Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

INSTYTUCJONALNA

OPIEKA NAD LUDŹMI

STARYMI

opracow.

Alicja Klich-Rączka

Opieka instytucjonalna

- Opieka mająca charakter społeczny

(obejmująca potencjalnie całe
społeczeństwo)
sprawowana na podstawie
przyjętych norm
prawnych w danym kraju.

- Podstawą prawną tej formy opieki w
Polsce
jest ustawa o pomocy społecznej z
dnia
12 marca 2004 roku z mocą prawną

od l maja 2004r

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Opieka instytucjonalna

Drugim aktem prawnym jest
ustawa o powszechnym

ubezpieczeniu

zdrowotnym
z 1997 roku, która zapewnia opiekę
zdrowotną (szpitale, sanatoria,

zakłady

opiekuńczo - lecznicze, hospicja)

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Pomoc społeczna

Udzielana jest wszystkim w tym
osobom
starszym, które wymagają wsparcia
w
trudnych sytuacjach życiowych,
głównie z
powodu:

- ubóstwa (brak środków do życia i na
leczenie)
- długotrwałej choroby bądź
niepełnosprawności
- niesamodzielności w samoobsłudze
- niesamodzielności w prowadzeniu
gospodarstwa domowego

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Formy udzielanej opieki

- Usługi opiekuńcze dla osób, które z
powodu
wieku lub choroby wymagają
pomocy innych
(pomoc w zaspokajaniu życiowych
potrzeb
dnia codziennego: usługi domowe -
zakupy,
gotowanie sprzątanie)
- usługi pielęgnacyjne: mycie,
kąpanie,
karmienie, profilaktyka odleżyn

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Formy udzielanej opieki

(c.d.)

- Specjalistyczne usługi opiekuńcze:

usługi dostosowane do
szczególnych potrzeb,
wynikające z rodzaju schorzenia lub

niepełnosprawności
- świadczone przez specjalistów np.
psychiatra,
rehabilitant, terapeuta, psycholog,
itp.

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Formy opieki (c.d.)

• Pomoc w dostarczaniu gorących posiłków do

domu dla osób niesprawnych i chorych

• poradnictwo prawne i psychologiczne
• pomoc w staraniach o miejsce w domu pomocy

społecznej

• opieka stacjonarna w domach pomocy społecznej
• opieka półstacjonarna w środowiskowych

domach samopomocy i dziennych domach
pomocy społecznej

• pomoc finansowa i rzeczowa

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Pomoc finansowa

• zasiłek celowy np.: zakup leków, węgla,

odzieży,

remont mieszkania
• zasiłek stały dla osób bez praw do

emerytury bądź

renty ( obecnie 418 zł)
• renta socjalna (obecnie 418 zł)
• zasiłek stały wyrównawczy

• Warunkiem otrzymania tej pomocy jest

występowanie łącznie dwóch elementów:

trudna sytuacja życiowa i finansowa

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Realizacja pomocy społecznej

• Administracja rządowa
(ministerstwa,wojewoda) i samorządowa: O

PS (Ośrodki Pomocy Społecznej) w gminie,

PCPR (Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie)

w powiecie, MOPS (Miejski Ośrodek Pomocy

Społecznej) w dużych miastach, we

współpracy z organizacjami pozarządowymi:

• kościół katolicki i inne kościoły
• związki wyznaniowe
• fundacje i stowarzyszenia, pracodawcy
• osoby fizyczne i prawne

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Komu przysługuje opieka

instytucjonalna

• osobom, którym nie jest wstanie pomóc

rodzina lub najbliżsi

• samotnym
• niesprawnym na skutek choroby
• osobom spełniającym tzw. Kryterium

dochodowości (miesięczny dochód osoby

samotnej lub członka rodziny ubiegającej się o

pomoc nie może być większa od kwoty

określonej w ustawie o pomocy społecznej np.:

dla osoby samotnie gospodarującej 447,00 zł)

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Domy pomocy społecznej

• dla osób które nie mają możliwości
skorzystania
z usług opiekuńczych lub te usługi są
niewystarczające

• dzielą się na stacjonarne i pólstacjonarne

• stacjonarne domy zapewniają całodobową
opiekę w
domach dla osób starych, somatycznie i
psychicznie
chorych.

