Problemy krajów

rozwijających się

Większość ludności świata żyje w nędzy

niewyobrażalnej dla mieszkańców

bogatych krajów Zachodu.

Podział

dochodów na

świecie

Grupa

dochodów

Ludność w

mln

Dochód po

kursie

rynkowym w

USD per capita

Dochód wg siły

nabywczej w

USD per capita

Wysokie

903

27501

27450

Średnie

2693

1970

5650

Niskie

2469

420

1990

Z: World Development Report 2002, Waszyngton 2001

Definicja

Kraj rozwijający się to kraj o relatywnie
niskim realnym dochodzie przypadającym
na jednego mieszkańca w porównaniu z
dochodem
w zaawansowanych krajach, takich jak USA,
Japonia, kraje Europy Zachodniej.

Ludność

charakteryzuje

się

niską

zdrowotnością, niskim poziomem edukacji,
kiepsko

się

odżywia,

mieszkania

są

niewielkie.

Z jakimi problemami

muszą sobie poradzić

kraje rozwijające się ?

Przyrost demograficzny

1. Dochód realny na jednego mieszkańca a

wzrost całkowity dochodu realnego i tempo
wzrostu liczby ludności.

2. Brak

powszechnych

środków

kontroli

urodzeń.

3. Brak

systemu

emerytur

i

świadczeń

socjalnych.

4. Brak możliwości zwiększenia podaży ziemi,

kapitału i zasobów naturalnych (prawo
malejących przychodów z pracy).

Rzadkość zasobów

1. Brak zasobów naturalnych lub nieopłacalność

ich eksploatacji.

2. Niemożność przeznaczenia odpowiedniej ilości

kapitału do rozpoczęcia wydobycia.

3. Brak umiejętności wydobycia.
4. Brak wiedzy na temat posiadania zasobów,

niewielkie środki przeznaczone na badania.

5. Wyzysk przez kraje bogate.

Kapitał finansowy

1. Brak wolnych zasobów kapitałowych, które

można przeznaczyć na inwestycje.

2. Kapitał krajów biednych jest przeznaczony na

minimalny poziom zaspokojenia konsumpcji.

3. Bezzwrotna pomoc od krajów bogatych – to

wcale nie pomoc!

4. Przedsiębiorstwa m-n wycofują zyski do krajów

macierzystych,

przez

co

uniemożliwiają

akumulację kapitału do dalszego rozwoju.

Kapitał finansowy c. d.

1. Pracownicy w krajach rozwiniętych dysponują

o wiele większą ilością kapitału, dlatego są
bardziej wydajni.

2. Akumulacja

kapitału

wiąże

się

z

ograniczeniem konsumpcji bieżącej; państwa
rozwijające się poświęcają na ten cel zaledwie
5% dochodu, który jest przeznaczony głównie
na zapewnienie mieszkań dla rosnącej liczby
ludności.

Inwestycje

1. Brak sieci transportowej i telekomunikacyjnej.
2. Brak kapitału na rozbudowę energetyki, dróg,

sieci telefonicznych i budownictwa.

3. Ludzie funkcjonują w małych społecznościach,

które uniemożliwiają im realizację planów.

Kapitał ludzki

1. Brak

inwestycji

w

opiekę

zdrowotną,

wykształcenie, szkolenia zawodowe.

2. Brak specjalizacji.
3. Mała wydajność pracowników.
4. Brak zaplecza socjalnego.
5. Mniejsza produkcja = brak możliwości

zwiększenia inwestycji w ludzi i w maszyny.

Zasoby ludzkie

P. Samuelson w swoim podręczniku zwraca
uwagę na:

1.

Konieczność

opanowania

rozprzestrzeniających się chorób.
2. Poprawę stanu zdrowotności i odżywiania.
3. Podniesienie poziomu oświaty.

Obyczaje

1. Uniemożliwienie

inicjatywy

i

przedsiębiorczości.

2. Stworzenie tradycji gospodarczych zajmuje

wiele lat.

3. Rola kobiet w życiu zawodowym.
4. Silne

zakorzenienie

w

społeczeństwie,

konieczność zmiany świadomości społecznej.

5. Izolacja kulturowa na wpływy z zewnątrz.

Niska wydajność w

rolnictwie

1. Większość ludzi pracuje w rolnictwie, by

wyżywić całą ludność.

2. Niewielka ilość pracowników w sektorach

pozarolniczych.

