NARODZINY FILOZOFII  GRECKIE PRAPOCZ
TKI
I. Co to jest filozofia?
Filozofia potoczna
-ð  Filozofia zdrowych wÅ‚osów
-ð  Filozofia naszej firmy
-ð  niebieskie migdaÅ‚y  dumanie
-ð  Nie filozuj  mÄ™drkowanie
-ð Szukanie dziury w caÅ‚ym
Filozofia ściśle rozumiana
-ð Rodzaj wiedzy (filozofia teoretyczna)
-ð Sposób życia (filozofia praktyczna)
-ð Dyscyplina akademicka (nauka?)
-ð Poszukiwanie mÄ…droÅ›ci  umiÅ‚owanie (philia) mÄ…droÅ›ci (sophia)
Opozycje
-ð Teoria  praktyka (theoris - praxis)  poznanie dziaÅ‚anie
-ð Nauka  Zycie
-ð Użyteczność  bezużyteczność
Filozofia a inne sposoby poznawania świata
-ð Zdrowy rozsadek (mÄ…drość życiowa)  zdziwienie najwiÄ™kszy wróg filozofii
-ð Religia
-ð Nauka
Filozofia  działy
a)Teoretyczna
Ontologia (metafizyka)
Epistemologia (gnoseologia)
Logika (logos  słowo, myśl)
b)Praktyczna
Etyka (o działaniu, o tym, co dobre)
Estetyka (o tym, co piękne)
c)Inne dyscypliny filozoficzne
Antropologia filozoficzna
Filozofia polityki
Filozofia kultury
Filozofia języka
Filozofia nauki
III. Jońska filozofia przyrody (presokrastycy)
-ð Wywodzi siÄ™ z Jonii  dzisiejsza Turcja  zachodnie wybrzeże
-ð ZetkniÄ™cie siÄ™ Fenicjan, Å»ydów, rzymian
-ð Samos  Epikur, Efez i Milet
Siedmiu mędrców
-ð znamy czterech, najważniejszy Tales z Miletu
-ð mÄ™drcy nie filozofami, a mieli umiejÄ™tnoÅ›ci, mÄ…drość życiowa
-ð wynalazki praktyczne (Dedal Ikar, Archimedes  prawo Archimedesa, prawo Malesa-
geometria)
-ð zalecenia moralne mÄ™drców  mÄ…drość życiowa, (nie znamy autorów)
o  umiar jest najlepszy
-ð ogólnie: przekroczenie granic wiedzy potocznej oraz wierzeÅ„ religijnych
Tales z Miletu (ok. VI w p.n.e.)
przewidział zaćmienie słońca (28 maja 585 r. p.n.e.)
pytanie o pierwsza przyczynę/zasadę (arche) rodzi się teoria, która pozwala na więcej niż
doświadczenie, bo zawiera większy zasób wiedzy oparty na doświadczeniach innych
odpowiedz
 woda  bo jest wszędzie, jest jednym z żywiołów, niezbędna do życia
hylozoizm  materia ma zdolność do ruchu, jest ożywiona (hyler+ zoon= materia+ zwierze(
istota samoporuszająca się)) próba dojścia do tego, czemu niektóre części (elementy)
przyrody poruszajÄ… siÄ™, a inne nie
Anaksymander  uczeń Malesa
-ð wynalazca arche  stwierdziÅ‚ ze to, co napÄ™dza nasz Å›wiat nie jest z tego Å›wiata
-ð Apeiron  bezkres (kategoria abstrakcyjna)
-ð wyÅ‚anianie siÄ™ przeciwieÅ„stw z bezkresu
o Kontynuatorzy: anaksymenes  bezkres to powietrze, osiągnięcia naukowe  obserwacje
chemiczne przemiana stanów skupienia
Podsumowanie
arche  zasada/przyczyna świata
hylonizm  materia jest ożywiona, ma zdolność do ruchu
apeiron  bezkres Anaksymandra
RUCH CZY STAA
OŚĆ  HERAKLIT I PARMENIDES
I. HERAKLIT Z EFEZU
-ð żyÅ‚ na przeÅ‚omie VI i V w p.n.e.
-ð trzy traktaty  kosmologiczny, polityczny, ideologiczny
-ð wyniosÅ‚y odludek, pesymista, niechÄ™tny ludziom (elitaryzm)
-ð mÄ™tny (?), aforystyczny styl   ciemny Heraklit
Ogień i wieczne powracanie
-ð arche  wzorem innych JoÅ„czyków poszukujÄ… jej ogniem nazywa energie, która dla niego
jest arche
-ð koncepcja odrodzenia siÄ™ Å›wiata w wiecznym ogniu (wieczne powracanie)  jak feniks
-ð wieczne powracanie  koniec jest poczÄ…tkiem
-ð w przeciwieÅ„stwie do JoÅ„czyków zwraca uwagÄ™ na dynamizm (zmienność Å›wiata)
początek jest przepełniony ogniem  dynamizmem
Zmienność w świecie
-ð pantha rei   wszystko pÅ‚ynie  zasadniczÄ… cechÄ… Å›wiata jest zmienność (wariabilizm)
 niepodobna wejść dwa razy do tej samej rzeki
-ð wzglÄ™dność rzeczy
ð skoro wszystko siÄ™ zmienia i przemienia, zacierajÄ… siÄ™ granice miedzy
przeciwieństwami
ð relatywizm  rzeczy sÄ… wzglÄ™dne
·ð Rozumność Å›wiata
-ð dlaczego przemiany sÄ… uporzÄ…dkowane
-ð Å›wiat przenika kosmiczny rozum (logos), który zaprowadza lad przemian
II. Parmenides z Elei
Elea  południowa część Płw. Apenińskiego
-ð współczesny Heraklitowi (500 r.) uczeÅ„ Ksenofenesa. w latach 480-470 napisaÅ‚ wierszem
swe dzieło filozoficzne
-ð Ksenofenes  ur. 580 p.n.e. wÄ™drowny poeta zainteresowany bogami. nauczaÅ‚ ze bóstwo
jest jedno i nie posiada cech przypisywanych przez ludzi
·ð punkt wyjÅ›cia koncepcji Parmenidesa
tożsamość myśli i bytu. prawa bytu są prawami logiki. wszystko można opisać
matematycznie (fizycznie)
naczelna teza = byt jest, nie-bytu nie ma
ELEATYZM  koncepcja jednego bytu Parmenidesa
Byt jest:
-ð staÅ‚y bo to co jest, jest niezmienne, przestawanie być sobÄ… jest nabywaniem nie-bytu, co
jest niemożliwe
-ð jeden, bo dwa byty sÄ… już różne
-ð niepodzielny bo nie może być pół bytu
-ð niezmienny i wieczny, nie mógÅ‚ powstać, bo jest od zawsze, nie mógÅ‚ nie być, bo byÅ‚by
niebytem
-ð nie ma poczÄ…tku i koÅ„ca
Kontynuatorzy
Zenon z Elei (490-430)
Argumenty a paradoksy
paradoks kłamcy Epimenidosa  wychodził przed ludzi i mówił, ze wszyscy Kreteńczycy to
kłamcy; paradoks Sancha Pansy  aby przejść przez most trzeba było powiedzieć prawdę,
kłamców wieszano; Sancho powiedział, ze przyszedł żeby go powiesili.)
-ð argumenty przeciwko ruchowi- żeby przejść drogÄ™ musimy przejść najpierw jej polowe,
póz
niej polowe polowy itd. Achilles nigdy nie prześcignie żółwia, bo będzie go tylko
doganiał.
