Polityka finansowa państwa

Polityka finansowa państwa

i jej instrumenty

i jej instrumenty

Polityka finansowa państwa:

Polityka finansowa państwa:

 system celów gospodarczo - społecznych realizowanych

za pomocą narzędzi gromadzenia i wydatkowania
środków budżetowych  polityka budżetowa,

 wąsko: polityka podatkowa; skarbowa gromadzenia

dochodów celem prowadzenia polityki społeczno -
gospodarczej,

 polityka fiskalna.

Polityka fiskalna: narzędzie alokacji zasobów

alokacja: rozmieszczenie rozporządzalnych środków -

zasobów realnych i finansowych
a) pośrednia; poprzez mechanizm rynkowy,
b) bezpośrednia; poprzez państwo.

Pytania:

Pytania:

a) dlaczego jest konieczna alokacja bezpośrednia?
b) czy alokacja bezpośrednia jest dominująca; kiedy i dlaczego?
c) jakie są mierniki tej alokacji?

 równość społeczna;

 sprawiedliwość społeczna;

 efektywność społeczna:

 efekty niemierzalne,

 użyteczność krańcowa niejednorodna,

 nakłady: możliwe do określenia, ale w zestawieniu:

 dobra substytucyjne,

 dobra komplementarne,

 dobra alternatywne.

d) jakie są cele polityki fiskalnej państwa?

 gromadzenie środków finansowych dla realizacji zadań państwa

 administracyjne,

 społeczne,

 gospodarcze.

Uwarunkowania organizacyjne

Uwarunkowania organizacyjne

mechanizmu alokacji

mechanizmu alokacji

 Teza: procesy alokacyjne przebiegają w określonym

układzie organizacyjnym, który może racjonalizować lub
hamować ich przebieg.

 Teza I: wadliwe uregulowania prawne mogą prowadzić

nie tylko do suboptymalnej alokacji zasobów, ale też
braku efektywności państwa w wykonywaniu funkcji
gospodarczych, społecznych i socjalnych.

 Teza II: efektywne państwo może być czynnikiem

stymulującym wzrost gospodarczy i inwestycje.

 decyzje w państwach demokratycznych

podejmuje społeczeństwo;

 kształt polityki fiskalnej wyznaczają:

 parlament,
 rząd,
 minister finansów,
 aparat skarbowy.

Realizacja celów polityki

Realizacja celów polityki

fiskalnej zdeterminowana jest:

fiskalnej zdeterminowana jest:

 dobrym systemem podatkowym,

 skutecznym aparatem skarbowym,

 sprawnymi procedurami legislacyjnymi,

 dobrze rozwiniętymi instytucjami publicznymi.

Paradoks: Wyższa instytucjonalizacja polityki fiskalnej pociąga wysokie
koszty. W państwach słabo rozwiniętych działalność instytucji
publicznych realizujących politykę fiskalną jest niskoefektywna. Nie ma
gwarancji, że w państwach wysoko rozwiniętych jest odwrotnie.
Przeznacza się tylko większe środki, których sposób wykorzystania
zależy wyłącznie od etyki zawodowej polityków i ich odpowiedzialności
wobec swoich wyborców. Słusznym jest zatem stwierdzenie, ze takie
państwo, jakie społeczeństwo.

Polityka dyskrecjonalna -

Polityka dyskrecjonalna -

uznaniowa:

uznaniowa:



organizowanie i finansowanie robót publicznych,



projektowanie zatrudnienia w sektorze publicznym,



zmiana stawek podatkowych.

Skuteczność polityki fiskalnej: niska, ze względu na:



opóźnienia czasowe,



groźbę inflacji,



niepewność,



niebezpieczeństwo nadmiernej ekspansji fiskalnej.