3. Brak możliwości inwestycji w poprawę

poziomu

rolnictwa

spowodowany

przez

niemożność przesunięcia ludzi z sektora
rolniczego do przemysłu (tzw. błędne koło).

Czy możliwy jest

rozwój państwa

przez handel towarami

nieprzetworzonymi?

1. Kraje

biedne

nie

posiadają

kapitału

finansowego

ani

innych

czynników

wytwórczych niż ziemia.

2. Z tego powodu największe korzyści w handlu

m-n mogą zyskać dzięki nakładom ziemi.

3. Eksport surowców nieprzetworzonych = ok.

50% całego eksportu KSR.

Wskaźniki realnych cen

surowców

1964 - 1974

1974 - 1983

1884 - 1990

Surowce

nienaftowe

83

78

63

Metale i

surowce

mineralne

102

73

65

Ropa

naftowa

61

345

232

1950-1959 =
100%

Z: UNCTAD, Handbook of International Trade
Statistic

Wahania cen

1. Ceny równowagi wyrobów nieprzetworzonych

są podatne na duże wahania ze względu na
niską elastyczność cenową podaży (np. klęska
nieurodzaju) i popytu (np. wzrost cen).

2. Wielkość

produkcji

nie

może

się

w

konsekwencji szybko zmienić.

3. Niewielkie przesunięcie krzywej popytu lub

podaży doprowadzi do gwałtownej zmiany
ceny równowagi.

Jak stabilizować ceny?

Zapasy buforowe

1. Zapasy buforowe należą do systemu, który

zapewni stabilizację rynku surowca. System
ten polega na zakupie surowca po niskiej
cenie i sprzedaży po wysokiej.

2. Istota tego systemu polega na gromadzeniu

zapasów.

Polityka antyimportowa

1. Strategia substytucji importu – zastąpienie

importu

produkcją

krajową

przez

np.

ograniczenia ilościowe, wysokie cła...

- uniezależnienie się od produkcji zagranicznej

- ograniczenie skutków kryzysów finansowych

- Spadek obrotów handlu światowego

- Marnotrawstwo

- Przesunięcie krajowych zasobów z sektorów

rolniczych do przemysłowych

Wady strategii

- Kosztowność systemu antyimportowego
- Niewykorzystywanie przewagi kompratywnej

- Po zakończeniu tej polityki może nastąpić

szybkie zahamowanie rozwoju kraju

- Jedynie zwiększenie krajowego popytu

może przynieść rozwój kraju.

Przewaga komparatywna to kategoria

dynamiczna, może więc nie tylko

zaszkodzić, ale też pomóc!

Wzrost pobudzany

eksportem

1. Wzrost produkcji i DN jest stymulowany przez

eksport, nie zastępuje się importu produkcją
krajową!

2. Sposób ten wykorzystało 6 krajów: Brazylia,

Meksyk, Hongkong, Korea S, Singapur, Tajwan.

3. Sposób ten pozwolił na szybszy wzrost

przemysłu, wzrost udziału w światowym
eksporcie i rozwój przemysłu.

Nowy protekcjonizm

1. Kraje wysoko rozwinięte zachowują wobec

siebie bardzo duże uprzywilejowanie we
wzajemnych stosunkach handlowych poprzez:

- Znoszenie barier celnych

- Powstawanie korporacji transnarodowych

- Podpisywanie układów ekonomicznych

Nie jest to praktyka częsta, aczkolwiek w

niektórych sektorach może być kluczowa!

Rozwój gospodarczy

1. Postęp techniczny
2. Przewaga krytycyzmu i innowacyjności nad

dogmatyzmem

3. Ekonomiczna wiedza i umiejętność

organizowania ekspansji produkcji i wymiany

4. Wola polityczna do dokonania reform

instytuacjonalnych

5. Otwarcie na kontakty zewnętrzne (wymiana

wiedzy, technologii, informacji, kultury)

Kraje nowo uprzemysłowione

1. Z ang. Newly industrializing countries – NIC.
2. Zaliczamy do nich: Koreę Płd., Meksyk i Singapur.
3. Mają większe szanse na wyprzedzenie reszty

świata, ponieważ korzystają z „naśladownictwa
technicznego”, tj. adaptują u siebie zagraniczne
technologie.

4. Z naśladownictwa korzystały także Japonia i USA

w XIX wieku.