III. Czy świat jest stały czy zmienny?
skoro świat się zmienia (Heraklit), dlaczego są w nim wyspy stałości?
dlaczego używamy języka do nazywania świata tak, jakby był on niezmienny?
dlaczego zmiany w świecie dokonują się w sposób uporządkowany?
jak pogodzić twierdzenie Parmenidesa o bycie z wiedza pochodzącą z obserwacji (zmysłów)?
jak pogodzić koncepcje Heraklita i Parmenidesa?
jak rozwiązać paradoksy Zenona z Elei?
FILOZOFIA GRECKA- KLASYCZNE POCZATKI
Zmienność czy stałość?
-ð skoro Å›wiat jest zmienny (Heraklit), dlaczego sÄ… w nim wyspy staÅ‚oÅ›ci?
-ð Dlaczego używamy jÄ™zyka do nazywania Å›wiata tak, jakby byÅ‚ on niezmienny?
-ð Dlaczego zmiany w Å›wiecie dokonujÄ… siÄ™ w sposób uporzÄ…dkowany?
-ð Jak pogodzić twierdzenia Parmenidesa o bycie z wiedza pochodzÄ…ca z obserwacji zmysłów?
Pierwsze próby rozwiązania: Empedokles (490-430 p.n.e.)
-ð Materia jest wieczna i niezmienna- ma racje
-ð Materia to proste skÅ‚adniki- niezmienne i wieczne elementy (żywioÅ‚y : ogieÅ„, woda,
powietrze, ziemia)
-ð Rzeczy zÅ‚ożone (zbudowane z żywiołów) powstajÄ… i ginÄ… (racja)
-ð Co wyznacza porzÄ…dek przemian?  dwie przeciwne sobie siÅ‚y: miÅ‚ość i spór.
-ð RozwiÄ…zanie konfliktu; wielkie systemy  Platon i Arystoteles
·ð Empedokles a współczesna chemia i fizyka
I. Atomizm Demokryta
1.Ateny w IV wieku  ośrodek kultury, sztuki i filozofii
-ð Demokryt z Abdery 460  370 p.n.e.
-ð uczeÅ„ Leucypa (Leukiposa)
-ð wszechstronny badacz (zachowaÅ‚y siÄ™ fragmenty jego dzieÅ‚)
-ð ÅšmiejÄ…cy siÄ™ filozof
2. koncepcja
-ð subiektywistyczna teoria postrzeżeÅ„- Å›wiat nie jest do koÅ„ca, taki jak nam siÄ™ jawi w
zmysłach (np. fatamorgana)
-ð materializm atomistyczny  Å›wiat zÅ‚ożony jest z atomów (z materii)
3. materializm a idealizm
-ð atomos = niepodzielny (odpowiednik punktu w geometrii)
-ð atomy sÄ… niezmienne (zmienia siÄ™ zbudowany z nich Å›wiat)
-ð atomy poruszajÄ… siÄ™ w próżni
-ð dwojakie cechy przedmiotów; ilość (np. ksztaÅ‚t, poÅ‚ożenie), oraz jakość (kolor, smak)
-ð atomy maja jedynie wÅ‚asnoÅ›ci iloÅ›ciowe, zaÅ› jakoÅ›ciowe sÄ… subiektywne
-ð Determinizm  Å›wiatem rzÄ…dzi zwiÄ…zek przyczynowo-skutkowy, przypadek nie istnieje
-ð
4. Subiektywizm postrzeżeń
-ð atomy maja różne, konkretne ksztaÅ‚ty (walce, romby, szeÅ›ciany i inne)
5. Krytyka teorii atomizmu
-ð problem próżni. Parmenides i kÅ‚opot z  niebytem
-ð subiektywistyczna teoria postrzeżeÅ„ a relatywizm (sofiÅ›ci  wszystko jest wzglÄ™dne)
-ð determinizm a etyka (Epikur)
Demokryt - Podsumowanie.
Czym jest próżnia?
Czy w zdeterminowanym świecie istnieje wolna wola?
Czy świat zmierza do jakiegoś celu?
Jak się ma struktura atomów do treści subiektywnego postrzeżenia?
Skąd atomy wiedza jak się ze sobą połączyć?
II. Sofiści
1.Chilo Chilonides ( Quo vadis ), Piotr Tymochowicz ( jak to siÄ™ robi? )
2.Pojęcie  sofistyki
-ð SofiÅ›ci; od sophistes  mÄ™drzec, nauczyciel mÄ…droÅ›ci, uczony. Póz
niej pseudouczony
-ð WÄ™drowni nauczyciele uczÄ…cy ateÅ„ska bogata mÅ‚odzież za pieniÄ…dze.
-ð Sophisticated -ang. - wyrafinowany
3.Wybrani sofiści:
-ð Protagoras, z Abdery, Goriasz z Leonilo, Hippiasz, Kallikles
4.PoglÄ…dy:
-ð Zadania nauki  praktyczne
-ð Zwrot w stronÄ™ nauk humanistycznych  dialektyka, retoryka, polityka, etyka, badanie jÄ™zyka.
-ð Minimalizm poznawczy  odejÅ›cie od problemów JoÅ„czyków raczej nieufność wobec wiedzy
o przyrodzie.
-ð Gorgiasz: Nic nie istnieje
Gdyby nawet cos istniało, nie można by tego poznać.
Gdyby nawet można było to poznać, nie mogłoby być pokazane i wytłumaczone.
-ð Od sensualizmu do relatywizmu (Protagoras)
 wszystko co jest zjawiskiem dla ludzi, to istnieje
 wszystkich rzeczy miara jest człowiek: istniejących, ze istnieją, nieistniejących, ze nie istnieją
-ð Åšwiat jest wszystkim tym, co siÄ™ każdemu zjawia
-ð Nie szukajmy twierdzeÅ„ prawdziwych  bo wszystkie rzeczy sÄ… równie prawdziwe, ale
lepszych.
-ð Konwencjonalizm  wprowadzenie podziaÅ‚u na naturÄ™ i konwencje (kulturÄ™) (Kallikles i
teoria prawa)
-ð PoczÄ…tki estetyki  Gorgiasz i teoria poezji (naÅ›ladownictwo, iluzja i oczyszczenie)
Podsumowanie. Problemy:
-ð Czy wszystkie twierdzenia sÄ… wzglÄ™dne? O gustach siÄ™ nie dyskutuje
-ð Jakie relatywizm ma konsekwencje w etyce?
-ð Czy prawa Å›wiata ludzi obowiÄ…zujÄ… tez w przyrodzie?
-ð Co z problemem Heraklita i Parmenidesa?
-ð Po co filozofować, skoro Gorgiasz stawia nam trzy przeszkody?
Pojęcia
-ð Materializm a idealizm
-ð Materializm atomistyczny : koncepcja atomów (Demokryt)
-ð Subiektywizm ; rzeczy siÄ™ jawiÄ… raczej w postrzeżeniu niż w rzeczywistoÅ›ci (Demokryt)
-ð Relatywizm ; wzglÄ™dność wiedzy (sofiÅ›ci)
FILOZOFIA GRECKA  OKRES KLASYCZNY. SOKRATES I JEGO UCZNIOWIE
I. Sokrates
-ð Zycie 469-399 p.n.e.
-ð Trzy wizerunki
Arystofanes  chmury
Ksenofont  wspomnienie o Sokratesie ,  uczta
Platon -różne dialogi
Dialog i jego metody
-ð  Wiem ze nic nie wiem  prowokacja czy poszukiwanie prawdy?
