STRES

Termin „Stres” pochodzi z fizyki, w

której określa się nim różnego typu

napięcia, naciski i siły ,które

działają na system.

Do nauk o zdrowiu wprowadził go

Hans Selye.

DEFINICJE :

• Stresor (w psychologii)

wewnętrzne lub zewnętrzne
zdarzenie lub bodziec, który
wywołuje stres.

• Stresory – czynniki wywołujące

stres, są rozmaite lecz wszystkie
powodują biologiczną reakcje na
stres(H.Selye)

DEFINICJE :

• Stres jest definiowany w psychologii

jako dynamiczna reakcja
adaptacyjna pomiędzy
możliwościami jednostki, a
wymogami sytuacji(stresorem),
charakteryzująca się brakiem
równowagi.Podejmowanie
zachowań zaradczych jest próbą
przywrócenia równowagi.

DEFINICJE :

• Stres(w medycynie) jest

zaburzeniem homeostazy
spowodowanym czynnikiem
fizycznym lub psychologicznym.
Czynnikami wywołującymi stres
mogą być czynniki umysłowe,
fizjologiczne, anatomiczne lub
fizyczne.

DEFINICJE :

• Eustres (psychologia) stres

przyjemny, lekki np. podniecenie
przed podjęciem trudnego
zadania, trema aktora, sportowca
przed wystąpieniem.

• Eustres stres pozytywny, taki,

który mobilizuje nas do działania,
zawsze ograniczony w czasie.

DEFINICJE :

• Dystres jest reakcją organizmu na

zagrożenie, utrudnienia lub
niemożności realizacji ważnych
celów i zadań człowieka, pojawia
się w momencie zadziałania
bodźca czyli stresora.

DEFINICJE :
• Dystres stres szkodliwy, taki który

zaczyna szkodzić naszemu
zdrowiu, samopoczuciu, lub
choćby wydajności w pracy czy
nauce.

• Neustres to bodziec neutralny w

działaniu dla danej osoby, chociaż
dla innych bywa eustresowy lub
dystresowy.

Objawy stresu:

• Wzrost CTK
• Przyspieszenie akcji serca
• Bóle głowy, brzucha
• Przyspieszenie oddechu
• Suchość w ustach

REAKCJA CIAŁA NA STRES

Biologiczna

Koncepcja

Stresu

Hans Hugo Selye (1907-1982)

lekarz, fizjopatolog i endokrynolog

kanadyjski pochodzenia

austriackiego.Wprowadził do

użycia pojęcie stresu. Badaniu

tego zjawiska i wpływowi na

człowieka poświęcił 50 lat pracy

naukowej. Z tego powodu nosił

przydomek

„Doktor Stress”

Hans Selye był, aż dziesięciokrotnie

nominowany do nagrody Nobla,

której nigdy nie otrzymał. W 1932

założył w Montrealu

Międzynarodowy Instytut Badań

Nad Stresem. Napisał ponad 1400

artykułów, oraz ponad 30 książek

na temat stresu. Najbardziej znane

to :

„Stres okiełznany” i „Stres życia”

Hans Selye :
• Jako pierwszy postawił hipotezę,

że źródłem szeregu chorób
somatycznych jest stres.

• Choroby miały być skutkiem

niezdolności człowieka do
radzenia sobie ze stresem.

• Zjawisko to nazwał mianem

niewydolności tzw. Syndrom
ogólnej adaptacji(G.A.S).

Stres według Hansa Selye

Stres jest nieswoistą reakcją

organizmu na wszelkie stawiane

mu „żądania”

Reakcja nieswoista :

Każde żądanie stawiane naszemu

organizmowi jest w pewnym

sensie niepowtarzalne tzn. swoiste

np.

• Gdy jesteśmy wystawieni na

ciepło- pocimy się, ponieważ

parowanie potu z powierzchni

naszej skóry wywołuje efekt

chłodzący.

• Gdy jest zimno drżymy, aby

wytworzyć więcej ciepła, a

naczynia krwionośne kurczą się w

celu zmniejszenia utraty ciepła.

Niezależnie od tego jaki jest rodzaj

zakłócenia – wszystkie czynniki,

które je wywołują mają jedną

wspólną cechę: zwiększają żądanie

przystosowania się organizmu.

Żądanie to jest nieswoiste wymaga

przystosowania się do zakłócenia

niezależnie od jego charakteru.

Wszystkie czynniki na, które

jesteśmy wystawieni, powodują

poza swoistym działaniem również

nieswoisty wzrost potrzeby

spełnienia funkcji

przystosowawczych, a tym samym

powrót do stanu normalnego.