• odpłatność ponoszona jest przez mieszkańca
(70% jego
świadczeń emerytalnych bądź rentowych),
jego
współmałżonka, dzieci oraz gminę do
wysokości
średniego miesięcznego utrzymania danego
domu.
Mieszkaniec ponosi dodatkową odpłatność za
leki
powyżej tzw. limitu oraz środki opatrunkowe)

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Zasady ubiegania się o

miejsce w domach

pomocy społecznej

• W sytuacji kiedy usługi opiekuńcze w domu są

niewystarczające ( usługi te nie są

wykonywane w

godzinach nocnych) osoba starsza (lub jej

opiekun prawny)

mogą starać się o umieszczenie w domu

pomocy społecznej

w swojej gminie lub powiecie

• do podania własnoręcznie podpisanego przez

osobę

zainteresowaną w obecności pracownika

socjalnego należy

dołączyć:

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Dokumenty wymagane do

przyznania miejsca w DPS

• zaświadczenie lekarskie (w ZOL
także
badanie psychiatryczne)

• podstawowe badania lekarskie

• wywiad środowiskowy

• zaświadczenie z ZUS o odpłatności
za pobyt
w domu pomocy społecznej

• decyzja danego ośrodka ( ROPS,
MOPS)

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Półstacjonarne domy

pomocy

społecznej - dzienne

ośrodki

pobytu

•

wspólne spędzanie czasu, obiady, różne

formy
rehabilitacji, terapia zajęciowa, drobne
usługi
(pralnia, fryzjer itp.)

• odpłatność jedynie za posiłek

• kieruje Ośrodek Pomocy Społecznej na
podstawie
wywiadu przeprowadzonego przez
pracownika
socjalnego

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Rodzinne domy pomocy

społecznej

• Zapewniają całodobową opiekę dla
co
najmniej 3 ale nie więcej niż 8
osób w
starszym wieku
• usługi opiekuńcze
• usługi bytowe
• odpłatność podobna jak
samorządowych
domach pomocy społecznej

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Medyczna opieka

instytucjonalna nad

starszymi

chorymi

• świadczenia w ramach powszechnego

ubezpieczenia zdrowotnego
• opieka lekarza pierwszego kontaktu
• opieka pielęgniarki środowiskowej
• opieka szpitalna
• opieka sanatoryjna
• opieka hospicyjna