-ð Metoda elenktyczna  zabijania
-ð Metoda maieutyczna  poÅ‚ożnicza
PoglÄ…dy na byt i poznanie
-ð Minimalizm poznawczy w dziedzinie przyrody (podobnie do sofistów)
-ð Realizm pojÄ™ciowy  pojÄ™cia, a nie wyrażenia zmysÅ‚owe opisujÄ… stan rzeczy (zapowiedz
idealizmu Platona)
PoglÄ…dy etyczne
-ð Cnota (arete) = wiedza (intelektualizm etyczny)
-ð Daimonion  wewnÄ™trzny glos, który odradza (sumienie?)
Śmierć Sokratesa
-ð ZÅ‚ożono proces ze chodzi po mieÅ›cie i demoralizuje ludzi, a on zamiast siÄ™ bronić, zrobiÅ‚ z
procesu spektakl
-ð Oskarżenie o bezbożność i psucie mÅ‚odzieży oraz obrona
Śmierć  porażka czy zwycięstwo?
II. uczniowie Sokratesa  dwie drogi
Uczniowie:
-ð Antystenes z Aten: cynicyzm
-ð Arystyp z Cyreny: cyrenaizm
-ð Platon -> Arystoteles
Cyrenaicy i cynicy:
-ð Osoba Sokratesa - Praktyka: etyka, sposób bycia, postawa
Platon:
-ð PoglÄ…dy Sokratesa - Teoria: realizm pamiÄ™ciowy
CYNICY
1.Przedstawiciele
Antystenes z Aten (ok. 436-365 p.n.e.)
Diogenez z Synopy (zm. 323?)
2.PoglÄ…dy
Zycie zgodnie z naturÄ…
Naśladowanie psów (wynos = pies)  pies się nie przejmuje, robi co chce
Prowokacja i abnegacja   wszystko jest obojętne
-ð Cynicyzm a cynizm ( cyniczny )
Pytania:
-ð Co ma na myÅ›li Sokrates kiedy twierdzi, ze nic nie wie?
-ð Czy dobro wynika z wiedzy?
-ð Czy warto umierać za poglÄ…dy filozoficzne?
-ð Jaka role peÅ‚ni abnegacja (cynicyzm)?
Podsumowanie  zagadnienia
Sokrates
-ð Dialog jako forma filozofowania
-ð Realizm pojÄ™ciowy
-ð Etyka  poszukiwanie cnoty
-ð Åšmierć Sokratesa
Następcy
-ð Platon
Cynicyzm  Antystenes z Aten, Diogenez z Synopy
FILOZOFIA GRECKA  WIELKIE SYSTEMY ANTYKU (CZ I)
I. Platon (427-347 p.n.e.)
Napięcie miedzy Platonem a Arystotelesem (Platon pokazuje na niebo  to co lepsze jest z nieba,
Arystoteles trzyma dłoń w poziomie na wysokości piersi  wie ze człowiek jest z krwi i
kości, myśli ziemskimi kategoriami)
Arystokrata ze starego rodu  Aristokles pseudonim Platon (szerokobary)
Wpływy:
-ð Pitagorejczyków i orfików
Matematyka i geometria
Nauka o duszy
-ð Studia u egipskich kapÅ‚anów?
-ð WpÅ‚yw Parmenidesa  dialektyka i dedukcja (niechęć do empirii)
-ð WpÅ‚yw Sokratesa  realizm pojÄ™ciowy
Idealizm,
-ð Teoria idei- Jaskinia platoÅ„ska
siedzimy w świecie i wydaje nam się ze to co widzimy jest prawdziwe, a jest to tylko projekcja
dla naszego umysłu (matrix?), którymi steruje ktoś z zaświata,
z
ródłem światła rzucającego cień jest tańczący ogień (najwyższa idea  Słońce, które wpada do
jaskini, które jest z
ródłem wszystkiego).
wszystkie przedmioty sÄ… tylko kopia jednej matrycy (wszystkie koty -> jednego kota)
-ð Czym jest Å›wiat realny?
Przedmioty postrzegane sÄ… tylko cieniami rzeczy prawdziwych
Rzeczy prawdziwe będące to niepostrzegalne zmysłowe idee   wzory przedmiotów
widzialnych
Najwyższa idea Dobra (agathon)  ogień, a właściwie Słońce
-ð Dualizm  istniejÄ… dwa  Å›wiaty
Åšwiat idei wieczny i niezmienny
Świat przedmiotów postrzeganych zmysłowo  zmienny i zniszczalny
-ð Nowe problemy
Opozycja duch  materia (dusza  ciało)
Teoria duszy
-ð Cechy duszy:
Niematerialna
Oddzielna i niezależna od ciała
Prosta niezłożona
Doskonalsza od ciała (stad jest uwieziona w ciele)
Nieśmiertelna  uwalnia się z ciała
-ð Dusza jako czynnik poznajÄ…cy
Anamneza  dusza postrzegając zmysłowo przez ciało, przypomina sobie idee, które odbijają się
w rzeczach zmysłowych
-ð Trzy części duszy a etyka
Pożądliwa/zmysłowa (cnota: umiarkowanie) [najniższa]
Impulsywna (cnota: męstwo) [ambicja]
Rozumna (cnota: mądrość)
Scalająca wszystko czwarta cnota sprawiedliwość
Teoria państwa  odbicie teorii duszy
-ð Trzy kasty: rzemieÅ›lnicy (pożądliwi), wojownicy (impulsywni), filozofowie (mÄ…drzy)- winni
rządzić
-ð MiÅ‚ość platoniczna  kiedyÅ› duszy ludzi byÅ‚y w parach, jak jabÅ‚ka, póz
niej zostały podzielone
i teraz siebie szukają. Dlatego tylko jedna połówka pasuje do danej połówki.
-ð Akademia PlatoÅ„ska
Powstała ok. roku 300r.p.n.e. zamknięto ja w roku 529 r. n.e.
Początkowo brak kontynuacji myśli Platona w Grecji
Póz
niej neoplatonizm od I w. p.n.e.
Filozofia chrześcijańska  jest pewna podstawa chrześcijaństwa
-ð Filozofia Platona jako system
Pytania
SkÄ…d wiemy o ideach, skoro sÄ… niepostrzegalne?
Dlaczego do wyjaśnienia świata trzeba opisu aż dwóch światów (dualizm)?
Świat przyrody (biologia) wydaje się nie podlegać prawom matematyki. Czy nie potrzeba
dla niego innego wyjaśnienia?
Czy etyka Platona nie stawia nam zbyt wysokich wymagań?
Czy teoria państwa nie jest w sprzeczności z dzisiejszymi standardami demokracji?
Podsumowanie pojęcia
-ð Idealizm  prymat ducha nad materia
-ð Teoria idei  jaskinia platoÅ„ska
Anamneza  poznanie przez przypominanie
FILOZOFIA GRECKA  WIELKIE SYSTEMY ANTYKU: PLATON I ARYSTOTELES
I. Arystoteles: (284-324 p.n.e.)
Postać
-ð Syn Nikomacha, lekarza nadwornego króla Macedonii
Wpływ medycyny
-ð Wiedza oparta na doÅ›wiadczeniu (empiryzm)
-ð Zob. Platon i wpÅ‚yw matematyki  matematyki siÄ™ nie da doÅ›wiadczyć
Krytyka Platona, krytyka teorii idei:
niezgoda na podział na idee i świat zmysłowy
Nowy pomysł:
-ð Za istotÄ™ rzeczy odpowiada forma, nie idea. Forma to wiÄ™cej niż ksztaÅ‚t, nabieranie formy
to nabieranie cech charakterystycznych (przy czym nie tylko fizycznych) danej formy.
