1. Komunikacja

1. Komunikacja

niewerbalna

niewerbalna

„

„

Kody mowy ciała”

Kody mowy ciała”

Nawiązanie efektywnego

Nawiązanie efektywnego

kontaktu emocjonalnego

kontaktu emocjonalnego

wymaga zaangażowania

wymaga zaangażowania

całego ciała, które

całego ciała, które

wysyła „kody”

wysyła „kody”

przekazujące informacje

przekazujące informacje

za pośrednictwem:

za pośrednictwem:



Mimiki

Mimiki



Gestów

Gestów



Postawy

Postawy



Uśmiechu



Dotyku



Aktywne słuchanie

Aktywne słuchanie

:

:

posługiwanie się

posługiwanie się

dźwiękami : „hm,

dźwiękami : „hm,

mm, aha” i

mm, aha” i

potakiwanie głową

potakiwanie głową



Komunikacja niewerbalna jest

Komunikacja niewerbalna jest

najskuteczniejszym

najskuteczniejszym

nośnikiem ekspresji

nośnikiem ekspresji

uczuć

uczuć

, łatwo więc można poprzez nią

, łatwo więc można poprzez nią

przekazać uczucia pozytywne, ale także

przekazać uczucia pozytywne, ale także

negatywne.

negatywne.



Uczucia negatywne- świadczą o tym:

Uczucia negatywne- świadczą o tym:

pośpiech, nerwowość w ruchach,

pośpiech, nerwowość w ruchach,

spoglądanie na zegarek, wyglądanie

spoglądanie na zegarek, wyglądanie

przez okno, przyjmowanie „zamkniętej”

przez okno, przyjmowanie „zamkniętej”

postawy ciała.

postawy ciała.

Kontakt wzrokowy w relacji

Kontakt wzrokowy w relacji

pacjent-lekarz

pacjent-lekarz

Funkcja :

Funkcja :



Ekspresja emocji (biorą w niej udział

Ekspresja emocji (biorą w niej udział

źrenice, brwi i powieki);

źrenice, brwi i powieki);



Wyrażanie stosunku wobec partnera

Wyrażanie stosunku wobec partnera

interakcji (świadczy o uznaniu, szacunku,

interakcji (świadczy o uznaniu, szacunku,

sympatii lub lekceważeniu, wrogości, złości);

sympatii lub lekceważeniu, wrogości, złości);

„

„

Oczy są zwierciadłem duszy”

Oczy są zwierciadłem duszy”

Im bliższy kontakt wzrokowy tym większa

bliskość emocjonalna !

Dotyk w komunikacji lekarza z

Dotyk w komunikacji lekarza z

pacjentem

pacjentem



Zasadniczy i najbardziej bezpośredni

Zasadniczy i najbardziej bezpośredni

sposób komunikowania się;

sposób komunikowania się;



Pomost łączący lekarza z pacjentem;

Pomost łączący lekarza z pacjentem;



Lekarz za pomocą rąk zaznacza swoją

Lekarz za pomocą rąk zaznacza swoją

obecność, przekazuje informacje,

obecność, przekazuje informacje,

a pacjent poprzez własne reakcje

a pacjent poprzez własne reakcje

wysyła zwrotne informacje i doznania;

wysyła zwrotne informacje i doznania;

Dotyk w komunikacji lekarza z

Dotyk w komunikacji lekarza z

pacjentem

pacjentem



Rola terapeutyczna i interakcyjna dotyku

Rola terapeutyczna i interakcyjna dotyku

wg Lorensen’a:

wg Lorensen’a:

„Dotyk stanowi pozytywne narzędzie, daje

„Dotyk stanowi pozytywne narzędzie, daje

zadowolenie i konieczny jest dla zdrowego

zadowolenie i konieczny jest dla zdrowego

rozwoju fizycznego”

rozwoju fizycznego”

(np. po wejściu pacjenta do gabinetu lekarz

(np. po wejściu pacjenta do gabinetu lekarz

podaje rękę na powitanie, nawiązuje więź

podaje rękę na powitanie, nawiązuje więź

z chorym, wyraża szacunek, akceptację,

z chorym, wyraża szacunek, akceptację,

pozytywnie działa na jego stan emocjonalny)

pozytywnie działa na jego stan emocjonalny)

Jednak …

Jednak …



Wobec osób nie tolerujących bliskości fizycznej

Wobec osób nie tolerujących bliskości fizycznej

lekarza, dla których doznania dotykowe są

lekarza, dla których doznania dotykowe są

przykrym, wzbudzającym lęk doświadczeniem,

przykrym, wzbudzającym lęk doświadczeniem,

terapeuta powinien postępować niezwykle

terapeuta powinien postępować niezwykle

ostrożne, aby jego zachowanie nie zostało

ostrożne, aby jego zachowanie nie zostało

odebrane jako naruszanie godności osobistej;

odebrane jako naruszanie godności osobistej;



