UCZENIE SIĘ POJĘĆ

UCZENIE SIĘ POJĘĆ

Dr Piotr Oleśniewicz

Nauczanie pojęć

Nauczanie pojęć



Istota pojęć i ich znaczenie

Pojęcia umożliwiają człowiekowi klasyfikowanie bytów i idei, wprowadzanie

reguł, stanowią podstawę logiczną dla naszego myślenia. Proces uczenia się

pojęć zaczyna się w młodych latach by trwać przez całe życie. Pojęcia

umożliwiają ludziom wzajemne rozumienie się. W procesie uczenia się

pojęćważną rolę odgrywa nauczyciel, który pomaga uczniom przyswajać
pojęcia

.



Istota pojęć

Uczenie się pojęć polega na klasyfikowaniu

rzeczy do danych klas

obiektów i rozpoznawaniu obiektów należących do tych klas. Nauczyciel

powinien sprawić aby uczeń potrafił włączyć konkretny przykład do ogólnej

klasy np.. Koszykówka – klasa-gra zespołowa

Wtym procesie uczeń powinien wyrobić sobie sąd gdzie i do jakiej klasy

przyporządkować dany obiekt.

Kategorie pojęć

Kategorie pojęć



Pojęcie koniunkcyjne

–

cechy istotne pojęcia są zawsze takie

same w przypadku każdego przedmiotu należącego do danej klasy.



Pojęcie dysjunkcyjne

–

szersze kategorie pojęć, te pojęcia są

bardziej elastyczne i dopuszczają zestawy cech.



Pojęcia stosunkowe

– o zaliczeniu pojęcia do jakiejś klasy

decyduje stosunek do innych pojęć.

CECHY POJĘĆ –

cechy umożliwiają zdefiniowanie pojęcia oraz je

opisują.



Cechy istotne

są potrzebne dla rozróżnienia pojęć jednych od

drugich. Jest to rozróżnienie pojęć z tych samych klas.



Cechy nieistotne (niedefinicyjne) –

pewne cechy

występujące w niektórych, ale nie we wszystkich obiektach z danej klasy.

TRÓJKĄT RÓWNOBOCZNY

TRÓJKĄT RÓWNOBOCZNY



Cecha istotna

- wszystkie boki i

kąty są równe.



Cecha
nieistotna

- powierzchnia

trójkąta.

Wiedza

Wiedza

KONCEPTUALNA

–

zdolność ucznia do

zdefiniowania pojęcia według pewnych
kryteriów i rozpoznaniu stosunków w jakich
pozostaje z innymi pojęciami.

PROCEDULARNA

–

zdolność wykorzystania

pojęcia dla dokonywania rozróżnień.
Porównanie pojęcia z innymi podobnymi
pojęciami, ale odmiennymi.

OD REGÓŁY DO PRZYKŁADU

–

nauczyciel podaje

poęcie (def.pojęcia), następnie podaje przykład dla utrwalenia
pojęcia(zrozumienia).

OD PRZYKŁADU DO REGÓŁY –

nauczyciel

prezentuje przykłady i nie przykłady, a uczniowie sami dochodzą do
def. Lub sami odkrywają pojęcie dzieki rozumowaniu indukcyjnemu.

PRZYKŁADY POJĘĆ

– to pojęcia należące do danej klasy.

NIEPRZYKŁADY

– to pojecia nienależące do danej klasy.

DOBÓR PRZYKŁADÓW I
NIEPRZYKŁADÓW

Nauczyciele Często dobierając przykłady posługują się jak
największym kontrastem oraz rużnicują cechy nieistotne, gdyż dzięki
temu pozwala to skupić uwagę na cechach istotnych..

KONTEKST SPOŁECZNY

– pojęcie o zmiennych cechach

istotnych w zależności od kontekstu (społecznrgo).

Postępowanie nauczyciela

Postępowanie nauczyciela

przy nauczaniu się pojęć

przy nauczaniu się pojęć



Definiowanie pojęć-

Trójstopniowe definiowanie pojęć na

potrzeby nauczania(Merrill, Tennyson 1997)

1.

Określ nazwę pojęcia.

2.

Wylicz cechy istotne i nieistotne.

3.

Napisz zwartą definicję.

Zapamiętanie pojęcia nie

Zapamiętanie pojęcia nie

jest równoznaczne z jego

jest równoznaczne z jego

rozumieniem

rozumieniem

Wybór metody

Wybór metody



Metoda indukcyjna – poszukiwanie cech
istotnych pojęć nieobcych uczniom.



Metoda dedukcyjna - def. a później przykłady i
nieprzykłady drogą do zrozumienia.

Sprawdzenia opanowania

Sprawdzenia opanowania

pojęć

pojęć

Podanie def. oraz umiejętności wskazania cech istotnych oraz powiązań między nimi.
Wśród zadań powinno być takie, które:

- sprawdzają zdolność ucznia do generalizacji wiedzy, tj. do

rozpoznawania nieznanych wcześniej przykładów pojęcia,

-

powinny sprawdzać umiejętności odróżnienia przykładów od nieprzykładów (np.

prawda/fałsz).

Sprawdzanie możemy wykorzystać jako diagnozę. Dzięki temu możemy zmodyfikować

nauczanie pojęć w zależności od tego w czym tkwi błąd:

1.

Jeśli błąd ucznia polega na nadaniu pojęciu zbyt szerokiego zakresu, trzeba dodatkowo

zestawić pary przykładów i nieprzykładów, żeby unaocznić brak cech istotnych.

2.

Jeżeli błąd ucznia polega na nadaniu pojęciu zbyt wysokiego zakresu, trzeba

dodatkowo podać trudne przykłady aby unaocznić występowanie cech istotnych.

3.

Jeśli uczeń błędnie rozumie pojęcia trzeba dodatkowo zestawić pary przykładów i

nieprzykładów różniące się cechami nieistotnymi powodującymi błąd.

Wyizolowanie cechy zwróci uwagę ucznia na to, że jest to cecha nieistotna (Merrill,

Tennyson 1977).