Forma jest niezmienna. Rzecz czy człowiek zmieniając się zmienia formę
-ð Forma jest w samych rzeczach (nie w Å›wiecie idei)
-ð Przedmioty to suma formy i materii (hylemorfizm)
-ð Akt i potencja/możność  potencja to myÅ›l, plany, które póz
niej staja siÄ™ aktualne, kiedy
przybierają formę, kiedy myśl spotka się z materia, żeby przybrać formę
-ð Istota (esencja) i istnienie (egzystencja)  (Å›w.) Tomasz z Akwinu  XII w.
Nowa nauka  metafizyka
-ð Poszukiwanie istoty bytu
-ð Pierwszy Poruszyciel, ciÄ…g musi być nieskoÅ„czony, nic nie wzięło siÄ™ samo z siebie, na
początku musiało być cos stałego co wszystko zapoczątkowało, czego nie zapoczątkowało
nic innego
-ð Pojecie substancji (subste  stać pod spodem) substancja determinuje cechy rzeczy pilnuje
żeby wszystko było takie jakie musi być. Pojecie metafizyczne, a nie fizyczne, chemiczne.
-ð Nie ma cieni, nie ma idei, wszystko dzieje siÄ™ w tym Å›wiecie.
Etyka i teoria  złotego środka
-ð Prawda i dobro leżą poÅ›rodku, każda skrajność jest zÅ‚a.
-ð Cnota to dzielność etyczna (cnoty można siÄ™ nauczyć)
Logika:
-ð Zasada sprzecznoÅ›ci
-ð Sylogizmy
Teoria państwa
-ð OdejÅ›cie od teorii paÅ„stwa Platona (teoria miasta-paÅ„stwa/polis)
-ð WpÅ‚yw na Aleksandra MacedoÅ„skiego
Badania przyrody
-ð Nowy typ nauk w szkole perypatetyckiej  Teofas. Arystoteles jest twórca liceum (lecz wtedy
była to tez szkoła wyższa)
-ð Empiryzm  bada doÅ›wiadczalnie Å›wiat
Filozofia Arystotelesa jako system
Kontynuatorzy
-ð Filozofia arabska (Awerroes)
-ð Filozofia żydowska (Majmonides  przedstawiciel żydowskiej idei)
-ð Filozofia chrzeÅ›cijaÅ„ska
(św. Tomasz z Akwinu  XII w.)
Platon  Arystoteles /PORÓWNANIE/
Teoria Idei  Hylemorfizm
Wzorem nauki matematyka  Wzorem nauki przyrodoznawstwo
Droga do wiedzy: Dedukcja  Indukcja
Nieufność wobec doświadczenia  Empiryzm
Etyka jako idea dobra (cztery cnoty jako strażniczki duszy)   Złoty Środek , cnoty jako
sprawności
Kierunek poznania: Od ogółu do szczegółu  Od szczegółu do ogółu
Idealizm  Materializm?
Podsumowanie  pojęcia:
-ð Forma i materia (hylemorfizm)
-ð Akt i potencja
-ð Substancja (gr. ousia)
-ð Metafizyka  nowa nauka o bycie
-ð Etyka zÅ‚otego Å›rodka
OKRES HELLENISTYCZNY (IIIw. p.n.e.  476r. n.e.)
1. Aleksander Macedoński
- upadek Polis  nowa formuła państwa
- Hellenizm
2. Starożytny Rzym
- nowe imperium
-  import greckiej kultury oraz wpływ tradycji rzymskiej
3. Rozwój kolonii
- wpływ Egiptu  Aleksandria ( biblioteka Aleksandryjska )
- wpływ kultury Żydowskiej
4. Schyłek epoki  Czy coś się kończy?
- wyczerpanie energii antyku?
- przeczucie Nowego?
- dekadentyzm?
- odpowiedz
na niepokoje; zwrot w stronÄ™ religii i etyki
5. STOICYZM
Trzy stoicyzmy:
- klasyczny (Zenon z Kition, Kleantes, Chryzyp)
- średni
6. MONIZM MATERIALISTYCZNY
- powrót do jednorodnej koncepcji świata  rozwiązanie problemu dualizmu Platona i
Arystotelesa
- Materializm  świat zbudowany jest z jednorodnej materii (nawet dusza jest materialna)
- Panteizm  świat jest przeniknięty boskim pierwiastkiem (pneuma), który jest rozumny (logos)
7. CNOTA JEST JEDNA
- wbrew myśli Platona i Arystotelesa cnota jest jedna, to stan pełni i równowagi osiągany w
drodze doskonalenia siÄ™
- Perfekcjonizm: przez doskonalenie się mędrzec może osiągnąć stan niezależności, spokoju i
harmonii z kosmosem (cnoty)
AUTARKIA (niezależność)
ATARAKSIA (spokój)
8. APATIA  wyrzeczenie się uczuć (pathos) drogą do Autarkii i ataraksji
- rozwinięcie greckiej metropatii (umarkowania w uczuciach), przejście do całkowitej negacji
afektów
Na uczucia nie mamy wpływu, więc się nimi nie zajmujmy, porzućmy je całkowicie.
9. EGOTYZM
- samodoskonalenie
 Nie interesuj się cudzym dobrem czy nieszczęściem
- surowość i powściągliwość  stoicki spokój
- niechęć do Hedonizmu (krytyka Epikureizmu)
10. STOICY W PAC
STWIE
- etyka obowiązku, także wobec państwa i jego obywateli (Rzym i prawo)
- stoicyzm a biurokracja i zarzÄ…dzanie
II. EPIKUREIZM (Epikur z Samos: 341-270pne)
1. Za Demokrytem  materializm atomistyczny
- świat zbudowany z atomów
- modyfikacja koncepcji Demokryta: PARENKLIZA  zaskakujÄ…cy, nieprzewidywalny ruch
atomów (dla wyjaśnienia wolnej woli)
- śmierć jest rozproszeniem się atomów
- odrzucenie koncepcji nieśmiertelnej duszy
2. Hedonizm
- wszelkie dobro i zło wiąże się z czuciem, przyjemność jest dobrem
- Hedonizm  negatywny  do szczęścia wystarczy uwolnić się od cierpień (nie trzeba gonić za
przyjemnością)
3. Uwolnienie od cierpień to uwolnienie od lęków
- Bogowie (majÄ… swoje sprawy)
- cierpienie (silne przemija, ze słabszym można żyć)
- śmierć (jesteśmy  nie ma śmierci; jest śmierć  nie ma nas)
WNIOSEK: szczęście można osiągnąć
4. Epikureizm Rzymski
- Lukrecjusz (95-55pne)  poemat  o naturze wszechrzeczy , Horacy (65-8pne)
- w literaturze: Sielanki Teokryta, Bukoliki Wergiliusza
- carpe diem (chwytaj dzień)
- odwrócenie się od życia publicznego (inaczej niż stoicy)
5. Kontynuacje:
- Renesansowy Humanizm
- Jan Kochanowski i Sielanki
- ogólnie: pochwała rozumnego, skromnego, szczęśliwego życia (życie w ogrodzie)
- Hedonizm a Konsumpcjonizm
III. Sceptycyzm
Pieron i Tymon  III w. p.n.e.