W takiej sytuacji należy zastąpić dotyk

W takiej sytuacji należy zastąpić dotyk

werbalnym ukierunkowaniem pacjenta na jego

werbalnym ukierunkowaniem pacjenta na jego

ciało, czyli instruując go o sposobie

ciało, czyli instruując go o sposobie

wykonywania danych czynności;

wykonywania danych czynności;

Dotyk jako „czuła fizjoterapia”-

Dotyk jako „czuła fizjoterapia”-

tender loving physiotherapy

tender loving physiotherapy



Pojedyncze dotknięcie-

Pojedyncze dotknięcie-

informacja

informacja

o obecności lekarza;

o obecności lekarza;



Położenie rąk na ciele chorego-

Położenie rąk na ciele chorego-

nawiązanie bliższego kontaktu,

nawiązanie bliższego kontaktu,

odbieranie wrażeń, wpływ na pole

odbieranie wrażeń, wpływ na pole

energetyczne pacjenta;

energetyczne pacjenta;



Lekkie pogłaskanie-

Lekkie pogłaskanie-

pociesza, uspokaja;

pociesza, uspokaja;



Przesunięcie rąk-

Przesunięcie rąk-

przemieszcza energię;

przemieszcza energię;

Empatia jako forma

Empatia jako forma

komunikowania się

komunikowania się



Empatia

Empatia

oznacza postrzeganie i rozumienie

oznacza postrzeganie i rozumienie

stanu innej osoby. Jest to zespół zjawisk

stanu innej osoby. Jest to zespół zjawisk

warunkujących prawidłowe zrozumienie drugiego

warunkujących prawidłowe zrozumienie drugiego

człowieka

człowieka

i porozumienie się z nim (wg. J. Rembowskiego);

i porozumienie się z nim (wg. J. Rembowskiego);



Empatia zaczyna rozwijać się od chwili urodzenia

Empatia zaczyna rozwijać się od chwili urodzenia

kiedy dziecko przebywa z matką, po czym

kiedy dziecko przebywa z matką, po czym

stopniowo przenosi się na inne relacje społeczne

stopniowo przenosi się na inne relacje społeczne

(interakcje w rodzinie, grupie rówieśniczej

(interakcje w rodzinie, grupie rówieśniczej

i zawodowej);

i zawodowej);

E

E

mpatia

mpatia



W zależności od typu reakcji interpersonalnej

W zależności od typu reakcji interpersonalnej

w procesie empatyzowania może dominować

w procesie empatyzowania może dominować

składnik

składnik

intelektualny

intelektualny

bądź

bądź

uczuciowy.

uczuciowy.

Możemy bardziej identyfikować się z ludźmi ze

Możemy bardziej identyfikować się z ludźmi ze

względu na podobieństwo doświadczeń,

względu na podobieństwo doświadczeń,

zdolności, czy zainteresowania, z innymi zaś-

zdolności, czy zainteresowania, z innymi zaś-

na więź emocjonalną o mniejszym lub

na więź emocjonalną o mniejszym lub

większym stopniu nasilenia.

większym stopniu nasilenia.



Stąd rozróżniamy dwa typy empatii:

Stąd rozróżniamy dwa typy empatii:

emocjonalną

emocjonalną

(relacje matka-dziecko)

(relacje matka-dziecko)

poznawczą

poznawczą

(relacje lekarz-pacjent)

(relacje lekarz-pacjent)

Empatia jako czynnik

Empatia jako czynnik

usprawniający komunikacje

usprawniający komunikacje

lekarza z pacjentem

lekarza z pacjentem



Zdolność wglądu w siebie, a co za tym

Zdolność wglądu w siebie, a co za tym

idzie- zdolność rozpoznawania

idzie- zdolność rozpoznawania

własnych

własnych

i cudzych stanów emocjonalnych

i cudzych stanów emocjonalnych

przez lekarza, decyduje o prawidłowej

przez lekarza, decyduje o prawidłowej

percepcji sfery afektywnej chorego.

percepcji sfery afektywnej chorego.



Im większa empatia, tym trafniejsze

Im większa empatia, tym trafniejsze

postrzeganie i rozumienie własnych

postrzeganie i rozumienie własnych

i cudzych stanów uczuciowych.

i cudzych stanów uczuciowych.

Najczęstsze błędy młodych lekarzy

Najczęstsze błędy młodych lekarzy



Trudności z własną ambiwalencją uczuciową;

Trudności z własną ambiwalencją uczuciową;



Uruchamianie mechanizmów tłumienia

Uruchamianie mechanizmów tłumienia

i wypierania;

i wypierania;



Nieumiejętność przyjęcia postawy

Nieumiejętność przyjęcia postawy

zawodowej;

zawodowej;



Błędna interpretacja zachowań pacjenta;

Błędna interpretacja zachowań pacjenta;



Uruchamianie mechanizmu

Uruchamianie mechanizmu

„patologizowania”- podkreślenie różnicy

„patologizowania”- podkreślenie różnicy

między sobą a pacjentem;

między sobą a pacjentem;

Wnioski z badań

Wnioski z badań



Im bardziej wrażliwy, a co za tym

Im bardziej wrażliwy, a co za tym

idzie – bardziej empatyczny lekarz-

idzie – bardziej empatyczny lekarz-

tym mniej jest obciążony pracą

tym mniej jest obciążony pracą

zawodową, ponieważ każdy jego

zawodową, ponieważ każdy jego

kontakt z pacjentami zaspokaja ich

kontakt z pacjentami zaspokaja ich

potrzeby natury medycznej

potrzeby natury medycznej

i psychologicznej.

i psychologicznej.

