Zdania

Zdanie w sensie
logicznym

Zdanie w sensie logicznym to wypowiedź, w której coś się

Zdanie w sensie logicznym to wypowiedź, w której coś się

twierdzi.

twierdzi.

To znaczy:

To znaczy:

Jest to zdanie, o którym sensownie można orzekać, że jest

Jest to zdanie, o którym sensownie można orzekać, że jest

prawdziwe bądź fałszywe. Zdanie, w odniesieniu do

prawdziwe bądź fałszywe. Zdanie, w odniesieniu do

którego

którego

ma sens pytanie

ma sens pytanie

„

„

Czy to zdanie jest prawdziwe?”

Czy to zdanie jest prawdziwe?”

Zdaniami w sensie logicznym
nie są



Wypowiedzi gramatycznie pytające

Wypowiedzi gramatycznie pytające

Albowiem pytanie może być dobrze postawione,

Albowiem pytanie może być dobrze postawione,

sensowne, głupie, ale nie prawdziwe czy

sensowne, głupie, ale nie prawdziwe czy

fałszywe.

fałszywe.



Wypowiedzi gramatycznie rozkazujące

Wypowiedzi gramatycznie rozkazujące

Albowiem polecenie (rozkaz) może być słuszne,

Albowiem polecenie (rozkaz) może być słuszne,

pożądane, bzdurne, ale nie prawdziwe bądź

pożądane, bzdurne, ale nie prawdziwe bądź

fałszywe.

fałszywe.

A co ze zdaniami w trybie
oznajmującym? Czy wszystkie takie
zdania są zdaniami w sensie
logicznym?

W logice przyjmuje się, że nie wszystkie

W logice przyjmuje się, że nie wszystkie

zdania oznajmujące są zdaniami w sensie

zdania oznajmujące są zdaniami w sensie

logicznym. Zdaniem logików w odniesieniu do

logicznym. Zdaniem logików w odniesieniu do

wielu

wielu

zdań oznajmujących pytanie o ich prawdziwość

zdań oznajmujących pytanie o ich prawdziwość

traci

traci

wszelki sens, i to nie dlatego, że są one „niejasne”

wszelki sens, i to nie dlatego, że są one „niejasne”

czy „źle zbudowane”, ale dlatego, że ich rola w

czy „źle zbudowane”, ale dlatego, że ich rola w

systemie językowym nie podlega analizie w

systemie językowym nie podlega analizie w

kategoriach prawdy i fałszu.

kategoriach prawdy i fałszu.

Dlaczego tak jest?

Funkcją niektórych zdań oznajmujących nie

Funkcją niektórych zdań oznajmujących nie

jest

jest

opisanie czegoś

opisanie czegoś

, lecz

, lecz

stworzenie czegoś

stworzenie czegoś

.

.

Użycie takich zdań

Użycie takich zdań

konstytuuje

konstytuuje

rzeczywistość

rzeczywistość

: po ich wypowiedzeniu świat

: po ich wypowiedzeniu świat

się zmienia – niekiedy w sposób

się zmienia – niekiedy w sposób

nieodwracalny.

nieodwracalny.

Przykład

Rozważmy zdanie (oznajmujące!)

Rozważmy zdanie (oznajmujące!)

wygłoszone przez księdza obrządku

wygłoszone przez księdza obrządku

katolickiego w odpowiednich dla

katolickiego w odpowiednich dla

tego zdania

tego zdania

okolicznościach:

okolicznościach:

Ja ciebie chrzczę imieniem Jan.

Ja ciebie chrzczę imieniem Jan.

Jakie są funkcje tego
zdania?

Wypowiedź taka jest zarówno

Wypowiedź taka jest zarówno

zdaniem

zdaniem

(w

(w

sensie gramatycznym) jak i

sensie gramatycznym) jak i

czynnością

czynnością

. Tych

. Tych

dwóch aspektów nie można rozdzielić: nie

dwóch aspektów nie można rozdzielić: nie

można w kościele katolickim nadać imienia

można w kościele katolickim nadać imienia

Jan

Jan

bez wypowiedzenia tego zdania, jak

bez wypowiedzenia tego zdania, jak

również nie można wypowiedzieć tego zdania

również nie można wypowiedzieć tego zdania

nie dokonując równocześnie

nie dokonując równocześnie

aktu

aktu

chrztu.

chrztu.

Jakie płyną z tego
wnioski?

Zauważmy, że w opisywanej sytuacji dziecko

Zauważmy, że w opisywanej sytuacji dziecko

nosi imię

nosi imię

Jan

Jan

już w tej sekundzie, w której

już w tej sekundzie, w której

ksiądz swoją wypowiedź zakończył.

ksiądz swoją wypowiedź zakończył.

