CZŁOWIEK, KTÓRY POWSTAŁ
Z TORÓW

na podstawie artykułu W. Tochmana

Gazeta Wyborcza, Duży Format, 22 grudnia 2003

Ewa Matuszewska

Przebudzenie



Warszawa, 1995-1997 ?



Jan pamięta, że ocknął się na
żwirze, obok torów. Bolała go
głowa, krwawiła z lewej
strony (okolica skroniowo-
ciemieniowo-potyliczna).
Do dzisiaj ma tam pionową
bliznę o długości 10 cm.
Bolało go również w piersiach,
szczególnie kiedy oddychał,
miał chyba połamane żebra.

Pozostałości z poprzedniego
życia



Kiedy spojrzał w lustro, zdziwił się. Nie
znał tego człowieka.



Nie pamiętał swojej twarzy, koloru oczu,
danych osobowych, wyglądu domu,
twarzy żony i dzieci (jeśli miał rodzinę).



Nie miał dokumentów.



Nie wiedział, gdzie jest, po co

i dokąd ma iść.

Jak sobie radził



Jadł to, co podróżni zostawili w barze na

talerzach albo co znalazł w śmietniku –

nie chciał kraść, spał na dworcu lub w

lesie



miejsca dobre i złe



wiedza o grzybach pozostała z dawnego życia



do wiedzy na temat ziół doszedł sam



Praca na budowie i w sadzie



Wędrówki po wioskach w poszukiwaniu

dorywczej pracy, możliwości umycia się

Szef



Na kolejnej budowie właściciel firmy

budowlanej spostrzegł, że Janek jest

punktualny, sumienny, solidny,

pracowity i - w przeciwieństwie do wielu

innych robotników - nie pije. Postanowił

przyuczyć go do bardziej

skomplikowanych prac. Postawił go przy

murarzu i pod jego okiem kazał murować,

przy glazurniku - kłaść glazurę. Sprawiało

mu to trudności, ale dziś Janek potrafi

murować, jak mało kto.



Załatwił Jankowi stałą pracę i mieszkanie

pod Warszawą - pokój u samotnej starszej

pani.



Dał telefon do fundacji ITAKA.

Kim jestem?



W marcu 2002 r.
Janek zadzwonił do
Fundacji ITAKA. Tam
podjęto próbę
odnalezienia jego
tożsamości.

W poszukiwaniu
tożsamości



Nie był

poszukiwany przez

Fundację



ani przez policję

jako zaginiony lub

przestępca.



Pokazano go w GW,

telewizji, na stronie

www.zaginieni.pl –

bez skutku.

W poszukiwaniu
tożsamości



Janek mógł być kierowcą

Miejskich Zakładów

Autobusowych w Warszawie –

tak wydawało się dawnemu

instruktorowi jazdy w MZA –

przeszukiwanie archiwów.



Janek bez problemu

prowadził przegubowy

autobus, wiedział, że w

ikarusie dźwignia hamulca

ręcznego jest za fotelem z

lewej strony, a nie - jak

zwykle - po stronie prawej,

sięgnął tam odruchowo.

Nowa tożsamość



Sąd nadał mu nowe nazwisko i dane,
które Janek sam wybrał: Jan Man, syn
Jana i Marii, urodzony 1 stycznia 1960
r.

Człowiek z amputowaną
pamięcią



Jan z trudem zapamiętuje to, co działo się po

przebudzeniu na żwirze.



Pamięta jedynie urywki, fragmenty, ale ma kłopoty

z umiejscowieniem ich w czasie i przestrzeni.

Nie zawsze wie, co było przed, a co było po. Czy było to

blisko dworca, czy daleko.



Bywają w jego pamięci dłuższe fragmenty,

nasycone nawet barwami, smakami, zapachami, w

których jest upał albo ostry mróz.



Emocje. Janek pamięta jedynie te kawałki życia po

przebudzeniu, które wiążą się z mocnymi

uczuciami: strachem, niepokojem, upokorzeniem,

brakiem nadziei, brakiem drugiego człowieka. Nie

z radością, w jego życiu nie było radości.

Emocje



Górale szukający pracowników nadali mu imię

Tamtą chwilę dobrze pamięta. Poczuł, że wreszcie coś ma: imię.

Trzy litery, niby niewiele, a pozwalają człowiekowi poczuć

się kimś.



