WAHANIA

KONIUNKTURANE

JAKO PRZEDMIOT

BADAŃ

EMPIRYCZNYCH

Rodzaje wahań aktywności gospodarczej.

Elementy budowy i cechy cyklu

koniunkturalnego.

Mierniki koniunktury.

Cechy morfologiczne cyklu

koniunkturalnego.

Rodzaje wahań aktywności

gospodarczej

• TENDENCJA ROZWOJOWA

(TREND)

• WAHANIA KONIUNKTURALNE

(CYKLICZNE)

• WAHANIA PERIODYCZNE

(SEZONOWE)

• WAHANIA PRZYPADKOWE

(NIEREGULARNE)

TENDENCJA ROZWOJOWA

(TREND)

zmiany określające ogólny

długookresowy kierunek; dążność

danej wielkości do wzrostu lub

spadku podczas analizowanego

okresu

WAHANIA KONIUNKTURALNE

(CYKLICZNE)

powtarzające się ze względną
regularnością zmiany aktywności

gospodarczej, wyrażające się w

mniej lub bardziej regularnych

fluktuacjach wokół trendu

WAHANIA PERIODYCZNE (SEZONOWE)

zmiany aktywności gospodarczej

występujące w ciągu określonego okresu,

powtarzające się np. w określonych

porach roku, w ciągu miesiąca, tygodnia.

Wśród wahań periodycznych wyróżnia się:

wahania krótkookresowe, wahania

sezonowe

WAHANIA PRZYPADKOWE

(NIEREGULARNE)

wahania spowodowane jednorazowymi

zdarzeniami, zwłaszcza o

charakterze losowym.

Wymienione rodzaje zmian

gospodarczych znajdują swoje

odbicie w statystycznych

szeregach czasowych.

wahania koniunkturalne

można określić jako bardziej lub

mniej regularne odchylenia

aktywności gospodarczej

od zrównoważonej stopy wzrostu,
tendencji rozwojowej czyli trendu

Metoda filtru HP

• Bazuje na założeniu, iż składnik cykliczny

zmiennej y jest różnicą między jej bieżącą
wartością, a miarą pokazującą wartość trendu,
ale ten ostatni komponent jest ważoną średnią
przeszłych, obecnych i przyszłych obserwacji:

(1)

gdzie: składnik cykliczny zmiennej y w okresie t,

wartość komponentu trendu

stochastycznego

.



















J

J

j

j

t

j

t

t

t

c

t

y

a

y

y

y



c

t

y

t



• Metoda ta, określana filtrem Hodricka-Prescotta

pozwala obliczyć wartości



t

, które minimalizują

wyrażenie (Prescott, 1986, s. 10):

gdzie:  – parametr filtru ( = 100 w przypadku

danych rocznych;  = 1600 w przypadku danych

kwartalnych i  = 14400 dla danych

miesięcznych).

2

1

t

t

t

1

T

2

t

1

t

2

t

T

1

t

t

)]

τ

(τ

)

τ

(τ

λ

)

τ

y

[

(

























Odejmując od empirycznych wartości badanej

zmiennej, realizacje wynikające z

zastosowania filtru Hodricka-Prescotta (HP)

można (po przemnożeniu przez 100) uzyskać

szereg pokazujący procentowe odchylenia od

trendu.

Wówczas indeksy informujące o składnikach

cyklicznych otrzymać można poprzez podzielenie

wielkości poddanych korekcie sezonowej przez

wartości trendu otrzymanego dzięki filtrowi HP.

Ostatecznie otrzymuje się zespół wskaźników, których

wartość równa 100 informuje o absolutnej zgodzie z

kształtowaniem się długookresowej tendencji

rozwojowej, natomiast notowania powyżej (poniżej)

100 sugerują odchylenia w górę (w dół).

Wahania koniunkturalne tworzą cykl

koniunkturalny

i charakteryzują się następującymi

cechami:

• są wynikiem samowyzwalających się

mechanizmów wewnętrznych, które występują w

gospodarce;

• zasięgiem obejmują całą gospodarkę;
• sekwencje wzrostowych oraz spadkowych zmian

wielkości ekonomicznych są oddzielone punktami

zwrotnymi;

• punkty zwrotne powtarzają się ze stosunkowo

względną regularnością;

• fluktuacje mają charakter krótko- i

średniookresowy.