Ataraksja  spokój mędrca (jak u stoików ale inna droga)
-ð Droga do ataraksji
Jakie są własności rzeczy?
o Nie znamy własności rzeczy
Jak mamy się wobec rzeczy zachowywać?
o Musimy się powstrzymać od sądów o rzeczach
Jakie sÄ… skutki naszego zachowania?
o To powstrzymanie da nam spokój i szczęście
Afazja  powstrzymanie siÄ™ od wypowiedzi
Probabilizm
-ð Skoro nie ma twierdzeÅ„ pewnych, kierujmy siÄ™ tymi najbardziej prawdopodobnymi
Kontynuacja sceptycyzmu w filozofii
-ð Sceptycyzm a krytycyzm  filozofia krytyczna
-ð Krytycyzm jest skrajnym sceptycyzmem
Immanuel Kant (XVIII w.)
Karol Marks (XIX w.)
Fryderyk Nietzsche (XIX w.)
Postmodernizm (XX w.)
Podsumowanie
Stoicyzm
-ð Materializm monistyczny
-ð Panteizm i rozumność Å›wiata
-ð Apatia droga do autorakii i ataraksji
Epikureizm
-ð Materializm
1.Pojęcia:
-ð Panteizm  Å›wiat przenika boski pierwiastek (Bog jest swiatem) (stoicy)
-ð Ataraksja  stan równowagi i spokoju mÄ™drca
-ð Autarkia - stan niezależnoÅ›ci mÄ™drca
-ð Apatia  wyzbycie siÄ™ uczuć (stoicy)
-ð Carpe diem  chwytaj dzieÅ„ (epikurejczycy)
-ð Probabilizm  kierowanie siÄ™ prawdopodobieÅ„stwem (sceptycy)
ATENY I JEROZOLIMA  PRZEA
OM STAROZYTNOÅšCI I ÅšREDNIOWIECZA
I. Neoplatonizm  Filon i Plotyn
Filon z Aleksandrii (20 p.n.e.  40 n.e.)  filozof żydowski, piszący po grecku
-ð Nowa wizja Boga  synteza wierzeÅ„ żydowskich i wpÅ‚ywów filozofii greckiej
Grecy: Bóg jest jeden, niezłożony, niezmienny, wieczny (Parmenides?)
Żydzi: Bóg jest transcendentny (poza światem) i niepoznawalny rozumowo
Bóg jest osoba, wszechpotężny i wszechwiedzący
-ð Idealizm Platona
Platońskie idee są myślami i silami Boga.
Główna idea-siła to Logos  pośrednik miedzy Bogiem a światem
syn Boży (Mesjasz?)
-ð Logos
Logos  wykonawca bożych zamierzeń
Logos wciela boże myśli w świat materii
Materia jest odwieczna
Materia jest nosicielem nicości oraz zła (manicheizm)
-ð Kontynuacje myÅ›li Filona
Brak wpływu myślicieli żydowskich
Potępienie wieczności materii w judeochrześcijaństwie
(materia jest stworzona przez Boga)
Wpływ filozofów pogańskich  neoplatończyków (Plotyn)
Wpływ na teologów chrześcijańskich: Klemensa Aleksandryjskiego Orygenesa, Ambrożego i
(św.) Aureliusza Augustyna
Plotyn (204  269 n.e.) i neoplatonizm
filozof grecki działający w Egipcie
-ð Nowa wizja platonizmu (teorii idei)
Najwyższa idea  Jednia (prajednia)
Emanacje (wyłanianie się) z Jedni kolejnych hipostaz
Etapy emanacji (hipostazy):
o 1.Jednia (dobra)
o 2.umysl (dobra)
o 3.dusza świata (dobra)
o 4.materia (zła)
II. Okres patrystyczny - Patrystyka
Ojcowie kościoła
-ð Orygenes (185-254 n.e.)
-ð Tertulian (150/160-240 n.e.)
Ateny a Jerozolima- Dwie  strategie syntezy greckiej filozofii i chrześcijaństwa
-ð Adaptacja  Orygenes i neoplatonizm
-ð Negacja  Tertulian i w  chrzeÅ›cijaÅ„stwie nie ma miejsca dla filozofii!
o  Credo quia absurdum ( wierze, ponieważ jest to niemożliwe )
Rola I Soboru Nicejskiego (325 n.e.)
-ð Konsolidacja doktryny chrzeÅ›cijaÅ„skiej (dogmat Å›w. Trójcy)
-ð Oddzielenie doktryny od herezji (arianizm)
III. (św.) Aureliusz Augustyn (354-430 r. n.e.
Teocentryzm  Bóg w centrum
-ð Bóg jest najwyższym bytem
-ð Bóg jest przyczyna wszelkiego bytu (stworzyÅ‚ go, podtrzymuje, stwarza na nowo  creatio
continua)
o  Gdyby Bóg rzeczom stworzonym swa twórcza moc odjął, przepadłyby
-ð Bóg najwyższym przedmiotem poznania, ale i przyczyna poznania
-ð Bóg jest najwyższym dobrem i z
ródłem pozniania szczęścia
o  uczyniłeś nas dla Siebie i niespokojne jest serce nasze, póki nie spocznie w Tobie
Platońska koncepcja duszy
-ð Platonizm Augustyna  wbrew dominujÄ…cym stoicyzmowi i epikureizmowi (materializm)
-ð Dusza ponad ciaÅ‚em
-ð Dusza stanowi odbicie Boga  wejrzyj w siebie, poznasz Boga
o -Co chcesz poznać ?
o -Boga i dusze.
o -I nic więcej?
o -Nic więcej.
Irracjonalistyczna teoria poznania
-ð Antyintelektualizm  nie pojmiesz rozumowo wszystkich prawd wiary
o  Zrozum byś mógł Wierzyc, byś mógł zrozumieć
o  Nie pojmiesz patrzÄ…c, staraj siÄ™ zrozumiesz wierzÄ…c
o  są rzeczy, którym Wierzyc nie będziemy, jeśli ich nie zrozumiemy, i są inne, których nie
zrozumiemy, jeśli nie będziemy wierzyć
-ð Iluminacja Boża  warunkiem poznania
-ð Woluntaryzm  wola najistotniejszym elementem duszy
Boża łaska
-ð Zbawienie duszy nastÄ™puje z Bożej Å‚aski  predestynacja
-ð Krytyka pelagianizmu  to dziÄ™ki Å‚asce bożej jesteÅ› dobry
Krytyka manicheizmu
-ð Manicheizm  sÄ… dwie równorzÄ™dne walczÄ…ce o Å›wiat siÅ‚y: Dobra (JasnoÅ›ci) i ZÅ‚a (
Ciemności)
-ð Dobro i zÅ‚o nie sÄ… symetryczne. Bóg jest dobrociÄ… i stwarza dobry Å›wiat
skąd bierze się zło?
-ð Teodycea  obrona dobroci Boga wobec zÅ‚a w Å›wiecie
o  zło nie psuje harmonii świata, przeciwnie, jest do niej potrzebne
-ð ZÅ‚o jest brakiem dobra z winy czÅ‚owieka
o  Bóg dobra ustanowił przyrodę, lecz zatruła ją zła wola
Rozwiniecia etyki Augustyna
-ð Cnoty augustynskie
zob cztery cnoty Platona
Umiarkowanie (temperantia)
Moc charakteru (fortitudo)
Równość, porządek, roztropność
Sprawiedliwość
-ð Woluntaryzm w polaczeniu z teocentryzmem prowadzi Augustyna do podkreÅ›lenia roli
głównej w etyce
-ð Stad tez:
o  kochaj i rob co chcesz (dilige, et quo vis fac)
-ð PaÅ„stwo Boże
Są dwa państwa: civitas dei (państwo boże)i civitas terrana (państwo ludzkie)
FILOZOFIA ÅšREDNIOWIECZA
-ð Granice historyczne Å›redniowiecza
Upadek Cesarstwa Zachodnio rzymskiego- 476 r.
