Odmiana nazw

miejscowych

Przygotowały:

Kamila Czecholińska

Patrycja Pliszka

Nazwy miejscowe

to nazwy własne miejscowości –
miast, wsi, osad, dzielnic.

W odmianie nazw miejscowych dużą
rolę odgrywa tradycja, dlatego wiele
z takich nazw odmienia się inaczej
niż analogicznie zbudowane
rzeczowniki pospolite.

Nazwy polskie

• Jeśli są użyte w tekście samodzielnie, bez

dodatkowych określeń, powinny być

odmieniane.

• Jeśli nazwę obiektu geograficznego poprzedza

określenie powiat, gmina, wieś, dzielnica,

jezioro, wyspa itd., to nazwa geograficzna

pozostaje nieodmienna, np. w powiecie Nowy

Sącz, we wsi Chotomów, na jeziorze Wigry.
Określenia tego typu są charakterystyczne dla

stylu urzędowego i nie należy ich używać

poza nim.

Nazwy zakończone na

spółgłoskę wargową, np. w, m,

p

• Nazwy zakończone przyrostkiem –ew lub –

uw przyjmują twardotematowy wzór
odmiany, np.:
Sochaczew, Tczew, Ostrów, Skoczów,
Karczew, Szymanów, Łuków

• Odmianę twardotematową stosujemy też

do nazw nie zakończonych na –w lub –m,
np. Kwidzyn, Czarnolas.

M. Karczew
D. Karczewa
C. Karczewowi
B. Karczew
N. z Karczewem
Ms. w

Karczewie

W. Karczewie!

M. Czarnolas
D. Czarnolas

u

C.

Czarnolasow
i

B. Czarnolas
N. z

Czarnolasem

Ms. w

Czarnol

e

sie

W.

Czarnol

e

sie!

• Nieliczne nazwy tego typu mają

tradycyjnie rodzaj żeński, np. Ostrów
Mazowiecka, Gołdap. Odmieniamy
więc: do Ostrowi Mazowieckiej, do
Gołdapi, w Ostrowi Mazowieckiej, w
Gołdapi.

Nazwy zakończone na

spółgłoskę wargową, np. w, m,

p

• Pewna grupa zachowała odmianę

męską miękkotematową. Tak
odmieniają się np. nazwy:
Jarosław, Wrocław, Chocim,
Oświęcim, Prokocim, Radom,
Strzegom

M. Jarosław
D. Jarosławia
C. Jarosławiowi
B. Jarosław
N. z Jarosławiem
Ms. w Jarosławiu
W. Jarosławiu!

M. Wrocław
D. Wrocławia
C. Wrocławiowi
B. Wrocław
N. z Wrocławiem
Ms. we

Wrocławiu

W. Wrocławiu!

Nazwy zakończone na

-a, -na, -ewa, -owa

• Np.: Biała, Piwniczna, Jodłowa
• Jeżeli nazwom tego typu odpowiadają używane

współcześnie przymiotniki pospolite, to

zazwyczaj odmieniają się one według wzoru

przymiotnikowego, np.: do/w Białej, Piwnicznej,

Jodłowej

• Zwyczajowo tę odmianę stosuje się również w

przypadku np. nazwy Limanowa, Cisna – do

Limanowej, do Cisnej

• Miłosna – dopuszczalna zarówno odmiana

przymiotnikowa i rzeczownikowa – do

Miłosnej/do Miłosny, w Miłosnej/w Miłośnie

Nazwy zakończone na -owy

• Np.: Charzykowy, Makoszowy,

Lichnowy, Narkowy

• Odmieniają się tak jak podkowy

M. Charzykowy
D. Charzyków
C. Charzykowom
B. Charzykowy
N. z Charzykowami
Ms. o Charzykowach
W. Charzykowy!

Nazwy typu Krasne, Wysokie,

Zakopane; Łowickie,

Poznańskie, Rzeszowskie

• Odmieniają się jak przymiotniki rodzaju

nijakiego, z tą różnicą, że w N. i Ms. jest

końcówka –em, nie –ym

N. z tym Zakopanem
Ms. o tym Zakopanem

• Pisane wielką literą nazwy regionów

historyczno-kulturowych także mają w N. i

Ms.

końcówkę

–em,

np.:

Łowickiem,

Poznańskiem, Rzeszowskiem. Tak samo

brzmiące nazwy pisane małą literą, będące

drugim członem nazwy administracyjnej,

mają

w

odmianie

formy

wyłącznie

przymiotnikowe, czyli: w powiecie łowickim.

