwajakol i olejki eteryczne

wydalane przez płuca
drażnią błonę śluzową oskrzeli od

strony ich światła

3. Emetyna, saponiny, kwas

benzoesowy

drażnią błonę śluzową żołądka
wzmagają na drodze odruchowej

wydzielanie wodnistego śluzu w

oskrzelach

Solne środki wykrztuśne

JODEK POTASOWY

- bardzo skuteczny lek wykrztuśny

Działanie niepożądane:

- bolesny obrzęk ślinianek
- wyciek z nosa
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- objawy uczuleniowe

Przeciwskazania:

- nadwrażliwość na jod
- nadczynność tarczycy
- gruźlica
- nie należy mieszać go z innymi

lekami

Preparat:

- Kalium iodatum

Solne środki wykrztuśne

CHLOREK AMONOWY

Działanie:

- powoduje zakwaszenie organizmu
- wydziela się przez gruczoły śluzowe

oskrzeli, zwiększa ich wydzielanie i

upłynnia wydzielinę

- zakwaszenie pobudza ośrodek

oddechowy

- stosuje się go z innymi lekami

wykrztuśnymi

Działanie niepożądane:

- podany doustnie drażni błonę

śluzową żołądka

- w większych dawkach działa

moczopędnie

Preparaty:

- Ammonium chloratum
- Spiritus Ammonii anisatus

Solne środki wykr

ztuśne

WODOROWĘGLAN SODOWY

Działanie:

- alkalizuje wydzielinę oskrzeli przez co ją

upłynnia

- silnie alkalizuje sok żołądkowy i mocz
- działanie wykrztuśne wykazują również

wody mineralne zawierające

wodorowęglan sodu

Działanie niepożądane:

- przy dłuższym stosowaniu większych

dawek sprzyja tworzeniu się kamieni
nerkowych i zakażeniu dróg
moczowych

Preparaty:

- Natrium bicarbonicum
- wody szczawnickie Józefina i Stefan
- Sal Ems Factitium (Sal Ems Artificiale)

Leki wydalane przez płuca

ZWIĄZKI KREOZOTU

- kreozot – produkt destylacji smoły z

drewna bukowego

- zawiera gwajakol, krezol i inne

pochodne fenolu

Działanie:

- kreozot podany doustnie wydala

się przez drogi oddechowe, drażni
błonę śluzową oskrzeli i zwiększa
wydzielanie śluzu

- drażni błonę śluzową żołądka
- słabe odkażające

Działanie niepożądane:

- zaburzenia ze strony przewodu

pokarmowego

Preparaty:

- Guajazyl – eter glicerynowy

gwajakozylu

- Kalium guajaosulfonicum

Leki wydalane przez płuca

OLEJKI ETERYCZNE

- lotne aromatyczne ciecze
- obecne w wielu roślinach
- po podaniu doustnym wydalają się

przez gruczoły oskrzelowe

Działanie:

- wykrztuśne
- nieznacznie odkażające

Preparaty:

- Sirupus Pini compositus – syrop

sosnowy

- Sirupus Thymi – syrop tymiankowy

Środki drażniące błonę

śluzową żołądka

KORZEŃ WYMIOTNICY

Działanie:

-

emetyna (alkaloid) zawarta w

korzeniu wymiotnicy silnie drażni

błonę śluzową żołądka po podaniu

doustnym

-

w małych dawkach wykrztuśne

- w większych dawkach wymiotne

Preparaty:

- Radix ipecacuanhae
- Extractum Ipecacuanhae siccum
- Tictura Ipecacuanhae

Środki drażniące błonę

śluzową żołądka

SAPONINY

Działanie:

- podobne do emetyny

Występowanie:

- w wielu roślinach:
korzeń senegi, omanu, lukrecji,

mydlnicy, pierwiosnka

Środki drażniące błonę

śluzową żołądka

BENZOESAN SODOWY
Działanie:

- podany doustnie drażni błonę

śluzową żołądka  odruchowe

wzmożenie wydzielania śluzu przez
gruczoły oskrzelowe

- żółciopędne
- słabe antyseptyczne na drogi

żółciowe i oddechowe

Leki mukolityczne

(mukolityki)

Zmniejszają lepkość śluzu w
oskrzelach i ułatwiają jego
usunięcie przez odkrztuszanie.

Leki mukolityczne

Zastosowanie:

w pulmonologii:

- zapalenie oskrzeli
- mukowiscydoza

w laryngologii:

- zapalenie krtani, ucha środkowego

i zewnętrznego
w chirurgii

1.

