Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Od wychowania do profilaktyki –

wspieranie wszechstronnego

rozwoju młodszego dziecka

Joanna Szymańska

„Promowanie umiejętności

społecznych i

emocjonalnych dziecka”

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Challenging behaviour –
zachowania stanowiące wyzwanie dla
samego dziecka i jego dorosłych
opiekunów.

Zachowania te utrudniają dziecku
wchodzenie w normalne interakcje z
rówieśnikami i dorosłymi i zaburzają
proces uczenia się

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Challenging behaviour u małych
dzieci:

• Krzyk, płacz, rzucanie się na podłogę;
• Gryzienie i bicie rówieśników;
• Zabieranie lub niszczenie zabawek;
• Bicie, kopanie dorosłych opiekunów;
• Odmowa wykonywania poleceń;
• Wędrowanie bez celu po klasie;
• Izolowanie się, samotne zabawy pod

stołem lub w kącie;

• Stereotypie: kręcenie włosów, drapanie

się, żucie zabawek.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Przegląd badań –
C. Webster-Stratton, M. J. Reid

• Około 10-25% dzieci w wieku 3-9 lat wykazuje

deficyty umiejętności psychologicznych i

społecznych i stwarza kłopoty wychowawcze;

• Problemy emocjonalne, społeczne i „trudne”

zachowania u młodszych dzieci są kluczowym

predyktorem późniejszych kłopotów z nauką,

wypadania ze szkoły,sięgania po substancje

psychoaktywne oraz zachowań

antyspołecznych. Należy je uznać za

„czerwony sygnał”;

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Przegląd badań c.d.

• Przyjęty przez dziecko wzorzec

zachowania utrwala się zasadniczo do 8
roku życia i później coraz trudniej jest
go zmienić;

• Wiek 4 - 8 lat jest okresem największej

plastyczności i podatności na zmiany.
Interwencje podejmowane w tym
okresie dają wysoką gwarancję sukcesu.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Podstawowe założenia dotyczące

„trudnych zachowań”

• Trudne zachowania zwykle niosą

przekaz: ”Jestem znudzony, jestem
smutny, zraniono moje uczucia,
potrzebuję trochę uwagi”;

• Dzieci mają silną potrzebę kontaktu.

Przy braku umiejętności społecznych,
zwłaszcza komunikacyjnych, posługują
się „trudnymi zachowaniami” w
interakcjach z dorosłymi i rówieśnikami;

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Podstawowe założenia c.d.

• Jeżeli dziecko odnosi korzyści i osiąga

swoje cele zachowując się nieprawidłowo

(np. zwraca uwagę otoczenia),

„zachowania trudne” utrwalają się;

• Dziecko z deficytami umiejętności

potrzebuje instrukcji. „Zachowania trudne”

można wyeliminować tylko wówczas, gdy

jasno przekażemy nasze oczekiwania i

nauczymy dziecko zachowań i reakcji

prawidłowych.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Najważniejsze umiejętności u
młodszych dzieci (Webster-Stratton,
Reid):

• Rozpoznawanie i artykułowanie emocji;
• Empatia;
• Inicjowanie i podtrzymywanie

kontaktów;

• Zawieranie przyjaźni;
• Kontrolowanie gniewu;
• Rozwiązywanie problemów

interpersonalnych.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Model wspierania kompetencji

społecznych i zapobiegania

trudnym zachowaniom u

młodszych dzieci

•Autorzy:
•L. Fox – Uniwersytet Płd. Florydy,Tampa;
•G. Dunlap – Uniwersytet Illinois;
•M. L. Hemmeter – Uniwersytet Illinois;
•G. E. Joseph – Uniwersytet Colorado,
Denver;
•P. S. Strain – Uniwersytet Colorado,
Denver.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Piramida skutecznego radzenia sobie

z „trudnymi” zachowaniami dziecka

Intensywna

indywidualna

interwencja

Strategie uczenia

umiejętności

psycholog.

i społecznych

Zarządzanie klasą i kreowanie

pozytywnego klimatu

Budowanie dobrych relacji z dziećmi,

rodzicami

i współpracownikami

Nauczyciel

Specjalista

współpracujący z

rodziną i nauczycielem

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

• Wizyty domowe;
• Rozmowy z rodzicami bezpośrednie

i telefoniczne – wspólne poszukiwanie
mocnych stron dziecka, ustalanie zasad
postępowania;

• Rozmowy z dzieckiem, okazywanie życzliwego

zainteresowania, uwagi i szacunku;

I. Budowanie relacji
a. Podstawą wszelkich działań jest
zbudowanie dobrych relacji z
dzieckiem i jego rodziną. Bez tej
podstawy najlepsze programy nie
przyniosą trwałego efektu

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

b. Budowanie dobrych relacji
pomiędzy dziećmi

Różnorodne działania integracyjne
umożliwiające dobre wzajemne
poznanie się dzieci i nakłaniające je
do współpracy.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

II. Podstawowe działania
zapobiegawcze w klasie:

• Odpowiednia aranżacja wnętrza

zapewniająca swobodę i bezpieczeństwo;

• Materiały dostosowane do wieku i

zainteresowań dzieci, powtarzanie

instrukcji jak je używać;

• Stały plan dnia: zajęć,przerw i

odpoczynku -przewidywalność wydarzeń;

• Jasne określenie oczekiwań dotyczących

zachowań dzieci; nagradzanie

pozytywnych zachowań poprzez

okazywanie uwagi.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

III. Strategie uczenia
umiejętności psychologicznych i
społecznych

• Włączenie zajęć poświęconych

ćwiczeniu najważniejszych

umiejętności do programu nauczania;

• Szczególne angażowanie dzieci z

deficytami umiejętności i udzielanie im

wsparcia;

• Stwarzanie okazji podczas codziennych

zajęć do doświadczalnego uczenia się

umiejętności i wzmacnianie ich.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

IV. Intensywna indywidualna
interwencja

Kroki podejmowane przez szkołę lub
przedszkole:

• Powołanie zespołu, który zajmie się

problemami dziecka;

• Szczegółowy przegląd działań podejmowanych

na niższych poziomach piramidy i ocena ich

skuteczności;

• Zebranie i analiza wszystkich informacji i

wyników badań dziecka; konsultacje z

rodzicami;

• Burza mózgów dotycząca planu interwencji w

oparciu o zgromadzone dane;

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Kroki podejmowane przez
nauczycieli c.d.

• Wdrożenie dodatkowych,

alternatywnych działań umożliwiających
dziecku zmianę zachowań;

• Przegląd i ewaluacja stosowanej

strategii; ewentualne wprowadzenie
korekty;

• Przy braku oczekiwanych efektów

podjęcie decyzji o włączeniu specjalisty.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Interwencja samego specjalisty

bez równoczesnego wysiłku

nauczycieli na rzecz kreowania

przyjaznego wspierającego

środowiska w szkole lub

przedszkolu nie może przynieść

oczekiwanych zmian w

funkcjonowaniu dziecka.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Dziękuję za uwagę

Zapraszam na stronę internetową

www.cmppp.edu.pl

Profilaktyka

Warto wiedzieć: Program „Golden

Five”