Nazwy złożone

• Złożenia – z elementem spajającym -o-, np.:

Białobrzegi, Białogóra, Starogard. Odmianie

podlega drugi człon nazwy.

• Zrosty – (bez elementu spajającego) np.:

Białystok, Krasnystaw – własne końcówki

otrzymuje każdy człon nazwy:

M. Białystok
D. Białegostoku
C. Białemustokowi
B. Białystok
N. tym Białymstokiem
Ms. o Białymstoku
W. Białystoku!

• Zestawienia – mające postać

konstrukcji współrzędnych (pisanych
z łącznikiem) np.: Czechowice-
Dziedzice, Golub-Dobrzyń,
Kędzierzyn-Koźle lub podrzędnych
(pisanych bez łącznika) Biała
Podlaska, Sucha Beskidzka, Śląsk
Cieszyński, Żelazowa Wola.

Odmiana nazw złożonych

• Składniki zrostów i zestawień odmieniają

się tak jak pojedyncze wyrazy:

przymiotniki według deklinacji

przymiotnikowej, rzeczowniki według

deklinacji rzeczownikowej.

• Zestawienia złożone z dwóch

przymiotników mają odmianę

przymiotnikową np.: Biała Podlaska, Ms.

Białej Podlaskiej. Nieodmienianie

pierwszego członu zestawienia jest

rażącym błędem.

Nazwy odmieniające się

nietypowo

• Międzyzdroje – nazwa używana w l.

mn., odmienia się jak rzeczownik
nijaki z końcówką -e (D.
Międzyzdrojów, N. Międzyzdrojami,
Ms. Międzyzdrojach).

• Końskie – odmienia się według liczby

mnogiej deklinacji przymiotnikowej
(D. Końskich, N. Końskimi, Ms.
Końskich).

Dobór właściwej końcówki w

dopełniaczu

• Nazwy odmieniane jak rzeczowniki męskie w l. poj.

przyjmują końcówkę –a np.: Chełma, Lublina,

Sandomierza.

• Nazwy zawierające człon -gród, -gard, -brzeg,

przyjmują końcówkę –u np.: Starogardu, Kołobrzegu.

• Formę bez końcówki przyjmują nazwy zakończone na

-ice, -yce np.: Bartoszyce – Bartoszyc, Kozienice –

Kozienic.

• Formę bez końcówki przyjmują nazwy miejscowe

występujące tylko w liczbie mnogiej: Laski – Lasek,

Marki – Marek, Siedlce – Siedlec, Suwałki – Suwałk. W

odmianie niektórych tych nazw występuje e ruchome.

• Nazwy które w dopełniaczu przyjmują obie końcówki

np.: Białobrzegi – Białobrzegów, Białobrzeg;

Bieszczady – Bieszczad, Bieszczadów.

Zagadki

Do Czarnolasa

CZY

do Czarnolasu?

W Charzykowych

CZY

w Charzykowach?

Bydgoszcz jest ładna

CZY

Bydgoszcz jest ładny?

Do Osowy

CZY

do Osowej?

Z Kwidzynia

CZY

z Kwidzyna?

Do Bielska-Białej

CZY

do Bielsko-Białej?

Do Międzyzdroi

CZY

do Międzyzdrojów?

W Kaliskiej

CZY

w Kaliskach?

Do Chełmu

CZY

do Chełma?

Literatura:

1.Markowski A.(red.), Język polski. Poradnik

profesora Markowskiego, Langenscheidt,

Warszawa

2. Podracki J. (red.), Polszczyzna płata nam

figle. Poradnik językowy dla każdego,

Wydawnictwo Medium

3. Doroszewski W., O kulturze słowa. Poradnik

językowy, PWN

4. Bańko M. (red.), Polszczyzna na co dzień,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2006