Podstawy komunikacji

społecznej

warunki dialogu

1

Komunikacja to proces, poprzez który ludzie

wspólnie tworzą i kontrolują (regulują) społeczną

rzeczywistość. (S.Trenholm, A.Jensen)

2

Robert Dilts – jednostka jako system (1)

1

Poziomy logiczne

3

ZACHOWANIA

UMIEJĘTNOŚCI

PRZEKONANIA

WARTOŚCI

TOŻSAMOŚĆ

MISJA

CZAS

S

Y

T

U

A

C

JA

KONTEKST

organizacyjny

kulturow
y

scena
działania

FUNKCJE POZIOMÓW (2)

4

MISJA:

Dokąd zmierzam?

TOŻSAMOŚĆ:

Kim jestem?

WARTOŚCI:

Co jest ważne?

PRZEKONANIA:

Jaka jest rzeczywistość?

UMIEJĘTNOŚCI:

Jak działać?

ZACHOWANIA

Kurt Lewin (1)

„.....there is nothing so practical as a good theory..”

• przeciwstawił się redukcjonizmowi w psychologii,

• uświadomił ograniczenia badań laboratoryjnych i

konieczność badania konkretnych zachowań w

kontekście złożonych współuwarunkowań

• zapoczątkował badania nad motywacją, potrzebami,

winą, zmianą

• jego studenci i współpracownicy to między innymi:

Barker, Kelly, Heider, Festinger, Deutsch;

• zainicjował praktykę grup spotkaniowych.

5

Kurt Lewin – teoria pola (2)

• metoda przedstawiania świata

• Zasady teorii pola:

- zachowanie jest funkcją pola istniejącego w tym czasie, kiedy to

zachowanie występuje;

- analiza rozpoczyna się od sytuacji jako całości, w której zostają

wyróżnione części składowe,

- konkretną osobę w konkretnej sytuacji można przedstawić w

formie matematycznej

- osoba jest oddzielona od większej całości, a jednocześnie

włączona w nią;

- zachowanie jest funkcją przestrzeni życiowej (zawiera ogół

możliwych faktów zdolnych determinować zachowanie jednostki)

- Łatwiej jest osiągnąć pozytywne rezultaty, gdy analizuje się

aktualną sytuację, niż stara się przewidzieć zachowanie w

przyszłości na podstawie znajomości praw psychologicznych (nie

ma sensu zajmować się trwałymi cechami czy sztywnymi

nawykami)

6

Współdziałanie i konflikt (3)

• Los i współzależność (los Żydów w czasie II wojny

światowej) – świadomość zależności własnego losu od

losu grupy zwiększa odpowiedzialność za jej dobrostan

• Zadanie i współzależność – silna dynamika grupy jest

efektem uzależnienia własnej efektywności od

efektywności innych członków grupy (pozytywna

współzależność); rywalizacja jest wtedy, gdy sukces

jednego jest porażką drugiego (negatywna

współzależność)

Deutsch: pozytywna współzależność prowadzi do zwiększonej

komunikacji, mniejszej agresji, większej wzajemnej

sympatii, większej produktywności.

7

DIALOG (1)

•Paulo Freire

- ‘

dialog to spotkanie

pomiędzy osobami ,
zapośredniczone światem,
celem spotkania jest nadanie mu nazwy’

- dialog to forma edukacji

8

Dialog (2)

• Hans-Georg Gadamer

- Dialogiczna struktura rozu-
mienia – rzeczywista konwersacja polega
na tym, że „…przyjmuje się punkt widze-
nia drugiej osoby jako wart rozważenia i dostaje
się do jej wnętrza, nie tyle poznając ją jako
osobę, co rozumiejąc jej słowa.”
- Angażujemy się w rozmowę z naszymi pre-sądami i naszym

rozumieniem.

9

Dialog (3)

• Jurgen Habermas
- Sytuacja idealnej rozmowy:

to taka, w której każdy ma równe szanse,
aby się wypowiedzieć;

- Dialog wymaga wzajemności i symetrii;
- Dialog nie jest możliwy pomiędzy tymi,

którzy są przekonani, że ich nazywanie
świata jest właściwe, a tymi, którzy te
nazwy odrzucają.

10

Dialog (4)

• David Bohm
- „

Podobnie jak z elektronami

musimy patrzeć na myśl,
jak na zjawisko wyłaniające
się z naszej interakcji i prowadzonego dyskursu.”

- Dialog umożliwia swobodny przepływ znaczeń;
- dialog umożliwia uchwycenie głębszego porządku rzeczy;

11

(5) Dialog to wspólne tworzenie czegoś nowego….

„ ... jest to możliwe tylko wtedy, kiedy

ludzie słuchają siebie wzajemnie bez
uprzedzeń i próby wywierania na siebie
wpływu. Każdy dąży do prawdy i
spójności, więc gotów jest porzucić stare
idee i intencje, aby przyjąć nowe, jeśli
jest taka potrzeba.”

12

David Bohm, „O dialogu”

ETYMOLOGIA TERMINU

- łaciński czasownik communico,

communicare (uczynić wspólnym,

połączyć; udzielić komuś wiadomości,

naradzać się) i rzeczownik communio

(wspólność, poczucie łączności)

- communication wchłonięty przez

języki nowożytne
XIV w. → „wejście we wspólnotę,

utrzymywanie z kimś stosunków”

(komunia, uczestnictwo, dzielenie się)
XVI w. → transmisja, przekaz

13

KOMUNIKOWANIE

DEFINICJE

CHARLES COOLEY: „[...] mechanizm, przez który istnieją i rozwijają się

ludzkie stosunki – ogół symboli ludzkiego umysłu wraz ze środkami

ich przekazywania w przestrzeni i przechowywania w czasie.