Związki sulfhydrylowe:

- acetylocysteina
- karbocysteina
- mesna

ACETYLOCYSTEINA

Działanie:

- silne i szybkie działanie

mukolityczne

- zmniejsza lepkość śluzu
- pobudza produkcję śluzu
- antidotum w zatruciu

paracetamolem

ACETYLOCYSTEINA

Działanie niepożądane:

- skurcz oskrzeli
- uczulenie
- nudności, wymioty

ACETYLOCYSTEINA

Przeciwskazania:

- choroba wrzodowa
- ciąża

-

dychawica oskrzelowa

Preparaty:

- Acetylocysteina 100 mg

( Mucosolv, Mucosolvin)

KARBOCYSTEINA

Działanie:

- podobne do acetylocysteiny

Preparaty:

- Mucodyne
- Mukolina
- Mucopront

MESNA

Działanie:

- podobne jak acetylocysteina
- jest bardziej skuteczna niż pochodne

cysteiny

Zastosowanie:

- w postaci aerozolu lub we wlewach
- przewlekłe choroby oskrzeli, którym

towarzyszą trudności w odkrztuszaniu

- rozpuszcza i ułatwia usunięcie z drzewa

oskrzelowego skrzepów krwi

Interakcje:

- osłabia działanie aminoglikozydów

Preparaty:

- Mistabron
- Mucofluid

2. Tenzydy (detergenty):

- tyloksapol
- etosulfat sodowy

TYLOKSAPOL

Działanie:

- podawany w postaci aerozolu
- zmniejsza napięcie powierzchniowe
- ułatwia wykrztuszanie wydzieliny
- przywraca ruch rzęsek nabłonka

oskrzeli

Zastosowanie:

- w torakochirurgii
- w zapaleniu płuc

Preparat:

- Alevaire

3.Bromheksyna, ambroksol

BROMHEKSYNA

Działanie:

- rozrzedza gęsta wydzielinę
- powoduje wzrost wydzielania mniej

lepkiego śluzu

- ułatwia transport rzęskowy w oskrzelach
- zwiększa wydzielanie surfaktantu

Zastosowanie:

- podawana doustnie i dożylnie
- różne choroby dróg oddechowych

w celu wykrztuszania

Działanie niepożądane:

- zaburzenia ze strony przewodu

pokarmowego

Preparaty:

- Flegamina – bromheksyna
- Ambroksol (Mucosolvan, Aflegan) –

ambroksol – czynny metabolit
bromheksyny o silniejszym
działaniu

4. Dornaza  (deoksyrybonukleaza)

Działanie:

- zmniejsza lepkość wydzieliny w

drogach oddechowych, upłynnia ją

- upłynnia wydzieliny ropne

Działanie niepożądane:

- podrażnienie błon śluzowych
- odczyny alergiczne, wstrząs

anafilaktyczny

Preparat:

- Pylmozyne

Leki przeciwkaszlowe

Kaszel – odruch obronny,który ma na

celu usunięcie zalegającej wydzieliny

lub ciała obcego z dróg oddechowych.

Są to leki, które hamują odruch kaszlu,

ale nie likwidują jego przyczyny.

Nie wolno hamować odruchu kaszlu,

jeżeli w drogach oddechowych obecna

jest zapalna wydzielina.

Stosuje się wtedy leki wykrztuśne .

Oczyszczenie dróg oddechowych z
zalegającej wydzieliny zapalnej i
ich nawilżenie znosi kaszel.

Podział leków przeciwkaszlowych:

- działające obwodowo
- działające ośrodkowo

Zastosowanie leków przeciwkaszlo-
wych:

Leki o działaniu ośrodkowym:

- kaszel pozaoskrzelowy wywołany

np. złamanym żebrem, zapaleniem
opłucnej lub bezpośrednim
pobudzeniem ośrodka kaszlu

Leki o działaniu ośrodkowym i
obwodowym:

- suchy kaszel wywołany

podrażnieniem górnych dróg
oddechowych

- w celu łagodzenia nadmiernie

nasilonego odruchu kaszlowego

48Leki przeciwkaszlowe

działające obwodowo

1. Leki znieczulające zakończenia
czuciowe w drzewie oskrzelowym

- benzonatat

2. Leki działające przeciwzapalnie
na błonę śluzową dróg
oddechowych

- śluzy roślinne

BENZONATAT

Działanie:

- miejscowe znieczulające na

zakończenia czuciowe w
oskrzelach

Działanie niepożądane:

- senność, zaparcia, świąd, zmiany

skórne

ŚLUZY ROŚLINNE

Działanie:

-

przeciwkaszlowe polega na działaniu
osłaniającym błonę śluzową

- doustnie łagodzą podrażnienia błony

śluzowej gardła i działają osłaniająco
na błonę śluzową żołądka co hamuje
odruch kaszlu

- mają słabe działanie, ale są

bezpieczne i mogą być stosowane
u dzieci i ludzi starszych

Preparaty:

- Flores et folia Malvae – liście i

kwiaty ślazu

- Semen Lini (siemię lniane)

Leki przeciwkaszlowe

działające ośrodkowo

1. Opioidowe leki
przeciwkaszlowe:

a)

działające euforyzująco i
wywołujące szybko uzależnienie:

- oksykodon

b) nie działające euforyzująco o słabych

właściwościach uzależniających:

- kodeina
- dihydrokodeina

c) nie wywołujące uzależnienia:

- folkodyna
- dekstrometorfan

2. Nienarkotyczne leki
przeciwkaszlowe:

- okseladyna
- pentoksyweryna
- eprazinon
- butamirat

Opioidowe leki

przeciwkaszlowe

KODEINA

Działanie:

- przeciwbólowe
- depresyjne na ośrodek oddechowy

Działanie niepożądane:

- zaparcia, nudności, wymioty
- senność, zawroty głowy

KODEINA

Preparat:

- Codeinum phosphoricum

FOLKODYNA
- pochodna kodeiny

Działanie:

- silne przeciwkaszlowe
- nie wywołuje przyzwyczajenia

DEKSTROMETORFAN

Działanie:

- bardzo silne przeciwkaszlowe
- nie powoduje uzależnienia

Działanie niepożądane:

- senność, biegunka, bóle głowy

DEKSTROMETORFAN

Przeciwskazania:

- astma oskrzelowa
- zapalenie oskrzeli

Preparaty:

- Acodin - dekstrometorfan

Nienarkotyczne leki

przeciwkaszlowe

OKSELADYNA

Działanie:

- przeciwkaszlowe i słabe mukolityczne
- nie wpływa depresyjnie na ośrodek

oddechowy

- nie działa euforyzująco

OKSELADYNA

Działanie niepożądane:

- skórne reakcje alergiczne
- senność, zmęczenie
- zaburzenia ze strony przewodu

pokarmowego

Preparaty:

- Oxeladin - okseladyna

BUTAMIRAT

Działanie:

- hamuje ośrodek kaszlu silniej niż

kodeina

- rozszerza nieznacznie oskrzela
- upłynnia wydzielinę oskrzelową
- nie wywołuje lekozależności

BUTAMIRAT

Zastosowanie:

- suchy, ostry kaszel różnego

pochodzenia

- hamowanie odruchu kaszlu przed i

po zabiegach operacyjnych

Działanie niepożądane:

- wymioty, biegunka
- senność, spadek ciśnienia

BUTAMIRAT

Preparat:

- Sinecod

EPRAZINON

Działanie:

- silne przeciwkaszlowe
- mukolityczne, wykrztuśne

-

rozszerza oskrzela

Preparat:

- Mukolen

Preparaty wykrztuśno -

przeciwkaszlowe

Zastosowanie:

- w niektórych przypadkach

nasilonego suchego kaszlu

Działanie:

- zwiększenie wydzielania płynnego

śluzu w oskrzelach

- złagodzenie odruchu kaszlowego

Preparaty:

- Thiocodin – kodeina+sulfogwajazol
- Azarina
- Sirupus pini compositus

Leki stosowane w leczeniu

astmy oskrzelowej

Astma oskrzelowa (dychawica

oskrzelowa)

– choroba alergiczna z nawracającymi

napadami duszności spowodowanymi
skurczem oskrzeli, obrzękiem ich
błony śluzowej i nadmiernym
wytwarzaniem gęstego śluzu w
drzewie oskrzelowym

Występuje w niej zwiększona
reaktywność oskrzeli – skłonność
do skurczów pod wpływem różnych
czynników jak:

- alergeny wdychane lub pokarmowe
- czynniki fizyczne (zimno, infekcje

wirusowe)

- czynniki psychiczne

Astma oskrzelowa może mieć
charakter przewlekły, napadowy
lub przybierać postać stanu
astmatycznego.

Dychawica atopowa – gdy napad
duszności jest wywołany na drodze
immunologicznej przez wnikający
do organizmu alergen.

Dychawica nieatopowa lub
spastyczny nieżyt oskrzeli – gdy
napad duszności powstaje na
drodze nieimmunologicznej.