Kiedy empatia jest niezbędna?

Kiedy empatia jest niezbędna?



Jest głównym narzędziem terapii u pacjentów

Jest głównym narzędziem terapii u pacjentów

cierpiących na choroby źle rokujące,

cierpiących na choroby źle rokujące,

przewlekłe, pacjentów w stanie terminalnym i z

przewlekłe, pacjentów w stanie terminalnym i z

chorobami psychicznymi (np. schizofrenia);

chorobami psychicznymi (np. schizofrenia);



Zaobserwowano, że empatia lekarza w

Zaobserwowano, że empatia lekarza w

stosunku do pacjenta poprawia skuteczność

stosunku do pacjenta poprawia skuteczność

leczenia;

leczenia;



Empatyczny lekarz to nie tylko doskonały

Empatyczny lekarz to nie tylko doskonały

fachowiec, ale także duchowy pocieszyciel,

fachowiec, ale także duchowy pocieszyciel,

opiekun i doradca (wg. M. Sokołowskiej);

opiekun i doradca (wg. M. Sokołowskiej);

Podstawowe zasady budowania

Podstawowe zasady budowania

empatycznego kontaktu z pacjentem

empatycznego kontaktu z pacjentem



Jak czułbym się w sytuacji tej osoby?

Jak czułbym się w sytuacji tej osoby?



Czego bym wówczas oczekiwał?

Czego bym wówczas oczekiwał?

Empatyczny kontakt lekarza z pacjentem

Empatyczny kontakt lekarza z pacjentem

powinien zacząć się od próby

powinien zacząć się od próby

wejścia w

wejścia w

świat przeżyć chorego, zaakceptowania jego

świat przeżyć chorego, zaakceptowania jego

punktu widzenia, spojrzenia na problem z

punktu widzenia, spojrzenia na problem z

jego perspektywy

jego perspektywy

, czyli innymi słowy-

, czyli innymi słowy-

przejścia od własnego- lekarza- sposobu

przejścia od własnego- lekarza- sposobu

widzenia rzeczywistości do sposobu

widzenia rzeczywistości do sposobu

widzenia uwzględniającego doświadczenia,

widzenia uwzględniającego doświadczenia,

przekonania i hierarchię wartości pacjenta.

przekonania i hierarchię wartości pacjenta.

Pomocne wskazówki :

Pomocne wskazówki :



Postaw się w sytuacji pacjenta;

Postaw się w sytuacji pacjenta;



Pozostań wraz z nim w tym samym miejscu

Pozostań wraz z nim w tym samym miejscu

i czasie;

i czasie;



Zadaj sam sobie pytanie, które on postawił tobie;

Zadaj sam sobie pytanie, które on postawił tobie;



Zastanów się, jaka jest przyczyna emocji

Zastanów się, jaka jest przyczyna emocji

aktualnie przez niego wyrażanych;

aktualnie przez niego wyrażanych;



Powiedz mu to, co sam byś chciał w tej sytuacji

Powiedz mu to, co sam byś chciał w tej sytuacji

usłyszeć;

usłyszeć;



Zachowaj się tak, jak chciałbyś, aby zachowano

Zachowaj się tak, jak chciałbyś, aby zachowano

się w stosunku do ciebie;

się w stosunku do ciebie;

(J.G. Bradley, M.A. Edinberg)

(J.G. Bradley, M.A. Edinberg)

2. Bariery komunikacji

2. Bariery komunikacji

2.1.Miejsce leczenia

2.1.Miejsce leczenia

Szpital

Szpital

Szpital

Szpital



To środowisko społeczne, układ stosunków między

To środowisko społeczne, układ stosunków między

personelem medycznym, między personelem

personelem medycznym, między personelem

a pacjentami oraz między samymi pacjentami.

a pacjentami oraz między samymi pacjentami.



Jest ważnym czynnikiem zarówno terapeutycznym,

Jest ważnym czynnikiem zarówno terapeutycznym,

ale także traumatyzującym.

ale także traumatyzującym.



Jego hierarchiczna struktura wzmaga poczucie stresu

Jego hierarchiczna struktura wzmaga poczucie stresu

u pacjenta, a lekarzowi stwarza okazję do popełniania

u pacjenta, a lekarzowi stwarza okazję do popełniania

błędów jatrogennych.

błędów jatrogennych.



Występują tam sformalizowane interakcje, opierające

Występują tam sformalizowane interakcje, opierające

się na skutecznym i kompetentnym wypełnianiu

się na skutecznym i kompetentnym wypełnianiu

zadań,

zadań,

a nie na realizowaniu potrzeby kontaktu osobistego.

a nie na realizowaniu potrzeby kontaktu osobistego.

Szpital cd.

Szpital cd.



Holmes i Rahe na podstawie badań,

Holmes i Rahe na podstawie badań,

przeprowadzonych wśród przewlekle

przeprowadzonych wśród przewlekle

chorych, hospitalizowanych

chorych, hospitalizowanych

pacjentów, opracowali

pacjentów, opracowali

SKALĘ STRESU

SKALĘ STRESU

SZPITALNEGO-

SZPITALNEGO-

składającą się z 49

składającą się z 49

pozycji, uszeregowanych zgodnie ze

pozycji, uszeregowanych zgodnie ze

wzrostem siły oddziaływania.

wzrostem siły oddziaływania.



Pacjent podczas obchodu czuję się

Pacjent podczas obchodu czuję się

często jak obiekt eksperymentalny,

często jak obiekt eksperymentalny,

którego przypadek jest omawiany

którego przypadek jest omawiany

niezrozumiałym językiem wśród

niezrozumiałym językiem wśród

obecnych na sali studentów i lekarzy.

obecnych na sali studentów i lekarzy.



Jeżeli lekarz zbywa pacjenta milczeniem,

Jeżeli lekarz zbywa pacjenta milczeniem,

łatwo rodzi w nim nieufność, brak wiary

łatwo rodzi w nim nieufność, brak wiary

w słowa lekarza, poczucie dezorientacji,

w słowa lekarza, poczucie dezorientacji,

upokorzenia, lęku przed ciężką chorobą.

upokorzenia, lęku przed ciężką chorobą.



Należy pamiętać, że badaniu lekarskiemu

Należy pamiętać, że badaniu lekarskiemu

zawsze powinna towarzyszy krótka, ale

zawsze powinna towarzyszy krótka, ale

rzetelna informacja. Zmniejszy to tym

rzetelna informacja. Zmniejszy to tym

samym lękotwórczą niewiedzę pacjenta.

samym lękotwórczą niewiedzę pacjenta.



Należy psychologicznie przygotować

Należy psychologicznie przygotować

pacjenta przed przystąpieniem do

pacjenta przed przystąpieniem do

wykonywania zabiegów diagnostycznych i

wykonywania zabiegów diagnostycznych i

leczniczych, które powodują fizyczny ból

leczniczych, które powodują fizyczny ból

potęgowany strachem pacjenta.

potęgowany strachem pacjenta.



Jeżeli lekarz pominie pomoc

Jeżeli lekarz pominie pomoc

psychoterapeutyczną oznacza to, iż

psychoterapeutyczną oznacza to, iż

popełnił poważny błąd jatrogenny.

popełnił poważny błąd jatrogenny.



Szpital jest poważnym czynnikiem zakłócającym

Szpital jest poważnym czynnikiem zakłócającym

proces komunikacji lekarza z pacjentem, gdyż jest

proces komunikacji lekarza z pacjentem, gdyż jest

instytucją w której pacjent zmuszony jest uczyć się

instytucją w której pacjent zmuszony jest uczyć się

nowej roli. Jest dla pacjenta swego rodzaju

nowej roli. Jest dla pacjenta swego rodzaju

„zamknięciem”, ograniczeniem aktywności życiowej

„zamknięciem”, ograniczeniem aktywności życiowej

i zmiany dotychczasowych sposobów postępowania.

i zmiany dotychczasowych sposobów postępowania.



Inaczej szpital postrzegany jest przez lekarza. Jest

Inaczej szpital postrzegany jest przez lekarza. Jest

dla niego miejscem pracy- znanym, bezpiecznym,

dla niego miejscem pracy- znanym, bezpiecznym,

które opuszcza po określonym czasie.

które opuszcza po określonym czasie.



Fakt wspomnianej asymetrii, wynikający z takiego

Fakt wspomnianej asymetrii, wynikający z takiego

układu ról społecznych i pozycji, utrudnia

układu ról społecznych i pozycji, utrudnia

porozumiewanie się pacjenta z personelem

porozumiewanie się pacjenta z personelem

medycznym.

medycznym.

2. Bariery komunikacji

2. Bariery komunikacji

2.2. Wiek pacjenta

2.2. Wiek pacjenta

Dziecko jako pacjent

Dziecko jako pacjent



Niedojrzałość osobowości i mała odporność na

Niedojrzałość osobowości i mała odporność na

sytuacje stresowe;

sytuacje stresowe;



Lekarz powinien opanować uczucie niepokoju

Lekarz powinien opanować uczucie niepokoju

u rodzica i umieć wybrać z ich emocjonalnego

u rodzica i umieć wybrać z ich emocjonalnego

przekazu najważniejsze informacje;

przekazu najważniejsze informacje;



Lekarz powinien zdobyć zaufanie dziecka-

Lekarz powinien zdobyć zaufanie dziecka-

w żadnym razie nie może pełnić roli

w żadnym razie nie może pełnić roli

„straszaka” nadawanej często przez samych

„straszaka” nadawanej często przez samych

rodziców;

rodziców;

Dziecko - lekarz

Dziecko - lekarz



Mały pacjent, nie potrafi do końca zrozumieć

Mały pacjent, nie potrafi do końca zrozumieć

treści przekazywanych informacji i buduje

treści przekazywanych informacji i buduje

w sobie nieprawdziwy, lękotwórczy obraz

w sobie nieprawdziwy, lękotwórczy obraz

własnych zaburzeń.

własnych zaburzeń.



Należy zachować ostrożność zanim

Należy zachować ostrożność zanim

podejmie się decyzję, które wiadomości

podejmie się decyzję, które wiadomości

może, a nawet powinno usłyszeć dziecko, i

może, a nawet powinno usłyszeć dziecko, i

oddzielić je od informacji przeznaczonych

oddzielić je od informacji przeznaczonych

wyłącznie dla dorosłych.

wyłącznie dla dorosłych.

Pacjent w wieku

Pacjent w wieku

podeszłym

podeszłym



W Polsce więcej niż 7% osób przekroczyło

W Polsce więcej niż 7% osób przekroczyło

65 rok życia. Dlatego społeczeństwo polskie

65 rok życia. Dlatego społeczeństwo polskie

zaliczamy do starego (wg ONZ jest

zaliczamy do starego (wg ONZ jest

społeczeństwo młode, dojrzałe i stare);

społeczeństwo młode, dojrzałe i stare);



W 2020 roku co 5 obywatel Polski będzie

W 2020 roku co 5 obywatel Polski będzie

człowiekiem w podeszłym wieku;

człowiekiem w podeszłym wieku;



Częściej będzie pacjentem wymagającym

Częściej będzie pacjentem wymagającym

opieki medycznej lekarzy i zakładów

opieki medycznej lekarzy i zakładów

leczniczych;

leczniczych;

Na co lekarz powinien zwracać

Na co lekarz powinien zwracać

uwagę

uwagę

w komunikacji z pacjentem w

w komunikacji z pacjentem w

podeszłym wieku?

podeszłym wieku?



Starzenie się układu nerwowego – wymaga

Starzenie się układu nerwowego – wymaga

silniejszego bodźca i ma dłuższy czas reakcji;

silniejszego bodźca i ma dłuższy czas reakcji;



Prowadzi do pogorszenia wzroku, słuchu,

Prowadzi do pogorszenia wzroku, słuchu,

pamięci, wolniejszego toku myślenia

pamięci, wolniejszego toku myślenia

i spostrzegania;

i spostrzegania;



Zaburzenia emocjonalne wraz ze zmianami

Zaburzenia emocjonalne wraz ze zmianami

w obrębie układu nerwowego prowadzą do

w obrębie układu nerwowego prowadzą do

„dziwactw starczych”- hamujących proces

„dziwactw starczych”- hamujących proces

komunikowania się lekarza z pacjentem;

komunikowania się lekarza z pacjentem;

„

„

Dziwactwa starcze”

Dziwactwa starcze”



Nieufność i podejrzliwość

Nieufność i podejrzliwość



Zbieractwo

Zbieractwo



Nastawienie hipochondryczne

Nastawienie hipochondryczne



Nastawienie euforyczne

Nastawienie euforyczne



Życie przeszłością

Życie przeszłością

(wg K. Wiśniewska-Roszkowska)

(wg K. Wiśniewska-Roszkowska)

Stereotypy starości

Stereotypy starości



Są ludźmi, dla których nie ma już nadziei;

Są ludźmi, dla których nie ma już nadziei;



Są bliscy śmierci, więc po co im

Są bliscy śmierci, więc po co im

pomagać;

pomagać;



Wszyscy są dziwakami;

Wszyscy są dziwakami;



Ciągle się na coś uskarżają, po co więc

Ciągle się na coś uskarżają, po co więc

ich słuchać;

ich słuchać;



Są aseksualni;

Są aseksualni;

(wg J.G. Bradley, M.A. Edinberg)

(wg J.G. Bradley, M.A. Edinberg)

Jak polepszyć kontakt lekarza

Jak polepszyć kontakt lekarza

z pacjentem starszym?

z pacjentem starszym?



Polega na docenieniu roli i potrzeby

Polega na docenieniu roli i potrzeby

kontaktu emocjonalnego,

kontaktu emocjonalnego,

wymagającego od lekarza przyjęcia

wymagającego od lekarza przyjęcia

postawy empatycznej.

postawy empatycznej.

Ta forma pomaga przekazać

Ta forma pomaga przekazać

najważniejsze treści: pomoc,

najważniejsze treści: pomoc,

pocieszenie, persfazja;

pocieszenie, persfazja;

Rady, które pomogą usprawnić

Rady, które pomogą usprawnić

kontakt lekarza z pacjentem

kontakt lekarza z pacjentem

geriatrycznym

geriatrycznym



Również dla osób w podeszłym wieku

Również dla osób w podeszłym wieku

istnieje nadzieja;

istnieje nadzieja;



Nawet dla pacjenta w stanie terminalnym

Nawet dla pacjenta w stanie terminalnym

można wiele zrobić;

można wiele zrobić;



Tak u 15% pacjentów w podeszłym wieku

Tak u 15% pacjentów w podeszłym wieku

stwierdza się ograniczenie zaburzenia w

stwierdza się ograniczenie zaburzenia w

obrębie układu nerwowego. Wielu z nich,

obrębie układu nerwowego. Wielu z nich,

jeśli podda się ich właściwej opiece, można

jeśli podda się ich właściwej opiece, można

wyleczyć.

wyleczyć.



Należy pamiętać, że niektóre osoby

Należy pamiętać, że niektóre osoby

w wieku podeszłym są skłonne do

w wieku podeszłym są skłonne do

symulacji, inne zaś do dysymulacji;

symulacji, inne zaś do dysymulacji;



Podobnie jak wszyscy dojrzali ludzie,

Podobnie jak wszyscy dojrzali ludzie,

osoby w starszym wieku mają

osoby w starszym wieku mają

potrzeby seksualne i intymne;

potrzeby seksualne i intymne;

(wg J.G. Bradley, M.A. Edinberg)

(wg J.G. Bradley, M.A. Edinberg)

3. Osobowość lekarza i

3. Osobowość lekarza i

pacjenta

pacjenta



Od lekarza wymaga się wglądu w siebie

Od lekarza wymaga się wglądu w siebie

i wynikającej stąd świadomości, co do

i wynikającej stąd świadomości, co do

własnych cech charakteru, postaw, potrzeb,

własnych cech charakteru, postaw, potrzeb,

dążeń

dążeń

i mechanizmów obronnych. Nieznajomość tego

i mechanizmów obronnych. Nieznajomość tego

obszaru własnej osobowości zaburza kontakt

obszaru własnej osobowości zaburza kontakt

lekarza z pacjentem.

lekarza z pacjentem.



Dotyczy to takich cech jak: bierność, brak

Dotyczy to takich cech jak: bierność, brak

pewności siebie, nadmierne ufanie we własne

pewności siebie, nadmierne ufanie we własne

możliwości, silna potrzeba uznania, dominacja,

możliwości, silna potrzeba uznania, dominacja,

perfekcjonizm, sztywność emocjonalna,

perfekcjonizm, sztywność emocjonalna,

nadopiekuńczość, nadwrażliwość, trudności

nadopiekuńczość, nadwrażliwość, trudności

w podejmowaniu decyzji.

w podejmowaniu decyzji.



Niebezpieczeństwo stanowi demonstrowanie

Niebezpieczeństwo stanowi demonstrowanie

przez lekarza zachowań sprzecznych

przez lekarza zachowań sprzecznych

z głoszonymi zasadami. Chodzi tu o agresję

z głoszonymi zasadami. Chodzi tu o agresję

wobec chorego, narzucanie swojej woli,

wobec chorego, narzucanie swojej woli,

wytykanie mu jego niedostatków;

wytykanie mu jego niedostatków;



Pacjent również może przejawiać

Pacjent również może przejawiać

niekorzystne zachowanie utrudniające

niekorzystne zachowanie utrudniające

komunikację (nieufność, podejrzliwość,

komunikację (nieufność, podejrzliwość,

nadmierna zależność, bierność, aktywność,

nadmierna zależność, bierność, aktywność,

skłonności obsesyjne, histeryczne,

skłonności obsesyjne, histeryczne,

hipochondryczne);

hipochondryczne);

Osobowość uczestników interakcji

Osobowość uczestników interakcji

determinuje określony styl

determinuje określony styl

porozumiewania się

porozumiewania się



Styl dyrektywny-

Styl dyrektywny-

pacjent bierno-zależny

pacjent bierno-zależny



Styl permisyjny-

Styl permisyjny-

chory wymaga

chory wymaga

uaktywnienia i mobilizacji do

uaktywnienia i mobilizacji do

współpracy z personelem medycznym

współpracy z personelem medycznym

Lekarz powinien…

Lekarz powinien…

Posiadać doskonałą zdolność :

Posiadać doskonałą zdolność :



umiejętnego słuchania, mówienia i

umiejętnego słuchania, mówienia i

obserwacji;

obserwacji;



Rozumienia treści przekazów słownych

Rozumienia treści przekazów słownych

i symbolicznych, jakie demonstruje mu

i symbolicznych, jakie demonstruje mu

pacjent;

pacjent;

Osobowość i wynikający z niej:

Osobowość i wynikający z niej:



Spokój, opanowanie, akceptacja pacjenta;

Spokój, opanowanie, akceptacja pacjenta;



Uwzględniając jego zaburzenia somatyczne

Uwzględniając jego zaburzenia somatyczne

i psychiczną indywidualność;

i psychiczną indywidualność;

4. Komunikowanie się a

4. Komunikowanie się a

umiejscowienie

umiejscowienie

w strukturze społecznej

w strukturze społecznej



Bernestein (amerykański

Bernestein (amerykański

socjolingwista) stworzył dwa

socjolingwista) stworzył dwa

kody

kody

językowe

językowe

, w zależności od tego, jakie

, w zależności od tego, jakie

jest miejsce jednostki

jest miejsce jednostki

w strukturze społecznej.

w strukturze społecznej.

ZDERZENIE KULTUR

ZDERZENIE KULTUR

kultury lekarza i kultury pacjenta

kultury lekarza i kultury pacjenta

„

„

KOD ROZWINIĘTY”

KOD ROZWINIĘTY”



Posługują się nim klasy średnie;

Posługują się nim klasy średnie;



Operowanie długimi, złożonymi

Operowanie długimi, złożonymi

zdaniami, bogaty w struktury

zdaniami, bogaty w struktury

gramatyczne język;

gramatyczne język;



Pacjent może poruszać się w kręgu

Pacjent może poruszać się w kręgu

abstrakcji, intencji, stanów

abstrakcji, intencji, stanów

emocjonalnych;

emocjonalnych;

„

„

KOD OGRANICZONY”

KOD OGRANICZONY”



Posługują się nim klasy pracujące;

Posługują się nim klasy pracujące;



Brak złożonych konstrukcji

Brak złożonych konstrukcji

gramatycznych, mniejszy zasób

gramatycznych, mniejszy zasób

słownictwa;

słownictwa;



Brak zdolności do wyrażania stanów

Brak zdolności do wyrażania stanów

emocjonalnych;

emocjonalnych;

Uwaga !

Uwaga !

Rady, które uczynią kontakt lekarza z

Rady, które uczynią kontakt lekarza z

pacjentem bardziej efektywnym:

pacjentem bardziej efektywnym:



W rozmowie z pacjentem lekarz winien

W rozmowie z pacjentem lekarz winien

posługiwać się prostym, zrozumiałym

posługiwać się prostym, zrozumiałym

językiem;

językiem;



W przypadku niezbędnego użycia fachowego

W przypadku niezbędnego użycia fachowego

terminu wskazane jest jego wyjaśnienie;

terminu wskazane jest jego wyjaśnienie;



Kluczem wyjaśnienia powinien być poziom

Kluczem wyjaśnienia powinien być poziom

intelektualny pacjenta;

intelektualny pacjenta;

5. Śmierć i umieranie

5. Śmierć i umieranie



Temat tabu dla pacjenta i personelu

Temat tabu dla pacjenta i personelu

medycznego;

medycznego;



Chory umierający ogarnięty jest cierpieniem-

Chory umierający ogarnięty jest cierpieniem-

bólem wszechogarniającym

bólem wszechogarniającym

(total pain),

(total pain),

zarówno cielesnym, jak i duchowym

zarówno cielesnym, jak i duchowym

(J. Drążkiewicz);

(J. Drążkiewicz);



Pacjent śmiertelnie chory

Pacjent śmiertelnie chory

„powinien umierać

„powinien umierać

z nadzieją na wyzdrowienie”

z nadzieją na wyzdrowienie”

(prof. J. Bogusz)

(prof. J. Bogusz)

„

„

Zadaniem lekarza jest ułatwienie choremu

Zadaniem lekarza jest ułatwienie choremu

odnalezienia własnego sposobu na pogodzenie

odnalezienia własnego sposobu na pogodzenie

się z losem, który go czeka. Przynosząc taką

się z losem, który go czeka. Przynosząc taką

pomoc, której pragnie umierający, odwiedziny

pomoc, której pragnie umierający, odwiedziny

lekarza stają się przeżyciem pozytywnym

lekarza stają się przeżyciem pozytywnym

i podnoszącym na duchu. Stwarzają

i podnoszącym na duchu. Stwarzają

prawdziwą bliskość i umacniają kontakt z

prawdziwą bliskość i umacniają kontakt z

chorym”

chorym”

(prof. J. Muszkowska- Penson)

(prof. J. Muszkowska- Penson)

Dawniej śmierć była sztuką

Dawniej śmierć była sztuką

umierania

umierania



Dzisiejsza medycyna dąży do

Dzisiejsza medycyna dąży do

przedłużania życia, co sprawia, że

przedłużania życia, co sprawia, że

lekarze nastawieni są na

lekarze nastawieni są na

maksymalizację długości życia

maksymalizację długości życia

kosztem jakości przeżycia chorego;

kosztem jakości przeżycia chorego;



Teraz kultywujemy NIE sztukę

Teraz kultywujemy NIE sztukę

umierania, ale sztukę ratowania życia;

umierania, ale sztukę ratowania życia;

Sposoby reagowania pacjenta na

Sposoby reagowania pacjenta na

świadomość

świadomość

o zbliżającej się śmierci

o zbliżającej się śmierci



Zaprzeczenie i izolacja

Zaprzeczenie i izolacja



Złość

Złość



Negocjacja

Negocjacja



Depresja

Depresja



Akceptacja

Akceptacja

Zasady jakich powinien

Zasady jakich powinien

przestrzegać lekarz

przestrzegać lekarz



Mówienie prawdy w sposób wyważony;

Mówienie prawdy w sposób wyważony;



Przekazywanie informacji w wymiarze

Przekazywanie informacji w wymiarze

odpowiadającym oczekiwaniom pacjenta;

odpowiadającym oczekiwaniom pacjenta;



Niepozbawianie chorego nadziei;

Niepozbawianie chorego nadziei;



Respektowanie prawa pacjenta do

Respektowanie prawa pacjenta do

zachowania tajemnicy o stanie zdrowia oraz

zachowania tajemnicy o stanie zdrowia oraz

decydowania kiedy i komu informacje te

decydowania kiedy i komu informacje te

mają być udzielone;

mają być udzielone;

6. Mechanizmy obronne w

6. Mechanizmy obronne w

procesie komunikowania się

procesie komunikowania się



Są one prostą formą

Są one prostą formą

samouspokojenia, samooszukania, z

samouspokojenia, samooszukania, z

czego nie zdajemy sobie sprawy lub

czego nie zdajemy sobie sprawy lub

nie chcemy wiedzieć, aż do chwili

nie chcemy wiedzieć, aż do chwili

dokonania analizy własnego

dokonania analizy własnego

postępowania.

postępowania.

Mechanizmy obronne w

Mechanizmy obronne w

procesie komunikowania się

procesie komunikowania się

1.

1.

Racjonalizacja

Racjonalizacja

- dobieranie rozsądnego,

- dobieranie rozsądnego,

ale pozornie tylko słusznego

ale pozornie tylko słusznego

wytłumaczenia swego postępowania

wytłumaczenia swego postępowania

(np. „kochanego ciała nigdy nie za

(np. „kochanego ciała nigdy nie za

dużo”)

dużo”)

2.

2.

Projekcja-

Projekcja-

przypisywanie drugiemu

przypisywanie drugiemu

człowiekowi własnych niekorzystnych

człowiekowi własnych niekorzystnych

cech

cech

(np. „wszystko przez moją żonę, bo to

(np. „wszystko przez moją żonę, bo to

ona ciągle piecze pyszne ciasta”)

ona ciągle piecze pyszne ciasta”)

Mechanizmy obronne w

Mechanizmy obronne w

procesie komunikowania się

procesie komunikowania się

1.

1.

Tłumienie i wyparcie-

Tłumienie i wyparcie-

usuwanie ze

usuwanie ze

świadomości- w sposób bezwiedny-

świadomości- w sposób bezwiedny-

myśli, które jasno uświadamiane

myśli, które jasno uświadamiane

wzbudzały lęk i poczucie winy

wzbudzały lęk i poczucie winy

2.

2.

Reakcja upozorowania-

Reakcja upozorowania-

pacjent

pacjent

zachowuje się w sposób sprzeczny

zachowuje się w sposób sprzeczny

z jakąś tendencją

z jakąś tendencją

Wnioski:

Wnioski:

Mechanizmy obronne są integralną częścią

Mechanizmy obronne są integralną częścią

ludzkiej osobowości i nie świadczą o

ludzkiej osobowości i nie świadczą o

skrzywieniu charakteru. Jednakże ludzie o

skrzywieniu charakteru. Jednakże ludzie o

mniejszej wrażliwości częściej uciekają się

mniejszej wrażliwości częściej uciekają się

do ich stosowania niż osoby o większym

do ich stosowania niż osoby o większym

stopniu samokrytycyzmu.

stopniu samokrytycyzmu.

Zadaniem mechanizmów obronnych jest

Zadaniem mechanizmów obronnych jest

ułatwienie przystosowania się do różnych

ułatwienie przystosowania się do różnych

sytuacji poprzez redukcję napięcia

sytuacji poprzez redukcję napięcia

lękowego.

lękowego.

Sformalizowanie relacji lekarz-pacjent,

Sformalizowanie relacji lekarz-pacjent,

określenie postępowania lekarskiego

określenie postępowania lekarskiego

przepisami lub regulaminami, będącymi

przepisami lub regulaminami, będącymi

również wyrazem dążenia do

również wyrazem dążenia do

przewidywalności, powoduje zanik

przewidywalności, powoduje zanik

indywidualnego podejścia do osoby

indywidualnego podejścia do osoby

pacjenta, nieuwzględniania jego

pacjenta, nieuwzględniania jego

specyficznej sytuacji, zarówno

specyficznej sytuacji, zarówno

zdrowotnej, jak i psychospołecznej.

zdrowotnej, jak i psychospołecznej.

Jednym słowem racjonalizacja medycyny

Jednym słowem racjonalizacja medycyny

przyczyniła się do depersonalizacji

przyczyniła się do depersonalizacji

relacji lekarza z pacjentem.

relacji lekarza z pacjentem.

Bibliografia:

Bibliografia:



„Poradnik komunikowania sie lekarza z
pacjentem”; M. Hebanowski, J. Kliszcz, B.
Trzeciak 1999;



„Relacje lekarz-pacjent w perspektywie
socjologii medycyny”; Beata Tobiasz-
Adamczyk; Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego;2001



www.socjologia.pl



http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?
level=378

Dziękuję za

Dziękuję za

uwagę !

uwagę !

Prezentację

Prezentację

przygotowały:

przygotowały:

Katarzyna Michalak

Katarzyna Michalak

Anna Wieteska

Anna Wieteska