Komunikowanie się obejmuje wyraz twarzy, postawę i gest, tonację

głosu, słowa, pismo, druk, koleje, telegrafy, telefony i wszystko

cokolwiek zostanie jeszcze wynalezione w toku podboju przestrzeni i

czasu.”

DEFINICJE WSKAZUJĄ, ŻE KOMUNIKOWANIE SIĘ JEST:

• narzędziem umożliwiającym egzystencję społeczeństwa,

• aktem wyrażającym normy grupowe,

• transakcyjnym procesem kreowania znaczenia,

• sytuacją, w której jednostka A mówi do B o X,

• reakcją organizmu na bodziec,

• transmisją informacji, idei, emocji,
• wywołaniem odpowiedzi za pomocą symboli werbalnych

.

14

POZIOMY PROCESU

KOMUNIKOWANIA

15

KOMUNIKOWANIE

MASOWE

KOMUNIKOWANIE INTRAPERSONALNE

KOMUNIKOWANIE INTERPERSONALNE

KOMUNIKOWANIE GRUPOWE

KOMUNIKOWANIE MIĘDZYGRUPOWE

KOMUNIKOWANIE

ORGANIZACYJNE/INTYTUCJONA

LNE

ASPEKTY

KOMUNIKOWANIA

• INFORMACYJNY

→ narracja
→ opis
→ demonstracja
→ definiowanie

• PERSWAZYJNY

16

KOMUNIKOWANIE

A do B o X

INFORMACJA

1.

Dzielenie się ideami, myślami,
wiedzą.

2.

Wyjaśnianie.

3.

Instruktaż.

PERSWAZJA

1.

Formowanie postaw.

2.

Wzmocnienie postaw.

3.

Zmiana zachowań i
postaw.

CEL > promowanie wzajemnego
zrozumienia między A i B.

CEL > promowanie interakcyjnych
zależności między A i B.

INFORMACJA i PERSWAZJA

17

Treść - informacja

Relacja - perswazja

Raport

Dowodzenie

Co zostało powiedziane

Jak zostało to powiedziane

Kanał werbalny

Kanał niewerbalny

Komunikacja

Metakomunikacja

Aspekt poznawczy

Aspekt afektywny

Dane w komputerze

Program komputerowy

Słowa

Akcentowanie (interpunkcja)

Logika a komunikacja – Herbert Paul Grice – implikatury

konwersacyjne (1)

„…czuje się, że rozmówca, który jest nieadekwatny,

albo ‘ściemnia’ nie tyle rozczarowuje publiczność, co

zawodzi samego

siebie”.

• Implikatura (implicature) – to, co wynika z

wypowiedzianych słów (inne związane z nimi słowa,

stwierdzenia), sugestia, np.A pyta się B o ich

wspólnego kolegę C, B: „O całkiem dobrze, lubi swoich

kolegów i jeszcze nie trafił do więzienia”.

• Rozmowa to na ogół wspólny wysiłek w dążeniu do

jakiegoś celu – Zasada Współpracy: Dostosuj swój

wkład w rozmowę, która się w danym momencie

toczy, do wspólnie zaakceptowanego celu lub

kierunku.

18

Maksymy konwersacyjne (2)

• Ilość

- Udzielaj tyle informacji, ile jest wymagane (wystarczająco)

- Nie udzielaj więcej informacji niż potrzeba

• Jakość

- Nie mów tego, co uważasz za kłamstwo

- Nie mów tego, na co nie masz dowodów

• Relacja

- Bądź adekwatny

• Styl

- Unikaj niejasności wyrażeń

- Unikaj dwuznaczności

- Wyrażaj się zwięźle (nie ‘rozwlekaj’ niepotrzebnie zdań)

19

Wzorzec realizacji implikatur

konwersacyjnych

„ On powiedział, że p; nie ma powodów, aby

sądzić, że nie kieruje się maksymami, a

przynajmniej ZW, nie powiedziałby p, gdyby

nie myślał, że q; on wie (i wie, że ja wiem,

że on wie), że ja dostrzegam, że on myśli, że

założenie o q jest konieczne; nie zrobił

niczego, żeby powstrzymać mnie przed

myśleniem, że q; on chce, żebym myślał lub

przynajmniej pozwala mi myśleć, że q; tak

więc on implikuje q.

20

MODEL KOMPETENCJI W KOMUNIKACJI

INTERPERSONALNEJ

21

KOMPETENCJA PROCESU (WEWNĘTRZNA)

KOMPETENCJA ZACHOWANIA

kompetencja interpretacyjna

(proces spostrzegania)

zdolność nazywania,

organizowania i interpretowania

informacji o interakcji

kompetencja ja

(proces prezentacji

siebie)

zdolność wyboru i

prezentowania

pożądanego obrazu

siebie

kompetencja roli

(proces adaptacji)

zdolność

przyjmowania ról

społecznych i wiedza

o zachowaniach

wynikających z roli

kompetencja celu

(proces planowania)

zdolność formułowania

celów, przewidywania

konsekwencji i wyboru

odpowiednich sposobów

działania

S.Trenholm, A.
Jensen

kompetencja

niewerbalna

zdolność efektywnego

wykorzystania gestów,

tonu głosu i innych

sposobów komunikacji

niewerbalnej

kompetencja

werbalna

zdolność

efektywnego

wykorzystania słów,

fraz i innych

narzędzi

lingwistycznych

kompetencja

relacyjna

zdolność

formułowania

przekazu tak, aby

utrzymywać

pożądany typ relacji

K

O

N

T

E

K

S

T

H

IS

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

K

O

N

T

E

K

S

T

R

E

L

A

C

JI

K

O

N

T

E

K

S

T

K

U

L

T

U

R

O

W

Y

kompetencja przekazu

(proces kodowania)