Ale jaki sens miałoby pytanie, czy ksiądz

Ale jaki sens miałoby pytanie, czy ksiądz

mówiąc

mówiąc

Ja ciebie chrzczę

Ja ciebie chrzczę

powiedział prawdę?

powiedział prawdę?

Raczej nie miałoby. A zatem zdanie to nie

Raczej nie miałoby. A zatem zdanie to nie

jest

jest

zdaniem w sensie logicznym.

zdaniem w sensie logicznym.

Inne przykłady:



Obiecuję przyjść do ciebie o siódmej.

Obiecuję przyjść do ciebie o siódmej.



Przysięgam, że cię kocham.

Przysięgam, że cię kocham.



Ogłaszam stan wojenny.

Ogłaszam stan wojenny.



Ostrzegam, że to zły interes.

Ostrzegam, że to zły interes.



Zamawiam dwie wódki.

Zamawiam dwie wódki.



Wnoszę o odebranie głosu Panu

Wnoszę o odebranie głosu Panu

Marszałkowi.

Marszałkowi.

Wypowiedzi
performatywne

Zdania rozważane powyżej nazywane są

Zdania rozważane powyżej nazywane są

zdaniami

zdaniami

performatywnymi

performatywnymi

.

.

Użycie takich wypowiedzi jest tożsame z dokonaniem

Użycie takich wypowiedzi jest tożsame z dokonaniem

pewnej

pewnej

czynności. Są to wypowiedzi sprawcze, za pomocą

czynności. Są to wypowiedzi sprawcze, za pomocą

których

których

dokonujemy różnych społecznych rytuałów.

dokonujemy różnych społecznych rytuałów.

A zatem wszystkie zdania oznajmujące, które wyrażają

A zatem wszystkie zdania oznajmujące, które wyrażają

prośby, rozkazy, rozporządzenia, dokonanie pewnej

prośby, rozkazy, rozporządzenia, dokonanie pewnej

czynności nie są zdaniami w sensie logicznym.

czynności nie są zdaniami w sensie logicznym.

Ale zdaniami w sensie
logicznym są:



Obiecał, że przyjdzie o siódmej.

Obiecał, że przyjdzie o siódmej.



Zenek przysiągł, że kocha Lolę.

Zenek przysiągł, że kocha Lolę.



Jaruzelski ogłosił stan wojenny.

Jaruzelski ogłosił stan wojenny.



Ostrzegł go, że to zły interes.

Ostrzegł go, że to zły interes.



Franek zamawia dwie wódki.

Franek zamawia dwie wódki.



Bolek wnosi o odebranie głosu

Bolek wnosi o odebranie głosu

Panu Marszałkowi.

Panu Marszałkowi.

Kontekst determinuje
funkcję zdania

Zdanie jest zdaniem w sensie logicznym, o ile

Zdanie jest zdaniem w sensie logicznym, o ile

z kontekstu danej wypowiedzi wiadomo, że

z kontekstu danej wypowiedzi wiadomo, że

jedyną funkcją tego zdania jest

jedyną funkcją tego zdania jest

opis

opis

.

.

Zdania w sensie logicznym należy rozumieć

Zdania w sensie logicznym należy rozumieć

jako sądy postaci

jako sądy postaci

jest tak a tak

jest tak a tak

bądź

bądź

tak a tak

tak a tak

nie jest

nie jest

.

.

A co z kryterium prawdziwości
zdania?

Mamy do czynienia ze zdaniem w sensie

Mamy do czynienia ze zdaniem w sensie

logicznym, jeśli pytanie o prawdziwość tego

logicznym, jeśli pytanie o prawdziwość tego

zdania jest w ogóle sensowne, ale nie musi

zdania jest w ogóle sensowne, ale nie musi

to

to

oznaczać, że potrafimy rozstrzygnąć, czy to

oznaczać, że potrafimy rozstrzygnąć, czy to

zdanie jest prawdziwe czy nie.

zdanie jest prawdziwe czy nie.

Każdy kruk jest czarny.

Każdy kruk jest czarny.

Zdania w sensie
logicznym:



Bolesław Chrobry nie lubił zimy

Bolesław Chrobry nie lubił zimy



II wojna światowa rozpoczęła się

II wojna światowa rozpoczęła się

w poniedziałek

w poniedziałek



Studenci nie lubią logiki

Studenci nie lubią logiki



Jaś kocha Małgosię

Jaś kocha Małgosię



Jeśli nie uczysz się systematycznie,

Jeśli nie uczysz się systematycznie,

to nie zdasz egzaminu z logiki

to nie zdasz egzaminu z logiki