Hans Selye wyróżnia dwa rodzaje

stresu:

• Konstruktywny
• Destrukcyjny

Konstruktywny- nazywa eustresem

wzmożone wydzielanie adrenaliny

może spowodować pożyteczną i

pozytywną reakcję na sytuacje

niebezpieczne. Jest siła umożliwiającą

człowiekowi skuteczne działanie w

chwili kryzysu, mobilizowanie

maksymalnych sił i potencjału w celu

odwrócenia grożącej

katastrofy.Człowiek sięga do swoich

rezerw psychofizycznych, dzięki którym

przekracza granice przeciętności.

Destrukcyjny- dystres zbyt

intensywny i długotrwały stan

stresu może mieć

poważne

działanie destrukcyjne.Może

uszkodzić układ immunologiczny,

sprawiając, że osoba żyjąca w

stresie będzie bardziej podatna na

choroby.Utrata energii w wyniku

nieustannego stresu sprawia, że

organizm staje się niezdolny do

codziennej regeneracji.

Reakcja na stresory została opisana

przez Selly’ego jako Ogólny

Syndrom Adaptacyjny G.A.S

(General Adaptation Syndrome)

Ogólny

Syndrom

Adaptacyjny

G.A.S

G.A.S składa się z trzech stadiów

• Stadium I rekcja alarmowa
• Stadium II odporności
• Stadium III wyczerpania

Reakcja alarmowa – to krótki okres

pobudzenia cielesnego, w trakcie

którego przygotowuje się na

intensywną aktywność

Stadium odporności – stadium

umiarkowanego pobudzenia. Będąc

w stadium odporności może

wytrzymać i oprzeć się dalszym

osłabiającym, wycieńczającym

efektom przedłużającego się

działania stresora. Jeśli stresor jest

długotrwały i intensywny zasoby

organizmu wyczerpują się i

wchodzi od w stadium wyczerpania.

Selye zidentyfikował niebezpieczeństwa

związane ze stadium wyczerpania.

Długotrwałe oddziaływanie hormonu

adrenokortykotropowego redukuje

naturalną zdolność komórek do

zwalczania komórek rakowych i

różnych infekcji. Kiedy organizm

znajduje się w stanie ciągłego

zagrożenia obniża się integralność

układu odpornościowego.

Zmiany specyficzne zachodzące w

miejscu działania stresora np. w

miejscu oparzenia lub zranienia

Selye określił jako Lokalny Zespół

Adaptacyjny L.A.S (Local

Adaptation Syndrome).

Egotyzm

Altruistyczny

Hans Selye nazwał swoją, własną

filozofię

egotyzmem altruistycznym.Twierdził

że

tylko poprzez pomaganie innym

jednostka

pomaga sobie w tworzeniu mniej

stresującego

środowiska.

Generalna receptą Sely’ego na

przetrwanie

jednostki we współczesnym

społeczeństwie

jest taka, że „Sztuką nie jest

unikanie stresu,

ale robienie swego”.

Rób to, co lubisz, i to co robiłeś

dotychczas we własnym tempie...

Zadbaj o życzliwość sąsiadów.

Przejawiaj dobra wolę, zmierzaj do

zmniejszenia stresu w swoim

środowisku.

„Całkowita wolność od

stresu to śmierć, gdyż

stres obecny jest w

każdym ludzkim

działaniu.”

Hans Selye

Model

Salutogenetyczny

Antonowskiego

Aaron Antonovsky – socjolog

medycyny, w roku 1979 stworzył

tzw.: model salutogenetyczny. U

podłoża tego modelu leży

przełomowe pytanie: „Dlaczego

ludzie mimo iż podlegają

oddziaływaniom wielu stresorów

(patogenów) zachowują zdrowie, a

w przypadku jego załamania,

szybko do zdrowia powracają?”

Jest to pytanie o przyczyny zdrowia.

Cechy Modelu

• Odrzucenie dychotomicznego

podziału na ludzi zdrowych i chorych,

a uwzględnienie wielowymiarowego

kontinuum zdrowie-choroba.

• Zapoznanie z historią życia człowieka

(w tym jego choroby) a nie tylko

koncentrowanie się wyłącznie na

etiologii choroby.

• Skoncentrowanie się na czynnikach, które

są odpowiedzialne za to, ze człowiek
utrzyma swoją dotychczasową pozycję na
kontinuum, lub przesunie się w kierunku
bieguna zdrowie zamiast koncentrowania
się na stresorach i przyczynach choroby.

• Uznanie wszechobecności stresorów,

które nie zawsze są czynnikami
patogennymi,a mogą sprzyjać zdrowiu
(zależy to od ich charakteru i tego czy
człowiekowi udało się zredukować
napięcie).

• Szukanie wszelkich źródeł

negatywnej entropii sprzyjającej
aktywnej adaptacji organizmu do
środowiska.

