1

Nauczanie pojęć

występujących w

dydaktyce wychowania

fizycznego

Dr Piotr Oleśniewicz

2

POJĘCIE



termin dotyczy sposobu
zorganizowania wiedzy i
doświadczenia w kategorie,
których
elementy mają wspólny
atrybut.

3

Istota pojęć:

Uczenie się pojęć w istocie polega

na ”włączaniu rzeczy do klas” i w
efekcie na rozpoznawaniu obiektów
należących do tych klas. (R. Gagne
1993)

W tym procesie uczeń powinien

wyrobić sobie sąd gdzie i do jakiej
klasy przyporządkować dany obiekt.

4

KATEGORIE POJĘĆ

1.

Pojęcie komunikacyjne,

2.

Pojęcie dysjunkcyjne,

3.

Pojęcie stosunkowe,

4.

Pojęcie konkretne,

5.

Pojęcie abstrakcyjne,

5

Pojęcie komunikacyjne

cechy istotne pojęcia są

sumą i są zawsze takie same
w przypadku każdego
przedmiotu należącego do
danej klasy.

( stała reguła strukturująca)

6

Pojęcie dysjunkcyjne

szersza kategoria pojęć, pojęcia
bardziej elastyczne,

dopuszczające

zestaw cech.
( zmienny zestaw atrybutów)

7

Pojęcie stosunkowe



o zaliczeniu pojęcia do jakiejś
klasy decyduje stosunek do
innych pojęć.



( reguła strukturująca zależy od
relacji z innymi pojęciami)

8

Pojęcie konkretne

te, których znaczenie można

wyjaśnić wskazując je, są to
pojęcia ukształtowane w drodze
obserwacji. Posiadają pewne cechy
klas przedmiotów tj.: wielkość,
waga, kolor, kształt.

9

Pojęcie abstrakcyjne

te, których nie można wskazać lub

doświadczyć wprost, zazwyczaj
wymagają one definicji słownej.

o jego opanowaniu świadczy

umiejętność objaśniania lub
zilustrowania jego sensu za pomocą
słów lub czynności.

10

CECHY POJĘĆ

umożliwiają zdefiniowanie pojęcia oraz je opisują.



Cechy istotne - są potrzebne do
rozróżnienia pojęć jednych od drugich.
Jest to rozróżnienie pojęć z tych samych
klas.



Cechy nieistotne (niedefinicyjne) - pewne
cechy występujące w niektórych, ale nie
we wszystkich obiektach z danej klasy.

11

Cechy pojęć



Przykład pojęć- to pojęcia
należące do danej klasy.



Nieprzykład pojęć- to pojęcie nie
należące do danej klasy.



Kontekst społeczny- pojęcie o
zmiennych cechach istotnych w
zależności od kontekstu
(społecznego).

12

WIEDZA:



KONCEPTUALNA- zdolność ucznia do
zdefiniowania pojęcia według kryteriów
i rozpoznania stosunków w jakich
pozostaje z innymi pojęciami.



PROCEDURALNA- zdolność
wykorzystania pojęcia dla dokonania
rozróżnień. Porównanie pojęcia z
innymi podobnymi pojęciami ale
odmiennymi.

13

Od reguły do przykładu ( metoda
bezpośrednia):

Nauczyciel podaje pojęcie ( definicję
pojęcia), następnie podaje przykłady dla
utrwalenia pojęcia ( zrozumienia).

Od przykładu do reguły ( metoda
przyswajania pojęć):

Nauczyciel prezentuje przykłady i
nieprzykłady a uczniowie sami dochodzą do
definicji lub sami odkrywają pojęcie dzięki
rozumowaniu indukcyjnemu.

14

Postępowanie nauczyciela
przy nauczaniu pojęć:



Planowanie,



Dobór pojęć,



Wybór metody,



Definiowanie pojęć,



Analiza pojęć,



Dobór przykładów i nieprzykładów,



Sprawdzenie opanowania pojęć.

 

15

Planowanie
W tej fazie nauczyciel:



podejmuje decyzje, których pojęć
nauczyć i jak,



definiuje i analizuje wybrane
pojęcia,



decyduje jakimi przykładami i
nieprzykladami się posłuży



oraz jak je przedstawić.

16

Dobór pojęć



Na nauczanie pojęć trzeba zdecydować
się zawsze, kiedy materiał zawiera
nieznane terminy, nieznane sekwencje
kroków lub powołuje się na nową dla
uczniów regułę.



Wybierając pojęcia na lekcję trzeba
pamiętać ze opanowanie pojęcia to coś
więcej od zdefiniowania nowego słowa.

17

Definiowanie pojęć



Określenie nazwy pojęcia



Wyliczanie cech istotnych i nieistotnych



Napisanie zwartej definicji

Definicja jest wyrażeniem
zawierającym wszystkie cechy istotne i
wskazującym jak są połączone.

18

Analiza pojęć

Wydzielenie cech ma zasadnicze znaczenie
dla analizy i nauczania pojęć. Nauczyciel
musi zdecydować, które cechy są istotne i
powinny być zestawione w przykłady i
nieprzykłady. Cechy nieistotne najlepiej
przedstawić w serii zróżnicowanych
przykładów dopiero po zademonstrowaniu
przykładów wyraziście eksponujących cechy
istotne.

 

19

Dobór przykładów i
nieprzykładów



Dobieranie jak największych kontrastów
oraz różniących nieistotnych, gdyż pozwala
to skupić uwagę na cechach istotnych,



Logiczna kolejność przykładów i
nieprzykładów , uporządkowanie wg
stopnia trudności; od łatwych do trudnych,



Grupowanie przykładów w zestawy (np. po
pięć)pozwala to ukierunkować myślenie
uczniów.

20

Sprawdzenie opanowania
pojęć
Uczeń powinien:



Umieć zdefiniować pojęcie i znać
cechy istotne pojęcia,



Umieć rozpoznać przykłady i
nieprzyklady (uwzględniając
cechy istotne),



Oceniać przykłady i nieprzykłady.

21

Ślub...