Wydatkowanie środków

Wydatkowanie środków

publicznych:

publicznych:

 kierunki: określa program gospodarczy partii

politycznych,

 cechy specyficzne:

 arbitralność decyzji dotyczących rozmiaru i kierunku

wydatkowania środków publicznych,

 niebezpieczeństwo marnotrawienia środków -

koncepcja alokacji poprzez samorząd terytorialny,

 niebezpieczeństwo nadużyć i korupcji podmiotów

wydatkujących środki,

 wypychanie środków poza obieg gospodarczy,

korumpowania za otrzymanie zamówień rządowych.

Wydatki kreują popyt w systemie

Wydatki kreują popyt w systemie

gospodarczym, stąd ważne są:

gospodarczym, stąd ważne są:

 ich bezwzględny poziom,
 struktura wydatków,
 zmiany zachodzące w poziomie

i strukturze.

Struktura wydatków określa z jakimi

Struktura wydatków określa z jakimi

rodzajami wydatków mamy do

rodzajami wydatków mamy do

czynienia:

czynienia:

I.
 klasycznymi,
 socjalnymi,
 ekonomicznymi.

według celów

według celów

polityki finansowej

polityki finansowej

II.
 wydatki realne,
 wydatki transferowe.

Wydatki realne, rzeczywiste: na zakup dóbr i usług 

tworzą realny popyt na dobra i usługi  prowadzą

bezpośrednio do wzrostu PKB.

Wydatki transferowe, redystrybucyjne: dokonywane na
rzecz innych podmiotów:

 wewnętrzne: dokonywane w sektorze publiczny,
 zewnętrzne: odwrotnie; związane z ważnymi celami społecznymi

i gospodarczym, np. budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo.

Transfery mogą być różne

Transfery mogą być różne

W zależności od warunków szczególnych
jakie muszą spełniać podmioty oraz stopnia
swobody jakie uzyskują realizatorzy celów i
zadań publicznych, można wyróżnić:

 dotacje podmiotowe/ogólne,
 dotacje przedmiotowe/celowe.

 wydatki: a) bieżące

 wydatki podmiotowe

b) inwestycyjne

wydatki przedmiotowe

 według szczebla wydatkowania środków:

a) centralne 

państwowe

b) regionalne



państwowo-samorządowe

c) lokalne



tylko samorządowe

 według kryterium formy funduszu publicznego

a) wydatki budżetowe

b) wydatki publicznych funduszy celowych

Dochody budżetu państwa:

Dochody budżetu państwa:

Źródło pokrycia wydatków państwa:
 dochody z własności publicznej,
 dochody z podatków i opłat,
 dochody osiągane w drodze zaciągania

pożyczek.

Dochody z własności publicznej:

Dochody z własności publicznej:

- powstające na bazie majątku publicznego,

który może:

a) służyć organom władzy i administracji,
b) służyć publicznym instytucjom usługowym,
c) być zaangażowany w infrastrukturze,
d) być zaangażowany w zarobkowej działalności

gospodarczej.

Przegląd zasad podatkowych

Przegląd zasad podatkowych

Zasady podatkowe

Fiskalne

Ekonomiczne

Sprawiedliwości

Techniczne

Wydajność

Elastyczność

Stałość

Nienaruszalność

majątku podatników

Zdolność

dochodowa

Powszechność

Równość

Pewność

Dogodność

Taniość

Inne dochody budżetu państwa:

Inne dochody budżetu państwa:

 dochody z procesów prywatyzacyjnych,

 zyski banku centralnego.

Narzędzia polityki fiskalnej:

Narzędzia polityki fiskalnej:

 podatki,
 zasiłki dla bezrobotnych,
 wydatki na tworzenie nowych miejsc pracy i

zmiany kwalifikacji zawodowych,

 inwestycje na restrukturyzację w układzie

branżowym i przestrzennym,

 wydatki na promocję rozwoju drobnej

wytwórczości,

 wydatki na roboty publiczne,
 deficyt budżetowy,
 dług publiczny.

Automatyczne stabilizatory

Automatyczne stabilizatory

koniunktury – działają bez

koniunktury – działają bez

interwencji państwa

interwencji państwa

 dochody podatkowe,
 zasiłki dla bezrobotnych,
 zasiłki z tytułu opieki zdrowotnej,
 programy pomocy dla rolnictwa –

subwencje cen gwarantowane
produktów rolnych.