Założenie opactwa benedyktynów na Monte Casino- 529 r.
²%
ź%
Odkrycie Ameryki- 1492 r.
Zdobycie Konstantynopola przez Turków- 1453 r.
Ogłoszenie tez Marcina Lutra- 1517 r.
Filozoficzne problemy średniowiecza
1. Od relacji Ateny i Jerozolima do relacji fides etradio (wiara a rozum)
·ð Scholastyka (od XI w) i powrót do rozumu
2. Kwestie filozoficzno- etyczne
·ð Bóg  Å›wiat
·ð Bóg a dobro
·ð Dusza a ciaÅ‚o
3. Czy dobro można osiągnąć na ziemi?
·ð (Å›w.) Tomasz z Akwinu i  Å‚agodzenie Augustyna (XIII w)
Scholastyka
(św.) Anzelm z Canterbury (1033/34 r., zmarł 21 kwietni 1109 r.-  ojciec scholastyki )  Wiara
poszukujÄ…ca zrozumienia
·ð Prawdy wiary sÄ… do ogarniÄ™cia przez rozum (wbrew Augustynowi)
·ð Rozum potrafi (albo bÄ™dzie potrafiÅ‚) wyjaÅ›nić dogmaty np. Trójcy ÅšwiÄ™tej
·ð Ostatecznie pryzmat rozumu nad wiarÄ… (ale bez popadania w herezjÄ™! Zob. Orygenes)
·ð Ontologiczny dowód na istnienie Boga (Bóg pomyÅ›lany musi istnieć gdyż nic ponad
niego jako najwyższą istotę nie może być pomyślane, czyli sama myśl o nim < od myśli
popartej przez rzeczywistÄ… egzystencje)
Spór o uniwersalia
Filozoficzny problem statusu pojęć ogólnych (tzw. uniwersaliów, powszechniaków);
powtarzanie problemu, kto ma racjÄ™ Platon czy Arystoteles
Dwa stanowiska
·ð Uniwersalizm (realizm)- za Platonem, pojÄ™cia ogólne majÄ… swoje desygnaty (sÄ…
odbiciami idei)
·ð Nominalizm- za Arystotelesem, istniejÄ… tylko rzeczy konkretne (formuÅ‚owanie
ogólnych twierdzeń na podstawie empirycznych doświadczeń)
·ð Ogólne- powstajÄ… przez uogólnienie
Próba pogodzenia: Piotr Abelard
 Powszechniaki istniejÄ… tylko przed ludz
mi i przed rzeczami a jako idee (prawzory rzeczy) sÄ…
treścią boskiego umysłu
-ð Scholastyka a uniwersytety
·ð Wspólnota poszukiwania wiedzy (opactwa i klasztory)
·ð Autonomia uniwersytetów (niezależność od wÅ‚adzy Å›wieckiej i koÅ›cielnej [ paÅ„stwo w
państwie ])
·ð Hierarchia struktury uniwersytetu (odzwierciedlenie hierarchii wÅ‚adzy koÅ›cielnej)
(św.) Tomasz z Akwinu
Platon ßðÄ…ð Arystoteles
Augustyn ßðÄ…ð Tomasz(?)
-ð Rozum a wiara
Częściowa odrębność rozumu i wiary
-ð Prawdy objawione
·ð Trójca ÅšwiÄ™ta, czÅ‚owieczeÅ„stwo Chrystusa, zbawienie, stworzenie Å›wiata
-ð Prawdy poznawalne rozumowo
·ð Inne kwestie: byt, nieskoÅ„czoność, to, że Bóg jest duchem
Osłabienie filozofii Anzelma- nie wszystko da się pojąć, ale i Augustyna- są dziedziny, w
których rozum sam sobie poradzi (bez boskiego objawienia)
-ð Odrzucenie dowodu ontologicznego Anzelma
Nowe dowody: zbudowane na zasadzie obserwacji (Arystoteles?)
·ð Każdy ruch ma swojÄ… przyczynÄ™
·ð Åšwiat też musi mieć swojÄ… przyczynÄ™
·ð Istnieje istota konieczna przez przyczynowość rzeczy
·ð Różne istoty majÄ… różnÄ… doskonaÅ‚ość, wiÄ™c musi istnieć istota doskonaÅ‚a
·ð PodkreÅ›lenie celowoÅ›ci przyrody
-ð  Zbliżenie duszy i ciaÅ‚a
·ð Wbrew ortodoksyjnemu Augustynowi: ciaÅ‚o również ma znaczenie (choć stoi w
hierarchii niżej niż dusza)
·ð Konsekwencje w etyce: prawo wieczne (boskie), prawo naturalne (ludzkie)  oba siÄ™
uzupełniają
·ð Grzech jest nie tylko zÅ‚y (przeciw Bogu), ale i nierozumny
·ð StÄ…d: czÅ‚owiek może samodzielnie pojąć w sposób rozumny, co jest zÅ‚e a co dobre
-ð Hierarchia bytów
·ð Hierarchia części duszy
·ð Hierarchia koÅ›cielna
·ð Hierarchia spoÅ‚eczna (feudalizm)
Istota i istnienie- essentia i existentia
·ð Na rzecz skÅ‚adajÄ… siÄ™ istota i istnienie (zob. forma i materia Arystotelesa)
·ð Bóg jest bytem, w którego istocie zawiera siÄ™ istnienie
·ð Polemika z Tomaszem- egzystencjalizm (Jean Paul Sarte- prymat istnienia nad istotÄ…)
Recepcja Tomasza w XIX w.
·ð Neotomizm XIX w.
·ð Encyklika Aeterni Patris- papież Leon XII (1879 r.)
·ð Tomizm jako filozoficzne zaplecze katolicyzmu
Podsumowanie
Rozum a wiara: prawdy boskie, naturalne, uniwersytety...
POCZ
TEK NOWEJ EPOKI
Epoka nowożytna
·ð Odkrycia geograficzne
Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan
·ð Florencja i zmiany w sztuce
·ð Reformacja w KoÅ›ciele
Jan Hus, Marcin Luter, Jan Kalwin, Bracia Polacy (arianie)
·ð Nowy humanizm
Franzisco Petrarka, Dante Aligieri, Michel de Montaigne (Monteskiusz), Erazm z Roterdamu
·ð Rozwój przyrodoznawstwa
Mikołaj Kopernik, Johanes Kepler, Galileusz, Giordano Bruno,(ale Nostradamus i alchemicy)
Kartezjusz (Rene Descartes)[1596 - 1650]
Zniechęcenie dla dotychczasowych (średniowiecznych) osiągnięć wiedzy
·ð Scholastyka
·ð Klasyczne przyrodoznawstwo
Idea jednej spójnej nauki- mathesis universalis
·ð Kryterium  jasnoÅ›ci i wyraz
ności - matematyka
·ð Pytanie o metodÄ™ poznania
Metoda systematycznego wÄ…tpienia
·ð Krytyczny przeglÄ…d metod poznania
1. Zmysłowego
2. Rozumowego
3. Za pomocą autorytetów
·ð Generalnie: odrzucenie wiarygodnoÅ›ci poznania
Efekt wÄ…tpienia: jedyna niepowÄ…tpiewalna rzecz to:
Cogito ergo sum (myślę więc jestem)
Jeżeli coś myśli os sobie JA to musi istnieć!!! Nic nie jest w stanie zmusić niebytu by myślał o
sobie JA!!!