Upokorzenie: Weź wiadro i przynieś prądu

Ludzie śmiali się, aż przewracali się z tego śmiechu, nie wiedział

dlaczego. Szedł dalej i dalej pytał. Czuł coraz większą rozpacz, tak

to wspomina, coraz większe cierpienie duszy. Tak wielkie, jakiego

dotąd nie znał: nie dało się go porównać z żadnym cierpieniem

fizycznym. Według Janka był to dowód na to, że dusza istnieje.



Pistolet bez kuli

Czuł, że próbował zrobić coś, czego człowiekowi robić nie wolno.

Pojął, że przed chwilą zdarzyło się coś ważnego. Wtedy Janek

zobaczył życie.

Wiedza o świecie



Mówimy mu trochę o historii: pierwsza wojna,

druga, Hitler, Stalin, komunizm, ale Janek słyszy te

słowa po raz pierwszy. Rozmawiamy o

samochodach. Janek sądzi, że jeżdżą po

drogach od zawsze. I że drogi są od zawsze,

mosty, słupy elektryczne, latarnie w miasteczkach.

W głowie mu się nie mieści, kiedy opowiadamy, że

dawniej ludzie jeździli furmankami po błotnistych

gościńcach, a te furmanki miały drewniane koła. A

jeszcze dawniej - teraz Janek łapie się już za głowę

- ludzie wcale koła nie znali.



Widelec, kubek, grzebień - musiał sobie

przypomnieć, do czego służą.

Co wykazało badanie
neuropsychologiczne



Uraz głowy mógł doprowadzić do
lewostronnego lub obustronnego
uszkodzenia przyśrodkowych części
płatów skroniowych i wzgórza.
Prawdopodobne uszkodzenie struktur
hipokampa. Prawdopodobne uszkodzenie
bocznej kory skroniowej.



Wszystko to powinien zweryfikować
neurolog, po specjalistycznych badaniach.

Badania



Janka ciągle bolała głowa, jakby ktoś

zaciskał mu na skroniach stalową obręcz. Bolała wtedy,

gdy się zdenerwował albo wzruszył, albo kiedy opowiadał

o tym, co działo się zaraz po przebudzeniu na torach.

Wolał, żeby z nim rozmawiać o tym, co się dzieje teraz.



Badanie psychiatryczne: pytania o bóle i zawroty głowy, o

lęki, o poczucie braku sensu życia, o myśli samobójcze.

Janek odpowiada, że odkąd ma nas, złych myśli jest coraz

mniej. Zamiast tego jest jakaś pewność, oparcie,

bezpieczeństwo.



Badanie neuropsychologiczne: czas reakcji, różnicowanie i

ignorowanie bodźców, zdolność kojarzenia, zaburzenia

uwagi.



Badania neurologiczne: EEG, rezonans magnetyczny, PET

Rozpoznanie



Obustronne zaniki korowe płatów skroniowych i

uszkodzony układ hipokampa.



Stąd u Janka całkowity deficyt

pamięci autobiograficznej

.



Pamięć semantyczna

działa częściowo: Janek mówi, zna

słowa, choć niektórych mu czasem brakuje. Pojęcie Hitler jest

mu obce, ale potrafi się uczyć. Kładzie wzorowo glazurę, bo

się tego nauczył.



Dziś całkiem nieźle czyta (miał z tym kłopoty), dobrze liczy, z

pisaniem jest wciąż nie najlepiej.



Pamięć proceduralna

odpowiedzialna za odruchy ma się

całkiem nieźle, powraca: nie wiedział, do czego służy widelec,

ale potrafił to sobie przypomnieć. Pamiętał doskonale, gdzie

w autobusie jest hamulec ręczny.



Pamięć operacyjna

. Janek nie reaguje adekwatnie do

sytuacji, ponieważ ma uszkodzone okolice czołowe mózgu,

które za ten rodzaj pamięci odpowiadają.

Hipotezy



Nie ma dowodów na mechaniczny uraz
mózgu, nie są to też problemy spowodowane
piciem alkoholu.



Hipotezy na temat przyczyn amnezji:

1)

Uszkodzenia toksyczne, skutek działania
silnej trucizny

2)

Kłopoty z pamięcią w wyniku długotrwałego
stresu

3)

Choroba mózgu uwarunkowana genetycznie.