DEFINICJE CYKLU KONIUNKTURALNEGO

Klasyczna definicja cyklu

koniunkturalnego, występującego

w gospodarce rynkowej, została

zaproponowana przez A.F.

Burns’a oraz W.C. Mitchell’a:

cykle koniunkturalne są rodzajem

wahań występujących w agregatach

przedstawiających działalność

gospodarczą narodów, organizujących

swoją produkcję przeważnie w

przedsiębiorstwach. Cykle te składają

się z okresów ekspansji,

występujących w tym samym czasie w

wielu działaniach gospodarczych,

następujących po nich równie

generalnych kryzysach, zastojach lub

ożywieniach, które łączą się z fazą

ekspansji następnego cyklu.

Współcześnie cykl koniunkturalny

określany jest jako powtarzające się,

choć nie zawsze regularne pod

względem długości i amplitudy

wahania aktywności gospodarczej

(koniunktury) o okresie 2-10, a

nawet kilkunastu lat.

Wahania te przejawiają się w zmianach

różnych zmiennych ekonomicznych,

które opisują poziom aktywności

gospodarczej.

Cykl koniunkturalny możemy określić

jako periodyczne wahania aktywności
gospodarczej, przejawiające się w
okresowych, ilościowych zmianach
różnych mierników ekonomicznych
charakteryzujących poziom
koniunktury.

Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB,

zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i
importu, wskaźniki rynku kapitałowego,
nakłady inwestycyjne i zapasy
przedsiębiorstw, dochody i wydatki
ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.

Mierniki koniunktury

gospodarczej

• Mierniki produkcji

• Mierniki wykorzystania

czynników produkcji

• Mierniki cen

• Wskaźniki rynku pieniężnego

• Wskaźniki zbiorcze

Mierniki produkcji

– produkt krajowy brutto
– produkt potencjalny
– produkcja przemysłowa
– proste mierniki

reprezentacyjne

Mierniki wykorzystania

czynników produkcji

– stopa bezrobocia
– wykorzystanie zdolności

produkcyjnych

Mierniki cen

– deflator PKB
– wskaźnik cen towarów i usług

konsumpcyjnych

– wskaźnik cen producentów

Wskaźniki rynku

pieniężnego

– podaż pieniądza
– stopa procentowa

Wskaźniki zbiorcze

– wskaźnik dyfuzji
– wskaźnik zbiorczy o

znormalizowanej amplitudzie

E T A P Y

PRZYGOTOWANIA

SZEREGÓW CZASOWYCH

DO POTRZEB ANALIZY

AKTYWNOŚCI

GOSPODARCZEJ

ZEBRANIE DANYCH
PRZYGOTOWANIE DANYCH:

usunięcie nieciągłości, wpływu

czynnika sezonowego, wygładzeniu

szeregu, sprowadzeniu do

porównywalnej podstawy, itp.

IDENTYFIKACJA CYKLU: wyznaczenie

punktów zwrotnych danego

wskaźnika aktywności

gospodarczej oraz na periodyzacja,

czyli oznaczeniu faz cyklu

koniunkturalnego.

Identyfikacja cyklu

koniunkturalnego czyli

wyobrębnienie wahań

koniunkturalnych polega

na:

• oznaczeniu punktów zwrotnych
• oznaczeniu faz cyklu

ELEMENTY BUDOWY

CYKLU

KONIUNKTURALNEGO

• górny punkt zwrotny;
• faza spadku;
• dolny punkt zwrotny;
• faza wzrostu

Klasyczny cykl koniunkturalny

Przebieg klasycznego cyklu

koniunkturalnego (bez trendu

rozwojowego)

Każda z faz cyklu

koniunkturalnego jest procesem,
nie chwilowym stanem.