• Analizowanie przypadków nie

potwierdzających hipotezy, a nie
koncentrowanie się na wynikach
badań patogenetycznych.

W PODEJŚCIU

SALUTOGENETYCZNYM

OKREŚLANE SĄ DWA POZIOMY

(STANY) ZDROWIA CZYLI

MIEJSCA NA WYMIARZE:

HEALTH-EASE DIS-

EASE

*oznacza poziom zdrowia

*

HEALTH - EASE - lewy biegun – określa

stan pełnego zdrowia fizycznego,
psychicznego i społecznego.

DIS - EASE- prawy biegun – oznacza

stan głębokiej choroby zagrażającej
życiu biologicznemu, psychicznemu i
społecznemu.

Poziom zdrowia zależy wg.

Antonovskyego od:

• Uogólnionych zasobów

odpornościowych.

• Stresorów.
• Poczucia koherencji.
• Zachowania i stylu życia.

Zasoby Antonovsky definiuje jako:

„Przez to pojecie rozumiem

pieniądze siłę ego, stabilizację

kulturową, wsparcie społeczne

itp.-wszystko co pozwala

skutecznie stawić czoło

różnorodnym stresorom”.

Uogólnione zasoby odpornościowe są to:

• Właściwości jednostki:
-biologiczne – genetyczne,

konstytucjonalne, immunologiczne i
biochemiczne.

-psychologiczne – wiedza, intelekt.
-cechy osobowości – poczucie

tożsamości, kontroli, poczucie
uczestnictwa zaangażowania i
zobowiązania oraz wyuczone strategie
radzenia sobie.

• Cechy społeczno - kulturowe :
-cechy grupy – więzi i wsparcie

społeczne

-cechy kultury – religia, filozofia,

sztuka

Cechy zasobów :

• Są funkcjonalne: pomagają unikać

stresorów i usprawniają proces
radzenia sobie z wymaganiami,
zapobiegając przekształcaniu się
napięcia w stres.

• Pomagają zwalczać stresory
• Sprzyjają ochronie zdrowia i

procesom zdrowienia.

STRESORY

Procesy zdrowia polegają na

wykorzystaniu energii dostępnej

człowiekowi do sprostania

wymaganiom zewnętrznym i

wewnętrznym.

Człowiek nieustannie spotyka się ze

stresorami, na które reaguje i do

których się dostraja aby zachować

równowagę procesów życiowych na

optymalnym poziomie funkcjonowanie.

W modelu salutogenetycznym stresory

zostały zdefiniowane nie jako proste

bodźce, ale jako wymagania, dla

których niema gotowych

zautomatyzowanych akcji

adaptacyjnych, które rodzą stan

napięcia. Stresorem nazywa się każdy

element, który do systemu wprowadza

napięcie i sprzeczności. Stresory

mogą pełnić funkcję korzystną,

rozwojową, mogą mobilizować i

wyzwalać energię.

Stresory mogą być:

• Psychospołeczne
• Fizyczno-biologiczne
• Krótkotrwałe(ostre)
• Długotrwałe(łagodne)
• Przewlekle działające
• Zewnętrzne: z otoczenia

człowieka(egzogenne)

• Wewnętrzne: z wnętrza człowieka

jego ciała , psychiki (endogenne)

• Wynikające z relacji: człowiek-

otoczenie.

Poczucie Koherencji

W roku 1987 został wprowadzony

przez Aarona Antonovskyego

konstrukt teoretyczny tzw.:

poczucie koherencji określane

przez niego metaforycznie jako

„klucz do zdrowia”, jako

wewnętrzny, centralny czynnik,

który powoduje, że ludzie radzą

sobie ze stresem i nie chorują lub

szybko wracają do zdrowia.

Poczucie koherencji

Jest ogólnym nastawieniem

orientacyjnym, wyrażającym trwałe

dynamiczne przekonanie o

przewidywalności i racjonalności

świata i własnego położenia

życiowego.

Jest to suma poczucia:

Zaradności, sensowności i

zrozumiałości.

Trzy wymiary (komponenty) poczucia

koherencji:

• Zaradności (sterowalności) jest to

poczucie

dysponowania możliwościami

(zasobami) doradzenia sobie z

wymaganiami życia, aktywnego

wpływania na sytuację w, której się

znajduje. Poczucie, że można

znaleźć oparcie w kimś lub

czymś(siły osobowe, materialne).

• Sensowności jest to dopatrywanie

się sensu że nasze działania

przynoszą korzyść. Poczucie, że

warto się angażować inwestować

energię w swoje życie i jego

wyzwania.

Ludzie z wysokim poczuciem

sensowności podejmują wysiłek

rozwiązywania problemów.