Adaptacja technologii

„Zaadaptowanie technologii do potrzeb kraju słabo
rozwiniętego

nie

jest

zadaniem

czysto

mechanicznym.

Trzeba

pamiętać,

że

ta

zaawansowana technologia powstała po to, by
sprostać szczególnym warunkom kraju rozwiniętego
– warunkom takim jak wysokie płace, obfitość
kapitału w stosunku do siły roboczej i wysoki poziom
techniczny. Takich właśnie warunków brak w kraju
słabiej rozwiniętym. Kluczowa rola polega na
stworzeniu warunków dla przedsiębiorczości.”

Samuelson, Nordhaus, Ekonomia, t.2

Kraje posocjalistyczne

1. Spadek produkcji po odzyskaniu suwerenności.
2. Poziom produkcji 2007 = poziom produkcji

1989.

3. Niektóre kraje (np. Ukraina) do tej pory nie

wróciły
do poziomu produkcji z 1989 roku.

4.

Konieczność

wytworzenia

się

elit

funkcjonujących
w gospodarce wolnorynkowej.

Tendencje egalitarne

1. W warunkach dzisiejszego świata PKB i PNB

nie są miarodajnymi wskaźnikami. Nie
pokazują

rozkładu

dochodu

wewnątrz

społeczeństwa.

2. Skrajna dysproporcja dochodów w Boliwii:

10%

najbogatszej

części

społeczeństwa

zagarnia 47,2% dochodów.

3. Na świecie 1,3 mld (z 7 mld ludzi) żyje za

mniej niż 1$ dziennie.

W coraz większym stopniu światowa

nierównomierność w podziale dochodów

jest skutkiem

różnic dochodowych wewnątrz poszczególnych

krajów, i, konsekwentnie,

w coraz mniejszym stopniu

różnic pomiędzy poszczególnymi krajami.

Trochę liczb…

1. W 2005 roku bogatsza część świata

otrzymywała 4,97 razy wyższy dochód niż
biedniejsza (licząc za pomocą współczynnika
Giniego).

2. Obliczając te dane pomijając granice państw

relacja ta wynosi 8,63 : 1.

3. Najbogatszy jeden procent Ziemian ma

dochód

60,6

razy

wyższy

niż

jeden

najbiedniejszy procent Ziemian.

Przepaść cyfrowa

1. Ang. digital divide. Jest to przepaść, luka, jaka

pojawia się w ostatnich latach pomiędzy
krajami /regionami/grupami społecznymi w
zakresie nasycenia sprzętem komputerowym,
elektronicznym, wraz z oprogramowaniem i
dostępem do internetu.

Ameryka N – dostęp do Internetu ma 70 %

ludności

Azja – 11%
Afryka – 4%

Wskaźnik gotowości

sieciowej

1. Jest to wskaźnik kompilowany przez Światowe

Forum Gospodarcze (WEF).

2. Networked Readiness Index – NRI
3. Estymuluje

on

potencjał

gospodarki

i

społeczeństwa

w

zakresie

technologii

informacyjnej i zdolności do jej wykorzystania.

4. Najwyższe

NRI

mają:

Dania,

Szwecja,

Singapur, Finlandia, USA, Wielka Brytania.

5. Polska jest na 58. miejscu.

Jak określamy NRI?

- Infrastrukturalne

i

prawne

otoczenie

oferowane przez dany kraj lub środowisko
społeczne.

- Gotowość podmiotów do używania tych

technologii.

- Faktyczny

stopień

korzystania

z

tych

technologii przez podmioty.

„Komputery, których jest mało, pracują w

ogromnej mierze poza siecią, która jest

rzadka. Ale są.

Często nie ma kanalizacji, ale są komputery, nie

ma podręczników w bibliotece, ale można

spróbować wejść do sieci.

Nie ma twardego chodnika, ale są

bezprzewodowe telefony. Nie ma co jeść, ale

jest co oglądać.

Fenomen rozwoju, bo w krajach bogatych, kiedy

były na tak niskim poziomie, komputerów nie

było wcale, bo nie istniały.”

Grzegorz W. Kołodko.

Bibliografia:

1. D. Begg, S. Fischer, R. Donbusch –

Makroekonomia
PWE, Warszawa 1997

2. P. Samuelson, W. Nordhaus – Ekonomia, t.2
PWN, Warszawa 2002

3. Grzegorz W. Kołodko – Wędrujący świat

Prószyński i s-ka, Warszawa 2008