6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WYKŁAD B

ISTOTA

PRZEDSIĘBIORSTWA I

JEGO DZIAŁALNOŚCI

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PLAN WYKŁADU

1.DEFINICJA I CECHY PRZEDSIĘBIORSTWA.

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO KATEGORIA HISTORYCZNA

2. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ, PRZEDSIĘBIORCA I JEGO FUNKCJE
3.WIZJA, MISJA, CELE ORAZ FUNKCJE
PRZEDSIĘBIORSTWA
4. ROZWÓJ I WZROST PRZEDSIĘBIORSTWA
5. DECYZJE PODEJMOWANE W PRZEDSIĘBIORSTWIE
6.PODSTAWOWE KRYTERIA OCENY DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ PRZEDSIĘBIORSTWA
7. CYKL ŻYCIA PRZEDSIĘBIORSTWA I JEGO FAZY
8.RODZAJE PRZEDSIĘBIORSTW
9.STOSUNKI PRZEDSIĘBIORSTWO-PAŃSTWO
10.PRZEDSIĘBIORSTWO A RYNEK
11.PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO OTOCZENIE
12.GRUPY INTERESÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwo, jako podstawowa kategoria

ekonomiczna, nie jest jasno zdefiniowane i

jednolicie rozumiane.

Pojęcie przedsiębiorstwa można określić w

trzech wymiarach:

• czynnościowym

– pozwala na wskazanie, że

przedsiębiorstwo

jest prowadzone

przez

przedsiębiorcę. Zwraca uwagę na osobę

przedsiębiorcy i jego czynności,

• rzeczowym

– można tu mówić o majątku

(kapitale),

• podmiotowym

- traktuje przedsiębiorstwo

jako podmiot praw i obowiązków w

działalności gospodarczej.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

WYMIAR RZECZOWY PRZEDSIĘBIORSTWA

określa Kodeks

cywilny.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym (art.55):
„przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych

i niematerialnych przeznaczonych do realizacji

określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co

wchodzi w skład przedsiębiorstwa, a w szczególności:

• firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia

indywidualizujące przedsiębiorstwo,

• księgi handlowe,

• nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa,

w tym produkty i materiały,

• patenty, wzory użytkowe i zdobnicze,

• zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem

przedsiębiorstwa,

• prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych

przez przedsiębiorstwo.”

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

WYMIAR PODMIOTOWY PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwo jest podmiotem praw i obowiązków wynikających

z prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek,

własne ryzyko i własną odpowiedzialność.

Miano podmiotu gospodarczego przysługuje jednostkom

organizacyjnym:

• mającym osobowość prawną,

• nie mającym osobowości prawnej, ale utworzonym zgodnie

z przepisami prawa,

jeżeli ich przedmiotem działania jest prowadzenie działalności

gospodarczej.

Do niepełnych osób prawnych należą:
a) spółki nie mające osobowości prawnej,
b) wspólnoty mieszkaniowe,
c) stowarzyszenia niezarejestrowane.

Jednostką organizacyjną nie jest osoba fizyczna.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DEFINICJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

• Definicja przedsiębiorstwa (wg

J. Kortana)

Przedsiębiorstwo

– wyodrębniona z

całej gospodarki narodowej jednostka

gospodarcza, społeczna i techniczna, utworzona

w celu trwałego zarobkowego (a więc

przynoszącego zysk) zaspokajania potrzeb osób

trzecich na rynku. Kierownictwo tej jednostki

podejmuje decyzje samodzielnie i na własne

ryzyko.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CECHY

PRZEDSIĘBIORSTWA

• produkowanie zarobkowe

dla zaspokojenia potrzeb

osób trzecich (gospodarstw domowych, innych

przedsiębiorstw),

• samodzielność

(autonomia) decyzyjna w ramach

obowiązującego w danym kraju systemu

ekonomicznego i prawnego,

• własne ryzyko

– każde gospodarowanie jest

związane z ryzykiem. Największym ryzykiem jest

ryzyko zbytu (rynkowe), którego przedsiębiorstwo nie

może na nikogo przenieść. Musi ponosić je samo,

• działalność przedsiębiorstwa powinna mieć

charakter

trwały

– utworzenie organizacji gospodarczej dla

jednorazowego przedsięwzięcia (np. konsorcjum) nie

tworzy przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

Przedsiębiorstwo jako

kategoria historyczna

Cechy przedsiębiorstwa niezależne od

aktualnego systemu gospodarczego

(systemowo-obojętne):

• optymalne łączenie czynników wytwórczych

– od jakości

tego łączenia zależy wynik działalności przedsiębiorstwa.

Łączenie czynników produkcji winno być dokonane w oparciu o

kolejną cechę (zasadę), tzw. zasadę gospodarności,

• zasada gospodarności

– zasada racjonalnego

gospodarowania – zasada ekonomiczności – wymaga, aby

każde przedsiębiorstwo usiłowało osiągnąć możliwie wysoką

skalę produktywności zastosowanych czynników,

• zasada równowagi finansowej

(równowagi płatniczej,

płynności) – zapewnienie realizacji tej zasady wymaga, aby

strumienie wpłat do przedsiębiorstwa były zawsze większe od

wypłat. Jest to bowiem niezbędnym warunkiem tworzenia

wartości dodanej, a w jej konsekwencji zysku.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

Przedsiębiorstwo jako

kategoria historyczna

Systemowo zależne podstawowe cechy przedsiębiorstwa

w gospodarce rynkowej:

• zasada prywatnej własności środków produkcji

–

zastosowane w przedsiębiorstwie środki produkcji i przedmioty

pracy (materiały), wygospodarowane zyski lub poniesione straty

należą do osób prywatnych lub grup osób, zarówno osób

fizycznych jak i osób prawnych – instytucji (np. innych

przedsiębiorstw czy nawet organów samorządu terytorialnego),

• autonomia przedsiębiorstwa (na zewnątrz)

– państwo i

jego organy pozostawiają przedsiębiorstwu samodzielność w

wykorzystaniu wszystkich szans rynkowych, w ramach

obowiązującego ogólnie ładu prawnego i systemu

gospodarczego,

• zasada działalności dochodowej

(nastawionej na zysk,

dochodowość) – zasada działalności zarobkowej – jest to dążenie

przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy do uzyskania w rezultacie swej

działalności maksimum zysku.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

Przedsiębiorstwo jako

kategoria historyczna

Systemowo zależne podstawowe cechy

przedsiębiorstwa w gospodarce centralnie

zarządzanej:

• zasada własności ogólnonarodowej środków produkcji

– oznacza to, że przedsiębiorstwo nie posiada ani

autonomii na zewnątrz, ani autonomii wewnętrznej.

• działanie przedsiębiorstwa jako organu (ogniwa) całej

gospodarki narodowej

– przedsiębiorstwo kształtuje swoje

plany jako ogniwo wykonawcze całej gospodarki narodowej

na podstawie otrzymanych od nadrzędnych władz

administracyjnych wytycznych czy dyrektyw,

• zasada wykonywania zadań planowych

- zasada

obowiązku wykonywania zadań planowych. Bez względu na

zysk lub stratę w gospodarce centralnie sterowanej

przedsiębiorstwo ma za podstawowe zadanie wykonanie

nałożonych na nie centralistycznie zadań.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ,

PRZEDSIĘBIORCA I JEGO

FUNKCJE

Pojęcie przedsiębiorczości

• przedsiębiorczość wg J. Schumpetera

– postawa i

sposób działania polegający na gotowości podejmowania

nowych, niekonwencjonalnych i ryzykownych

przedsięwzięć oraz na wykazywaniu inicjatywy w ich

poszukiwaniu i wdrażaniu. Przedsiębiorczość stanowi

działanie skierowane na rozwój, mające charakter

innowatorski.

Na czym polega działanie przedsiębiorcze?

Polega ono na:

• wprowadzaniu nowych kombinacji czynników produkcji,

• wprowadzaniu nowych produktów,

• zdobywaniu nowych rynków zbytu,

• zdobywaniu nowych rynków zaopatrzenia,

• tworzeniu nowych, bardziej efektywnych rozwiązań

organizacyjnych.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ,

PRZEDSIĘBIORCA I JEGO

FUNKCJE

Funkcja przedsiębiorcy jest skierowana na rozwój, a nie na

zwykłe,

codzienne gospodarowanie.

Schumpeter

wyodrębniał przedsiębiorcę:

• jako typ menedżera, który staje się przedsiębiorcą wtedy, gdy

z własnej woli podejmuje nową działalność, coś nowego

uruchamia, jest dynamiczny, twórczy i inicjatywny, nawet

„twórczo” niszcząc to co przestarzałe i już nieefektywne,

• przeciwstawia mu typ menedżera – zarządcy, będącego

jedynie administratorem, czy gospodarzem przedsiębiorstwa w

zakresie zrutynizowanych, operatywnych spraw dyrektora,

• nie przykładał wagi do tego czy przedsiębiorca jest

właścicielem, czy tylko najemnym dyrektorem.

Dyspozytywne funkcje przedsiębiorcy

• Są to decyzje, których nie można delegować na niższe szczeble

zarządzania. Dotyczą one przedsiębiorstwa jako całości i mają

długookresowe, strategiczne znaczenie i skutki.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

WIZJA PRZEDSIĘBIORSTWA

Jest to wyobrażenie

o przyszłym kształcie
przedsiębiorstwa, a
także wytyczenie dróg
jego osiągnięcia.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

MISJA PRZEDSIĘBIORSTWA

Jest precyzyjnym wyrażeniem

– w języku zrozumiałym dla
pracowników i otoczenia-
dalekosiężnych zamierzeń
i aspiracji
przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

MISJA PRZEDSIĘBIORSTWA:

• JEST CHARAKTERYSTYCZNĄ ROLĄ

DO SPEŁNIENIA PRZEZ

PRZEDSIĘBIORSTWO,
• UWIDACZNIA I UZASADNIA SENS

ISTNIENIA PRZEDSIĘBIORSTWA,

• ZARAZEM WYRAŻA TOŻSAMOŚĆ

ORGANIZACYJNĄ

PRZEDSIĘBIORSTWA.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

FUNKCJE MISJI

• informuje otoczenie o intencjach

i wartościach przedsiębiorstwa,

• kształtuje wizerunek

przedsiębiorstwa w otoczeniu,

• konsoliduje pracowników wokół

wspólnych dążeń (eliminuje
ewentualne konflikty i
nieporozumienia).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Misja ma charakter strategiczny,

gdy

spełnia następujące warunki:

• wyznacza kierunek działania i dotyczy

przyszłości,

• wyraża marzenia i wyzwania, które

stają się udziałem pracowników,

• proces jej realizacji jest wiarygodny

(autentyczny),

• posiada aprobatę otoczenia,

• przyjęta strategia jest jej

odzwierciedleniem (misja jest strategią

„w pigułce”).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Misja powinna być:

•lapidarna ale pełna treści,
•zawierać element

marzenia ale i realności,

•ogólna ale i konkretna.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

WIZJA, MISJA, CELE I

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Misja ma charakter jakościowy.

Misję tworzy zarząd przedsiębiorstwa

w porozumieniu z:

• właścicielami,
• pracownikami,
• przy uwzględnieniu oczekiwań

otoczenia.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CELE I FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Ekonomika przedsiębiorstwa

rozróżnia następujące cele
przedsiębiorstwa:

A.CELE OSTATECZNE
B.CELE WTÓRNE

(PRZEDOSTATECZNE)

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CELE I FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

CELE OSTATECZNE:

• są celami bezpośrednio wynikającymi

z misji przedsiębiorstwa i mają dla

przedsiębiorstwa podstawowe znaczenie,

• tworzą podstawę sformułowania systemu

celów wtórnych (przedostatecznych).

Celami ostatecznymi przedsiębiorstwa

zarobkującego są:

 maksymalizacja zysku długookresowego,
 rozwój przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CELE I FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

CELE WTÓRNE (PRZEDOSTATECZNE)

Są środkami realizacji celów

ostatecznych.

Są odpowiednio ujęte w

perspektywie:

• CZASU,
• PODMIOTU,
• PRZEDMIOTU,
• MIEJSCA ICH REALIZACJI.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTWA:

a) zmiany w systemach

przedsiębiorstwa, dostosowujące
go do ciągle zmieniającego się
otoczenia,

b) wpływ przedsiębiorstwa na

kształtowanie się otoczenia
zgodnie z jego oczekiwaniami.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

• Właściwy rozwój ma zapewnić

przedsiębiorstwu osiągnięcie, utrzymanie

lub zwiększenie przewagi konkurencyjnej

(co stanowi warunek konieczny jego

utrzymania się na rynku).

• Rozwój jest zjawiskiem jakościowym i

polega na wprowadzaniu:

 innowacji produktowych,
 innowacji procesowych,
 innowacji strukturalnych,
 innowacji w zakresie organizacji i

zarządzania.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

WZROST PRZEDSIĘBIORSTWA

Jest nieodłącznym elementem rozwoju

przedsiębiorstwa. Stanowi kategorię

ilościową i oznacza powiększenie zasobów

przedsiębiorstwa i skali jego działalności.

Wyznacznikiem wzrostu może być:

• zwiększony udział przedsiębiorstwa w

rynku,

• dywersyfikacja działalności,

• dynamika wartości sprzedaży,

• wzrost wartości aktywów przedsiębiorstwa,

• wzrost zatrudnienia.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

PRZEDSIĘBIORSTWO O DUŻYM

POTENCJALE ZASOBÓW MOŻE:

• realizować korzyści wielkiej skali,

• prowadzić poważne programy

badawcze i promocyjne,

• dywersyfikować swoją działalność,

• pokonywać wysokie bariery wejścia na

nowe rynki i nowe sektory,

• uzyskiwać lepszą pozycję przetargową

wobec dostawców i odbiorców,

• zwiększyć swoją siłę konkurencyjną.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

ROZWÓJ I WZROST

PRZEDSIĘBIORSTWA

Rozwój i wzrost są sprzężone

zwrotnie:

• warunkiem koniecznym wzrostu

przedsiębiorstwa jest jego

permanentny rozwój,

• z drugiej strony wzrost

przedsiębiorstwa stwarza lepsze

warunki do dostosowania

systemów przedsiębiorstwa do

otoczenia, czyli do rozwoju.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

W przedsiębiorstwie podejmowane są

dwa

rodzaje decyzji:

• decyzje dotyczące bieżącego

(operatywnego) funkcjonowania,
zwane także decyzjami
funkcjonalnymi,

• decyzje konstytutywne (generalne

lub przedsiębiorcze).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

• Decyzje bieżące (funkcjonalne)

- dotyczą optymalnego

funkcjonowania procesów w poszczególnych obszarach

(zakresach) funkcjonowania, np.: zaopatrzenia, produkcji,

marketingu, inwestycji, finansów, personelu, zbytu,

planowania,

• dotyczą działań typu bieżącego, powtarzających się często,

• wywierają one z reguły wpływ na kilka obszarów

jednocześnie, np. decyzja o wydaniu środków pieniężnych na

reklamę skierowana jest na funkcję zbytu, ale wywiera skutek

także na zakres finansowy i na rozwój przedsiębiorstwa,

• nazywane są

decyzjami wtórnymi

, są bowiem podejmowane

nie autonomicznie, stanowią już tylko wykonawcze polecenia

kierownictwa niższych szczebli, mające za zadanie

spowodowanie realizacji w całym przedsiębiorstwie decyzji

konstytutywnych,

• zalicza się tu decyzje dotyczące: procesów produkcyjnych,

zaopatrzenia, marketingu, personelu, finansów itp.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

• Decyzje konstytutywne

– są to decyzje przedsiębiorcze,

leżą w gestii właścicieli względnie osób zarządzających w

ich imieniu całym przedsiębiorstwem i w zasadzie nie mogą

być delegowane na niższe szczeble. Z tego względu nazywane

są też

pierwotnymi

, bo podejmowane są autonomicznie,

• odnoszą się one już nie do poszczególnych zakresów

funkcjonalnych przedsiębiorstwa, ale do przedsiębiorstwa

jako całości,

• mają one w dużym stopniu charakter jednorazowy, są

więc podejmowane albo tylko jeden raz (np. założenie

przedsiębiorstwa czy jego likwidacja), albo tylko w

wieloletnich odstępach (np. zmiana formy prawnej

przedsiębiorstwa, połączenie się z innym przedsiębiorstwem,

zmiana programu działalności przedsiębiorstwa),

• z reguły są one nieodwracalne albo bardzo trudno i

kosztownie odwracalne,

• mają długookresowy charakter.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DECYZJE PODEJMOWANE

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Do grupy decyzji konstytutywnych zalicza się

więc

decyzje związane z cyklem życia

przedsiębiorstwa i dotyczące:

• założenia przedsiębiorstwa,
• wyboru formy prawnej i jej przekształcenia,
• wyboru lokalizacji i siedziby,
• trwałej kooperacji z innymi przedsiębiorstwami,
• wzrostu przedsiębiorstwa i połączenia się z

innym przedsiębiorstwem,

• sanacji oraz zakończenia działalności

przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PODSTAWOWE KRYTERIA OCENY

DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

PRZEDSIĘBIORSTWA

Do generalnych kryteriów oceny działania

przedsiębiorstwa można zaliczyć:

• zaspokajanie potrzeb społecznych,
• efektywność gospodarowania zasobami,
• rozwój potencjału rzeczowego,

finansowego i społecznego,

• etykę i odpowiedzialność społeczną

przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CYKL ŻYCIA

PRZEDSIĘBIORSTWA

Byt i rozwój przedsiębiorstwa zależy od:
• ramowych warunków określonych przez

państwo,

• zewnętrznych warunków gospodarczych: zmian

koniunkturalnych, zmian kursów walut zagranicznych,

zmian w ekspansji konkurencji, zmian zainteresowań

czy zmian w dochodach konsumentów,

• poziomu zarządzania (jakości pracy dyspozytywnej,

przedsiębiorczych umiejętności założycieli oraz osób

kierujących przedsiębiorstwami).

Pierwsze dwa czynniki mają charakter zewnętrzny,

trzeci czynnik ma charakter wewnętrzny.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

CYKL ŻYCIA

PRZEDSIĘBIORSTWA

W procesie działalności i rozwoju

przedsiębiorstwa występują 3 duże fazy:

• faza założycielska (zakładanie

przedsiębiorstwa),

• faza obrotu (zwana także fazą funkcjonowania i

rozwoju i polegająca na bieżącym udziale

przedsiębiorstwa w życiu gospodarczym),

• faza zakończenia przez przedsiębiorstwo

działalności.

Wymienione trzy fazy stanowią cykl życia

przedsiębiorstwa, a każda z nich nazywana

jest fazą życia przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

FAZA II (OBROTU)

FUNKCJONOWANIE

PRZEDSIĘBIORSTWA

USTABILIZOWANE

WZROST I ROZWÓJ

KRYZYS

I UZDROWIENIE

KRYZYS

I TRWAŁY REGRES

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw:

 charakter działalności,
 przynależność do gałęzi gospodarki,
 cel działalności gospodarczej,
 głębia

produkcji

(stopień

wielofazowości),

 struktura kosztów własnych,
 rozmiary przedsiębiorstwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

CHARAKTER DZIAŁALNOŚCI

(FUNKCJA SPEŁNIANA W GOSPODARCE

NARODOWEJ)

Wg powyższego kryterium przedsiębiorstwa dzieli się na:

• produkujące dobra materialne,

• świadczące usługi.

Przedsiębiorstwa produkujące dobra rzeczowe

podzielić można

na:

•

wydobywcze

– ich działalność polega na przewłaszczaniu

dóbr samorzutnie przez przyrodę wytworzonych. Stanowią

typ przedsiębiorstw tzw. bezsurowcowych, gdyż przewłaszczają

one tylko dobra wytworzone przez samą naturę, a ewentualny

stopień ich przetworzenia jest niewielki,

•

zalicza się do nich:

przedsiębiorstwa górnicze,

przedsiębiorstwa energetyczne oraz zaopatrujące w wodę i

gaz, przedsiębiorstwa (gospodarstwa) rolne, leśne i

rybackie.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

• przetwórcze

– zajmują się technologicznym

przystosowaniem uzyskanych surowców lub

obrobionych półproduktów do potrzeb konsumentów lub

innych przedsiębiorstw dalej przetwarzających produkty

w wyroby gotowe (finalne), zdolne zaspokajać potrzeby

ostatecznych użytkowników. Zalicza się do nich:

 przedsiębiorstwa produkcji materiałów podstawowych dla

celów dalszego przerobu (tartaki, huty, odlewnie, chemikalia

itp.),

 przedsiębiorstwa produkujące środki produkcji i inwestycji

(maszyny i urządzenia produkcyjne, konstrukcje

stalowe, środki transportu, produkty elektroniki przemysłowej

itp.),

 przedsiębiorstwa budowlane,

 przedsiębiorstwa produkujące dobra konsumpcyjne

(włókiennicze, odzieżowe, meblowe, spożywcze, artykuły

gospodarstwa domowego, elektroniki rozrywkowej itp.).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

Przedsiębiorstwa świadczące usługi (usługowe)

obejmują następujące dziedziny:

• przedsiębiorstwa handlowe,

• przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe,

• przedsiębiorstwa handlowe świadczące usługi w obrocie

pieniężnym, płatnościach i kredytowaniu oraz w obrocie

papierami wartościowymi,

• przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe,

• przedsiębiorstwa zaopatrywania ludności w prąd, gaz,

wodę, komunikacji miejskiej, oczyszczania miasta,

kanalizacji, itp.,

• inne przedsiębiorstwa usługowe (restauracje, hotele,

schroniska turystyczne, obiekty wypoczynkowe, biura

prawne, usługi medyczne i kosmetyczne, kina, teatry,

rzemieślnicze zakłady reperacyjne itp.).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

PRZYNALEŻNOŚĆ DO GAŁĘZI GOSPODARKI

W znacznym stopniu kryterium to pokrywa się

z poprzednim. Stosuje się wg niego

podział na przedsiębiorstwa:

• przemysłowe,
• handlowe,
• bankowe,
• transportowe,
• rzemieślnicze,
• hotelarsko-gastronomiczne i turystyki,
• komunalne itp.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

CEL DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Rozróżnia się:

• przedsiębiorstwa zarobkowe

– przede wszystkim dążą do

zysku, stanowią one w gospodarce rynkowej podstawowy typ

przedsiębiorstw,

• przedsiębiorstwa użyteczności publicznej

(publiczne,

komunalne) – celem ich nie jest w pierwszej kolejności

przynoszenie właścicielowi zysku, ale świadczenie

użytkownikom usług po możliwie niskich – ale co najmniej

pokrywających koszty własne – cenach,

• przedsiębiorstwa spółdzielcze (spółdzielnie)

–

nastawione na wspieranie w drodze kooperacji działalności

gospodarczej drobnych i średnich przedsiębiorstw (np.

poprzez organizowanie wspólnych zakupów), jak i

gospodarstw domowych (spółdzielnie konsumenckie). W tym

typie przedsiębiorstw dominuje zasada: jeden za wszystkich,

wszyscy za jednego.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

GŁĘBIA PRODUKCJI

(STOPIEŃ WIELOFAZOWOŚCI OZNACZAJACY

PIONOWĄ INTEGRACJĘ PROCESÓW

WYTWARZANIA)

Kryterium to wyraża udział danego przedsiębiorstwa

w procesie przekształcania dóbr przyrody w

produkty finalne, w pełni dojrzałe do konsumpcji.

Rozróżnia się przedsiębiorstwa:

•

jednofazowe

– produkujące proste wyroby lub

półprodukty przeznaczone dla innych przedsiębiorstw,

poddających je dalszemu przetworzeniu,

•

wielofazowe

– mają miejsce w przypadku bardziej

złożonej produkcji. Przedsiębiorstwa wielofazowe mogą

powstać przez pionowe łączenie zakładów o różnym

charakterze produkcji, ale stanowiących kolejne fazy

tworzenia wyrobu finalnego: np. od surowca do wyrobu

gotowego.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

STRUKTURA KOSZTÓW WŁASNYCH

Odgrywa ona dużą rolę dla zapewnienia szczególnie

racjonalnej gospodarki najbardziej kosztotwórczymi

czynnikami produkcji. Z tego punktu widzenia

rozróżniamy przedsiębiorstwa:

•

procointensywne

- o decydującej roli kosztów pracy-płac,

•

materiałointensywne

– o decydującej roli kosztów

materiałowych,

•

kapitałointensywne

– o decydującej roli majątku trwałego,

a więc cechujące się wysokim udziałem kosztów amortyzacji.

Dominująca rola określonego składnika powoduje konieczność
zwracania szczególnej uwagi na możliwie racjonalną, oszczędną
gospodarkę w tej dziedzinie.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

ROZMIARY PRZEDSIĘBIORSTWA

•

małe,

•

średnie,

•

duże.

Jedno kryterium mierzenia i porównywalności nie może być wystarczające,
zazwyczaj więc stosuje się kilka mierników jednocześnie. Najczęściej są to:

•

wysokość rocznego obrotu,

•

liczba zatrudnionych na koniec danego okresu,

•

suma bilansowa.

Ponadto jako miary uzupełniające stosuje się też:

•

wielkość zysku,

•

wartość środków trwałych,

•

wysokość kapitału własnego,

•

wielkość płac.

Dopiero porównanie kilku mierników pozwala w konkretnym przypadku
określić, czy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem dużym, średnim, czy
małym.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

RODZAJE

PRZEDSIĘBIORSTW

Poza wymienionymi wyżej kryteriami klasyfikacyjnymi

spotyka się szereg innych, np.:

• forma własności,
• forma organizacyjno-prawna,
• przemysłowe systemy produkcyjne:

chałupnicze nakładztwo, warsztat

rzemieślniczy, manufaktura, system fabryczny,

• struktura produkcyjna: jedno- i

wieloasortymentowa, jedno- i wielobranżowe

konglomeraty,

• ekonomiczne typy produkcji: produkcja

jednostkowa, seryjna, masowa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

STOSUNKI

PRZEDSIĘBIORSTWO-

PAŃSTWO

Podstawowe tendencje w stosunkach państwo-

przedsiębiorstwo (funkcje współczesnego państwa

w stosunku do przedsiębiorstwa)

• państwo tworzy ramy systemu ekonomiczno-prawnego,

dostarcza przedsiębiorstwom tzw. ramowy wieniec

danych, w ramach którego przedsiębiorstwa mogą już

swobodnie podejmować decyzje,

• państwo wzmacnia nadzór i kontrolę nad

przedsiębiorstwem,

• państwo wkracza w różnej postaci w procesy zachodzące

także wewnątrz przedsiębiorstwa,

• państwo stara się coraz bardziej oddziaływać (w ramach

globalnego sterowania) na inwestycje przedsiębiorstw

oraz na globalną konsumpcję gospodarstw domowych

tak, aby realnie osiągnąć cel swej polityki gospodarczej,

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

STOSUNKI

PRZEDSIĘBIORSTWO-

PAŃSTWO

• przenoszenie na przedsiębiorstwa w coraz to

większym stopniu zadań publicznych,

• traktowanie przedsiębiorstw jako źródła dochodów

dla państwa,

• stosunki pomiędzy przedsiębiorstwem a państwem

powstają również, jeśli przedsiębiorstwa jako

oskarżyciele czy oskarżeni angażują sądy,

• państwowa polityka popierająca tworzenie nowych

przedsiębiorstw, rozdzielanie subwencji przez

państwo,

• państwo może też występować jako zwierzchnik

wobec przedsiębiorstw, które znajdują się w ręku

państwa czy jego organów administracyjnych.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO A

RYNEK

Podstawowe korzyści i zalety gospodarki

rynkowej:

• najwyższy stopień osobistej wolności,

cechujący się gwarancją własności

prywatnej i prawem jej dziedziczenia,

• autonomia podejmowania przedsiębiorczych

decyzji,

• gwarancja konkurencji wymuszającej postęp

techniczny,

• wyższy stopień wzrostu dobrobytu niż

w jakimkolwiek innym realizowanym

obecnie systemie gospodarczym.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO A

RYNEK

Słabości gospodarki rynkowej:

• system rynkowy zawiera w sobie w

rzeczywistości tendencje do samounicestwiania

się poprzez procesy koncentracji w gospodarce,

które w bardzo dużym stopniu ograniczają

konkurencję,

• system rynkowy umożliwia duże różnice w

dochodach, zwłaszcza jeśli idzie o różnice między

dochodami płynącymi z pracy, a płynącymi

z zysków. Zawiera w sobie zarodek napięć

społecznych,

• różnice między podażą i popytem wyrównywane są w

drodze wahań koniunkturalnych, ze

wszystkimi ich ekonomicznymi i społecznymi

problemami.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO A

RYNEK

• rynek zawodzi przy tworzeniu świadczeń

z zakresu infrastruktury społecznej,

• rynek jest instrumentem odnoszącym się

do sytuacji bieżącej (do stanu aktualnego).

Dlatego w obu tych dziedzinach państwo powinno
wkraczać planistycznie, tworząc warunki dla

celowego,

perspektywicznego rozwoju strategicznego

ważnych

branż i technologii oraz tworząc szpitale, szkoły,
biblioteki publiczne, teatry, uczelnie, budując drogi

itp.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Otoczenie bliższe przedsiębiorstwa

(bezpośrednie)

• Jest to otoczenie, z którym przedsiębiorstwo

ma do czynienia bezpośrednio na rynkach, na

których zawiera transakcje, a więc wchodzi w

stosunki umowno-wymienne. Są to przede

wszystkim instytucje rynku zaopatrzenia,

rynku pracy, rynku zbytu i rynku

finansowego. Na rynkach zaopatrzenia mogą

występować nie tylko dostawcy, a na rynkach

zbytu nie tylko klienci, ponieważ znaczną

część obu rynków mogą stanowić konkurenci.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

• Przedsiębiorstwa wchodzą w powiązania z:

 gospodarstwami domowymi,

 państwem,

 innymi przedsiębiorstwami.

• Stosunki między przedsiębiorstwami mogą być rodzaju:

– prawa handlowego

(prawa o spółkach, prawa akcyjnego) –

chodzi tu o wzajemne posiadanie udziałów własnościowych

(tzw. stosunki udziałowe), z których wynikają wobec drugiego

przedsiębiorstwa prawa władzy (podporządkowania),

uprawnienia wydawania poleceń, kontroli, żądania wypłaty

dywidendy, odprowadzania części zysku, a także obowiązki

odpowiedzialności wobec osób trzecich,

– prawno-zobowiązaniowego

- chodzi tu o stosunki:

*dostawcze i usługowe między przedsiębiorstwami, które

regulują ruch między dostawcami i odbiorcami, * kredytowe

między instytucjami kredytowymi a przedsiębiorstwami oraz

* stosunki najmu i dzierżawy.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Otoczenie dalsze przedsiębiorstwa

(pośrednie)

• jest to otoczenie, z którego elementami

przedsiębiorstwo styka się, ale nie zawiera

bezpośrednich transakcji.

• należą tu: otoczenie polityczno-prawne, socjo-

kulturowe, techniczne, pewne elementy

otoczenia ogólnogospodarczego, dotyczące np.

międzynarodowych stosunków gospodarczych,

otoczenie ekologiczne (naturalne).

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Otoczenie prawne przedsiębiorstwa

Jest to system regulujący:
• zarówno warunki prowadzenia przez

przedsiębiorstwo działalności wobec

świata zewnętrznego,

• jak i wewnętrzny system zasad,

norm, przepisów, regulaminów

w przedsiębiorstwie,

czyli jego wewnętrzny ład społeczny,

prawny i organizacyjny.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

• przykłady uregulowań zewnętrznych: prawo

dot. postępowania przy zakładaniu i

przekształcaniu oraz likwidacji przedsiębiorstwa,

prawo dot. formy prawnej przedsiębiorstw,

przepisy dot. obowiązku zgłaszania

niewypłacalności czy wejścia w stan upadłości,

prawo zobowiązaniowe, przepisy dot. udzielania

prokury i pełnomocnictw do występowania

w imieniu przedsiębiorstwa na zewnątrz, prawo

dot. zawierania umów, ustawa antymonopolowa i

przeciw nieuczciwej konkurencji,

• przykłady uregulowań wewnętrznych:

przepisy prawa pracy, przepisy bhp, ochrony

przeciwpożarowej.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

PRZEDSIĘBIORSTWO I JEGO

OTOCZENIE

Działalność przedsiębiorstw wpływa na warunki otoczenia

naturalnego.

W społeczeństwach przemysłowych

zarówno produkcja, jak i konsumpcja tworzą wiele

różnorodnych obciążeń dla tego otoczenia. Dlatego

przedsiębiorstwa (i konsumenci) powinny stosować się do

przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego.

Chodzi tu nie tylko o ochronę powietrza, wód, gruntów,

ale i zapobieganie wytwarzaniu produktów i stosowaniu

opakowań, które są dla otoczenia uciążliwe.

Przedsiębiorstwa „ekologicznie zorientowane” starają się

już w fazie projektowania wyrobu i jego opakowania

uwzględnić wymogi środowiska naturalnego. Ponadto w

wysoko uprzemysłowionych krajach gospodarki rynkowej

przedsiębiorstwa ignorujące problematykę otoczenia

naturalnego uzyskują w opinii publicznej złą ocenę

(image), co może wywrzeć niekorzystny wpływ na zbyt

ich produktów.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

GRUPY INTERESÓW

W PRZEDSIĘBIORSTWIE

KONCEPCJA STAKEHOLDERS

• koncepcja ta powstała na

Uniwersytecie Stanforda w USA,

• stakeholders - grupa zainteresowanych

– ludzie, którzy należą do różnych

organizacji, grup interesów, a

jednocześnie posiadają określone

udziały lub mają określone interesy w

danej organizacji. Dzielą zatem ryzyko,

ale tym samym oddziałują na cele

strategiczne organizacji,

• stakeholders reprezentują: verte!

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

KONCEPCJA STAKEHOLDERS

PODSTAWOWE GRUPY

INTERESÓW:

• menedżerowie,
• pracownicy,
• właściciele,
• kredytodawcy,
• odbiorcy,
• dostawcy,
• konkurenci,
• władze,
• społeczeństwo

SPOŁECZEŃSTWO

WŁADZE

KONKURENCI

DOSTAWCY

ODBIORCY

KREDYTODAWCY

WŁAŚCICIELE

PRACOWNICY

MENEDŻEROWIE

CELE PRZEDSIĘBIORSTWA

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

KONCEPCJA STAKEHOLDERS

• STAKEHOLDERS mają wpływ na to,

co dzieje się w przedsiębiorstwie,

a przedsiębiorstwo musi

uwzględniać w podejmowanych

przez siebie decyzjach oczekiwania

przedstawicieli różnych grup

zainteresowanych,

• jest to koncepcja harmonii z resztą

społeczeństwa.

6.04.21

Alicja Winnicka-Popczyk Ekon
omika Przedsiębiorstwa (wykł
ad)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

DO ZOBACZENIA ZA

TYDZIEŃ

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Podstawy finansów 2008, Wykład II
Wyklad II uklad nerwowy
rehabilitacja kardologiczna wyklad II
Chemia wyklad I i II (konfiguracja wiÄ…zania Pauling hybrydyzacja wiazania pi i sigma)
Wykład II Analiza podstawowych pojęć eksploatacyjnych i użytkowanie obiektów ED
2012 test wykladowka(II)
23 materiały wykład II
Informatyka - wykład II, Inne materiały
Logika wykład II - 20.10.2013, Sem. 1, Logika
urządzanie i pielęgnacja krajobrazu - wykład II - 23.10.2006, szkoła, KTZ, urządzanie
przewlekła niewydolność oddechowa, wykład I, wykład II
Wykład II RYNEK
HISTORIA SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ POLSKIEJ, WYKŁAD II, 10 10
Wykład II pediatria
Zintegrowane wykład II
Wykład II 10 2013

więcej podobnych podstron