Leczenie dychawicy oskrzelowej
ma na celu:

- usunięcie objawów duszności
- niedopuszczenie do powikłań w

przebiegu duszności

- niedopuszczenie do trwałego

uszkodzenia tkanki płucnej

W dychawicy atopowej stosuje się
odczulanie – pozajelitowe
podawanie rozpoznanych
alergenów we wzrastających
dawkach.

U większości chorych leczenie
dychawicy oskrzelowej jest tylko
objawowe.

Podział leków przeciwastmatycznych

ze względu na mechanizm działania:

. Leki rozszerzające oskrzela

1.  - adrenomimetyczne
2. Metyloksantyny
3. Parasympatykolityki

. Leki hamujące reakcje

alergiczne w oskrzelach:

1. Glikokortykosteroidy
2. Leki hamujące uwalnianie

mediatorów zapalenia.

. Leki pomocnicze
V. Immunoterapia swoista

Leki  - adrenomimetyczne

ORCYPRENALINA
ADRENALINA



2

- adrenomimetyczne:

SALBUTAMOL
FENOTEROL

Działania niepożądane

- leki nieselektywne – zaburzenia

rytmu serca

- leki selektywne – drżenia mięśniowe

Drogi podawania:

- doustna
- parenteralna
- wziewna

Leki  - adrenomimetyczne

Leki  - adrenomimetyczne

Preparaty:

- Berotec –fenoterol
- Salbutamol
- Serevent - salmeterol

Metyloksantyny

TEOFILINA, TEOBROMINA,
AMINOFILINA

Działanie:

- rozkurczowe na mięśnie gładkie

zwłaszcza oskrzeli i naczyń
krwionośnych

Działanie niepożądane:

- niepokój, pobudzenie

-

bóle głowy, tachykardia

Preparaty:

- Theophyllinum, -100, - prologatum

– teofilina

- Theobrominum – teobromina
- Aminophyllinum - aminofilina

Parasympatykolityki

Działanie:

- rozszerzają oskrzela

IPRATROPIUM

Preparaty:

- Atrovent
- Berodual

Glikokortykosteroidy

Działanie:

- silne przeciwzapalne
- przeciwalergiczne
- przeciwastmatyczne

Drogi podawania:

- doustna, pozajelitowa, wziewna

Glikokortykosteroidy

Zastosowanie:

- wszystkie przypadki astmy oprócz

astmy lekkiej

Preparaty:

- Encorton – prednizon
- Hydrocortisonum - hydrokortyzon
- Beclocort mite, -forte (Aldecin,

Beclomet) – beklometazon

Leki zapobiegające uwalnianiu

mediatorów reakcji zapalnej

Działanie:

- stabilizują błonę komórkową

komórek wyzwalających mediatory
zapalenia (mastocyty, neutrofile,
bazofile)

- hamują uwalnianie mediatorów

zapalenia z tych komórek

Zastosowanie:

- profilaktyka astmy oskrzelowej

KROMOGLIKAN DISODOWY

Działanie niepożądane:

- reakcje alergiczne
- suchość i podrażnienie błony

śluzowej gardła

Przeciwskazania:

- uczulenie na lek
- ostre napady astmy oskrzelowej

Preparaty:

- Cromosol (Cromohexal, Cromogen)-

kromoglikan disodowy

- Ditec – kromoglikan disodowy

NEDOKROMIL SODOWY

Działanie niepożądane:

- ból głowy
- zaburzenia gastryczne
- kaszel, skurcz oskrzeli

Przeciwskazania:

- ostry napad astmy oskrzelowej
- nadwrażliwość na lek

Preparaty:

- Tilade (Tilarin) – aerozol
- Tilavist – krople do oczu

KETOTIFEN

Zastosowanie:

- zapobieganie napadom astmy

oskrzelowej, alergicznemu zapaleniu

oskrzeli

Przeciwskazania:

- nadwrażliwość na lek

Preparat:

- Ketotifen (Ketof)

Leki pomocnicze w leczeniu

astmy oskrzelowej

Mukolityki
Leki wykrztuśne
Chemioterapeutyki
Leki uspokajające
Leki przeciwhistaminowe

Leczenie stanu

astmatycznego

Stan astmatyczny – ciężki napad
astmy trwający ponad
24 godz.,
zagrażający życiu

chorego z powodu

niewydolności

oddechowej lub

wyczerpania chorego

Postępowanie:

- 2-adrenergiki – wziewnie i

dożylnie

- metyloksantyny – dożylnie
- glikokortykosteroidy – dożylnie
- nawadnianie
- leki uspokajające
- przy braku poprawy – sztuczna

wentylacja