Budżet państwa:

Budżet państwa:

 zestawienie różnego rodzaju dochodów i wydatków,
 roczny plan finansowy państwa,
 instytucjonalna forma obrazująca syntetycznie całokształt funkcji

finansów publicznych.

Budżet państwa to akt, w którym są przewidywane i autoryzowane
roczne dochody i wydatki państwa lub ich służb.

Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz

przychodów i rozchodów:

 Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres

roku kalendarzowego, zwanego dalej „rokiem budżetowym”.

 Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy

budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.

Plan finansowy państwa: roczny

Budżet ex ante i ex post.

1.  Wykonanie budżetu państwa podlega

kontroli Sejmu.

2.  Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i

Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie

do

dnia 31 maja roku następującego

po

upływie roku budżetowego,

coroczne

sprawozdanie z

wykonania budżetu

państwa.

System budżetowy: prawne, organizacyjne i

planistyczne ramy gospodarki budżetowej.
Gospodarka budżetowa: czynności
podejmowane przez naczelne i terenowe
organy administracji rządowej i ich jednostek
organizacyjnych w zakresie planowania
dochodów i wydatków oraz gromadzenia i
wykorzystania środków budżetu państwa.

Podmioty gospodarki budżetowej:

Podmioty gospodarki budżetowej:

 czynne; organy władzy i administracji państwowej,

Parlament: uchwalający i kontrolujący budżet
Rząd: projektujący i wykonujący budżet

 organa resortowe administracji rządowej
 organa finansowe = Ministerstwo Finansów, izby skarbowe

o zasięgu wojewódzkim, urzędy skarbowe o zasięgu

lokalnym

 bierne; obciążane świadczeniami lub z nich

korzystające,

 jednostki budżetowe; finansowane w całości przez budżet

i jemu podporządkowane,

 zakłady budżetowe; podlegające budżetowi, chociaż nie

finansowane z budżetu.

Zasady budżetowe: wiele

Zasady budżetowe: wiele

a) zasada zupełności budżetu; zestawienie wszystkich, a nie tylko

niektórych wydatków i dochodów państwa. Tu; problem
szczegółowości,

b) zasada jedności; wszystkie wydatki i dochody państwa muszą być

jednym zestawieniem.

c) zasada jawności:

 jawność formalna, sam budżet oraz sposób jego uchwalania musi być

znany opinii publicznej - także wykonanie i kontrola.

 jawność materialna, budżet powinien być tak ułożony, aby można było

mieć wyobrażenie o rzeczywistym stanie finansów publicznych;

postulat szczegółowości budżetu



zasada budżetowa

d) zasada realności; dobry szacunek wielkości wydatków i dochodów

budżetu.

Funkcje budżetu:

Funkcje budżetu:

 gromadzenia dochodów oraz wykonywania

wydatków,

 funkcja wyrównawcza  płatności

transferowe,

 stabilizacyjna.

Badanie ekonomicznej pozycji budżetu:

Badanie ekonomicznej pozycji budżetu:

 poprzez miary relatywne = stopy

redystrybucji budżetowej dochodów

a) wydatki budżetowe do produktu krajowego

brutto,

b) wydatki budżetowe do dochodu

narodowego.

Tu brak granicy  może być i powyżej 60%

Rodzaje deficytu finansowego

Rodzaje deficytu finansowego

państwa :

państwa :

A. Deficyt budżetowy
B. Deficyt sektora finansów publicznych;
DB + deficyty jednostek parabudżetowych
D. Deficyt kasowy i memoriałowy (uwzględnia

zobowiązania i należności przechodzące na

następny rok fiskalny).

•

 

 

Różnica między dochodami a

Różnica między dochodami a

wydatkami budżetu państwa

wydatkami budżetu państwa

stanowi odpowiednio nadwyżkę

stanowi odpowiednio nadwyżkę

budżetu państwa lub deficyt

budżetu państwa lub deficyt

budżetu państwa.

budżetu państwa.