Odkrycie roli podmiotu w poznaniu
·ð Opozycja przedmiot  podmiot
·ð Res extensa (rzecz rozciÄ…gÅ‚a- przedmiot)
·ð Res cogitans (rzecz myÅ›lÄ…ca- podmiot,  ja )
Dualizm dusza  ciało
·ð Res extensa (rzeczy rozciÄ…gÅ‚e- ciaÅ‚a) podlegajÄ… prawom fizyki
·ð Dusza ludzka to res cogitans
Człowiek składa się więc z dwóch substancji
-ð Konkluzje i problemy
1. Zwierzęta są maszynami (nie mają duszy)
2. Jak wyjaśnić łączność substancji myślącej i rozciągłej w człowieku
Natywizm- pogląd mówiący, że wiedza jest wrodzona
·ð Dusza ma w sobie idee Boga (powrót do ontologicznego dowodu Anzelma na istnienie
Boga)
·ð Dusza odnajduje w sobie także inne idee (idee jako obecne w umyÅ›le treÅ›ci)
Generalnie: wiedza jest wrodzona
Początek nowożytnego racjonalizmu
·ð Prymat rozumu nad doÅ›wiadczeniem
·ð Matematyzacja przyrodoznawstwa (Galileusz)
·ð Kontynuacje racjonalizmu: B. Spinoza, Leibniz
·ð Inne kontynuacje: zwÄ…tpienie w rozum- B. Pascal
Powrót do wiary (fideizm) ale podejście do wiary nowożytne (zakład Pascala)
Podsumowanie
·ð Powrót do starożytnego pytania: co jest kluczowe w poznaniu rozum czy
doświadczenie? Odpowiedz
- racjonalizm
·ð OsÅ‚abienie Å›redniowiecznego pytania o relacjÄ™ wiara (fides)  rozum (ratio)
·ð Cogito ergo sum- myÅ›lÄ™ wiÄ™c jestem
·ð Nowy napÄ™d dla rozwoju nauk przyrodniczych- matematyzacja przyrodoznawstwa
·ð Czy pojawi siÄ™ obok racjonalizmu (prymat rozumu), nowożytny empiryzm (prymat
doświadczenia)?
Empiryzm brytyjski
John Locke (1632 - 1704), George Berkley (1685 - 1753), Dawid Hume (1711 - 1776)
y
ródła: Francis Bacon (1561 - 1663)
·ð PoczÄ…tki empiryzmu- zwrot w stronÄ™ doÅ›wiadczenia
·ð Emparysta (zwolennik empizryzmu) a empiryk (badacz przez doÅ›wiadczenie)
·ð Noveum Organum- nowy program badawczy  dialog z przyrodÄ…
 Nie można przyrody zwyciężyć inaczej niż przez to, że się jej słucha
·ð Postulat reformy nauki
John Locke (1632 - 1704)
Trzy z
ródła poznania:
·ð MyÅ›lenie
·ð DoÅ›wiadczenie zewnÄ™trzne
·ð DoÅ›wiadczenie wewnÄ™trzne (refleksja)
Punktem wyjścia poznania jest doświadczenie
Nowe rozumienie pojęcia  idea
·ð Idea- to, co znajduje siÄ™ w umyÅ›le
Postrzeżenia zewnętrzne i wewnętrzne, ich kopie w umyśle, abstrakcyjne pojęcia: także fantazje
i wyobrażenia
·ð Znamy tylko idee, nie rzeczy
·ð Zerwanie z platoÅ„skim rozumieniem  idei
Koncepcja tabula rasa (nie zapisana karta)
·ð Tylko doÅ›wiadczenie  zapisuje owÄ… kartÄ™
·ð Tabula rasa- umysÅ‚ jako nie zapisana tablica
Nowe pomysły polityczne
·ð Konsekwencje tabula rasa w teorii spoÅ‚ecznej?
·ð Rola jednostki
·ð Liberalizm
George Berkley (1683 - 1753)
-ð Konsekwentne rozwijanie myÅ›li Locke a
·ð Istnieje tylko treść doÅ›wiadczenia
·ð Skoro postrzegamy idee a nie rzeczy- rzeczy nie istniejÄ…
Koncepcja  esse = percipii
·ð Istnieć znaczy być postrzeganym (to ,co jest postrzegane- nie istnieje)
·ð Pytanie: dlaczego Å›wiat jest staÅ‚y, nie przestaje istnieć?
Åšwiat jest postrzegany przez Boga
Gdzie dotarł Berkley?
·ð Skrajny immaterializm- materia nie istnieje
·ð Skrajny sensualizm- istnieje tylko to, co jest w umyÅ›le
·ð Skrajny subiektywizm- istnieje tylko to, co jest w podmiocie postrzegajÄ…cym
Matrix- istnieje tylko program i odtwarzajÄ…cy go podmiot
Podsumowanie:
·ð John Locke, koncepcja tabula rasa, nowe rozumienie idei, Gerge Berkley,
doprowadzenie skrajności empiryzmu essei = percipi (istnieć to być postrzeganym
DAVID HUME (1711-1776)
rozwija konsekwentnie myśli Locke a
-ð PodziaÅ‚ na wrażenia i idee-idea pochodzi od wrażeÅ„
-ð idee Å‚aczÄ… siÄ™ przez skojarzenie- asocjacja
-ð badanie faktów to badanie stosunków miÄ™dzy ideami
konsekwencje badań Hume a
- wszelkie twierdzenia o faktach nie są oczywiście słuszne
Zdanie  jutro słońce wstanie jest tak samo niesprzeczne jak  jutro słońce wstanie
- ważne pytania
Czy mogą istnieć twierdzenia o rzeczywistości które wykraczają poza świadectwo zmysłów
Czy zawiera doświadczenie poza stwierdzeniem faktów
Krytyki:
a)krytyka pojęcia przyczynowości:
-ð Nic w przyczynie nie mówi o skutku, nic w skutku o przyczynie
-ð DoÅ›wiadczenie wskazuje nie staÅ‚Ä… Å‚Ä…czność skutku i przyczyny, co najwyżej nastÄ™pstwo
b)krytyka pojęcia siły:
-ð SiÅ‚a, to zdolność wywoÅ‚ywania skutków, jej samej nie postrzegamy
c)krytyka pojęcia substancji:
-ð Substancji nie poznajemy zmysÅ‚owo; substancja nie istnieje
-ð Destrukcja metafizyki
d)krytyka religii:
-ð Skoro obalilimy zwiÄ…zek przyczynowo-skutkowy, to tym trudniej zbadać relacjÄ™ Bóg
stworzenie
-ð Zob. np. dowody na istnienie Boga wg Å›w. Tomasza
e)krytyka etyki:
-ð Zarzut bÅ‚Ä™du naturalistycznego (G.E.Moore)
Podsumowanie:
1.Johm Locke:
-ð koncepcja tabula rasa
-ð nowe rozumienie pojÄ™cia idea
2. George Berkley:
-ð doprowadzenie do skrajnoÅ›ci empiryzmu esse= percipi (istnieć to być postrzeganym)
3.David Hume
DOJRZAA
A NOWOŻYTNOŚĆ
1.Nowa epoka- nowe wyzwania:
a)filozofia a nauki przyrodnicze
-ð filozofia a religia
-ð nowy formy paÅ„stwa; nowe formy organizacji życia spoÅ‚ecznego
2. Spór metodyczny
- racjonalizm contre empiryzm
3. Nastrój krytyczny
- za Kartezjuszem i Humem; przejrzyjmy nasze narzędzia poznawcze
- zauważmy role podmiotu poznającego
- czy filozofii potrzeba przewrotu na miarÄ™ Kopernika?