• Zrozumiałości jednostka rozumie

co oznaczają dopływające do niej

informacje. Rzeczywistość jest

możliwa do opracowania i

wyjaśnienia. W odniesieniu

natomiast do przyszłości dopiero

mogących zaistnieć sytuacji,

nawet jeśli pojawia się

nieoczekiwanie pozwala wierzyć,

że będzie możliwe ich zrozumienie

i uporządkowanie.

Poznawczo-

Transakcyjny

Paradygmat

Stresu

Richard Lazarus – najwybitniejszy

autorytet w dziedzinie stresu

psychologicznego. Wspólnie z

Susan Folkman opracował

koncepcje stresu i formy radzenia

sobie ze stresem

Stres według Lazarus i Folkman

Jest to transakcja zachodząca

między jednostką, a otoczeniem

obejmująca ocenę wyzwań

stawianych przez daną sytuację

oraz zasobów radzenia sobie z tą
sytuacją a także psychofizyczne i

fizjologiczne reakcje na tak

oceniane wyzwania.

Transakcja z otoczeniem polega na

udziale dwóch procesów

psychologicznych

I.Ocena poznawcza przedmiotu:
1.Pierwotna
2.Wtórna

II.Radzenie sobie

W ocenie pierwotnej transakcja

stresowa może być ujmowana

• Krzywda, strata utrata

wartościowych obiektów, utrata
bliskiej osoby.

• Zagrożenie odnosi się do sytuacji,

które mogą się dopiero wydarzyć.

• Wyzwanie dotyczy sytuacji w

których możliwe są zarówno
szkody jak i straty oraz korzyści.

Ocena wtórna – następuje jeśli w

wyniku oceny pierwotnej nastąpi

uznanie relacji za stresową. Ocena

ta dotyczy możliwości podjęcia

działania, by usunąć przyczynę

stresu lub przynajmniej złagodzić

jej skutki. Ocena wtórna odnosi się

zarówno do źródeł stresu jak i do

własnych zasobów.

Radzenie sobie ze

stresem

„Radzenie sobie to stałe zmieniające

się poznawcze i behawioralne mające

na celu uporanie się określonymi

zewnętrznymi i wewnętrznymi

wymaganiami, ocenianymi przez

osobę jako obciążające lub

przekraczające jej zasoby”

Wg.Lazarus i

Folkman

Cztery zasadnicze

sposoby radzenia

sobie ze stresem.

I.Poszukiwanie Informacji.
II.Bezpośrednie działanie.
III.Powstrzymywanie się od

działania.

IV.Wewnętrzne procesy regulujące

emocje.

Skala Stresu

Lista Holmesa i Rahe’a :

• Śmierć współmałżonka 100
• Rozwód 73
• Separacja małżeńska 65
• Pobyt w więzieniu 63
• Śmierć bliskiego członka rodziny 63
• Zranienie ciała lub choroba 53
• Zawarcie małżeństwa 50
• Zwolnienie z pracy 47
• Pogodzenie się ze skłóconym małżonkiem 45
• Przejście na rentę lub emeryturkę 45
• Choroba w rodzinie 44
• Ciąża 40
• Kłopoty w pożyciu seksualnym 39

• Powiększenie rodziny 39
• Rozpoczynanie nowej pracy zawodowej 39
• Zmiany w dochodach finansowych 38
• Śmierć bliskiego przyjaciela 37
• Zmiana zawodu 36
• Wzrost konfliktów małżeńskich 35
• Hipoteka ponad 10.000 $ 31
• Wiadomość o konieczności zwrotu większego długu, lub

pożyczki 30

• Zmiana stopnia odpowiedzialności w życiu zawodowym 29
• Opuszczenie przez dzieci domu rodzinnego 29
• Kłótnie i starcia z krewnymi współmałżonka 29
• Wzmożenie wysiłku do wykonania jakiegoś zadania 28
• Początek lub koniec pracy zawodowej współmałżonka 26
• Rozpoczęcie lub zakończenie nauki szkolnej 26
• Zmiany standardu, poziomu życia 25

• Zmiany osobistych nawyków i przyzwyczajeń 24
• Starcia z szefem 23
• Zmiany warunków pracy, lub najbliższego otoczenia 20
• Zmiana mieszkania 20
• Zmiana szkoły 20
• Zmiana w spędzaniu wolnego czasu 19
• Zmiany w praktykach religijnych 19
• Zmiany w nawykach życia towarzyskiego 18
• Hipoteka lub zaciąganie długu poniżej 10.000 $ 17
• Zmiana nawyków snu 16
• Zmiana częstości spotkań rodzinnych 15
• Zmiana nawyków żywieniowych 15
• Urlop 13
• Święta Bożego Narodzenia 12
• Małe naruszenie przepisów 11

Dziękujemy

Za

Uwagę.