Sposoby pokrywania deficytu

Sposoby pokrywania deficytu

budżetowego:

budżetowego:

 zwiększenie dochodów z własności publicznej,
 zwiększenie podatku i opłat,
 finansowanie poprzez kredyt.

Finansowanie poprzez kredyt jest bardzo wygodną
formą finansowania deficytu w krótkim okresie
(doraźnego). Kredyt tym różni się od podatku, że musi
być spłacony wraz z odsetkami.

Dług publiczny: narosłe w czasie zadłużenie sektora
publicznego (państwa) wobec gospodarki.

Kredytobiorcy; państwo + samorząd

Kredytobiorcy; państwo + samorząd

Kredytodawcy

Kredytodawcy





sposoby finansowania długu

sposoby finansowania długu

publicznego.

publicznego.

 bank centralny; - finansowanie bezpośrednie,

- finansowane pośrednie,

 banki komercyjne; wykup papierów dłużnych

skarbu państwa,

 podmioty gospodarcze; wykup papierów dłużnych



SKUTKI



niższe oszczędności w sektorze bankowym

Instrumenty finansowania długu publicznego:

 bony skarbowe; źródło regulowania płynności budżetowej

 obligacje

F

in

a

n

s

o

w

a

n

ie

in

fl

a

c

y

jn

e

przedsiębiorstwa
i

gospodarstwa domowe,

instytucje finansowe

F

in

a

n

s

o

w

a

n

ie

b

e

zi

n

fl

a

c

y

jn

e

Deficyt sektora finansów

publicznych.

 

Dodatnia różnica między dochodami

publicznymi powiększonymi o środki,
pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie
podlegające zwrotowi, a wydatkami
publicznymi, ustalona dla okresu
rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora
finansów publicznych, zaś ujemna różnica
jest deficytem sektora finansów
publicznych.

 Państwowy dług publiczny - nominalne

zadłużenie podmiotów sektora finansów
publicznych ustalone po wyeliminowaniu
przepływów finansowych pomiędzy
podmiotami należącymi do tego sektora.

2. Przez dług Skarbu Państwa rozumie się
nominalne zadłużenie Skarbu Państwa.

 

 

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania

sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

 wyemitowanych papierów wartościowych

opiewających na wierzytelności pieniężne;

 zaciągniętych kredytów i pożyczek; 
 przyjętych depozytów; 
 wymagalnych zobowiązań:

 jednostek budżetowych,
 wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych

poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów.

.

.

Minister Finansów ogłasza, w drodze

Minister Finansów ogłasza, w drodze

obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym

obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym

Rzeczypospolitej Polskiej

Rzeczypospolitej Polskiej

Monitor Polski

Monitor Polski

:

:

1) kwotę:
a) państwowego długu publicznego,
b) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji

udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych,
c) długu Skarbu Państwa,
d) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji

udzielonych przez Skarb Państwa; 

2) relacje do produktu krajowego brutto:
a) kwoty państwowego długu publicznego,
b) łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o

kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji

udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych do

produktu

krajowego brutto,
c) kwoty długu Skarbu Państwa,
d) łącznej kwoty długu Skarbu Państwa powiększonej o kwotę

przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji

udzielonych

przez Skarb Państwa do produktu krajowego

brutto.

Ogłoszenie kwoty długu publicznego następuje:

 dla roku budżetowego - w terminie do dnia 31 maja roku

następnego; 

 dla pierwszej połowy roku budżetowego - w terminie do dnia

30 września tego roku.

Ogłoszenie relacji dokonywane jest dla stanu za rok

budżetowy - w terminie do dnia 31 maja roku następnego.
Podstawą obliczenia relacji, o których mowa jest wielkość

produktu krajowego brutto ogłaszana przez Prezesa

Głównego Urzędu Statystycznego.