- Immanuel Kant
I. Oświecenie
- encyklopedia
-ð zmiany polityczne- Rewolucja Francuzka- 17789r.
-ð deklaracja Praw CzÅ‚owieka i Obywatela- 1789r. (ONZ-1948r.)
-ð od krytycyzmu do racjonalizmu- pochwaÅ‚a Rozumu, autonomia myÅ›lenia, krytyka religii
Dwa oświecenia:
·ð angielskie( szkockie)- spokojnie konsumujÄ…ce rewolucjÄ™ burżuazyjnÄ…
·ð francuskie- przygotowujÄ…ce Rewolucje FrancuskÄ…- Wolter, Rousseau
Animozje:
definicja Oświecenia The Oxford English Dictionary
II. Oświecenie francuskie:
1.Wolter 1694-1778)
-ð -przeciw dogmatyzmowi walka z przesÄ…dami; racjonalizm
-ð deizm- (teizm a ateizm)
-ð Gdyby boga nie byÅ‚o należaÅ‚oby go wymyÅ›leć, caÅ‚a jednak natura przekonuje nas że on
istnieje
-ð aforyzm o tolerancji
-ð NienawidzÄ™ Twoich poglÄ…dów, ale oddaÅ‚bym życie za Twoje prawo do ich poznania
-ð libertynizm- Markiz de Sade (1740-1814)
2.Jan Jakub Rousseau (1712-1778)
-ð odpowiedz
na pytanie konkursowe Akademii w Dijon
Czy postęp cywilizacji przyczynił się do postępu moralnego?
-ð krytyka kultury, apoteoza stanu natury
-ð umowa spoÅ‚eczna
3.Immanuel Kant
-ð Sapaere Aude!- odważ siÄ™ być mÄ…dry, używać rozumu
III. Immanuel Kant (1724- 1804)
Punkt wyjścia-trzy pytania
1.co mogę wiedzieć?
2.co powinienem czynić?
3.czego mogę się spodziewać?
Ad 1. Krytyczna filozofia transcendentalna
a)bada aprioryczne warunki możliwości poznania
-ð sÄ…dy syntetyczne( 2+2=4) i analityczne ( koÅ‚o jest okragÅ‚e )
-ð sÄ…dy a priori ( z zaÅ‚ożenia) i a posteriori ( z doÅ›wiadczena)
-ð czy możliwe sÄ… sady syntetyczne a priori w metafizyce
-ð konkluzja: tylko tyle poznaÅ‚em z rzeczy a priori co sami w nie wkÅ‚adamy
-ð Zniesienie napiÄ™cia miedzy empiryzmem a racjonalizmem
Rola napięcia w poznaniu- przewrót kopernikański
-ð przedmiot dostosowuje siÄ™ do podmiotu, nie zaÅ› podmiot do przedmiotu
-ð formy naocznoÅ›ci- czas i przestrzeÅ„
-ð noumeny ( rzeczy same w sobie) i fenomeny (zjawiska)
Krytyka dowodów na istnienie Boga:
AGNOSTYCYZM? (niezdolność poznania)  W tej kwestii jestem Agnostykiem
Immanuel Kant  Etyka:
- jedyna dobra rzecz na świecie to dobra wola
- etyka obowiÄ…zku
- imperatyw kategoryczny
Teoria Państwa
- ustrój winien być republikański
- państwa mają prawo do samostanowienia
IDEALIZM NIEMIECKI
Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831)
Myśl Spekulatywna  Idealizm
- idealizm a materializm
- negacja wiedzy przyrodniczej
Dążenie do zbudowania SYSTEMU  próba ogarnięcia całej ludzkiej wiedzy.
1. logika  nauka o idei w sobie i dla siebie
2. filozofia przyrody  nauka o idei w jej przejawach w świecie
3. filozofia ducha  nauka o idei, która powraca ze świata do siebie
Filozofia DUCHA
- Dialektyka jako sposób kształtowania się ducha (teza-antyteza-synteza)
- Formy Ducha:
Subiektywny  świadomość
Obiektywny  prawo (państwo)
Absolutny  filozofia, sztuka, religia
Filozofia Dziejów
- dialektyka dziejów
-  ukąszenie heglowskie  Marks i konieczność dziejowa
NIEPOKOJE XIX WIEKU I MISTRZOWIE PODEJRZEC

I. Marksizm
Karol Marks (1818-1883)
Fryderyk Engels (1820-1895)
y
ródła:
- G.W.F. Hegel (idealizm)
- L. Feuerbach (materializm, ateizm)
- H. Saint-Simon (socjalizm utopijny)
MATERIALIZM DIALEKTYCZNY
- Nowy typ materializmu (przeciw materializmowi mechanistycznemu)
- Dialektyka podstawą samoorganizacji materialnego świata
-  Byt kształtuje świadomość
- Naukowe podstawy wiedzy o świecie i człowieku
Nowa EKONOMIA POLITYCZNA
-  Kapitał K. Marksa
- krytyka ekonomii politycznej Adama Smitha
- wartość dodana a wyzysk
Socjalizm naukowy
- walka klas  proletariusze i burżuazja
- emancypacja   nie idzie o to by świat interpretować, ale by go zmieniać
- rewolucja komunistyczna (od demokratyzmu do komunizmu)
ALIENACJA
- wyobcowanie pracy
- wyobcowanie człowieka
- wyobcowanie pieniÄ…dza
II. Artur Schopenhauer (1788-1860)
- urodził się w Sztutowie koło Gdańska
- z
ródła: I. Kant, filozofia dalekiego wschodu (buddyzm)
- samotnik i indywidualista
WOLA jako zasada świata
- IRRACJONALNOŚĆ woli
- wola świata a wola indywidualna
- zniewolenie wolÄ… i PESYMIZM
Ucieczka przed wolÄ…?
- negacja samobójstwa
- ALTRUIZM i współczucie
- kontemplacja sztuki
III. Fryderyk Nietzsche (1844-(1888)-1900)
ŻYCIE (1844-1900):
- samotnik i indywidualista
- choroba i szaleństwo
- siostra Elizabeth
y
RÓDA
A:
- filozofia klasyczna
- A. Schopenhauer
- Ryszard Wagner
Krytyka Chrześcijaństwa:
- apoteoza antyku  mit apolliński i dionizyjski
-  Bóg umarł
- etyka słabych
- resentyment
PRZEWARTOÅšCIOWANIE WARTOÅšCI
- Nadczłowiek  ubermensch
- Zaratustra
-  Wola mocy
Aforyzmy  Co mnie nie zabije, to mnie wzmacnia.
NIETZSCHE a NAZIZM
- Elizabeth Foerster-Nietzsche i szwagier
- Nietzsche a Niemcy
IV. ZYGMUNT FREUD (1856-1939)
y
ródła:
- biologia, medycyna, neurologia, badania nad kulturÄ…
Badania nad NERWIC

- zaburzenia osobowości
- popędy i ich tłumienie
Struktura osobowości:
- ID-popęd
- EGO-świadomość
- SUPEREGO-system ograniczeń i nakazów (kultura)
- kultura jako sublimacja popędów
Dlaczego Freud podbił serca współczesnych?
-  odczarowanie seksualności  wydobycie na światło dzienne naszego mrocznego wnętrza
- nośne metafory:  podświadomość, Eros i Tanatos (miłość i spór Empedoklesa?)
WIEK XX
1. Fenomenologia i hermeneutyka (Edmund Husserl)
2. Egzystencjalizm i personalizm
3. Filozofia analityczna i nauki (Ludwik Wittgenstein)