POLITYKA

POLITYKA

SPOŁECZNA I

SPOŁECZNA I

ZDROWOTNA

ZDROWOTNA

Wykład VI

Wykład VI

Proces globalizacji a

Proces globalizacji a

zdrowie

zdrowie

WSIZ - Wacław Kruk

WSIZ - Wacław Kruk



Globalizacja

Globalizacja



–

–

to swobodna wymiana, bez barier

to swobodna wymiana, bez barier

granicznych: ludzi, towarów, usług,

granicznych: ludzi, towarów, usług,

kapitału, technologii a także

kapitału, technologii a także

informacji, wiedzy i idei.

informacji, wiedzy i idei.



Proces globalizacji

Proces globalizacji

- trwa w

- trwa w

świecie nieprzerwanie od tysiącleci

świecie nieprzerwanie od tysiącleci

a dzięki niemu kształtowała się

a dzięki niemu kształtowała się

historia krajów i kontynentów,

historia krajów i kontynentów,

rozwijała nauka, kultura,

rozwijała nauka, kultura,

gospodarka, szerzyły się wierzenia

gospodarka, szerzyły się wierzenia

religijne.

religijne.



Tempo zmian w życiu społeczno-

Tempo zmian w życiu społeczno-

gospodarczym jest tak szybkie, że

gospodarczym jest tak szybkie, że

przekracza możliwości

przekracza możliwości

adaptacyjne społeczeństw

adaptacyjne społeczeństw

i

i

niekiedy odbierane jest jako

niekiedy odbierane jest jako

zagrożenie

zagrożenie

.

.



Inne

Inne

negatywy

negatywy

to:

to:



- zanikanie tożsamości narodowej

- zanikanie tożsamości narodowej



- pogłębianie się różnic pomiędzy

- pogłębianie się różnic pomiędzy

bogatymi i biednymi (skala

bogatymi i biednymi (skala

nierówności)

nierówności)

I. Skala nierówności:

I. Skala nierówności:



Raport Banku Światowego

Raport Banku Światowego

pt. „

pt. „

Głos

Głos

ubogich

ubogich

” (marzec 2000 r.):

” (marzec 2000 r.):



- 1,2 mld osób ma na swoje utrzymanie

- 1,2 mld osób ma na swoje utrzymanie

< 1$ dziennie

< 1$ dziennie



- kolejne 2,8 mld ma < 2$ dziennie

- kolejne 2,8 mld ma < 2$ dziennie



Bieda ma charakter

Bieda ma charakter

wielowymiarowy

wielowymiarowy

:

:



- głód

- głód



- brak mieszkania

- brak mieszkania



- niedostatek opieki medycznej

- niedostatek opieki medycznej



- niewystarczający dostęp do

- niewystarczający dostęp do

edukacji

edukacji



Wiążą się z nią takie aspekty

Wiążą się z nią takie aspekty

psychologiczne jak odczucie

psychologiczne jak odczucie

poniżenia, zależności od innych.

poniżenia, zależności od innych.



Koffi Annan

Koffi Annan

(były Sekretarz

(były Sekretarz

Generalny ONZ), tak

Generalny ONZ), tak

scharakteryzował

scharakteryzował

skalę

skalę

nierówności

nierówności

:

:

1)

1)

ludność świata to ponad 6 mld,

ludność świata to ponad 6 mld,

w tym:

w tym:



- ludzie bogaci stanowią 15%

- ludzie bogaci stanowią 15%



- ubodzy – 78%

- ubodzy – 78%



- wychodzący z nędzy - 7%

- wychodzący z nędzy - 7%

2)

2)

20% populacji konsumuje 86%

20% populacji konsumuje 86%

wytworzonego bogactwa

wytworzonego bogactwa

3)

3)

w 2000 r. 22% ludności świata

w 2000 r. 22% ludności świata

stanowili

stanowili

analfabeci

analfabeci

, 6%

, 6%

posiadała komputer a 2,4%

posiadała komputer a 2,4%

dostęp do Internetu

dostęp do Internetu

4)

4)

przeciętne trwanie życia

przeciętne trwanie życia

dla:

dla:

- bogatych wynosiło 78-80 lat,

- bogatych wynosiło 78-80 lat,

-

ludzi biedniejszych 62-64 lata, a

ludzi biedniejszych 62-64 lata, a

-

najuboższych niespełna 50 lat.

najuboższych niespełna 50 lat.



Wg

Wg

Human Development Report

Human Development Report

2003:

2003:



na 4,6 mld ludzi żyjących w

na 4,6 mld ludzi żyjących w

krajach rozwijających się:

krajach rozwijających się:

- prawie 1 mld nie ma dostępu do

- prawie 1 mld nie ma dostępu do

wody pitnej

wody pitnej

- 2,4 mld do

- 2,4 mld do

urządzeń sanitarnych

urządzeń sanitarnych

- 850 mln to

- 850 mln to

analfabeci

analfabeci

z czego

z czego

ponad 450 mln to kobiety a 325

ponad 450 mln to kobiety a 325

mln dzieci w wieku szkolnym nie

mln dzieci w wieku szkolnym nie

objęte nauczaniem

objęte nauczaniem



- ponad 160 mln dzieci w wieku

- ponad 160 mln dzieci w wieku

poniżej 5 lat jest

poniżej 5 lat jest

niedożywionych

niedożywionych

a 11 mln

a 11 mln

umiera

umiera

co roku z powodu

co roku z powodu

chorób, którym umiemy w pełni

chorób, którym umiemy w pełni

zapobiec

zapobiec



- 34 mln osób

- 34 mln osób

żyjących w krajach rozwijających

żyjących w krajach rozwijających

są to osoby

są to osoby

zakażone HIV

zakażone HIV

II. Globalizacja a ochrona

II. Globalizacja a ochrona

środowiska:

środowiska:



- eksperci ostrzegają: ludność świata

- eksperci ostrzegają: ludność świata

wynosi aktualnie ok. 6,2 mld osób,

wynosi aktualnie ok. 6,2 mld osób,

natomiast

natomiast

ekosystem

ekosystem

naszej planety

naszej planety

może zaspokoić potrzeby co

może zaspokoić potrzeby co

najwyżej 4 mld.

najwyżej 4 mld.



- od 1900 r. nastąpił

- od 1900 r. nastąpił

25 krotny wzrost

25 krotny wzrost

gospodarczy świata

gospodarczy świata

a obecnie ulega

a obecnie ulega

on dalszemu podwojeniu co 25 lat a

on dalszemu podwojeniu co 25 lat a

wraz z nim produkcja

wraz z nim produkcja

CO2

CO2

– odpadu,

– odpadu,

który nieodwracalnie zmienia nasz

który nieodwracalnie zmienia nasz

ekosystem.

ekosystem.



- problem związany z

- problem związany z

biofilmem

biofilmem

–

–

mułem utworzonym przez

mułem utworzonym przez

produkty

produkty

korozji

korozji

starych rur wodociągowych

starych rur wodociągowych

zmieszane z odkładającymi się tam

zmieszane z odkładającymi się tam

algami

algami

oraz

oraz

drobnoustrojami

drobnoustrojami

(bakterie, wirusy).

(bakterie, wirusy).



- w biofilnie odkryto w 1982 r.

- w biofilnie odkryto w 1982 r.

bakterię

bakterię

E. coli

E. coli

, która jest ponad

, która jest ponad

2 000 (!) razy bardziej odporna na

2 000 (!) razy bardziej odporna na

chlorowanie wody od tej bakterii

chlorowanie wody od tej bakterii

obecnej w strumieniu wody.

obecnej w strumieniu wody.

III. Globalizacja a

III. Globalizacja a

zdrowie:

zdrowie:



Przemiany globalne niosą za sobą

Przemiany globalne niosą za sobą

nowe wyzwania i zagrożenia dla

nowe wyzwania i zagrożenia dla

zdrowia ludności globu.

zdrowia ludności globu.



Do najważniejszych można zaliczyć:

Do najważniejszych można zaliczyć:

1) przemiany demograficzne:

1) przemiany demograficzne:



–

–

rosnąca proporcja ludzi w starszych

rosnąca proporcja ludzi w starszych

grupach wiekowych,

grupach wiekowych,



- wzrost skali procesów migracyjnych

- wzrost skali procesów migracyjnych

2) sytuacja ekologiczna:

2) sytuacja ekologiczna:



- rosnące

- rosnące

tempo urbanizacji

tempo urbanizacji

świata:

świata:

zanieczyszczenia środowiskowe w miastach i

zanieczyszczenia środowiskowe w miastach i

pogarszanie się warunków ekologicznych wsi

pogarszanie się warunków ekologicznych wsi

3) rozwój ekonomiczny:

3) rozwój ekonomiczny:



- rosnący transfer

- rosnący transfer

nowych technologii

nowych technologii

( w

( w

tym medycznych)

tym medycznych)



- wzrost liczby

- wzrost liczby

megaprzedsiębiorstw

megaprzedsiębiorstw

o

o

kapitale wielonarodowym powodujący

kapitale wielonarodowym powodujący

zmiany w rynku zatrudnienia i problemy z

zmiany w rynku zatrudnienia i problemy z

przystosowaniem się do niego oraz ryzyko

przystosowaniem się do niego oraz ryzyko

potencjalnego bezrobocia (negatywny wpływ

potencjalnego bezrobocia (negatywny wpływ

na psychikę ludzi)

na psychikę ludzi)

4) zmiany struktury społecznej

4) zmiany struktury społecznej

-

-

zmiana roli kobiet, rosnąca

zmiana roli kobiet, rosnąca

świadomość praw człowieka w tym

świadomość praw człowieka w tym

prawa do ochrony zdrowia

prawa do ochrony zdrowia

5) rozwój technologiczny

5) rozwój technologiczny

–

–

zwłaszcza w informatyce, elektronice,

zwłaszcza w informatyce, elektronice,

sieci komunikacji masowej:

sieci komunikacji masowej:



- tempo rozpowszechniania oraz

- tempo rozpowszechniania oraz

wymiany

wymiany

informacji

informacji



- zmiany

- zmiany

stylu życia

stylu życia

i zachowania

i zachowania

człowieka

człowieka

6) tempo rozwoju, konflikty,

6) tempo rozwoju, konflikty,

zachowanie pokoju:

zachowanie pokoju:



- wzrost zachowań agresywnych

- wzrost zachowań agresywnych



- wzrost konfliktów i katastrof

- wzrost konfliktów i katastrof

wywołanych przez ludzi

wywołanych przez ludzi

7) rosnąca sfera ubóstwa

7) rosnąca sfera ubóstwa

8) podwójne obciążenie

8) podwójne obciążenie

–

–

stare i nowe choroby i zagrożenia

stare i nowe choroby i zagrożenia

zdrowotne

zdrowotne



Zmiana zachowań

Zmiana zachowań

ludzi to:

ludzi to:



- siedzący tryb życia

- siedzący tryb życia



- nadużywanie leków, używek,

- nadużywanie leków, używek,



- stosowanie narkotyków

- stosowanie narkotyków



- palenie tytoniu

- palenie tytoniu



- niewłaściwe odżywianie

- niewłaściwe odżywianie



W społeczeństwach o niższym

W społeczeństwach o niższym

standardzie życia:

standardzie życia:



–

–

przeważają choroby związane z

przeważają choroby związane z

różnego rodzaju

różnego rodzaju

niedoborami

niedoborami

lub

lub

szeroko pojęte zagrożenia (np.

szeroko pojęte zagrożenia (np.

choroby zakaźne)

choroby zakaźne)



W społeczeństwach o wysokim

W społeczeństwach o wysokim

standardzie życia:

standardzie życia:



–

–

przeważają choroby związane z:

przeważają choroby związane z:

niewłaściwym odżywianiem

niewłaściwym odżywianiem

brakiem

brakiem

umiejętności dostosowania się do życia

umiejętności dostosowania się do życia

w warunkach „nadmiaru” (niewłaściwa

w warunkach „nadmiaru” (niewłaściwa

dieta),

dieta),



- niedobór

- niedobór

aktywności fizycznej

aktywności fizycznej

i

i



- „epidemia”

- „epidemia”

wypadków i urazów

wypadków i urazów

(rozwój motoryzacji i techniki)

(rozwój motoryzacji i techniki)



WHO

WHO

w raporcie za 2002 r. podała

w raporcie za 2002 r. podała

10 najważniejszych w skali

10 najważniejszych w skali

globalnej czynników ryzyka

globalnej czynników ryzyka

dotyczących zdrowia:

dotyczących zdrowia:

1. Niska waga ciała

1. Niska waga ciała

2. Niebezpieczne stosunki seksualne

2. Niebezpieczne stosunki seksualne

3. Nadciśnienie tętnicze

3. Nadciśnienie tętnicze

4. Palenie tytoniu

4. Palenie tytoniu

5

5

. Nadużywanie alkoholu

. Nadużywanie alkoholu

6. Brak zdrowej wody do picia i

6. Brak zdrowej wody do picia i

urządzeń sanitarno-higienicznych

urządzeń sanitarno-higienicznych

7. Niedobór żelaza

7. Niedobór żelaza

8. Dym z palenisk domowych

8. Dym z palenisk domowych

9. Wysoki poziom cholesterolu

9. Wysoki poziom cholesterolu

10. Otyłość

10. Otyłość



Znaczenie tych czynników jest różne

Znaczenie tych czynników jest różne

w różnych krajach ale łącznie są one

w różnych krajach ale łącznie są one

współodpowiedzialne za co najmniej

współodpowiedzialne za co najmniej

1/3 wszystkich zgonów na świecie

1/3 wszystkich zgonów na świecie

a trzy z nich:

a trzy z nich:



- tytoń,

- tytoń,



- nadciśnienie i

- nadciśnienie i



- cholesterol

- cholesterol

są odpowiedzialne za

są odpowiedzialne za

¾ zgonów

¾ zgonów

z

z

powodu

powodu

chorób układu krążenia

chorób układu krążenia

,

,

głównej przyczyny zgonów na świecie.

głównej przyczyny zgonów na świecie.



Proces globalizacji

Proces globalizacji

wpływa na

wpływa na

funkcjonowanie

funkcjonowanie

systemów

systemów

ochrony zdrowia

ochrony zdrowia

, zmiany w

, zmiany w

strukturze i funkcjach placówek

strukturze i funkcjach placówek

służby zdrowia.

służby zdrowia.



Większość istniejących obecnie w

Większość istniejących obecnie w

świecie

świecie

szpitali

szpitali

budowana była z

budowana była z

myślą o zaspokojeniu potrzeb

myślą o zaspokojeniu potrzeb

zdrowotnych z czasów w których

zdrowotnych z czasów w których

powstawały – niedostosowane do

powstawały – niedostosowane do

obecnych potrzeb.

obecnych potrzeb.



Pierwsze szpitale

Pierwsze szpitale

pojawiły się w

pojawiły się w

Bizancjum w V-VI stuleciu

Bizancjum w V-VI stuleciu

.

.



W Europie Zachodniej, w

W Europie Zachodniej, w

następnych stuleciach, głównie w

następnych stuleciach, głównie w

klasztorach

klasztorach

.

.



Opieka zdrowotna polegała wtedy

Opieka zdrowotna polegała wtedy

głównie na pomocy innych członków

głównie na pomocy innych członków

rodziny wielopokoleniowej.

rodziny wielopokoleniowej.



W przeszłości

W przeszłości

szpitale stanowiły

szpitale stanowiły

miejsca o większym ryzyku

miejsca o większym ryzyku

zgonu niż mieszkania

zgonu niż mieszkania

ze względu

ze względu

na skalę

na skalę

zakażeń

zakażeń

wewnątrzszpitalnych

wewnątrzszpitalnych

.

.



Obecnie szpitale postrzegane są

Obecnie szpitale postrzegane są

przez społeczeństwo głównie jako:

przez społeczeństwo głównie jako:



- specjalistyczne placówki

- specjalistyczne placówki

diagnostyczno-lecznicze ratujące

diagnostyczno-lecznicze ratujące

życie,

życie,



- miejsca sprawowania funkcji

- miejsca sprawowania funkcji

opiekuńczych (medycznych)

opiekuńczych (medycznych)



Funkcje opiekuńcze

Funkcje opiekuńcze

nie powinny być

nie powinny być

realizowane w szpitalach bo nie

realizowane w szpitalach bo nie

wymagają nowoczesnych technologii i

wymagają nowoczesnych technologii i

wysoko specjalistycznej kadry

wysoko specjalistycznej kadry

medycznej.

medycznej.



Powołane do tego są:

Powołane do tego są:



-

-

Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze

Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze

i

i



-

-

Zakłady Pielęgnacyjno-Opiekuńcze

Zakłady Pielęgnacyjno-Opiekuńcze

,

,

których funkcjonowanie jest

których funkcjonowanie jest

nieporównywalnie tańsze od szpitali

nieporównywalnie tańsze od szpitali

gdyż wymagają one głównie

gdyż wymagają one głównie

dostatecznej liczby pomocniczego

dostatecznej liczby pomocniczego

personelu medycznego.

personelu medycznego.



Ważnym aktualnie problemem jest

Ważnym aktualnie problemem jest

zapewnienie dla rosnącej liczby

zapewnienie dla rosnącej liczby

chorych, którym medycyna

chorych, którym medycyna

zapewnić może jedynie lepszą

zapewnić może jedynie lepszą

jakość ostatnich dni życia, należytej

jakość ostatnich dni życia, należytej

opieki terminalnej

opieki terminalnej

.

.



Na blisko 376 tys. rocznie zgonów

Na blisko 376 tys. rocznie zgonów

w Polsce ok. 170 tys. stanowią

w Polsce ok. 170 tys. stanowią

zgony w szpitalach a prawie 110

zgony w szpitalach a prawie 110

tys. zgonów dotyczy osób w wieku

tys. zgonów dotyczy osób w wieku

80 i więcej lat.

80 i więcej lat.



Wymogi makroekonomii, transformacja

Wymogi makroekonomii, transformacja

demograficzna i epidemiologiczna

demograficzna i epidemiologiczna

wymuszą w najbliższym czasie zmianę

wymuszą w najbliższym czasie zmianę

proporcji w zatrudnieniu

proporcji w zatrudnieniu

personelu

personelu

opiekuńczo-pielęgniarskiego.

opiekuńczo-pielęgniarskiego.



Wymogi te powodują, że preferowane

Wymogi te powodują, że preferowane

będzie funkcjonowanie

będzie funkcjonowanie

dużych

dużych

szpitali

szpitali

, z

, z

dużą liczbą sal

dużą liczbą sal

operacyjnych

operacyjnych

i pooperacyjnych oraz

i pooperacyjnych oraz

oddziałami wielospecjalistycznymi

oddziałami wielospecjalistycznymi

leczącymi najpowszechniej

leczącymi najpowszechniej

występujące choroby.

występujące choroby.



Wysokospecjalistyczne procedury

Wysokospecjalistyczne procedury

diagnostyczno-lecznicze staną się

diagnostyczno-lecznicze staną się

osiągalne

osiągalne

w ambulatoriach

w ambulatoriach

oraz

oraz

oddziałach „jednodniowych”.

oddziałach „jednodniowych”.



Technologie informatyczne

Technologie informatyczne

(telemedycyna) zastąpią w dużej

(telemedycyna) zastąpią w dużej

części dotychczas potrzebną bazę

części dotychczas potrzebną bazę

szpitalną w zakresie diagnostyki.

szpitalną w zakresie diagnostyki.



Zestawy diagnostyczne

Zestawy diagnostyczne

zastąpią

zastąpią

laboratoria, a

laboratoria, a

nowe leki

nowe leki

zmniejszą

zmniejszą

potrzebę dłuższego leczenia

potrzebę dłuższego leczenia

szpitalnego.

szpitalnego.

IV. Koszty i korzyści

IV. Koszty i korzyści

globalizacji.

globalizacji.



W latach 1980 – 2000:

W latach 1980 – 2000:



- kraje nie objęte procesem globalizacji

- kraje nie objęte procesem globalizacji

zanotowały 18% spadek PKB

zanotowały 18% spadek PKB



- kraje w pełni otwarte na ten proces

- kraje w pełni otwarte na ten proces

osiągnęły wzrost PKB o 104%.

osiągnęły wzrost PKB o 104%.



Wzrost wymiany handlowej

Wzrost wymiany handlowej

nie

nie

spowodował wzrostu nierówności

spowodował wzrostu nierówności

społecznych

społecznych

: np. w

: np. w

Wietnamie

Wietnamie

odsetek ludności biednej obniżył się z

odsetek ludności biednej obniżył się z

75% w 1988 r. do 37% w 1998 r.

75% w 1988 r. do 37% w 1998 r.

Podobny kierunek zmian zanotowano

Podobny kierunek zmian zanotowano

w

w

Chinach

Chinach

oraz

oraz

Indiach

Indiach

.

.



Są jednak także przykłady na

Są jednak także przykłady na

pogłębienie się

pogłębienie się

nierówności

nierówności

społecznych

społecznych

, np. kraje

, np. kraje

byłego ZSRR

byłego ZSRR

i

i

niektóre z

niektóre z

Ameryki Łacińskiej

Ameryki Łacińskiej

.

.

Tłumaczy się to przedwczesnym, zbyt

Tłumaczy się to przedwczesnym, zbyt

szybkim i bezwarunkowym włączeniem

szybkim i bezwarunkowym włączeniem

się w procesy globalizacji a wśród

się w procesy globalizacji a wśród

powodów nierówności wymienia się

powodów nierówności wymienia się

m.in. :

m.in. :



- asymetrię w dostępie do globalnego

- asymetrię w dostępie do globalnego

rynku,

rynku,



- protekcjonizm krajów bogatych,

- protekcjonizm krajów bogatych,



- brak kapitału inwestycyjnego, itp.

- brak kapitału inwestycyjnego, itp.



Dziękuję Państwu za uwagę

Dziękuję Państwu za uwagę