• Cykl poziomów
• Cykl odchyleń
• Cykl wzrostu
• Cykl odchyleń stopy wzrostu od

trendu

Cztery podstawowe metody

wyodrębniania wahań

koniunkturalnych:

CYKL POZIOMÓW

• Podstawą metody jest kształtowanie

się w czasie wielkości absolutnych
wybranego miernika poziomu
aktywności gospodarczej

• Na podstawie wykresu lub danych

liczbowych oznacza się punkty
zwrotne cyklu

CYKL ODCHYLEŃ

• Podstawą rozważań są rozbieżności miedzy

wielkościami rzeczywistymi a przyjętym

układem odniesienia (najczęściej trend lub

produkt potencjalny)

• W pierwszym etapie wybiera się układ

odniesienia, w drugim wyznacza różnice

absolutne lub względne wielkości

teoretycznych i rzeczywistych

• Punkty zwrotne maksymalne (górny punkt

zwrotny) lub minimalne (dolny punkt zwrotny)

odchylenie od przyjętego układu odniesienia

CYKL WZROSTU

• Podstawą oznaczania cyklu jest

dynamika wzrostu

• Punkty zwrotne wypadają w okresie,

kiedy tempo wzrostu przybiera
wartości minimalne (dolny punkt
zwrotny) lub maksymalne (górny
punkt zwrotny)

CYKL ODCHYLEŃ STOPY

WZROSTU OD TRENDU

• Metoda rzadko stosowana w

praktyce

• Polega na porównaniu stóp wzrostu

z długookresowym trendem

INTERPRETACJA PUNKTÓW

ZWROTNYCH

• punkty zwrotne wahań

koniunkturalnych są
wyznaczone przez punkty
przecięcia wielkości
empirycznych z oszacowanymi
wartościami funkcji trendu

Dolne punkty zwrotne to D1,
D2, itd., a górne punkty zwrotne
G1 i G2, itd.;

• punkty zwrotne to wielkości

ekstremalne uzyskane na krzywej
wielkości empirycznych, z
których wyeliminowano nie tylko
wahania sezonowe i przypadkowe,
ale również tendencję rozwojową

Dolne punkty zwrotne to D3, D4,

itd., a górne punkty zwrotne G3 i
G4, itd.;

odchylenie od trendu

G3

G1

D3

D1

G4

G2

D4

D2

• wyodrębnione wielkości minimalne

i maksymalne na wykresie szeregu
empirycznego, z którego
wyeliminowano jedynie wahania
sezonowe i przypadkowe
utożsamiane są z punktami
zwrotnymi rozpoczynającymi
poszczególne fazy cyklu
koniunkturalnego

Dolne punkty zwrotne to D5, D6,

itd., a górne punkty zwrotne G5 i
G6, itd.;

wartości absolutne

G5 G3

G1

D5 D3

D1

G6 G4

G2

D6 D4

D2

• punkty zwrotne wahań

koniunkturalnych utożsamione
są z wielkościami maksymalnymi
i minimalnymi uzyskanymi w
szeregu statystycznym stóp
wzrostu badanego wskaźnika.

Dolne punkty zwrotne to D7,

D8, itd., a górne punkty zwrotne
G7 i G8, itd.

trend

stopy wzrostu %

G3

G5

D7

D5

D3

G8

G4

G6

D8

D6

D4

G7

Wahania kwartalnego PKB oraz produkcji

sprzedanej przemysłu Polski w cenach

stałych w okresie I kwartał 1990 – I kwartał

2003 r.

87

92

97

102

107

112

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

%

92

94

96

98

100

102

104

106

108

%

produkcja sprzedana przemysłu

PKB

Cechy morfologiczne

cyklu koniunkturalnego

Morfologia

[1]

wahań koniunkturalnych

określa budowę, kształt oraz formy
przejawiania się poszczególnych
elementów dynamicznych procesów
koniunkturalnych. Cechami
morfologicznymi cyklu koniunkturalnego
są właściwości charakteryzujące
kształtowanie się cykli, ich poszczególnych
faz oraz punktów zwrotnych.

[1]

z języka greckiego morphe – kształt, postać oraz logos – nauka.

Długość

wyznaczona

przez

okresy

występujące między punktami
zwrotnymi;

długość

fazy

spadkowej

+

długość

fazy

wzrostowej

Częstotliwość

informuje ile cykli lub jaka część
cyklu występuje w przyjętej
jednostce czasu

Amplituda

różnica

między

skrajnymi

wartościami pewnych elementów
występujących w danym okresie

Intensywność

oznacza

siłę

tendencji

zwyżkowych

lub

zniżkowych

występujących w poszczególnych
fazach

Symetryczność

(asymetryczność)

informuje o relacji pomiędzy
amplitudą poszczególnych faz
oraz o zależnościach w zakresie
ich długości

Struktura

określa układ oraz wzajemne
relacje między poszczególnymi
elementami składającymi się na
proces cykliczny