Zakłady pielęgnacyjn

Zakłady pielęgnacyjn

o

o

-opiekuńcze ZPO

-opiekuńcze ZPO

i opiekuńczo- lecznicze

i opiekuńczo- lecznicze

ZOL

ZOL

•

•

d

d

zia

zia

ł

ł

ają na podstawie ustawy o

ają na podstawie ustawy o

zakładach

zakładach

opieki zdrowotnej z 2004 roku

opieki zdrowotnej z 2004 roku

•

•

są zakładami opieki zdrowotnej,

są zakładami opieki zdrowotnej,

podlegają więc

podlegają więc

wydziałowi ochrony zdrowia, zasady

wydziałowi ochrony zdrowia, zasady

ich

ich

działania reguluje m.in. ustawa o

działania reguluje m.in. ustawa o

powszechnym

powszechnym

ubezpieczeniu zdrowotnym z 1997

ubezpieczeniu zdrowotnym z 1997

roku

roku

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Zakład pielęgnacyjne

Zakład pielęgnacyjne

-opiekuńczy

-opiekuńczy

(ZPO) –

(ZPO) –

zadania

zadania

•

•

opieka całodobowa

opieka całodobowa

•

•

świadczenia pielęgnacyjne, opiekuńcze i

świadczenia pielęgnacyjne, opiekuńcze i

rehabilitacyjne

rehabilitacyjne

•

•

leczenie farmakologiczne i dietetyczne

leczenie farmakologiczne i dietetyczne

•

•

przeznaczone dla pacjentów nie

przeznaczone dla pacjentów nie

wymagających

wymagających

leczenia szpitalnego

leczenia szpitalnego

•

•

pobyt czasowy -zwykle do 6 tyg. (w ZOL

pobyt czasowy -zwykle do 6 tyg. (w ZOL

obecnie do

obecnie do

6 miesięcy, wcześniej były

6 miesięcy, wcześniej były

decyzje o pobycie

decyzje o pobycie

stałym)

stałym)

•

•

odpłatność 70% świadczeń emerytalnych

odpłatność 70% świadczeń emerytalnych

lub rentowych

lub rentowych

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Zakład opiekuńczo –

leczniczy (ZOL)

Zadania:

• opieka i leczenie osób po zakończeniu
hospitalizacji (najczęściej)
• całodobowa opieka i leczenie osób

starych nie

wymagający hospitalizacji (rzadziej)
• Kryterium kwalifikacji funkcjonalnej do

ZOL jest

skala Barthela (poniżej 40 punktów)

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Problemy w opiece

instytucjonalnej

• brak zintegrowanego systemu

opieki nad
ludźmi starszymi

• brak współpracy pielęgniarki

środowiskowej
i pracownika socjalnego
• brak wsparcia ze strony
organizacji
pozarządowych ze względu na
nieliczny
udział wolontariatu zarówno
wśród osób
starszych jak i młodszych

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Problemy w opiece

instytucjonalnej

• słabość służb społecznych,
nierównomierne
rozłożenie / w miastach lepiej
zorganizowane, w
środowisku wiejskim słabe/
• brak możliwości prawnych opieki nad
osobą
niesprawną (tak jak członkowie rodziny
–
otrzymujący w zamian zasiłek stały)
• niedostateczna informacja na jaką
pomoc może
liczyć osoba starsza (ośrodki pomocy,
lekarze
specjaliści, sprzęt rehabilitacyjny).

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Problemy w opiece

instytucjonalnej

Zbyt niski pułap tzw.

„ kryterium
dochodowego" - znaczna grupa
osób nie
korzysta np. z usług
opiekuńczych ze
względu na brak środków
finansowych

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Stacjonarne domy pomocy

społecznej dla osób starych

i przewlekle chorych w

1990i 2000 roku w Polsce

1990 2000

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Ilość mieszkańców

stacjonarnych DPS dla osób

starych i przewlekle chorych

w 1990 i 2000 roku w Polsce

1990

2000

Placówki stacjonarnej

pomocy społecznej dane za

2002 rok

(źródło ZUS W-wa)

DPS:

osoby > 60 r.ż. stanowią 53% ogółu

wszystkich mieszkańców (ok.. 46,4 tyś. osób

osoby > 76 r.ż. ok.. 30% ogółu (ok. 26,3 tyś.

osób)

ZOL i ZLO:
70% ogółu stanowią osoby > 60 r.ż.
63,5% ogółu - osoby > 75 r.ż.

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Zakres opieki stacjonarnej

w Polsce

• w 2003 r. w Polsce z całodobowej opieki

instytucjonalnej korzystało ok.. 46375 osób

starych (w wyłączeniem domów prywatnych)

• w Polsce żyje ok.. 6.375.000 osób > 60 r.ż.
• zaledwie 0,73% spośród nich jest objętych

opieką instytucjonalną

(w USA 3% mężczyzn i 6% kobiet)
• średni czas oczekiwania w zależności od

typu domu – kilka miesięcy – kilka lat

• średni koszt utrzymania 1 mieszkańca

wynosi od 1.200 – 1.800 złotych

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum im. L. Rydygiera UMK

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy