Prawa człowieka i ich ochrona

►

Prawa człowieka

to pojęcie reprezentujące

koncepcję, według której

każdemu

człowiekowi

przysługują pewne prawa, wynikające z godności

człowieka, które są

niezbywalne

(nie można się

ich zrzec) i

nienaruszalne

(istnieją niezależnie

od władzy i nie mogą być przez nią regulowane).

Państwu przypisuje się rolę instytucji, której

zadaniem jest ochrona owych praw.

Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej

bywa uznawane za podstawę sprawiedliwości i

pokoju na świecie.

►

Prawa te nazywane są także "absolutną

koncepcją praw człowieka", istnieje też druga

koncepcja, mówiąca, że prawa człowieka są

relatywne, jest ona nazywana także

prawami

obywatela

Prawa człowieka i ich ochrona

1 Prawa człowieka

a) prawa osobiste:

b) prawa i wolności polityczne:

c) wolności i prawa ekonomiczne

socjalne i kulturalne

2 Historia praw człowieka

3 Instytucje skargi

4 Pozarządowe organizacje praw

człowieka

Prawa człowieka i ich ochrona

a) prawa osobiste:

►

(zobacz też Art. 38 - 56 Konstytucji RP)

prawo do:

►

życia

►

rzetelnego sądu (patrz "gwarancje

formalne" )

►

decydowania o swoim życiu

Prawa człowieka i ich ochrona

b) prawa i wolności polityczne:

►

1. tzw.

prawa negatywne

- prawa służące ochronie

wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa

( zobacz też Art. 57 - 63 Konstytucji RP)

►

prawo do obywatelstwa

►

możliwość uczestniczenia w życiu publicznym

►

czynne prawo wyborcze - możliwość uczestnictwa w

wyborach

►

bierne prawo wyborcze - możliwość kandydowania w

wyborach

►

wolność zrzeszania się

►

prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych

manifestacji

►

prawo do składania wniosków, petycji, skarg

►

dostęp do informacji o działaniach władz i osób

publicznych

►

równy dostęp do służby publicznej

Prawa człowieka i ich ochrona

c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne

i kulturalne

►

1. tzw.

prawa pozytywne

- uprawnienia

jednostki do świadczeń na jej rzecz - prawa

socjalne

►

prawo do: (zobacz też Art. 68, 75 Konstytucji

RP)

►

ochrony zdrowia

►

nauki

►

pracy

►

odpowiedniego i zadowalającego

wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i

jej rodzinie egzystencję odpowiadającą

godności ludzkiej

►

pomocy socjalnej (ogólnie)

Prawa człowieka i ich ochrona

. prawa ekonomiczne: (zobacz też Art. 64 Konstytucji

RP)

►

prawo do własności

►

prawo dziedziczenia

3. prawo solidarnościowe (w większości nie posiadają

sformalizowanego charakteru prawnego) - wszystkie

prawa przysługujące grupom społecznym, np. prawo

narodów do samostanowienia

4. prawa kulturalne: (zobacz też Art. 73 Konstytucji RP)

►

wolność twórczości artystycznej

►

badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników

►

wolność korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania

Prawa człowieka i ich ochrona

Gwarancje:

►

materialne (dotyczą głównie praw socjalnych,

ekonomicznych i kulturowych)

►

formalne (prawo do ochrony prawnej

jednostki)

►

prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i

jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły

sąd

►

prawo do fachowej obrony w postępowaniu

przed organami aparatu państwowego

►

prawo do skargi konstytucyjnej

Prawa człowieka i ich ochrona

Trzy prawa: do życia, wolności i

własności najczęściej są traktowane

jako podstawowe, właściwe naturze

ludzkiej i przyrodzone jej godności,

niezależnie od istniejącego stanu

normatywnego. Niekiedy, odwołując

się do filozofii antycznej i doktryny

chrześcijańskiej, określa się je

prawami naturalnymi

Prawa człowieka i ich ochrona

1. Prawa pierwszej generacji

Obejmują prawa osobiste

jednostek, tzw. prawa obywatelskie

i prawa polityczne, np.. prawo do

życia, równości wobec prawa,

prawo do uczestniczenia w życiu

publicznym.

Prawa człowieka i ich ochrona

2. Prawa drugiej generacji

obejmują prawa społeczne,

gospodarcze i kulturalne, a więc

prawa służące zabezpieczeniu bytu

materialnego jednostek, ich rozwoju

fizycznego i duchowego, np. prawo

do pracy, prawo do informacji.

Prawa człowieka i ich ochrona

3. Prawa trzeciej generacji

obejmujące np. prawo do

nieskażonego środowiska, prawo do

pokoju, prawo do demokracji

Prawa człowieka i ich ochrona

Historia praw człowieka

1215 Magna Charta Libertatum - Wielka Karta

Swobód wydana przez króla Anglii - "żaden

wolny człowiek nie ma być pojmany ani

uwięziony albo wyrzucony z posiadłości, albo

proskrybowany, ani wygnany lub innym

sposobem pognębiony; i ani sami na niego nie

wyruszymy, ani nikogo innego przeciw niemu

nie wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego

wyroku równych jemu albo na podstawie prawa

ziemskiego (...)"

Prawa człowieka i ich ochrona

►

John Locke

- teoria praw naturalnych człowieka

(urodzony 29 sierpnia 1632, zmarł 28 października

1704) angielski filozof, lekarz, polityk, politolog i

ekonomista. Twórca klasycznej postaci empiryzmu

oraz podstaw teoretycznych rządów

demokratycznych. W ekonomii stworzył teorię

wartości pieniądza, która stała się początkiem

kierunku ekonomicznego zwanego monetaryzmem.

Najważniejsze dzieła:

►

An Essay Concerning Human Understanding

(

Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego

)

►

Two Treatises of Civil Government

(

Dwa traktaty o

rządzie

)

►

Letters Concerning Toleration

(

Listy o tolerancji

)

Prawa człowieka i ich ochrona

Habeas Corpus Act

- ustawa angielska z 1679,

zakazująca organom państwa aresztowania

obywatela bez zezwolenia sądu ("nakazu

aresztowania") i zapewniająca mu rozpoznanie

postawionego mu zarzutu przez właściwy sąd.

Ustawa ta obowiązuje po dzień dzisiejszy.

Karta Praw stanu Wirginia"

została

uchwalona w 1776 roku w stanie Wirginia.

Opierała się na zasadach wyznawanych przez

Johna Locke'a, zgodnie z którymi prawa

człowieka stanowią fundament istnienia

państwa.

Prawa człowieka i ich

ochrona

►

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

uchwalona 26 sierpnia 1789 r. przez Konstytuantę.

Stworzona przez rewolucję francuską, wywodziła

się z filozoficznych i politycznych nurtów

Oświecenia (Rousseau, Wolter, Diderot).

Deklaracja zawierała między innymi prawa:

►

wolność słowa i wyznania

►

równość wobec prawa

►

suwerenność narodu francuskiego

►

nienaruszalność

praw własności

►

Deklaracja pojawiła się w preambule Konstytucji

francuskiej i stanowiła inspirację dla powstających

konstytucji w niektórych państwach.

Prawa człowieka i ich ochrona

Konwencje genewskie

- szereg umów dotyczących prawa

międzynarodowego i pomocy

humanitarnej podpisany w Genewie

w Szwajcarii; jest on częścią

międzynarodowego prawa

humanitarnego. Konwencje były

rezultatem działalności i zabiegów

politycznych Henriego Dunanta.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Konwencja genewska z 22 sierpnia 1864

roku

►

personel sanitarny jest neutralny w konflikcie,

nie może być atakowany i nie bierze udziału w

walkach

►

cywile, którzy pomagają rannym i chorym

żołnierzom powinni być szanowani, nie można

ich atakować

►

ranni w wyniku konfliktu powinni być traktowani

jednakowo bez względu na ich narodowość

►

powołano znak czerwonego krzyża, którym

podczas konfliktu oznaczane są formacje

medyczne i ich personel

Prawa człowieka i ich ochrona

Konwencja genewska z 6 lipca

1906 roku

►

zwiększa zakres ochrony rannych i

chorych żołnierzy

►

wprowadzała zasady ewidencji osób

poszkodowanych w konfliktach

►

ustalała system wymiany informacji

na temat osób poszkodowanych w

konfliktach

Prawa człowieka i ich ochrona

Konwencje genewskie z 12 sierpnia 1949

roku

►

I Konwencja genewska

, dotyczyła

polepszenia losu rannych i chorych w armiach

czynnych na lądzie

►

II Konwencja genewska

, dotyczyła

polepszenia losu rannych, chorych i rozbitków

sił zbrojnych na morzu

►

III Konwencja genewska

, dotyczyła

traktowania jeńców

►

IV Konwencja genewska

, dotyczyła ochrony

osób cywilnych podczas wojny

Prawa człowieka i ich ochrona

1919 Międzynarodowy Ruch Czerwonego

Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (International

Red Cross and Red Crescent Movement – ICRC)

obejmuje:

►

1. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża –

tworzy prawo humanitarne i może składać skargi do

Komitetu Praw Człowieka ONZ (ECOSOC) oraz

Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

►

2. Ligę Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża – od 1991

Międzynarodowa Federacja Krajowych Towarzystw

Czerwonego Krzyża, Czerwonego Półksiężyca (kraje

muzułmańskie), Czerwonego Lwa (Iran) i Słońca (lub

Gwiazdy – Izrael)

►

3. Stowarzyszenia Narodowe Czerwonego Krzyża

Prawa człowieka i ich

ochrona

Zasady organizacji

►

humanitaryzm

– ochrona zdrowia, poszanowanie

ludzkiej godności

►

bezstronność

– pomoc niezależnie od strony konfliktu

►

neutralność

– brak zaangażowania w konflikty

►

dobrowolność

– przynależność do organizacji jest

dobrowolna, nieprzymusowa

►

jedność

– w każdym z krajów istnieje tylko jedna

organizacja działająca w ramach Czerwonego Krzyża lub

Czerwonego Półksiężyca

►

powszechność

– działalność Czerwonego Krzyża i

Czerwonego Półksiężyca jest rozpowszechniona na

całym świecie

►

niezależność

– organizacja nie podlega pod żadną inną

Prawa człowieka i ich ochrona

1920 – 1946 Liga Narodów

(ang.

League of Nations

, fr.

Société des Nations

) -

nieistniejąca już organizacja międzynarodowa,

założona 28 czerwca 1919 roku i powstała z

inicjatywy prezydenta Stanów Zjednoczonych

Woodrow Wilsona. Ostatecznie stała się częścią

traktatu wersalskiego i weszła w życie 20 stycznia

1920 roku.

►

Celem Ligi Narodów było utrzymanie pokoju i

współpracy na świecie, a impulsem do jej

utworzenia był rozlew krwi podczas I wojny

światowej. Siedzibą organizacji była Genewa. W

związku z powstaniem Organizacji Narodów

Zjednoczonych w 1945 r., Liga Narodów została

formalnie rozwiązana w 1946 roku, choć faktycznie

nie funkcjonowała juz podczas II wojny światowej.

Prawa człowieka i ich

ochrona

►

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

uchwalona została przez Zgromadzenie

Ogólne ONZ w dniu 10 grudnia 1948 roku w

Paryżu, prace nad nią trwały od roku 1947.

►

Rozpoczyna się Preambułą, po niej

następuje 30 artykułów. Pierwsze trzy

artykuły poświęcone są Wolności, Równości i

Braterstwu – zasadom uznanym już przez

Wielką Rewolucję Francuską.

Prawa człowieka i ich

ochrona

Niektóre z postanowień Deklaracji:

►

każdy człowiek jest wolny

►

niestosowanie dyskryminacji

►

prawo do sądu

►

prawo do sprawiedliwego procesu

►

prawo do własności

►

prawo do zrzeszania się

►

wyrzeczenie się niewolnictwa

►

zagwarantowanie ochrony prywatności

►

zakaz tortur i nieludzkiego traktowania

Prawa człowieka i ich ochrona

Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

to zbiorcza nazwa dla dwóch umów

międzynarodowych uchwalonych przez

Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 16

grudnia 1966 roku:

►

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i

Politycznych

►

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych,

Socjalnych i Kulturalnych

►

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i

Politycznych

- (często używany skrót MPPOiP) Powstał

w wyniku konferencji ONZ w Nowym Jorku w 1966 roku

obok Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych,

Społecznych i Kulturalnych. Zakładał podstawowe prawa

i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec

obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny w

przeciwieństwie do

Powszechnej Deklaracji Praw

Człowieka

z 1948 roku. Dokument został otwary do

ratyfikacji przez państwa, które zobowiązywały się

przestrzegać jego postanowień na własnym terytorium.

Czwarta część Paktu powoływała do życia Komitet Praw

Człowieka, który stoi na straży przestrzegania

postanowień Paktu. Szczegóły działalności Komitetu

określał wydany tego samego roku Pierwszy Protokół

Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw

Obywatelskich i Politycznych. W 1989 roku, w Nowym

Jorku sporządzony został

Drugi Protokół

Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw

Obywatelskich i Politycznych

, postulujący zniesienie

kary śmierci.

►

Polska ratyfikowała Międzynarodowy Pakt Praw

Obywatelskich i Politycznych w 1977 roku.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Prawa zapewnione w MPPOiP

Część I

(art. 1) -nadanie Narodom prawo do

samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego

rozwoju oraz prawo do korzystania z własnych bogactw

naturalnych; nakazuje także wzajemne poszanowanie

tych praw przez Państwa-Strony, zgodnie z

postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.

Część II

(art. 2-5) -określa zobowiązania Państw-Stron

Paktu wobec wykonywania jego postanowień;

zapewnienie zapewnienia praw obywatelskich i

politycznych kobietom i mężczyznom na równych

zasadach; Państwo może podjąć kroki mające na celu

częściowe ograniczenie niektórych praw wobec

zagrożenia Narodu, jednak działania takie muszą być

adekwatne do zaistniałej sytuacji i nie mogą pociągać

za sobą dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, język,

religię lub pochodzenie społeczne.

Prawa człowieka i ich ochrona

Część III

(art. 6-27) -zapewnia podstawowe prawa

obywatelskie i polityczne takie jak: zakaz

dyskryminacji, prawo do życia, zakaz tortur i

nieludzkiego traktowania, prawo do wolności

osobistej, humanitarne traktowanie więźniów,

wolność poruszania się i wyboru miejsca

zamieszkania, obowiązek argumentacji wydalenia

obcokrajowca, równość przed sądami i trybunałami,

prawo do uznawania swojej podmiotowości prawnej

wszędzie, ochrona życia prywatnego, wolność myśli,

sumienia i wyznania, prawo do posiadania własnych

poglądów, prawo do gromadzenia się i tworzenia

stowarzyszeń (w tym związków zawodowych),

ochrona rodziny ze strony Państwa, prawo

uczestniczenia w wyborze władzy, równość wobec

prawa, ochrona mniejszości etnicznych, religijnych i

językowych

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Komitet Praw Człowieka

Powołany został na mocy 28 artykułu MPPOiP;

Część

(art. 28-47) wyznacza m.in. zasady wybierania

członków i działalności Komitetu, jako instytucji,

stojącej na straży wykonywania postanowień MPPOiP;

nie daje jednak możliwości składania skargi do

Komitetu przez obywateli Państw-Stron MPPOiP oraz

interwencji w razie stwierdzenia złamania

postanowień Paktu. Sytuację to zmienia dopiero

ratyfikacja Pierwszego Protokołu Fakultatywnego; W

istocie jednak Komitet nie może wydawać wiążących

wyroków wobec państw, które naruszyły

postanowienia Paktu, lecz jedynie po stwierdzeniu

takowych naruszeń może zażądać od Państwa

zaprzestania dalszych praktyk tego typu. Państwo to

jednak bez żadnych konsekwencji może notę taką

odrzucić.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

1. Protokół Fakultatywny

►

Uchwalony 16 grudnia 1966 roku w

Nowym Jorku. Obywatele Państw, które

go ratyfikowały mogą składać skargi do

Komitetu Praw Człowieka, a Komitet

może interweniować w przypadku

stwierdzenia naruszenia postanowień

MPPOiP na terenie Państw-Stron. Określa

ponadto zasady składania skargi do

Komitetu. Polska ratyfikowała 1. Protokół

Fakultatywny do MPPOiP w 1991 roku.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

2. Protokół Fakultatywny

►

Uchwalony 15 grudnia 1989 roku w

Nowym Jorku. Zakazuje stosowania

kary śmierci na terenie państw, które

ten Protokół ratyfikowały. Zakaz ten

jest uchylony jedynie na czas wojny,

kiedy to można skazać za najcięższą

zbrodnię o charakterze wojskowym.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Europejska Konwencja Praw Człowieka

(pełna

nazwa:

Konwencja o ochronie praw człowieka i

podstawowych wolności

, w skrócie "Konwencja

Europejska" lub

EKPC

), to umowa międzynarodowa

zawarta przez państwa członkowskie Rady Europy.

Konwencja Europejska została otwarta do podpisu 4

listopada 1950 r., zaś po uzyskaniu niezbędnych 10

ratyfikacji weszła w życie 3 września 1953 r.

►

Przyjmując ten dokument, rządy państw europejskich

zdecydowały się podjąć kroki w celu zbiorowego

zagwarantowania niektórych praw wymienionych w

Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Na mocy tego

dokumentu powołano

Europejski Trybunał Praw

Człowieka

Skargi do tego Trybunału mogą składać

zarówno: państwa (tzw. skarga międzypaństwowa), jak

i (b) osoby indywidualne, grupy osób oraz organizacje

pozarządowe (tzw. skarga indywidualna).

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Wprowadzenie

►

Europejska Konwencja Praw Człowieka często

jest określana jako "klejnot w koronie" Rady

Europy, aby zilustrować to, jak ważna jest ona

wśród innych działań i osiągnięć organizacji.

Istota i szczególny charakter Konwencji polega

nie tylko na wyliczeniu praw i wolności, do

których każda osoba jest uprawniona; polega

przede wszystkim na ustanowieniu procedury

kontrolnej, wciąż unikalnej w skali światowej,

która umożliwia żądanie przywrócenia praw

oraz przyznanie stosownego zadośćuczynienia

finansowego tym, którzy uważają, że ich prawa

zostały naruszone.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Konwencja Europejska a Polska

►

Polska przystąpiła do Rady Europy 26 listopada

1991 r. Tego samego dnia Polska podpisała

Europejską Konwencję Praw Człowieka (co było

politycznym wymogiem uzyskania członkostwa

w Radzie Europy). Konwencja zaś została

ratyfikowana przez nasze państwo 19 stycznia

1993 r. i tego samego dnia Konwencja

Europejska weszła w życie w stosunku do

Polski. Po uznaniu przez Polski Rząd jurysdykcji

Europejskiej Komisji Praw Człowieka (już

nieistniejącej) oraz Europejskiego Trybunału

Praw Człowieka, można już było składać skargi

do Strasburga przeciwko Państwu Polskiemu.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Jakie prawa i wolności konwencja gwarantuje?

►

Katalog praw człowieka chronionych przez

Europejską Konwencję Praw Człowieka znajdziemy

w artykułach 2-13. Do pewnego stopnia katalog ten

przypomina katalog Powszechnej Deklaracji Praw

Człowieka z 1948 roku, acz zachodzą pomiędzy nimi

istotne rozbieżności. Konwencja gwarantuje: prawo

do życia, zakazuje stosowania tortur, niewolnictwa i

pracy przymusowej, gwarantuje prawo do wolności i

bezpieczeństwa osobistego, zapewnia prawo do

sprawiedliwego procesu oraz zakazuje wstecznego

stosowania prawa karnego, potwierdza prawo

poszanowania życia prywatnego i rodzinnego wraz z

prawem do zawarcia małżeństwa i założenia

rodziny, przewiduje wolność myśli, sumienia i

wyznania, wolność wypowiedzi, jak również wolność

zgromadzania się i stowarzyszania, wreszcie chroni

prawo do skutecznego środka odwoławczego.

Prawa człowieka i ich ochrona

Katalog konwencyjny nie jest ani wyczerpujący,

ani zamknięty. Jest sukcesywnie uzupełniany

przez

Protokoły dodatkowe

do Konwencji.

Protokoły te wprowadziły nowe prawa, takie

jak: ochronę własności prywatnej, prawo do

nauki, prawo do wolnych wyborów, zakaz

uwięzienia za długi, zakaz ponownego sądzenia

w tej samej sprawie, itd. Protokół szósty znosi

karę śmierci. Dodatkowo, w zakresie

wykonywania praw i wolności, konwencja

zakazuje stosowania dyskryminacji opartej na

jakiejkolwiek podstawie, np. płci, rasy, koloru

skóry, języka, wyznania, pochodzenia itp.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Kto może skorzystać z praw i wolności

zawartych w Konwencji?

►

Z praw i wolności konwencyjnych mogą korzystać

wszystkie osoby pozostające pod jurysdykcją

(władzą) państw-stron Konwencji

. Co to oznacza?

Chodzi tu przede wszystkim o obywateli tych państw,

ale nie wyłącznie. Uprawnieni do korzystania z praw i

wolności są również obcokrajowcy odwiedzający te

państwa, a więc zarówno obywatele innych państw,

jak i bezpaństwowcy - osoby nie posiadające żadnego

obywatelstwa. Warto pamiętać, że zastosowanie

Konwencji nie jest ograniczone do terytorium

określonego państwa, ale może rozciągać się poza

nie. Tak więc z praw i wolności konwencyjnych można

skorzystać na pokładzie samolotu, statku morskiego

czy statku kosmicznego należącego do tego państwa-

strony Konwencji.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Kontrola przestrzegania Konwencji

►

Kontrola przestrzegania Konwencji dokonywana

jest na dwu płaszczyznach:

skargi

międzypaństwowej

oraz

skargi indywidualnej

(petycji). Ta pierwsza sprowadza się do tego, że

każde państwo-strona Konwencji może wszcząć

spór z innym państwem-stroną, któremu zarzuca

naruszenie tej właśnie Konwencji (lub jej

protokołów dodatkowych). Bardzo rzadko państwa

korzystały z tej możliwości. Obawiały się tego, że

państwo, przeciwko któremu skierowałyby skargę,

uznałoby takie działanie za akt nieprzyjazny, co w

konsekwencji mogłoby doprowadzić do

pogorszenia stosunków pomiędzy nimi.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Wersja pierwotna (1950)

►

Procedura ta w swej pierwotnej wersji opisanej w tekście

Konwencji z 1950 roku angażowała trzy organy:

Europejską Komisję Praw Człowieka

(już nie

istnieje),

Europejski Trybunał Praw Człowieka

oraz

Komitet Ministrów Rady Europy

. W pierwszej fazie

postępowania Komisja zajmowała się dopuszczalnością

skargi indywidualnej, sprawdzała fakty istniejące w

danej sprawie, zachęcała obie strony do polubownego -

niesądowego załatwienia sporu. Komisja kończyła swoją

pracę w danej sprawie, wydając opinię dotyczącą faktów

sprawy oraz sposobu jej załatwienia. Opinia ta była

przesyłana do Komitetu Ministrów. W drugiej fazie

postępowania sprawą mógł zająć się, w zależności od

sytuacji, albo Europejski Trybunał Praw Człowieka albo

Komitet Ministrów. W okresie trzech miesięcy sprawa

mogła zostać przesłana do Trybunału, który po jej

rozpatrzeniu wydawał ostateczny, wiążący wyrok. Jeżeli

natomiast spór w ciągu owych trzech miesięcy nie

został skierowany do Trybunału, ostateczną decyzję o

sposobie załatwienia sprawy podejmował Komitet

Ministrów.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Reforma 1998-99 (Protokół nr 11 do EKPC)

►

Z biegiem czasu ilość państw-stron Konwencji

europejskiej wzrastała. Proces ten przybrał na

sile zwłaszcza w latach dziewięćdziesiątych XX

wieku w związku z przyjmowaniem do Rady

Europy byłych państw obozu komunistycznego,

które zrzucając okowy podporządkowania

Moskwie zwracały się ku demokracji. Proces

poszerzania członkostwa zbiegł się w czasie z

wzrastającą popularnością mechanizmu skargi

indywidualnej. Po początkowej

wstrzemięźliwości, braku wiary w sukces, czy po

prostu braku wiedzy o możliwości zwracania się

do organów strasburskich mieszkańcy krajów

europejskich zaczęli znacznie chętniej i śmielej

korzystać z przysługującego im prawa skargi.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Zjawisko to, samo w sobie bardzo pozytywne,

spowodowało lawinowe zwiększanie się ilości skarg

napływających do Strasburga. W ten sposób mechanizm

kontrolny Konwencji europejskiej stał się ofiarą własnego

sukcesu. Trzeba też pamiętać o tym, że stopniowy, ale

ciągły rozwój prawa krajowego państw-stron konwencji

konsekwentnie prowadził do tego, że do organów

konwencyjnych docierały sprawy coraz bardziej

skomplikowane. Te trzy wspomniane tutaj czynniki łącznie

doprowadziły do nadmiernego obciążenia pracą Komisji i

Trybunału.

Restrukturyzacja istniejącego wtedy systemu została

przeprowadzona przez Protokół nr 11, który został w maju

1994 roku otwarty do podpisu przez państwa-strony

Konwencji. Protokół ten zastępował wcześniejsze protokoły

dotyczące postępowania przed Trybunałem (2, 3, 5, 8, 9 i

10). Po wejściu w życie w listopadzie 1998 roku nowy

system kontrolny zaczął funkcjonować, dając nadzieję na

usprawnienie, a zwłaszcza przyspieszenie postępowania.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Według nowej procedury jedynie

Europejski Trybunał Praw Człowieka

zajmuje się rozpatrywaniem

nadsyłanych skarg. Trybunał ten działa

permanentnie w odróżnieniu od swego

poprzednika zbierającego się

periodycznie. Zlikwidowana została

Europejska Komisja Praw Człowieka, a

nadto Komitet Ministrów utracił swoje

uprawnienia do merytorycznego

zajmowania się skargą jednostki

przeciwko państwu.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

(Kolejna) reforma 2007? (Protokół nr 14 do EKPC)

►

Mimo wejścia w życie w 1998 roku daleko posuniętej

reformy Trybunału, kolejne lata wykazały, że reforma ta

nie do końca spełniła pokładane w niej nadzieje.

Owszem przyspieszyła ona rozpatrywanie spraw w

Strasburgu, ale wobec wręcz lawinowego wzrostu liczby

skarg, zmiany nią wprowadzone okazały się

niewystarczające. Dlatego też rządy państw

członkowskich podjęły rozmowy na temat kolejnej

reformy mechanizmu kontrolnego Konwencji. Rozmowy

te zaowocowały przyjęciem w maju 2004 roku kolejnego

Protokołu dodatkowego do Konwencji (Protokół nr 14).

Wejdzie on w życie po ratyfikowaniu przez wszystkie

dotychczasowe państwa-strony Konwencji. Niektórzy

szacują, że nastąpi to w roku 2007. Inni twierdzą, że

Rosja i Turcja nie ratyfikują Protokołu, aby zablokować

reformę.

Prawa człowieka i ich ochrona

Można wymienić 3 najważniejsze zmiany, jakie

zostaną wprowadzone do Konwencji wraz z

wejściem w życie Protokołu nr 14

►

skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mają

być odrzucane mocą decyzji 1 sędziego, podczas

gdy obecnie decyzję taką podejmuje komitet

Trybunału złożony z trzech sędziów

►

powtarzające się sprawy (ang.

repetitive cases

)

będą rozpatrywane przez komitety trzech sędziów;

dziś robią to siedmioosobowe izby Trybunału

►

wprowadzona zostanie dodatkowa przesłanka

dopuszczalności – odrzucane mają być sprawy, w

których skarżący nie odniósł „istotnej szkody”.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Postępowanie przed Europejskim

Trybunałem Praw Człowieka

►

Jeśli uznamy, że skarga, którą

chcielibyśmy przedstawić Trybunałowi w

Strasburgu, spełnia powyższe wymogi

dopuszczalności, możemy taką skargę

sformułować (najlepiej na formularzu

urzędowym – zob. linki poniżej) i wysłać

na adres Trybunału: Europejski Trybunał

Praw Człowieka Rada Europy 67075

Strasbourg – Cedex Francja

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Badanie dopuszczalności skargi

►

Skarga badana jest na początku z punktu widzenia jej

dopuszczalności

. Analizuje się więc, czy spełnia ona

wszystkie konieczne wymogi. Jeżeli nie, to może ona

zostać odrzucona - uznana za niedopuszczalną przez

komitet złożony z 3 sędziów lub izbę, do której została

skierowana. Jeśli decyzję podejmuje komitet, to decyzja

ta dla swej ważności potrzebuje jednomyślnych głosów

wszystkich trzech sędziów. Jeżeli co najmniej jeden z

nich wyłamie się i nie zagłosuje za odrzuceniem petycji

to kwestię jej dopuszczalności rozstrzygnie cała izba

(większością głosów). Decyzja o uznaniu skargi za

niedopuszczalną jest ostateczna, niezależnie od tego,

czy podejmie ją komitet czy izba

Trybunału

. Nie można

się od niej w żaden sposób odwołać - kończy ona

postępowanie definitywnie.

Prawa człowieka i ich ochrona

►

Próba ugody

Jedynie więc po uznaniu skargi za dopuszczalną

izba może przystąpić do jej merytorycznego

badania. W trakcie postępowania przed

Trybunałem

, izba powinna zachęcać strony do pojednania, do

polubownego załatwienia sprawy

. Nie chodzi tu

tylko o formalny wymóg, który ma być spełniany

celem przejścia do dalszych etapów procedury.

Chodzi o rzeczywisty obowiązek zachęcania stron w

sporze do załagodzenia go z korzyścią dla ich obu

oraz w duchu poszanowania praw człowieka. Z

uwagi na zapewnienie maksimum skuteczności,

postępowanie w tej fazie jest poufne.

Prawa człowieka i ich ochrona

Merytoryczne rozpatrzenie skargi

►

Jeśli nie osiągnięto polubownego rozwiązania sporu, to

izba

Trybunału

będzie kontynuować

badanie skargi

co do jej istoty

. Strony postępowania (skarżący i

państwo) zostaną zobowiązane do przedstawienia w

konkretnym terminie swoich memoriałów i innych

dokumentów popierających ich argumentację. W tym

czasie dokonuje się również sprawdzanie stanu

faktycznego powołanego w skardze (w tym celu izba

może przeprowadzić dochodzenie). Gdy sędziowie już

zapoznają się z tak zebranymi informacjami może (nie

musi) nastąpić ustna faza postępowania -

rozprawa

przed

Trybunałem

. Biorą w niej udział przedstawiciele

obu stron będących w sporze. Rozprawa jest dość

sformalizowana. Strony zabierają głos według porządku

ustalonego przez przewodniczącego izby. W trakcie

rozprawy sędziowie mogą zadawać stronom dodatkowe

pytania, aby bliżej wyjaśnić interesujące ich szczegóły

ze stanu faktycznego lub prawnego sprawy.

Prawa człowieka i ich ochrona

Narada sędziowska. Wyrok

►

Po zakończeniu rozprawy sędziowie zbierają się

na naradę. Narada sędziowska jest poufna, jej

przebieg nie jest komunikowany na zewnątrz,

Po dyskusjach w swym gronie, sędziowie

ostatecznie przyjmują tekst orzeczenia

większością głosów.

Wyrok

(orzeczenie)

obejmuje trzy zasadnicze części: opisanie

stanu faktycznego sprawy, przedstawienie

argumentów prawnych uzasadniających treść

trzeciej części, czyli sentencji wyroku.

Prawa człowieka i ich ochrona

Praca samodzielna.

Przedstaw warunki i procedury

dopuszczalności skargi indywidualnej

Prawa człowieka i ich

ochrona

►

Instytucje skargi

►

Komitet Praw Człowieka w

Genewie

►

Europejski Trybunał Praw

Człowieka w Strasburgu

Prawa człowieka i ich

ochrona

►

Pozarządowe organizacje praw

człowieka

►

Amnesty International -

http://www.amnesty.org.pl

►

Helsińska Fundacja Praw Człowieka -

http://www.hfhrpol.waw.pl/

►

Human Rights Watch -

http://www.hrw.org

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54

Prawa czlowieka i ich ochrona

Document Outline